Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Józef Maleszewski Sędziowie WSA Maciej Busz WSA Katarzyna Witkowicz-Grochowska (spr.) po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 11 maja 2022 r. sprawy ze skargi I. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] stycznia 2022 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia odpłatności za pobyt w Domu Pomocy Społecznej uchyla zaskarżoną decyzję w części obejmującej tiret drugi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 6 października 2021 r., sygn. IV SA/Po 504/21, uchylił tiret drugi decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] marca 2021 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej. Decyzją tą SKO uchyliło decyzję Burmistrza Miasta K. z dnia [...] grudnia 2020 r. (tiret pierwsze) i ustaliło I. W. odpłatność za pobyt A. R. w Domu Pomocy Społecznej w K. , ul. [...], w wysokości [...] zł miesięcznie, począwszy od [...] lutego 2020 r. do [...] listopada 2020r. oraz ustaliło I. W. odpłatność za pobyt A. R. w Domu Pomocy Społecznej w K. , ul. [...], w wysokości [...] zł miesięcznie począwszy od [...] grudnia 2020r. (tiret drugie).

Po ponownie prowadzonym postępowaniu, SKO w K. decyzją z dnia [...] stycznia 2022 r. Nr [...], na podstawie art. 8, art. 60, art. 61 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 lit a i ust. 2d ustawy z 12 marca 2014r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2020r., poz. 1876), uchyliło zaskarżoną decyzję organu I instancji w całości (tiret pierwsze) i ustaliło I. W. odpłatność za pobyt A. R. w Domu Pomocy Społecznej w K. przy ul. [...] w wysokości [...] zł miesięcznie, począwszy od [...] lutego 2020r.

W uzasadnieniu powyższej decyzji Kolegium przytoczyło dotychczasowy stan faktyczny sprawy i wskazało, że podstawą prawną rozstrzygnięcia jest art. 60 i art. 61 ustawy o pomocy społecznej oraz zastosowanie znajduje art. 8 ust. 1-13 ustawy o pomocy społecznej.

Kolegium podkreśliło, że nie było kwestionowane, iż strona prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Pani I. W. odmówiła podpisania umowy ustalającej wysokość ponoszonej opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej, co zostało potwierdzone w protokole podpisanym przez stronę. Zamieszkuje w mieszkaniu własnościowym w bloku. Pani I. W. pracuje zawodowo na stanowisku pielęgniarki w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w K. . Ustalono, że na dochód Pani I. W. składa się zasiłek pielęgnacyjny w kwocie [...]zł, wynagrodzenie za pracę w wysokości - [...] zł netto (zgodnie z zaświadczenie pracodawcy z dnia [...] lutego 2020r.) natomiast wynagrodzenie za pracę od miesiąca grudnia 2020r. wynosi [...] zł netto.

Dalej Kolegium wskazało, że łączny dochód w rodzinie (1 osoba) do grudnia 2020 r. wynosił: [...] zł. netto i jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego na osobę samotnie gospodarującą. Podał także, że w trakcie postępowania administracyjnego przyjęto krąg osób zobowiązanych do ponoszenia odpłatności i ustalono, że cztery osoby są zobowiązane ustawowo do ponoszenia odpłatności tj. I. W. (córka), B. M. (córka), A. R. (syn, który wraz z wnuczką J. R. prowadzi wspólne gospodarstwo domowe), D. M. (wnuk).

Kolegium ustaliło, że kwota [...]% dochodu mieszkańca jest mniejsza od całkowitej opłaty za pobyt w Domu Pomocy Społecznej w K. przy ul. [...] i nie pokrywa w całości miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca, który od który wynosił: od [...] lutego 2020 r. [...] zł. (Dz. Urz. Woj. W. z dnia [...] stycznia 2020 r. poz. [...]). Koszt miesięczny utrzymania mieszkańca w DPS – [...] zł, opłata wnoszona przez mieszkańca domu (Pani A. R.) - [...] zł, pozostała kwota do wniesienia opłaty wynosi [...] zł ([...] zł - [...] zł) - jest to kwota różnicy pomiędzy kosztem utrzymania w DPS a opłatami wnoszonymi przez mieszkańca.

Dalej organ wskazał, że zgodnie z art. 61 ust. 2f ustawy o pomocy społecznej wysokość opłaty ustala się proporcjonalnie do liczby osób obowiązanych do jej wnoszenia. Organ przyjął, że w niniejszej sprawie do wnoszenia opłaty zobowiązane są [...] osoby, zatem proporcjonalnie można ustalić kwotę [...]zł ([...]). Organ podał, że kwota [...]zł - jest to kwota różnicy pomiędzy kosztem utrzymania w DPS, a opłatami wnoszonymi przez mieszkańca, natomiast kwota [...]zł jest to kwota odpłatności ustalona dla I. W. od miesiąca lutego 2020r.

