Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Małgorzata Borowiec po rozpoznaniu w dniu 19 sierpnia 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia "[...]" Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 29 czerwca 2009 r. sygn. akt II SA/GI 973/08 o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sadowych w sprawie ze skargi "[...]" Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. na decyzję Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach z dnia [...] października 2008 r., Nr [...] w przedmiocie inspekcji pracy postanawia: oddalić zażalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, postanowieniem z dnia 29 czerwca 2009 r. sygn. akt IV SA/GI 973/08 odmówił "[...]" Sp. z o.o. w G. przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi tej spółki na decyzję Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach z dnia [...] października 2008 r. nr [...] w przedmiocie inspekcji pracy.

Rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym.

Przewodniczący Wydziału IV Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach zarządzeniem z dnia 13 stycznia 2009 r., na podstawie § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 221, poz. 2193) wezwał skarżącą spółkę do uiszczenia wpisu od skargi w kwocie 100 zł pod rygorem jej odrzucenia.

W dniu 25 lutego 2009 r. spółka złożyła na urzędowym formularzu wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu podała, że jej rachunek bankowy został zablokowany w następstwie "działań Urzędu Kontroli Skarbowej w Katowicach oraz komornika sądowego w Poznaniu". Nadto we wniosku wskazała, że w ostatnim roku obrotowym osiągnęła zysk w kwocie [...] zł, zaś wysokość jej kapitału zakładowego to [...] zł, a wartość środków trwałych według bilansu na ostatni rok wynosiła [...] zł. Natomiast stan środków pieniężnych na jej rachunku bankowym na koniec miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku określony został jako "0,-" zł.

Po wezwaniu skarżącej przez referendarza sądowego do wykazania odpowiednimi dokumentami okoliczności na jakie powołuje się we wniosku przedłożyła ona kopię sprawozdania finansowego za rok 2008 (bilans, rachunek zysków i strat oraz informacja dodatkowa), kopie deklaracji dla podatku od towarów i usług (VAT-7) za wrzesień, październik, listopad, i grudzień 2008 r. oraz styczeń i luty 2009 r., kopie zeznań CIT-8 za lata 2007 i 2008, a także tabele amortyzacyjne posiadanych środków trwałych. Skarżąca spółka nie przedstawiła jednak, mimo wezwania, wyciągów z rachunków bankowych za okres ostatnich trzech miesięcy poprzedzających złożenie przedmiotowego wniosku.

W związku z powyższym postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2009 r., sygn. akt IV SA/GL 973/08 odmówiono jej przyznania prawa pomocy.

Wobec sprzeciwu skarżącej spółki, stosownie do treści art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DZ. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.- dalej powoływana jako P.p.s.a.) postanowienie referendarza sądowego z dnia 17 kwietnia 2009 r. utraciło moc.

Następnie zarządzeniem Sądu z dnia 22 maja 2009 r., ponownie zwrócono się do skarżącej o uprawdopodobnienie danych ujętych we wniosku. Wezwano ją do nadesłania wyciągów i wykazów z wszystkich posiadanych przez nią rachunków bankowych, obrazujących operacje dokonane w ciągu ostatnich trzech miesięcy, w terminie 14 dni od daty doręczenia zarządzenia, jednakże skarżąca zarządzenia Sądu w wyznaczonym terminie nie wykonała.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach postanowieniem z dnia 29 czerwca 2009 r., sygn. akt IV SA/GL 973/08 odmówił "[...]" Sp. z o.o. w Gliwicach przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Sąd I instancji przytoczył art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 152, poz. 1270 ze zm. – powoływanej dalej jako P.p.s.a.), w zakresie przesłanek jakie musi spełniać podmiot występujący o przyznanie prawa pomocy. Wskazał, że przyznanie prawa pomocy ma charakter wyjątkowy i jest odstępstwem od zasady ponoszenia kosztów sądowych. W motywach rozstrzygnięcia stwierdził, że sytuacja majątkowa spółki nie uzasadnia przyznania jej prawa pomocy. Powyższe stanowisko potwierdzają dokumenty źródłowe, jakie skarżąca złożyła wraz z wnioskiem o przyznanie jej prawa pomocy. Z bilansu za rok 2008 wynika, iż osiągnęła ona zysk w kwocie [...] zł oraz posiada środki w kasie i na rachunku bankowym w wysokości [...] zł oraz inne aktywa pieniężne w kwocie [...] zł. Sąd I Instancji podkreślił, iż spółka nie odpowiedziała zarówno na wezwanie referendarza sądowego z dnia 17 marca 2009 r. jak i wezwanie Sądu z dnia 22 maja 2009 r. i nie przedłożyła wyciągów z rachunków bankowych.

