Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : sędzia NSA Józef Waksmundzki po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2006 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej skargi [...] Spółki z o.o. w Warszawie o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 lutego 2005 r., sygn. akt GSK 1408/04 ze skargi kasacyjnej [...] Spółki z o.o. w Warszawie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 września 2004 r., sygn. akt V SA 2200/03 w sprawie ze skargi [...] Spółki z o.o. w Warszawie na decyzję Dyrektora Izby Celnej w Warszawie z dnia 28 kwietnia 2003 r., nr [...] w przedmiocie uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe postanawia: odrzucić skargę o wznowienie postępowania

Pismem z dnia 23 stycznia 2006 r. [...] Spółka z o.o. wniosła skargę o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego zakończonego wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 lutego 2005 r., sygn. akt GSK 1408/04, oddalającym skargę kasacyjną na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 września 2004 r., sygn. akt V SA 2200/03.

Na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, art. 45 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, art. 272 § 1 oraz art. 273 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 153, poz. 1270, dalej: p.p.s.a.) skarżąca wniosła o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego oraz zmianę wyroku NSA poprzez wydanie orzeczenia zgodnego z treścią żądania wyrażonego przez nią w skardze kasacyjnej. Jako podstawę uzasadniającą żądanie podała wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2005 r., sygn. akt SK 53/04, w którym Trybunał orzekł, że:

- art. 18 p.p.s.a. jest zgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz nie jest niezgodny z art. 2, art. 10 ust. 1 i art. 178 ust. 1 Konstytucji RP;

- art. 19 p.p.s.a. w zakresie, w jakim ogranicza przesłankę wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego, pomijając inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na ocenę bezstronności sędziego, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP;

- art. 19 p.p.s.a. nie jest niezgodny z art. 2, art. 10 ust. 1 i art. 178 ust. 1 Konstytucji.

W uzasadnieniu skarżąca podała, że w składzie orzekającym Sądu I instancji zasiadała sędzia Ewa Jóźków, w stosunku do której zachodziła podstawa wyłączenia wynikająca z treści art. 19 p.p.s.a., a mianowicie istniały "inne okoliczności", które mogły mieć wpływ na ocenę bezstronności sędziego. Sędzia do kwietnia 2002 r. sprawowała funkcję Wiceprezesa Głównego Urzędu Ceł i związku z tym była zaangażowana w sprawę postępowań wszczętych i prowadzonych wobec firm farmaceutycznych, w tym skarżącej spółki. Ponadto pismo Wiceprezesa GUC z dnia 17 stycznia 2002 r. dotyczące nowej interpretacji prawa celnego, służyło jako uzasadnienie decyzji wydawanych w postępowaniach celnych dotyczących firm farmaceutycznych, w tym skarżącej, mimo że nie była ona adresatem pisma. Uzasadnia to zdaniem skarżącej wniosek, że zaistniały okoliczności mogące wpłynąć negatywnie na ocenę bezstronności sędziego.

Skarżąca wyjaśniła, że chociaż nie wnosiła wniosku o wyłączenie sędzi Jóźków w postępowaniu w I instancji, to jednak już w skardze kasacyjnej wskazywała na naruszenie prawa do rozpatrzenia sprawy przez bezstronny i niezawisły sąd. Zdaniem skarżącej, niewskazanie w skardze kasacyjnej podstawy prawnej z art. 19 p.p.s.a. i art. 45 ust. 1 Konstytucji nie może mieć wpływu na zasadność skargi o wznowienie postępowania, ponieważ sąd sam wybiera podstawę prawną rozstrzygnięcia.

Wyrok kończący sprawę w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym opierał się częściowo na niekonstytucyjnym przepisie art. 19 p.p.s.a. oraz nie brał pod uwagę treści art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Po wydaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, o sygn. akt 53/04, art. 19 p.p.s.a. i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP powinny być interpretowane w zgodzie z zasadami określonymi w tym wyroku. W związku z tym orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego nie ma konstytucyjnej podstawy prawnej i podlega wzruszeniu na zasadach art. 190 ust. 4 i art. 272 § 1 p.p.s.a.

Ponadto spółka podniosła, że niezależnie od podstawy prawnej wznowienia z art. 272 § 1 p.p.s.a. spełnione są również warunki do wznowienia postępowania na podstawie art. 273 § 2 p.p.s.a., ponieważ wyrok Trybunału Konstytucyjnego oraz wynikające z niego zmiany w rozumieniu treści normatywnej art. 19 p.p.s.a. i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, a także nowe możliwości procesowe, które przysługują skarżącej ze względu na skutki prawne, jakie art. 190 ust. 4 Konstytucji wiąże z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego należy uznać za nowe okoliczności lub środki dowodowe w rozumieniu art. 273 § 2 p.p.s.a.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Według art. 280 § 1 p.p.s.a. sąd na posiedzeniu niejawnym odrzuca skargę o wznowienie postępowania, jeżeli została wniesiona po terminie lub nie opiera się na ustawowej podstawie wznowienia.

W niniejszej sprawie w skardze o wznowienie postępowania powołany został, jako jej podstawa, art. 272 § 1 p.p.s.a. w powiązaniu z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2005 r. sygn. akt SK 53/04 (Dz. U. Nr 250, poz. 2118), stwierdzającym niezgodność art. 19 p.p.s.a. z art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim ogranicza przesłankę wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego, pomijając inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na ocenę bezstronności sędziego.

Wyrok te został ogłoszony w dniu 21 grudnia 2005 r. w Dz. U. Nr 250, poz. 2118, zaś skarga o wznowienie została wniesiona w dniu 23 stycznia 2006 r. (poniedziałek), a zatem z zachowaniem miesięcznego terminu określonego w art. 272 § 2 w zw. z art. 83 § 2 p.p.s.a. oraz art. 112 k.c. w zw. z art. 83 § 1 p.p.s.a.

Jeżeli chodzi natomiast o drugą przesłankę dopuszczalności skargi o wznowienie postępowania, tj. oparcie jej na ustawowej podstawie wznowienia, to w pierwszym rzędzie podkreślić należy, że z przepisów art. 272 § 1 w zw. z art. 270 p.p.s.a. wynika, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego tylko wówczas może być podstawą żądania wznowienia postępowania, jeżeli stwierdza niezgodność przepisu prawa, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądu. Chodzi tu więc o ścisły związek między przepisem uznanym za niezgodny z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą (dalej zwanym przepisem "niekonstytucyjnym"), a wydanym orzeczeniem.

W niniejszej sprawie w postępowaniu przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie, jako sądem pierwszej instancji, jak i przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, jako sądem kasacyjnym, przepis art. 19 p.p.s.a. nie był stosowany, gdyż nie było ani żądania sędziego o jego wyłączenie od rozpoznania sprawy ani wniosku strony o wyłączenie sędziego, jak też w skardze kasacyjnej nie było zarzutu naruszenia art. 19 p.p.s.a. przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w postępowaniu sądowoadministracyjnym przy wydawaniu wyroku, przez to, że w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia, który winien być wyłączony na własne żądanie lub na wniosek strony z uwagi na wątpliwości co do jego bezstronności. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że tylko w razie naruszenia art. 18 p.p.s.a. sąd kasacyjny bierze to naruszenie z urzędu pod rozwagę, jako przesłankę nieważności postępowania, określoną w art. 183 § 2 pkt 4 p.p.s.a. - w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy. Natomiast wyłączenie, o którym mowa w art. 19 p.p.s.a. nie jest wyłączeniem z mocy samej ustawy, lecz może nastąpić na żądanie sędziego lub na wniosek strony. Jeżeli zatem nie było żądania sędziego ani wniosku strony i wobec tego nie było wydane postanowienie w przedmiocie wyłączenia sędziego na podstawie art. 19 p.p.s.a., to kwestia naruszenia tego artykułu mogłaby być rozważana w postępowaniu kasacyjnym tylko na zarzut strony wnoszącej kasację, z uwagi na związanie sądu granicami skargi kasacyjnej ( art. 183 § 1 p.p.s.a.). Ewentualna skuteczność tego zarzutu uzależniona byłaby, stosownie do art. 20 § 2 p.p.s.a., od wykazania przez stronę, że o przyczynie wyłączenia dowiedziała się po przystąpieniu do rozprawy przed sądem pierwszej instancji, a nawet po ogłoszeniu lub doręczeniu jej nieprawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie przed tym sądem.