Organ wyliczył, że wynika to z tego, że dochód I. W. wynosi [...] zł miesięcznie, natomiast 300% kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej wynosi [...] zł. Różnica między 300% kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej, a posiadanym dochodem jakim dysponuje osoba wynosi: [...] zł - [...] = [...] zł. Kwota [...]zł pozwoliła na ustalenie odpłatności w wysokości [...] zł miesięcznie. Natomiast od grudnia 2020r. dochód miesięczny I. W. wynosi [...] zł ([...] zł netto wynagrodzenie za pracę + [...] zł zasiłku pielęgnacyjnego), natomiast 300% kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej wynosi [...] zł. Różnica między 300% kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej, a posiadanym dochodem jakim dysponuje osoba wynosi: [...] zł - [...] = [...] zł. Kwota [...]zł pozwoliła, zdaniem SKO, na ustalenie I. W. odpłatności w wysokości [...] zł miesięcznie.

Końcowo organ wskazał, że podnoszona w odwołaniu kwestia dotycząca stanu zdrowia strony może być uwzględniona przy orzekaniu w przedmiocie zwolnienia z ponoszenia opłaty, które stanowi odrębne postępowanie i winno zostać zakończone wydaniem w tym przedmiocie odrębnej decyzji. W postępowaniu ustalającym wysokość opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, organ kieruje się jedynie kryterium dochodowym osoby obowiązanej do uiszczenia takiej opłaty co wynika z treści art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a i b ustawy. Natomiast przepis art. 64 wymienia okoliczności uzasadniające wydanie decyzji w całości lub w części zwalniającej taką osobę z opłaty, które nie są związane z dochodami takiej osoby. Tak więc zdaniem organu okoliczności, na które powołuje się strona dotyczące jej sytuacji zdrowotnej, mające wpływ na jej sytuację finansową nie mają wpływu na ustalenie wysokości opłaty za pobyt mieszkańca w takiej jednostce obciążającej zstępnych i nie są okolicznościami istotnymi do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, a jedynie mogą stanowić podstawę do wydania decyzji, o której mowa w art. 64 ustawy wydanej w odrębnym postępowaniu.

Skargę na powyższą decyzję wniosła I. W. wskazując, że zaskarża ją w części w zakresie ustalenia odpłatności za pobyt A. R. w Domu Pomocy Społecznej w K. , ul. [...], w wysokości [...] zł miesięcznie, począwszy od dnia [...] maja 2021r. (tj. uzyskania przez skarżącą rentę chorobową z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na mocy decyzji ZUS z dnia [...] czerwca 2021r. o nr [...]).

Na podstawie art. 57 § 1 pkt 3 p.p.s.a. zaskarżonej decyzji Skarżąca zarzuciła naruszenie:

1) art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a) w zw. z art. 109 ustawy o pomocy społecznej poprzez błędne przyjęcie, że kwota w wysokości [...] zł odpowiada różnicy, jaka pozostaje I. W. po odjęciu od jej dochodu kwoty stanowiącej 300% kryterium dochodowego osoby prowadzącej samotnie gospodarstwo domowe, w sytuacji, gdy skarżącej po odjęciu od dochodu kwoty wniesionej opłaty pozostaje dochód niższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę prowadzącą samotnie gospodarstwo domowe;

2) art. 109 w zw. z art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez brak wzięcia pod uwagę przy ustalaniu wysokości opłat za pobyt A. R. w DPS, którą zobowiązana jest uiszczać skarżąca, zmiany sytuacji dochodowej oraz majątkowej I. W., gdyż od dnia [...] maja 2021r. utrzymuje się z renty chorobowej, o czym skarżąca szczegółowo poinformowała SKO w piśmie z dnia [...] stycznia 2022 r., które SKO otrzymało w dniu [...] stycznia 2022r., czyli przed wydaniem zaskarżonej decyzji;

3) art.7 k.p.a. oraz art. 77 k.p.a. w zw. z art. 61 ust. 2f ustawy o pomocy społecznej poprzez błędne przyjęcie istnienia przesłanek do ustalenia wysokości opłaty nałożonej na skarżącą w kwoce [...]zł od dnia [...] maja 2021 r., w sytuacji gdy z pisma skarżącej z dnia [...] stycznia 2022 r. wprost wynika, że od dnia [...] maja 2021 r. skarżąca otrzymuje rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a jej dochód z zasiłkiem pielęgnacyjnym od tej daty w 2021 r. wynosił [...] zł ([...] zł + [...] zł), nie zaś [...] zł jak wskazało w zaskarżonej decyzji SKO;

4) art. 7 k.p.a. oraz 77 k.p.a. w zw. z art. 107 § 3 k.p.a. poprzez brak szczegółowego odniesienia się w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji do pisma skarżącej z dnia [...] stycznia 2022 r. skierowanego do SKO w K. i doręczonego SKO w dniu [...] stycznia 2022r., z którego wprost wynika, że od dnia [...] maja 2021 r. skarżąca otrzymuje rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, która w 2021r. była w wysokości [...] zł, a jej miesięczny dochód z zasiłkiem pielęgnacyjny wynosił [...] zł, nie zaś jak ustalono w zaskarżonej decyzji [...] zł.