W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżąca spółka wniosła o jego uchylenie i zwolnienie jej od kosztów sądowych. W ocenie skarżącej przedstawione dokumenty potwierdzają jej trudną sytuację finansową. Wskazał, że organy skarbowe prowadzą przeciwko niej działania windykacyjne na podstawie decyzji wydanych z rażącym naruszeniem prawa uniemożliwiając jej prawidłowe działanie. Zdaniem skarżącej brak wyciągów bankowych – do których przedstawienia była wzywana – nie stanowi przesłanki uniemożliwiającej zwolnienie jej z obowiązku uiszczenia wpisu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Podkreślenia wymaga, że instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 199 P.p.s.a., zgodnie z którą strony samodzielnie ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Stosownie do art. 243 § 1 i art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. prawo pomocy w zakresie częściowym może zostać przyznane na wniosek strony, będącej osobą prawną, jeżeli wykaże ona, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Z brzmienia powołanych przepisów jednoznacznie wynika, że ciężar dowodu w zakresie przesłanek warunkujących zwolnienie od kosztów sądowych obciąża stronę, która powinna wykazać i wyczerpująco uzasadnić okoliczności stanowiące podstawę żądania.

Należy mieć również na uwadze, że strona wnosząca o przyznanie prawa pomocy składa stosowny wniosek na urzędowym formularzu (art. 252 § 2 P.p.s.a.). Sporządzony w ten sposób wniosek ma na celu ogólne zobrazowanie sytuacji materialnej wnoszącego. W razie pojawiania się wątpliwości co do przedstawionych w formularzu danych sąd ma instrumenty prawne służące ich wyjaśnieniu. Na mocy art. 255 P.p.s.a. Sąd może wezwać stronę do złożenia dodatkowych oświadczeń lub przedłożenia dokumentów źródłowych dotyczących jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego, jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku, o którym mowa w art. 252 § 2 P.p.s.a., okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości. Sąd I instancji wzywał skarżącą dwukrotnie do nadesłania wyciągów bankowych za okres ostatnich trzech miesięcy, jednakże spółka zarządzenia Sądu nie wykonała. Również wnosząc zażalenie, spółka żądanych wyciągów bankowych nie przedstawiła, wskazując jedynie, iż żądane dokumenty nie stanowią w jej ocenie przesłanki uniemożliwiającej rozpoznanie przedmiotowego wniosku. Wskazać w tym miejscu należy, iż osoba ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy, która nie przedstawia żądanych informacji musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami wynikającymi z jej postępowania. W tego typu sytuacjach sąd jest bowiem zmuszony do rozstrzygnięcia sprawy na podstawie niekompletnego materiału dowodowego dostarczonego przez stronę, który może okazać się niewystarczający dla wykazania istnienia przesłanek przyznania prawa pomocy.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, w świetle przedstawionych przez stronę okoliczności należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, że w obecnej sytuacji finansowej spółki nie można uznać, że nie dysponuje ona żadnymi środkami finansowymi. Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że Sąd I instancji pomimo nie przedłożenia przez skarżącą wszystkich żądanych dokumentów, szczegółowo zbadał jej sytuację materialną, porównał aktywa i pasywa, dokonał analizy bieżących wydatków i możliwości finansowych, przeanalizował i odniósł się do wszystkich załączonych do akt sprawy dokumentów.

Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż Sąd I instancji prawidłowo rozpoznał wniosek skarżącej, bowiem w sprawie niniejszej na obecnym etapie postępowania brak jest przesłanek, które uzasadniałyby zwolnienie jej od wpisu od skargi w wysokości 100 zł.

Podkreślić należy, iż prawo pomocy jest szczególną formą pomocy państwa, jako ogółu obywateli, dla podmiotów, które nie są w stanie, ze względu na swą trudną sytuację materialną, ponieść kosztów sądowych - i jako taka, powinna być ograniczona do przypadków wyjątkowych. Majątek posiadany przez spółkę, jako przedstawiający sporą wartość, stanowi przeszkodę w przyznaniu prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w związku z 197 § 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji.