Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych
|
drukuj zapisz |
6480 658, Dostęp do informacji publicznej, Prokurator Krajowy, Oddalono skargę kasacyjną, III OSK 1159/21 - Wyrok NSA z 2022-03-25, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA
III OSK 1159/21 - Wyrok NSA
|
|
|||
|
2021-01-04 | |||
|
Naczelny Sąd Administracyjny | |||
|
Mariusz Kotulski Wojciech Jakimowicz /przewodniczący sprawozdawca/ Zbigniew Ślusarczyk |
|||
|
6480 658 |
|||
|
Dostęp do informacji publicznej | |||
|
II SAB/Wa 419/18 - Wyrok WSA w Warszawie z 2018-12-10 | |||
|
Prokurator Krajowy | |||
|
Oddalono skargę kasacyjną | |||
|
Dz.U. 2022 poz 329 art. 184 Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - t.j. |
|||
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Wojciech Jakimowicz (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Zbigniew Ślusarczyk Sędzia del. WSA Mariusz Kotulski po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prokuratora Krajowego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 grudnia 2018 r., sygn. akt: II SAB/Wa 419/18 w sprawie ze skargi Stowarzyszenia [..] z siedzibą w W. na bezczynność Prokuratora Krajowego w przedmiocie rozpoznania wniosku z dnia 29 maja 2018 r. o udostępnienie informacji publicznej oddala skargę kasacyjną. |
||||
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 10 grudnia 2018 r., sygn. akt: II SAB/Wa 419/18 po rozpoznaniu sprawy ze skargi Stowarzyszenia [..] z siedzibą w W. na bezczynność Prokuratora Krajowego w przedmiocie rozpoznania wniosku z dnia 29 maja 2018 r. o udostępnienie informacji publicznej, w punkcie pierwszym zobowiązał Prokuratora Krajowego do rozpatrzenia wniosku Stowarzyszenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia prawomocnego wyroku wraz z aktami sprawy, w punkcie drugim stwierdził, że bezczynność organu nie miała miejsca z rażącym naruszeniem prawa, w punkcie trzecim zasądził od organu na rzecz skarżącego zwrot uiszczonego wpisu od skargi. Wyrok ten zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy. Wnioskiem z dnia 29 maja 2018 r., przesłanym za pośrednictwem platformy ePUAP, Stowarzyszenie [..] z siedzibą w W. zwróciło się do Prokuratury Krajowej o udostępnienie informacji publicznej w zakresie: 1) kto (imię i nazwisko), na podstawie art. 12 § 1 i 2 ustawy Prawo o prokuraturze miał dostęp do akt prowadzonych w postępowaniach w sprawie katastrofy smoleńskiej oraz postępowaniach dotyczących badania katastrofy smoleńskiej – w odniesieniu do poszczególnych sygnatur ww. spraw, 2. kto (imię i nazwisko), na podstawie art. 12 § 1 i 2 ustawy Prawo o prokuraturze otrzymał informacje i jakie o prowadzonych postępowaniach w sprawie katastrofy smoleńskiej oraz w postępowaniach dotyczących badania katastrofy smoleńskiej – w odniesieniu do poszczególnych sygnatur ww. spraw. Pismem z dnia [..] czerwca 2018 r., sygn. akt: [..], Prokuratura Krajowa poinformowała wnioskujące Stowarzyszenie, że wszystkie postępowania prowadzone przez Zespół Śledczy nr [..] są śledztwami w toku, a dostęp do dokumentów i informacji z akt toczących się postępowań przygotowawczych reguluje art. 156 § 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego. Przepis ten ma charakter szczególny (lex specialis) i wyłącza zastosowanie w tej sprawie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Stowarzyszenie [..] pismem z dnia 20 czerwca 2018 r. wniosło do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na bezczynność w przedmiocie wniosku o udostępnienie informacji publicznej z dnia 29 maja 2018 r., podnosząc, że wprowadzenie regulacji art. 156 k.p.k. nie uniemożliwia osobom niebędącym stronami postępowania karnego korzystania z uprawnień przewidzianych