W związku z tym wniosła o uchylenie w części zaskarżonej decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] stycznia 2022 r. o nr [...] tiret drugi poprzez ustalenie I. W. odpłatności za pobyt A. R. w Domu Pomocy Społecznej w K. ul. [...], w wysokości po [...] zł miesięcznie jedynie w okresie od dnia [...] lutego 2020 r. do dnia [...] maja 2021 r., a w pozostałym zakresie umorzenie postępowania i nie zobowiązywanie jej do ponoszenia wskazanej odpłatności za pobyt A. R. w Domu Pomocy Społecznej w K. ul. [...] począwszy od dnia [...] maja 2021 r.

Na podstawie art. 106 § 3 p.p.s.a. wniosła również o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów:

decyzji ZUS II Oddział w P. z dnia [...] czerwca 2021 r. znak: [...] o przyznaniu I. W. renty chorobowej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

- orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z dnia [...] marca 202 lr., z którego wynika iż I. W. została zaliczona do znacznego stopnia niepełnosprawności;

- pisma I. W. skierowanego do SKO w K. z dnia [...] stycznia 2022 r. z potwierdzeniem nadania i doręczenia, z których wynika, iż informacje, że I. W. utrzymuje się od dnia [...] maja 2021 r. z renty chorobowej, SKO uzyskało w dniu [...] stycznia 2022 r., czyli przed wydaniem zaskarżonej decyzji;

- zawiadomienia SKO w K. nr [...] z dnia [...] stycznia 2022 r., z kopertą, z których wynika, że SKO na chwilę wydawania zaskarżonej decyzji było w posiadaniu wyżej wskazanego pisma, a przez to SKO miało możliwość uzyskania wiedzy, iż od dnia [...] maja 2021 r. I. W. przebywa na rencie chorobowej;

W uzasadnieniu wskazała, że SKO w K. błędnie ustaliło, że od dnia [...] maja 2021r. kwota w wysokości [...] zł odpowiada różnicy, jaka jej pozostaje po odjęciu od jej dochodu kwoty stanowiącej 300% kryterium dochodowego osoby prowadzącej samotnie gospodarstwo domowe, w sytuacji, gdy po odjęciu od dochodu kwoty wniesionej opłaty pozostaje dochód niższy niż 300% wskazanego kryterium dochodowego. Skarżąca podała, że 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej to [...] zł.

Dalej I. W. wskazała, że pismem skierowanym w niniejszej sprawie do SKO w K. z dnia [...] stycznia 2022 r. szczegółowo opisała swoją sytuację materialną i zdrowotną, czego SKO nie wzięło w ogóle pod uwagę, a jedynie pismem z dnia [...] stycznia 2022 r. przekazało pismo do Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. , nie biorąc pod uwagę, że zmienił się znacząco dochód skarżącej od dnia [...] maja 2021 r. Skarżąca podała też, że do przedmiotowego pisma I. W. załączyła decyzję ZUS II Oddział w P. z dnia [...] czerwca 2021 r. o przyznaniu renty, znak: [...] której wysokość od [...] maja 2021 r. w 2021r. wynosiła miesięcznie [...] zł. netto miesięcznie.

I. W. podała, że od dnia [...] maja 2021 r. jej dochód wynosił [...] zł. Odejmując od tej kwoty [...]zł z tytułu płatności za pobyt w DPS A. R. otrzymujemy kwotę [...]zł ([...] zł - [...] zł). Wynika z tego wprost, że po zapłacie opłaty ustalonej przez SKO, I. W. w 2021 r. nie pozostawał dochód odpowiadający 300% kryterium dochodowego obowiązującego w 2021 r., który wynosił [...] zł.

Nadto zdaniem Skarżącej aktualnie obowiązujące Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej określa kryterium dochodowe dla osoby samotnie prowadzącej gospodarstwo domowe na poziomie [...] zł miesięcznie, co oznacza, że 300% tego kryterium to kwota [...]zł. Natomiast skarżąca od dnia [...] stycznia 2022r. z uwagi na NOWY ŁAD i niepobieranie od emerytury podatku dochodowego otrzymuje obecnie rentę w wysokości [...] zł. Zatem obecny dochód skarżącej wraz z zasiłkiem pielęgnacyjnym wynosi [...] zł ([...] zł + [...] zł), który po odjęciu opłaty w wysokości [...] zł za pobyt A. R. w DPS w K. , stanowi kwotę [...]zł ([...] zł - [...] zł), a przez to skarżącej nie pozostaje dochód odpowiadający 300% kryterium dochodowego obowiązującego w 2022 r., który wynosi [...] zł.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w odpowiedzi na skargę wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje.

Skarga okazała się zasadna i podlega uwzględnieniu.

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 137) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 329, dalej także jako "p.p.s.a.") sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej i obejmuje orzekanie m.in. w sprawach skarg na decyzje wydanie w postępowaniu administracyjnym (art. 3 § 2 pkt 1 p.p.s.a.).