Należy także nadmienić, że w sytuacji, gdy zostało wydane postanowienie sądu o nieuwzględnieniu żądania sędziego lub wniosku strony o jego wyłączenie z przyczyny określonej w art. 19 p.p.s.a., to z uwagi na treść art. 272 § 1 w zw. z art. 270 p.p.s.a., dopuszczalność skargi o wznowienie postępowania na podstawie art. 272 p.p.s.a. byłaby uzależniona od prawomocnego uchylenia tego postanowienia i wyłączenia sędziego przy zastosowaniu przepisów o wznowieniu postępowania (por. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego: postanowienie z dnia 2 marca 2004 r. sygn. akt S 1/04-OTK-A 2004 r., nr 3, poz. 24 oraz wyrok z dnia 27 października 2004 r. sygn. akt SK 1/04-OTK-A 2004 r., nr 9, poz. 96, które to orzeczenia wskazują na kierunek konstytucyjnej wykładni odnośnych przepisów k.p.c. o wznowieniu postępowania tj. ich zgodności z art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, a także por. do znowelizowanych, w uwzględnieniu stanowiska Trybunału Konstytucyjnego wyrażonego w powyższych orzeczeniach co do znaczenia art. 190 ust. 4 Konstytucji, przepisów art. 403 § 4 i art. 4161 k.p.c.).

W niniejszej sprawie jest oczywiste, co wynika z samej treści skargi o wznowienie postępowania, że w postępowaniu zakończonym prawomocnym wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 lutego 2005 r., sygn. akt GSK 1408/04 nie zostało wydane, wobec braku żądania sędziego lub wniosku strony, postanowienie w przedmiocie wyłączenia sędziego Ewy Wrzesińskiej - Jóźków, a także jest oczywiste, co wynika z samej treści skargi kasacyjnej wniesionej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 września 2004 r., sygn. akt V SA 2200/03, że w skardze tej nie było zarzutu wydania tego wyroku z naruszeniem art. 19 p.p.s.a. przez udział sędzi Ewy Wrzesińskiej - Jóźków w jego wydaniu. Tylko w uzasadnieniu skargi kasacyjnej była podniesiona, i to jedynie dla uzasadnienia zarzutu naruszenia w postępowaniu administracyjnym przed organami celnymi zasady dwuinstancyjności tego postępowania, okoliczność wysłania do terenowych organów celnych przez Główny Urząd Ceł pisma z dnia 17 stycznia 2002 r. podpisanego przez ówczesną Wiceprezes GUC a późniejszą sędzię Naczelnego Sądu Administracyjnego Ewę Wrzesińską - Jóźków, orzekającą w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Warszawie, m. in. w przedmiotowej sprawie V SA 2200/03 zakończonej wyrokiem z dnia 2 września 2004 r.

Jak to już wyżej wskazano, z przepisu art. 272 § 1 wynika, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego jest przesłanką wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu tylko wówczas, jeżeli orzeczenie sądu zostało wydane na podstawie przepisu prawa uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niekonstytucyjny. Musi zachodzić zatem adekwatny związek przyczynowy między podstawą prawną orzeczenia sądu, a przepisami prawa, których niekonstytucyjność stwierdził Trybunał Konstytucyjny.

W konsekwencji, brak ustawowej przyczyny wznowienia, określonej w art. 272 § 1 p.p.s.a. zachodzi także wówczas, gdy w skardze o wznowienie powołano się wprawdzie na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzające niezgodność określonych przepisów prawa z Konstytucją, lecz przepisy te nie były stosowane na żadnym etapie postępowania sądowego zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu.

Jak to przedstawione zostało wyżej, w postępowaniu zakończonym prawomocnym wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 lutego 2005 r., sygn. akt GSK 1408/04 przepis art. 19 p.p.s.a. ani art. 18 p.p.s.a. nie był stosowany przez sądy obu instancji na żadnym etapie postępowania.

Ponadto, poza powołaniem art. 272 § 1 p.p.s.a. jako podstawy wznowienia, skarga nie opiera się w istocie na żadnej innej ustawowej podstawie wznowienia określonej w przepisach art. 271 - 273 p.p.s.a. Powołanie art. 273 § 2 p.p.s.a. według treści skargi o wznowienie jest w sposób oczywisty związane ze wskazanym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 13 grudnia 2005 r. SK 53/04, a zatem jest oczywiste, że ta przesłanka objęta jest przepisem art. 272 § 2 p.p.s.a. i nie może stanowić jednocześnie odrębnej podstawy wznowienia z art. 273 § 2 p.p.s.a.

Tak więc, w niniejszej sprawie skarga o wznowienie postępowania, jako nie oparta na żadnej z ustawowych podstaw wznowienia, określonych w przepisach art. 270 - 273 p.p.s.a. podlega odrzuceniu na posiedzeniu niejawnym na mocy art. 280 § 1 w zw. z art. 16 § 2 p.p.s.a.