w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Jako potwierdzenie swojego stanowiska przywołało obszerne fragmenty uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 7 grudnia 2017 r., II SAB/Sz 144/17. Stowarzyszenie podkreśliło też, że złożony wniosek dotyczy kwestii fundamentalnych dla Polski i trudno przyjąć, że tak podstawowe informacje o dostępie do informacji o toczącym się postępowaniu nie mogą być poddane debacie publicznej. W dalszej części uzasadnienia Stowarzyszenie przywołało judykaty Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, wskazując, że prawo do informacji jest częścią prawa wyrażonego w art. 10 ust. 1 EKPC. Konkludując, Stowarzyszenie stwierdziło, że działanie organu należy uznać za celowe i nieuzasadnione ograniczenie prawa do wiedzy o działaniach państwa w sprawie mającej ogromne znaczenie dla opinii publicznej. W odpowiedzi na skargę organ podtrzymał swoje stanowisko, wyjaśniając, że kwestie dotyczące prowadzonych postępowań przygotowawczych związanych z katastrofą rządowego samolotu pod Smoleńskiem na terytorium Federacji Rosyjskiej pozostają w kompetencjach Prokuratora Generalnego. W związku z tym właściwym organem w tej sprawie jest Prokurator Generalny, a nie Prokurator Krajowy. Wnioskowane przez Stowarzyszenie informacje dotyczą będących w toku postępowań przygotowawczych, w których gromadzone są również dokumenty wskazujące na realizację procesowych praw stron tych postępowań oraz dokumenty związane z udostępnianiem akt i materiałów z akt osobom innym niż strony na podstawie przepisów szczególnych. Organ podkreślił, że art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej stanowi, że przepisy tej ustawy nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi, pod warunkiem że nie ograniczają obowiązków przekazywania informacji publicznej do centralnego repozytorium informacji publicznej, o której mowa w art. 9b ust. 1. Oznacza to, że stosowanie przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej jest niedopuszczalne wówczas, gdy żądane informacje, mające charakter informacji publicznych, mogą być udostępnione w innym trybie. Przepis ten świadczy o tym, że ustawodawca zdecydował się na przyznanie prymatu obowiązującym już ustawom, które ograniczają w różnym zakresie dostęp do informacji publicznej oraz takim, które określają szczególny – odrębny od przewidzianego w ustawie o dostępie do informacji publicznej - tryb dostępu do informacji. Taką szczególną regulacją jest ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, która w art. 156 § 5 i 5a przewiduje zasady, tryb i formę udostępniania dokumentów zgromadzonych w aktach postępowania przygotowawczego jego stronom i innym osobom. Przepisy k.p.k., które w sposób pełny regulują kwestie dostępu do dokumentów z akt trwającego postępowania przygotowawczego, wyłączają w tym zakresie stosowanie trybu i formy z ustawy o dostępie do informacji publicznej. Prokurator Krajowy zwrócił też uwagę, iż w uchwale z dnia 9 grudnia 2013 r., sygn. akt: I OPS 7/13, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że przepisy art. 156 § 1, 5 i 5a k.p.k. oraz art. 525 k.p.c. i § 94 regulaminu w stosunku do wszystkich, a nie tylko stron postępowania, w odniesieniu do tych dokumentów, które są informacją publiczną i znajdują się w aktach spraw cywilnych, karnych i aktach trwającego postępowania przygotowawczego są przepisami szczególnymi, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej i nie ma do nich zastosowania ta ustawa. Przyjęcie, że w pozostałych przypadkach strona postępowania, której żywotnych interesów dotyczy sprawa, uzyskuje dostęp do akt na innych zasadach, bardziej sformalizowanych niż osoby działające w oparciu o art. 10 ustawy o dostępie do informacji publicznej, byłoby