W ramach sprawowanej kontroli sąd bierze pod uwagę wszelkie naruszenia prawa, wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, niezależnie od żądań i wniosków podniesionych w skardze - w granicach sprawy, wyznaczonych przede wszystkim rodzajem i treścią zaskarżonego aktu, stosownie do art. 134 § 1 p.p.s.a. Z istoty kontroli wynika również, że zgodność z prawem zaskarżonej decyzji podlega ocenie przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w dacie wydania zaskarżonego aktu. Z mocy art. 145 § 1 p.p.s.a. uwzględnienie skargi na decyzję lub postanowienie następuje w przypadku naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy (pkt 1 lit. a), naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego (pkt 1 lit. b) lub innego naruszenia przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy (pkt 1 lit. c); a także w przypadku stwierdzenia przyczyn powodujących nieważność aktu lub wydanie go z naruszeniem prawa (pkt 2 i pkt 3).

Kontrola sądowa sprowadza się zatem do badania, czy w toku rozpoznania sprawy organy administracji publicznej nie naruszyły prawa materialnego i procesowego w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy, czy zgodnie z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 735, ze zm., dalej także jako "k.p.a.") dokonano ustalenia stanu faktycznego, a dokonana ocena tych ustaleń znajduje oparcie w materiale dowodowym i uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zakresu zaskarżenia decyzji SKO w K. z dnia [...] stycznia 2022 r. Skarżąca wskazała, że zakresem zaskarżenia objęła część decyzji, w zakresie ustalenia I. W. odpłatności za pobyt A. R. w DPS w K. w wysokości [...] zł miesięcznie, począwszy od dnia 27 maja 2021 r. Jednocześnie zażądała uchylenia decyzji SKO w K. z [...] stycznia 2022r. w części tiret drugi poprzez ustalenie I. W. odpłatności za pobyt A. R. w DPS w K. w wysokości [...] zł miesięcznie jedynie w okresie od dnia [...] lutego 2020r. do dnia [...] maja 2021r., a w pozostałym zakresie umorzenie postępowania i nie zobowiązywanie I. W. do ponoszenia odpłatności za pobyt A. R. w DPS począwszy od dnia [...] maja 2021r. W ocenie Sądu żądania te są co najmniej niezrozumiałe w zestawieniu z zakresem zaskarżenia, żeby nie powiedzieć, że wręcz sprzeczne, zwłaszcza mając na uwadze treść uzasadnienia skargi. Sąd uznał, że intencją Skarżącej, działającej bez profesjonalnego pełnomocnika, było zaskarżenie całego tiretu drugiego decyzji SKO w K. z [...] stycznia 2022r., co nie narusza art. 134 § 2 p.p.s.a i mieści się w granicach orzekania Sądu wyznaczonych przez art. 134 § 1 p.p.s.a. i w tych granicach Sąd sprawę rozpoznał.

Następnie należy podkreślić, że w myśl art. 153 p.p.s.a. ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uprzednio wydanym orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia, chyba że przepisy prawa uległy zmianie. W konsekwencji dyspozycja zawarta w art. 153 p.p.s.a. wyznacza obowiązek podporządkowania się ocenie prawnej wyrażonej w uprzednio wydanym w sprawie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu

z 6 października 2021 r. (sygn. akt IV SA/Po 504/21), ciążący na organie administracji publicznej i Sądzie.

Podkreślić zatem należy, że powyższy przepis formułuje zasadę związania nim samego sądu administracyjnego, oznacza, że nie może on formułować nowych ocen prawnych, które byłyby sprzeczne z wyrażonym wcześniej poglądem, lecz zobowiązany jest do podporządkowania się mu. Zarówno organ administracji, jak i sąd administracyjny, rozpatrując ponownie sprawę, obowiązane są zastosować się do oceny prawnej zawartej w uzasadnieniu wyroku wydanego już w tej sprawie (wyr. NSA z 20 kwietnia 2021r., sygn. akt III OSK 321/21, dostępne na stronie orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej "CBOSA").

Przez ocenę prawną należy rozumieć osąd o prawnej wartości sprawy. Ocena prawna może dotyczyć stanu faktycznego, wykładni przepisów prawa materialnego i procesowego, prawidłowości korzystania z uznania administracyjnego oraz kwestii zastosowania określonego przepisu prawa jako podstawy do wydania decyzji. Wskazania co do dalszego postępowania stanowią z reguły konsekwencję oceny prawnej. Dotyczą one sposobu działania w toku ponownego rozpoznania sprawy i mają na celu uniknięcie błędów już popełnionych i wskazanie kierunku, w którym winno zmierzać przyszłe postępowanie (J. P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2012 r., s. 397 uw. 1, 2; M. Jagielska, J. Jagielski, R. Stankiewicz, w: red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2011 r., s. 544, Nb 1-3).

Przepis art. 153 p.p.s.a. ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że ani organ administracji publicznej, ani sąd, orzekając ponownie w tej samej sprawie, nie mogą nie uwzględnić oceny prawnej i wskazań wyrażonych wcześniej w orzeczeniu sądu, gdyż są nimi związane. Nieprzestrzeganie tego przepisu w istocie podważałoby obowiązującą w demokratycznym państwie prawnym zasadę sądowej kontroli nad aktami i czynnościami organów administracji i prowadziło do niespójności działania systemu władzy publicznej. Związanie oceną prawną wyrażoną w wyroku (uzasadnieniu orzeczenia) oraz wynikającymi z niej wskazaniami co do dalszego postępowania oznacza, że organ nie może formułować nowych ocen prawnych, sprzecznych z wyrażonym wcześniej poglądem, lecz obowiązany jest do podporządkowania się jemu w pełnym zakresie oraz konsekwentnego reagowania w razie stwierdzenia braku zastosowania się do wskazań w zakresie dalszego postępowania przed organem administracji publicznej (wyrok NSA z: 30.7.2009 r., II FSK 451/08, Lex nr 526493; 23.9.2009 r., I FSK 494/09, Lex nr 594010; 13.7.2010 r., I GSK 940/09, Lex nr 594756; wyrok WSA we Wrocławiu z 14.1.2010 r., I SA/Wr 1591/09, Lex nr 559604). Dlatego w razie wnoszenia kolejnych skarg z powodu niewłaściwego wykonania zapadłego wyroku uwzględniającego skargę, sąd administracyjny jedynie weryfikuje sposób wywiązania się organów ze skierowanych do nich wskazań, nie wnika on natomiast w materię objętą zakresem wcześniejszych ocen (wyrok NSA z dnia 21.4.2010 r., II FSK 2129/08, Lex nr 596261).

Przyjęte założenie ma istotne znaczenie, bowiem w przypadku zmiany stanu prawnego, bądź zmiany stanu faktycznego, zmianie może ulec związanie przyjętą oceną prawną. Przy czym zmiana stanu prawnego lub zmiana stanu faktycznego tylko wtedy będzie miała wpływ na przyjętą ocenę prawną, jeżeli zmiana stanu prawnego uczyni pogląd sądu administracyjnego nieaktualnym, a zmiana stanu faktycznego będąca następstwem wyjścia na jaw nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów, dotyczyć będzie istotnych jego elementów. Innymi słowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy, oparcie skargi na podstawach sprzecznych z przyjętą oceną prawną musi skutkować jej oddaleniem, nawet gdyby w analogicznych stanach faktycznych i prawnych w innych sprawach wyrażane były poglądy odmienne (por. wyr NSA z 01 czerwca 2021r., sygn. akt III FSK 2740/21, dalej CBOSA).

W świetle powyższych twierdzeń, w ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie doszło do zmiany stanu prawnego, czy istotnej zmiany stanu faktycznego uzasadniających odstąpienie od zastosowania przepisu art. 153 p.p.s.a. Przy czym, wydany w sprawie wyrok WSA w Poznaniu z 6 października 2021 r. jest prawomocny.

Badając pod tym kątem zaskarżoną decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z [...] stycznia 2022 r. Sąd stwierdził, że przy jej wydaniu doszło do naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a.) oraz prawa materialnego (art. 145 § 1 pkt 1 lit a p.p.s.a.), w tym do naruszenia dyspozycji art. 153 p.p.s.a. co do związania oceną prawną i wskazaniami zawartymi w prawomocnym wyroku WSA w Poznaniu z 6 października 2021 r., o czym poniżej.

W pierwszej kolejności odnieść się należy do przepisów, które miały zastosowanie w niniejszej sprawie. Materialnoprawną podstawę wydania zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r., poz. 2268, dalej: "u.p.s.").

Zgodnie z art. 60 ust. 1 u.p.s. pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca, z zastrzeżeniem ust. 3. Według art. 61 ust. 1 u.p.s. obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Natomiast art. 61 ust. 2 u.p.s. stanowi, że opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust, 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300%o tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania, w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby o których mowa w pkt 1 i 2.

Ponadto zgodnie z ust. 2e tego przepisu, obowiązującym od dnia 1 stycznia 2020r. (art. 1 pkt 7a ustawy z dnia 19 lipca 2019r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz psychicznego, Dz.U. z 2019r., poz. 1690): "W przypadku odmowy przez osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 2, zawarcia umowy, o której mowa w art. 103 ust. 2, oraz niewyrażenia zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, wysokość ich opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej ustala, w drodze decyzji, organ gminy właściwej zgodnie z art. 59 ust. 1, w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatą wnoszoną przez mieszkańca domu i opłatami wnoszonymi przez inne osoby obowiązane, o których mowa w ust. 1 pkt 2.".

Dodany tą samą ustawą nowelizująca ust. 2f tego przepisu stanowi z kolei, że: "Wysokość opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej, o której mowa w ust. 2e, ustala się proporcjonalnie do liczby osób obowiązanych do jej wnoszenia".

Stosownie zaś do art. 103 ust. 2 u.p.s. "Kierownik ośrodka pomocy społecznej albo (...), ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w domu pomocy społecznej, biorąc pod uwagę wysokość dochodów i możliwości, przy czym opłata ta nie powinna być zwiększana w przypadku gdy jedna z osób jest zwalniana z odpłatności z mocy prawa lub z powodów, o których mowa w art. 64, art. 64a albo art. 64b".