naruszeniem zasady równości zapisanej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyjaśnił, że Prokurator Krajowy jest zobowiązany do udzielenia informacji publicznej oraz podkreślił, że stosownie do art. 12 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze Prokurator Generalny, Prokurator Krajowy lub inni upoważnieni przez nich prokuratorzy mogą przedstawić organom władzy publicznej, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach także innym osobom, informacje dotyczące działalności prokuratury, w tym także informacje dotyczące konkretnych spraw, jeżeli informacje takie mogą być istotne dla bezpieczeństwa państwa lub jego prawidłowego funkcjonowania. Prokurator Generalny oraz kierownicy jednostek organizacyjnych prokuratury mogą przekazać mediom osobiście lub upoważnić w tym celu innego prokuratora, informacje z toczącego się postępowania przygotowawczego lub dotyczące działalności prokuratury, z wyłączeniem informacji niejawnych, mając na uwadze ważny interes publiczny (art. 12 § 2). Wnioskodawca domagał się udostępnienia informacji o działaniach prokuratury podejmowanych w związku z przedmiotowymi postępowaniami przygotowawczymi na podstawie art. 12 § 1 i 2 ustawy – Prawo o prokuraturze. Informacja o powyżej wskazanych działaniach jest, zdaniem Sądu, informacją publiczną. Wobec powyższego Sąd uznał, że nie miał w sprawie zastosowania art. 156 § 5 i 5a k.p.k. Uwzględniając przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej Sąd stwierdził, że organ nie udostępnił żądanej informacji, ani nie wydał decyzji odmownej, błędnie natomiast poinformował stronę, że do udostępnienia żądanej informacji nie ma zastosowania ustawa o dostępie do informacji publicznej. Sąd stwierdził jednak, że w stanie faktycznym tej sprawy bezczynności Prokuratora Krajowego nie można przypisać charakteru rażącego naruszenia prawa. Doszło do niej bowiem na skutek błędnej wykładni przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej, co w konsekwencji spowodowało niewłaściwe zastosowanie tej ustawy. Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł Prokurator Krajowy zaskarżając ten wyrok w całości, wnosząc o rozpoznanie sprawy na rozprawie, uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi oraz zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj.: - art. 1 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej w zw. z art. 156 § 5 k.p.k., wskutek niewłaściwego zastosowania art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej poprzez przyjęcie, że informacje objęte punktem drugim wniosku podlegają udostępnieniu na zasadach i w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej, podczas gdy do informacji tych, z uwagi na regulacje zawarte w art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej w zw. z art. 156 § 5 k.p.k. stosuje się ten ostatni przepis, ponieważ wnioskowane informacje odnoszą się do dokumentów stanowiących elementy akt toczących się postępowań przygotowawczych i w związku z tym ich udostępnienie może nastąpić jedynie w wyjątkowych wypadkach, za zgodą prokuratora wydaną w ramach postępowania karnego, a tym samym do czasu zakończenia wskazanych postępowań przygotowawczych nie znajdują zastosowania przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej; - art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej w zw. z art. 12 § 1 i 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze poprzez błędne przyjęcie, że przepis art. 12 § 1 i 2 powołanej ustawy ma zastosowanie do udostępnienia akt toczących się postępowań przygotowawczych, a tym samym uznanie, że punkt 1 wniosku Stowarzyszenia dotyczy informacji publicznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, podczas gdy art. 12 § 1 i 2 Prawa o prokuraturze dotyczy uprawnienia wymienionych w tych przepisach organów do przedstawiania informacji dotyczących działalności prokuratury, w tym także informacji o konkretnych sprawach i nie uprawnia on tych organów do udostępniania akt spraw, a tym samym udostępnienie akt postępowań przygotowawczych na tej podstawie nie mogło nastąpić, co powoduje, że w konsekwencji do tak sformułowanego w punkcie 1 wniosku nie mają zastosowania przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podkreślono, że art. 156 § 5 k.p.k. reguluje w sposób wyłączny dostęp do akt postępowania przygotowawczego, zaś art. 12 § 1 i 2 Prawa o prokuraturze nie upoważnia do podjęcia czynności, o jakich mowa we wniosku. Odpowiedzi na skargę kasacyjną nie złożono. W reakcji na zarządzenie Przewodniczącej Wydziału III Izby Ogólnoadministracyjnej z dnia 29 listopada 2021 r. Prokurator Krajowy wyraził zgodę na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym. Stowarzyszenie [..] z siedzibą w W. pismem z dnia 13 grudnia 2021 r. poinformowało natomiast, że nie wyraża zgody na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym. Zarządzeniem z dnia 13 stycznia 2022 r. Przewodnicząca Wydziału skierowała sprawę na posiedzenie niejawne z uwagi na to, że przeprowadzenie rozprawy na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku nie jest możliwe, ze względu na brak zgody wszystkich stron na przeprowadzenie rozprawy w trybie zdalnym. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: Zarządzenie Przewodniczącej Wydziału III Izby Ogólnoadministracyjnej o skierowaniu – na podstawie art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1842) – dalej: uCOVID-19, sprawy do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym, w pierwszej kolejności zobligowało Naczelny Sąd Administracyjny do zbadania dopuszczalności rozpoznania niniejszej sprawy na tego rodzaju posiedzeniu. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, uwzględniając wyrażone w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 329) - dalej: p.p.s.a., zasady: jawności posiedzeń sądowych (art. 10 p.p.s.a.) i rozpoznawania spraw sądowoadministracyjnych na rozprawie (art. 90 § 1 p.p.s.a.), przy jednoczesnym zastrzeżeniu wyjątku od nich, gdy przewiduje to "przepis szczególny" i zastosowaniu rozwiązań przewidzianych w art. 15zzs4 ust. 2 i 3 uCOVID-19, zaistniały podstawy do rozpoznania niniejszej sprawy na posiedzeniu niejawnym. Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 15zzs4 ust. 1-3 uCOVID-19: "W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich Naczelny Sąd Administracyjny nie jest związany żądaniem strony o przeprowadzenie rozprawy. W przypadku skierowania sprawy podlegającej rozpoznaniu na rozprawie na posiedzenie niejawne Naczelny Sąd Administracyjny orzeka w składzie trzech sędziów" (ust. 1), "W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich wojewódzkie sądy administracyjne oraz Naczelny Sąd Administracyjny przeprowadzają rozprawę przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku, z tym że osoby w niej uczestniczące nie muszą przebywać w budynku sądu" (ust. 2), "Przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a nie można przeprowadzić jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Na posiedzeniu niejawnym w tych sprawach sąd orzeka w składzie trzech sędziów" (ust. 3). Należy mieć na względzie, że w pierwotnej wersji uCOVID-19 zamieszczono przepis art. 15 zzs ust. 6, z którego treści wynikało, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 "nie przeprowadza się rozpraw ani posiedzeń jawnych", z wyjątkiem rozpraw i posiedzeń jawnych w sprawach określonych w art. 14a ust. 4 i 5 tej ustawy, określonych mianem "pilnych". Uchylenie przepisów