Wymaga podkreślenia, że proporcjonalny podział opłaty, o którym mowa w ust. 2f, dotyczy tylko sytuacji, w której nastąpiła odmowa zwarcia umowy i przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, nie można z niego wywodzić ogólnej normy postępowania, a więc dzielenia opłaty po równo na wszystkich zobowiązanych. (I. Sierpowska [w:] Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. VI, LEX/el. 2021, art. 61).

Zasady wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, określone w art. 60 i 61 u.p.s., a także sposób obliczania dochodu oraz kryterium dochodowego na potrzeby spraw z zakresu pomocy społecznej, zawarte zostały w art. 8 ust. 1-13 u.p.s.

Materialnoprawne uregulowania dotyczące skierowania i pobytu w domu pomocy społecznej zawierają przepisy rozdziału 3 ustawy o pomocy społecznej (art. 54-66).

W rozpatrywanej sprawie bezsporne jest to, że A. R. – mieszkanka Domu Pomocy Społecznej w K. - ponosi tylko w części odpłatność za pobyt w tym DPS w kwocie [...]zł, stosownie do jej dochodu, dlatego zasadnie organy wszczęły postępowanie w celu obciążania pozostałą częścią tej odpłatności innych osób z kręgu wymienionych w przytoczonym art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s.

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 60 ust. 1 u.p.s. pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej ustala w drodze decyzji wójt (burmistrz, prezydent miasta) gminy właściwej dla osoby kierowanej do domu pomocy społecznej (art. 59 ust. 1 u.p.s.). W art. 61 ust. 1 ustawy określone zostały osoby zobowiązane do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej. Są nimi w kolejności: mieszkaniec domu pomocy społecznej, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, następnie małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Zasada kolejności przyjęta w omawianym przepisie oznacza, że w sytuacji, gdy osoba umieszczona w domu pomocy społecznej nie jest w stanie ponosić kosztów pobytu w placówce, obowiązek wnoszenia opłat spoczywa na małżonku, w następnej kolejności na zstępnych, w dalszej kolejności na wstępnych, a jeszcze w dalszej - na gminie, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Wnoszenie opłat nie obciąża równocześnie wszystkich zobowiązanych wymienionych w art. 61 ust. 1, obowiązek ten przechodzi na nich w kolejności ustalonej w powołanym przepisie. Zastępczy charakter wnoszenia opłat przez gminę wynika z art. 61 ust. 3 u.p.s., w myśl którego gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, wnosi opłaty zastępczo, jeżeli nie wywiązują się z tego osoby zobowiązane w pierwszej kolejności. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych w tym celu kwot.

W tym miejscu wskazać należy, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 06 października 2021r. zawarł następującą ocenę prawną i wskazania co do dalszego postępowania.

Sąd wskazał, że w decyzji organów zabrakło przede wszystkim szczegółowego wyliczenia i odniesienia się do dochodów i sytuacji majątkowej pozostałych osób zobowiązanych do poniesienia opłaty. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji, gdy Skarżąca ponosi najwyższą odpłatność za pobyt matki w Domu Pomocy Społecznej w K. . W świetle art. 7 i 77 k.p.a. organ ma obowiązek w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Istnieje więc wtedy konieczność zasięgania informacji z innych źródeł, np. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, urzędu skarbowego, itd. Sąd podał, że organy nie wskazały w jaki sposób została wyliczona konkretna wysokość opłaty nałożonej na Skarżącą, SKO nie wypowiedziało się także odnośnie kwestii zachowania zasady proporcjonalności przy ustalaniu tej opłaty za pobyt członka rodziny. zdaniem Sądu nie ulegało wątpliwości, że obowiązkiem organu było wyjaśnienie i uzasadnienie takiego działania stronie postępowania, dotyczącego niezastosowania zasady proporcjonalności wynikającej z art. 61 ust. 2f u.p.s. Obowiązkiem organu odwoławczego jest odniesienie się do zarzutów podnoszonych w odwołaniu.

W realiach niniejszej sprawy zatem motywy rozstrzygnięcia organu odwoławczego były niepełne, ponieważ nie znalazły one swojego odzwierciedlenia w uzasadnieniu decyzji. przepisów prawa. Wszelkie okoliczności i zarzuty strony, a zwłaszcza te, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy lub twierdzenia uważane przez strony za istotne dla sposobu załatwienia sprawy, muszą być rzetelnie omówione i wnikliwie przeanalizowane przez organ rozpatrujący sprawę (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 2 lipca 2020 r., sygn. akt II SA/Po 1038/19).

Sąd podzielił stanowisko organów, że zagadnienie zwolnienia z odpłatności stanowi odrębne postępowanie, które winno zostać zakończone wydaniem w tym przedmiocie odrębnej decyzji. W postępowaniu ustalającym wysokość opłaty za pobyt mieszkańca w domu opieki zdrowotnej, organ kieruje się jedynie kryterium dochodowym osoby obowiązanej do uiszczania takiej opłaty co wynika z treści art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a i b u.p.s. Okoliczności, na które powołuje się strona skarżąca dotyczące jej sytuacji zdrowotnej, mające wpływ na jej sytuację finansową nie mają wpływu na ustalenie wysokości opłaty za pobyt mieszkańca w takiej jednostce obciążającej zstępnych (art. 64 u.p.s.).