art. 14a i art. 15zzs uCOVID-19 nastąpiło jednocześnie z dodaniem do tej ustawy m.in. przywołanych wyżej regulacji zawartych w jej art. 15 zzs4 ust. 2 i 3, które zostały następnie znowelizowane przez art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2021.1090) zmieniającej uCOVID-19 z dniem 3 lipca 2021 r. Sens takiego działania ustawodawcy sprowadza się zatem do tego, że istniejący stan epidemii ogłoszony z powodu COVID-19 (co jest okolicznością notoryjną) nie stanowi aktualnie przeszkody m.in. do działania przez Naczelny Sąd Administracyjny w niniejszej sprawie na posiedzeniu niejawnym. Dodanie w uCOVID-19 przepisów art. 15 zzs4 ust. 2 i 3 nakazuje rozważyć, czy przewidziane w tych przepisach rozwiązania – wobec niewątpliwie utrzymującego się stanu epidemii COVID-19, powinny mieć zastosowanie w stosunku do niniejszej sprawy. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wykładnia funkcjonalna przepisów uCOVID-19 nakazuje opowiedzieć się za dopuszczalnością zastosowania konstrukcji zawartej w art. 15zzs4 ust. 3 uCOVID-19 w przedmiotowej sprawie i możliwością rozpoznania skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym. Powyższy przepis należy traktować jako "szczególny" w rozumieniu art. 10 i art. 90 § 1 p.p.s.a. Podkreślić należy, że prawo do publicznej rozprawy nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniu, w tym także ze względu na treść art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, w którym jest mowa o ograniczeniach w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw, gdy jest to unormowane w ustawie oraz tylko wtedy, gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie m.in. dla ochrony zdrowia. Nie ulega wątpliwości, że celem stosowania konstrukcji przewidzianych przepisami uCOVID-19 jest m.in. ochrona życia i zdrowia ludzkiego w związku z zapobieganiem i zwalczaniem zakażenia wirusem COVID-19, a w obecnym stanie faktycznym istnieją takie okoliczności, które w zarządzonym stanie pandemii, w pełni nakazują uwzględnianie rozwiązań powyższej ustawy w praktyce działania organów wymiaru sprawiedliwości. Z perspektywy zachowania prawa do rzetelnego procesu sądowego najistotniejsze jest zachowanie prawa przedstawienia przez stronę swojego stanowiska w sprawie (gwarancja prawa do obrony). Dopuszczalne przepisami szczególnymi odstępstwo od posiedzenia jawnego sądu administracyjnego na rzecz formy niejawnej winno bowiem następować z zachowaniem wymogów rzetelnego procesu sądowego. Ten standard ochrony praw stron i uczestników został zachowany, skoro w wyniku pouczenia zawartego w piśmie z dnia 29 listopada 2021 r. strony miały możliwość zajęcia stanowiska w sprawie a także złożenia oświadczenia w przedmiocie możliwości technicznych uczestniczenia w rozprawie zdalnej. Prokurator Krajowy oświadczył wyłącznie, że wyraża zgodę na rozpoznanie skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym. W konsekwencji, pomimo oświadczenia Stowarzyszenia z dnia 13 grudnia 2021 r. o niewyrażeniu zgody na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym oraz mimo wskazania, że Stowarzyszenie posiada możliwości techniczne uczestniczenia w rozprawie zdalnej, skład Sądu rozpoznający niniejszą sprawę uznał, że dopuszczalne jest rozpoznanie wniesionej skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym w zw. z art. 15zzs4 ust. 3 uCOVID-19, albowiem w obecnych realiach – w związku z cyt. wyżej nowelizacją uCOVID-19 - Naczelny Sąd Administracyjny orzeka wyłącznie na rozprawach online oraz na posiedzeniach niejawnych, sprawa została skierowana na posiedzenie niejawne z wcześniejszym poinformowaniem stron o przeszkodach wynikających z intensyfikacji rozwoju epidemii, a okoliczności te nadal występują, przy czym wszystkie strony nie wskazały, czy mają możliwości techniczne uczestniczenia w rozprawie zdalnej, a zatem aktualnie nie jest możliwe przeprowadzenie rozprawy na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują, enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 p.p.s.a., przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Z tego względu, przy rozpoznaniu sprawy, Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej. Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 p.p.s.a.). Granice skargi kasacyjnej wyznaczają wskazane w niej podstawy. W skardze kasacyjnej zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędne zastosowanie art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j.: Dz.U. z 2020 r., poz. 2176) – dalej: u.d.i.p.. w zw. z art. 12 § 1 i 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2017 r., poz. 1767 ze zm.) oraz art. 156 § 5 k.p.k., uznając, że doszło do niewłaściwego zastosowania art. 1 ust. 1 i 2 u.d.i.p. w zw. z art. 156 § 5 k.p.k. w stosunku do punktu pierwszego wniosku oraz art. 1 ust 1 u.d.i.p. w zw. z art. 12 § 1 i 2 Prawa o prokuraturze w stosunku do punktu drugiego wniosku. Zarzuty te nie były skuteczne w realiach niniejszej sprawy. Obydwa zarzuty skargi kasacyjnej zostały oparte na dokonanej przez organ skarżący kasacyjnie ocenie treści wniosku Stowarzyszenia z dnia 29 maja 2018 r., która zdaniem strony skarżącej kasacyjnie – w opozycji do stanowiska Sądu – skutkowała niewłaściwym zastosowaniem w sprawie przepisów wskazanych w treści zarzutów. W ramach pierwszego zarzutu skargi kasacyjnej stwierdzono bowiem, że "wnioskowane informacje odnoszą się do dokumentów stanowiących elementy akt toczących się postępowań przygotowawczych i w związku z tym ich udostępnienie może nastąpić jedynie w wyjątkowych wypadkach, za zgodą prokuratora wydaną w ramach postępowania karnego, a tym samym do czasu zakończenia wskazanych postępowań przygotowawczych nie znajdują zastosowania przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej", w treści drugiego zarzutu wskazano, że błędnie przyjęto, iż wymienione w nim przepisy mają zastosowanie do "udostępnienia akt toczących się postępowań przygotowawczych", a tym samym błędnie uznano, że "punkt 1 wniosku Stowarzyszenia dotyczy informacji publicznej". W odniesieniu do tak skonstruowanych zarzutów skargi kasacyjnej należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę, że strona skarżąca kasacyjnie podniosła te zarzuty w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej. Należy zatem przypomnieć, że naruszenie prawa materialnego może przejawiać się w dwóch postaciach: jako błędna wykładnia albo jako niewłaściwe zastosowanie określonego przepisu prawa. Podnosząc zarzut naruszenia prawa materialnego przez jego błędną wykładnię wykazać należy, że sąd mylnie zrozumiał stosowany przepis prawa, natomiast uzasadniając zarzut niewłaściwego zastosowania przepisu prawa materialnego wykazać należy, że sąd stosując przepis popełnił błąd subsumcji, czyli że niewłaściwie uznał, iż stan faktyczny przyjęty w sprawie nie odpowiada stanowi faktycznemu zawartemu w hipotezie normy prawnej zawartej w przepisie prawa. W obu tych przypadkach autor skargi kasacyjnej wykazać musi, jak w jego ocenie powinien być rozumiany stosowany przepis prawa, czyli jaka powinna być jego prawidłowa wykładnia. Jednocześnie należy podkreślić, że ocena zasadności zarzutu naruszenia prawa materialnego może być dokonana wyłącznie na podstawie ustalonego w sprawie stanu faktycznego, nie zaś na podstawie stanu faktycznego, który skarżący uznaje za prawidłowy (por. wyrok NSA z dnia 13 sierpnia 2013 r., II GSK 717/12, LEX nr 1408530; wyrok NSA z dnia 4 lipca 2013 r., I GSK 934/12, LEX nr 1372091). Treść