Zdaniem Sądu orzekającego w niniejszej sprawie organ prowadząc ponownie postępowanie nie wyjaśnił dostatecznie kwestii zachowania zasady proporcjonalności przy ustalaniu opłaty za pobyt członka rodziny w DPS.

Słusznie organ uznał, że z przepisu art. 61 ust. 2f u.p.s. wynika, że wysokość opłaty, o której mowa w ust. 2e, ustala się proporcjonalnie do liczby osób obowiązanych do jej wnoszenia. W przypadku więc gdy więcej niż jedna osoba zobowiązana do ponoszenia odpłatności odmawia podpisania umowy oraz przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego, pozostała opłata stanowiąca dopełnienie średniego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej obciąża te osoby proporcjonalnie, a więc w równych częściach. W niniejszej sprawie zstępny A. R.: A. R., jak i D. M. odmówili zawarcia umowy i przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, dlatego przepis ten znalazł zastosowanie. Nie jest jednak jasne jak organ wyznaczył krąg osób obowiązanych do wniesienia tej opłaty i czy znalazły się w tej grupie wszystkie osoby obowiązane do poniesienia opłaty.

W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że organ ustalając w drodze decyzji opłatę za pobyt mieszkańca domu pomocy społecznej ma powinność zarówno określenia kręgu osób zobowiązanych do pokrycia pozostałej części opłaty, jak i ustalenia warunków finansowo-majątkowych tychże osób, pozwalających na stwierdzenie, czy w świetle ww. wymogów, są one wystarczające do obciążenia tych osób stosownymi opłatami. W przypadku, gdy osób zobowiązanych jest więcej, organ winien objąć sprawę ustalenia wysokości odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej jednym postępowaniem i w jego toku poczynić ustalenia dotyczące ich sytuacji dochodowej i możliwości ponoszenia kosztów z tego tytułu. Rzeczą organu jest wówczas ustalenie wysokości kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy średnim miesięcznym kosztem utrzymania mieszkańca i wnoszoną przez niego opłatą, stanowiącą nie więcej niż 70% jego dochodów. Następnie organ winien ustalić krąg osób zobowiązanych do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej i podjąć działania zmierzające do ustalenia ich sytuacji dochodowej i w konsekwencji wysokości opłaty (por. m.in. WSA w Szczecinie, sygn. akt II SA/Sz 770/19 - lex nr 2825366; WSA w Białymstoku, sygn. akt II SA/Bk 321/20 – LEX nr 3029042). Organ nie może zatem arbitralnie dokonać wyboru spośród zstępnych osoby, którą stać na uiszczenie wymaganej części opłaty, bez należytego rozważenia możliwości finansowych pozostały zstępnych.

Organ przyjął, że zstępnymi A. R., obowiązanymi do ponoszenia opłaty są: Pani I. W. – córka, Pani B. M. – córka, Pan A. R. – syn (wnuczka J. R. wspólne gospodarstwo domowe), Pan D. M. – wnuk. Przy czym, Pani B. M. została zwolniona z opłaty z uwagi na nieprzekroczanie kryterium dochodowego, a co do Pana A. R. i Pana D. M. organ przyjął, że odmówili oni zawarcia umowy o odpłatność za pobyt w DPS, a także sporządzenia wywiadu środowiskowego pozwalającego ustalić ich dochody. Słusznie zatem organ zastosowała art. 61 ust. 2e i ust. 2f u.p.s. ustalając wysokość opłaty Skarżącej proporcjonalnie do liczby osób obowiązanych do ponoszenia opłaty na pobyt w DPS. Tymczasem, wbrew wskazaniom Sądu zawartym w uzasadnieniu wyroku z 6 października 2021r, organ odwoławczy nie ustosunkował się do zarzutu odwołania I. W. i nie wyjaśnił czy obowiązek ponoszenia opłaty przez zstępną mieszkanki DPS – obciąża także jej wnuczkę J. R. – poprzestając, jak w toku poprzedniego postępowania zakwestionowanego wyrokiem WSA w Poznaniu z 6 października 2021r., na stwierdzeniu "Pan A. R. – syn (wnuczka J. R. wspólne gospodarstwo domowe)". Nadto z akt sprawy wynika, że wprawdzie wnuczka ta nie uzyskuje dochodów, jest na utrzymaniu ojca – A. R., to jest pełnoletnia (kopia dokumentacji dotyczącej A. R. załączona do akt adm. I inst.). Zauważyć przy tym należy, że skoro organ przyjął, że A. R. odmówił sporządzenia umowy i wywiadu środowiskowego, to zbędne jest stwierdzenie organu, że J. R. wchodzi w skład wspólnego gospodarstwa domowego A. R., skutkiem czego organ wyłączył wnuczkę z kręgu osób obowiązanych do poniesienia opłaty za pobyt A. R. w DPS. Organ określił, bowiem zobowiązanie do ponoszenia opłaty przez Skarżącą proporcjonalnie zgodnie z art. 61 ust. 2f u.p.s. W tych okolicznościach sprawy organ nadal nie wyjaśnił dlaczego nie uwzględnił J. R. jako kolejnej osoby obowiązanej do ponoszenia opłaty, co mogłoby skutkować przyjęciem, że liczba osób obowiązanych wynosi 5, a nie 4, jak przyjął organ. Okoliczność ta miała istotny wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy w zakresie ustalenia wysokości opłaty, jaką winna ponieść Skarżąca.