obydwu zarzutów wskazuje tymczasem, że strona skarżąca kasacyjnie podnosząc te zarzuty kwestionuje w istocie prawidłowość kwalifikacji i oceny przez Sąd I instancji treści wniosku Stowarzyszenia z dnia 29 maja 2018 r. z punktu widzenia jej podpadania pod zakres pojęcia informacji publicznej oraz będącą następstwem tej kwalifikacji i oceny prawidłowość zastosowania w sprawie przepisów wskazanych w treści zarzutów. W istocie zatem zakwestionowano prawidłowość oceny stanu faktycznego sprawy, a nie błędną wykładnię przepisów prawa materialnego. Kwestia prawidłowości zastosowania tych przepisów została ujęta jako konsekwencja wadliwej kwalifikacji i oceny wniosku Stowarzyszenia z dnia 29 maja 2018 r. Strona skarżąca kasacyjnie kwestionuje sposób zastosowania tych przepisów w świetle ustaleń dotyczących stanu faktycznego sprawy, które są w ocenie strony skarżącej kasacyjnie nieprawidłowe. W związku z powyższym należy przypomnieć, że próba zwalczenia ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji nie może następować przez zarzut naruszenia prawa materialnego (zob. wyrok NSA z dnia 29 stycznia 2013 r., I OSK 2747/12, LEX nr 1269660; wyrok NSA z dnia 6 marca 2013 r., II GSK 2327/11, LEX nr 1340137). Ocena zarzutu prawa materialnego może być dokonana wyłącznie na podstawie konkretnego stanu faktycznego, nie zaś na podstawie stanu faktycznego, który skarżący uznaje za prawidłowy (zob. wyrok NSA z dnia 6 marca 2013 r., II GSK 2328/11, LEX nr 1340138; wyrok NSA z dnia 14 lutego 2013 r., II GSK 2173/11, LEX nr 1358369). Jeżeli skarżący uważa, że ustalenia faktyczne są błędne, ponieważ wadliwie oceniono treść złożonego wniosku, to zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez błędne jego zastosowanie jest co najmniej przedwczesny. Zarzut naruszenia prawa materialnego nie może opierać się na wadliwym (kwestionowanym przez stronę) ustaleniu faktu (zob. wyrok NSA z dnia 13 marca 2013 r., II GSK 2391/11, LEX nr 1296051), a wniosek inicjujący postępowanie o udostępnienie informacji publicznej i podlegający ocenie w tym postępowaniu wchodzi właśnie w zakres stanu faktycznego sprawy. Błędne zastosowanie (bądź niezastosowanie) przepisów materialnoprawnych (również jako następstwo ich błędnej wykładni) zasadniczo każdorazowo pozostaje w ścisłym związku z ustaleniami stanu faktycznego sprawy i może być wykazane pod warunkiem wcześniejszego obalenia tych ustaleń czy też szerzej - dowiedzenia ich wadliwości. Gdy skarżący nie podważa skutecznie okoliczności faktycznych sprawy – jak to miało miejsce w realiach niniejszej sprawy - zarzuty niewłaściwego zastosowania prawa materialnego są zarzutami zasadniczo bezpodstawnymi (por. wyrok NSA z dnia 4 lipca 2013 r., I FSK 1092/12, LEX nr 1372071; wyrok NSA z dnia 1 grudnia 2010 r., II FSK 1506/09, LEX nr 745674; wyroki NSA: z dnia 11 października 2012 r., I FSK 1972/11; z dnia 3 listopada 2011 r., I FSK 2071/09). Skoro strona skarżąca kasacyjnie w ramach omawianych zarzutów nie zakwestionowała wykładni przepisów prawa materialnego wskazanych w tych zarzutach, nie podważyła też skutecznie okoliczności faktycznych sprawy (co mogło nastąpić jedynie w ramach zarzutów naruszenia przepisów postępowania, których w skardze kasacyjnej nie podniesiono), a ze skargi kasacyjnej wynika, że okoliczności te kwestionuje w ramach zarzutów naruszenia prawa materialnego, to oznacza to, że w realiach niniejszej sprawy Naczelny Sąd Administracyjny dokonując kontroli sposobu zastosowania prawa materialnego przez Sąd I instancji obowiązany jest wziąć pod uwagę wykładnię prawa materialnego i stan faktyczny sprawy przyjęte przez Sąd I instancji. Skoro zatem Sąd I instancji przyjął, że w stanie faktycznym sprawy złożono wniosek obejmujący informację publiczną w rozumieniu przyjętym przez Sąd, to stanowisko Sądu, według którego organ nietrafnie zakwestionował charakter informacji objętych wnioskiem, nie zostało skutecznie podważone w realiach niniejszej sprawy ze względu na sposób skonstruowania zarzutów skargi kasacyjnej. Niezależnie od powyższego, należy ogólnie zwrócić uwagę, że w treści wniosku z dnia 29 maja 2018 r. nie pojawia się jakiekolwiek nawiązanie do kwestii udostępnienia akt postępowania przygotowawczego, skoro wnioskodawca domagał się wyłącznie informacji o tym, kto miał dostęp do akt określonych we wniosku postępowań i kto otrzymał informacje (i jakie) o tych postępowaniach, a zatem domagał się informacji związanych z prowadzonymi postępowaniami przygotowawczymi w odniesieniu do sposobu realizacji kompetencji prokuratora wynikających z wyraźnie wskazanych we wniosku art. 12 ust. 1 i 2 ustawy Prawo o prokuraturze. Na tle argumentacji zaprezentowanej w uzasadnieniu skargi kasacyjnej warto zwrócić uwagę, że w istocie, w uzasadnieniu uchwały z dnia 9 grudnia 2013 r., I OPS 7/13 Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że "Przepisy art. 156 § 1, 5 i 5a K.p.k. oraz art. 525 K.p.c. i § 94 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, w odniesieniu do tych dokumentów, które są informacją publiczną i znajdują się w aktach sądowych spraw cywilnych, karnych i aktach trwającego postępowania przygotowawczego, są przepisami szczególnymi, o których mowa w art. 1 ust. 2 omawianej ustawy, w stosunku do wszystkich, a nie tylko wobec stron postępowania, i nie ma do nich zastosowania ustawa o dostępie do informacji publicznej. Przyjęcie, że w pozostałych wypadkach strona postępowania, której żywotnych interesów dotyczy sprawa, uzyskuje dostęp do akt na innych zasadach, bardziej sformalizowanych niż osoby działające w trybie art. 10 tej ustawy, byłoby naruszeniem zasady równości zapisanej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP". Uchwała ta dotyczyła jednak odpowiedzi na pytanie "Czy akta zakończonego postępowania przygotowawczego jako zbiór dokumentów stanowią informację publiczną w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.)?" Brak w tym kontekście podstaw do przyjęcia, że art. 156 § 5 k.p.k. wyklucza dostęp do informacji publicznej zawartej w aktach postępowania przygotowawczego, przy czym ww. uchwała takiego stanowiska także nie potwierdza. Pozostawałoby one w kolizji z treścią art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze, zgodnie z którym "Prokurator Generalny, Prokurator Krajowy lub inni upoważnieni przez nich prokuratorzy mogą przedstawić organom władzy publicznej, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach także innym osobom, informacje dotyczące działalności prokuratury, w tym także informacje dotyczące konkretnych spraw, jeżeli informacje takie mogą być istotne dla bezpieczeństwa państwa lub jego prawidłowego funkcjonowania. Prokurator Generalny oraz kierownicy jednostek organizacyjnych prokuratury mogą przekazać mediom osobiście, lub upoważnić w tym celu innego prokuratora, informacje z toczącego się postępowania przygotowawczego lub dotyczące działalności prokuratury, z wyłączeniem informacji niejawnych, mając na uwadze ważny interes publiczny". Ponadto, w uzasadnieniu ww. uchwały Naczelny Sąd Administracyjny wskazał również, że "niewątpliwie akta spraw, w tym akta postępowania przygotowawczego, zawierają nośniki, na których została utrwalona informacja publiczna, choćby dokumenty urzędowe zdefiniowane w art. 6 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej". Z powołanych przyczyn Naczelny Sąd Administracyjny skargę kasacyjną oddalił w oparciu o art. 184 p.p.s.a., nie znajdując podstaw do jej uwzględnienia. |