Obowiązek poniesienia opłaty za pobyt w DPS obciąża osoby niezależnie od cech wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania. Zobowiązanie to oparte jest na określonych więzach; w przypadku wstępnych i zstępnych osoby umieszczonej w DPS, będą to więzy pokrewieństwa. W ostatniej kolejności powyższy obowiązek spoczywa na gminie, zgodnie z zasadą pomocniczości. Obowiązek wywodzący się z art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. nie jest obowiązkiem alimentacyjnym, lecz publicznoprawnym ciężarem powstającym z chwilą przyjęcia mieszkańca do DPS. Poniesienie tego obowiązku ma na celu pokrycie określanych w trybie administracyjnym kosztów utrzymania mieszkańca w DPS (uchwała siedmiu sędziów NSA z dnia 11 czerwca 2018 r., I OPS 7/17, CBOSA).

Sąd podziela pogląd wyrażony w wyroku WSA w Gliwicach z dnia 14 czerwca 2018 r., IV SA/Gl 56/18, Lex nr 2514059: "nie można mówić o kolejności w sytuacji wystąpienia obowiązku ponoszenia opłat przez kilkoro zstępnych. Każdy z nich ma bowiem taki sam obowiązek ponoszenia opłat, a jedynie różnicować je może osiągane kryterium dochodowe każdego zstępnego" (tak też m.in.: wyrok WSA w Krakowie z dnia 5 sierpnia 2021 r., III SA/Kr 277/21, Lex nr 3214815; podobnie w odniesieniu do kręgu wstępnych: wyrok WSA w Gliwicach z dnia 22 czerwca 2020 r. II SA/Gl 1527/19, Lex nr 3021692).

Jak wskazał tutejszy Sąd w wyroku z dnia 6 listopada 2020 r. w sprawie IV SA/Po 1122/20 (a także w wyroku w sprawie o sygn. IV SA/Po 1783/20, CBOSA) organy naruszają art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. ograniczając krąg osób zobowiązanych. Zdaniem Sądu dochodzi w toku postępowania administracyjnego do naruszenia art. 7 k.p.a. oraz 7a k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. oraz 80 k.p.a. poprzez niepodjęcie wszelkich kroków zmierzających do pełnego ustalenia stanu faktycznego, brak przeprowadzenia rzetelnego i wyczerpującego postępowania dowodowego, gdyż organy w żaden sposób nie wyjaśniły dlaczego nie obciążają innych osób opłatą za pobyt w DPS. Z żadnego bowiem przepisu ustawy, ani z innego przepisu funkcjonującego w systemie prawnym nie wynika, że organ administracji może w sposób arbitralny dokonać wyboru osoby spośród osób zobowiązanych do ponoszenia tej opłaty i tylko w stosunku do określonej grupy tych osób prowadzić postępowanie (por. m.in. wyroki wyrok WSA w Rzeszowie, II SA/Rz 46/18; WSA w Gliwicach, IV SA/Gl 56/18, WSA w Warszawie, VIII SA/Wa 198/18, CBOSA). W przypadku niemożności obciążenia jednej z osób z kręgu podmiotów zobowiązanych, np. w sytuacji śmierci tej osoby, czy w związku z innymi czynnikami uniemożliwiającymi obciążenie jej opłatą, organ winien to precyzyjnie wyjaśnić w toku postępowania, a uzasadnienie takiego działania winno znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji.

Drugą kwestią która wpłynęła na rozstrzygnięcie Sądu, było nieuwzględnienie przez organ zmiany sytuacji dochodowej Skarżącej i ustalenie opłaty za pobyt matki w DPS dla Skarżącej w jednakowej wysokości od dnia [...] lutego 2020 r.

Jak wskazywał Naczelny Sąd Administracyjny, w postępowaniu dotyczącym ustalenia opłaty za pobyt mieszkańca organ ma obowiązek ustalenia zarówno aktualny koszt utrzymania osoby przebywającej w domu opieki społecznej, wysokość opłat ponoszonych przez osobę umieszczoną w domu pomocy społecznej oraz aktualną ich sytuację dochodową oraz osób wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s., na których ciąży obowiązek partycypowania w kosztach pobytu pensjonariusza w placówce (zob. wyrok z dnia 18 stycznia 2022 r., sygn. akt I OSK 323/19, CBOSA).

Granice obciążenia zstępnych opłatą za pobyt osoby bliskiej w DPS zostały wyznaczone ustawowo (ust. 2 pkt 2 u.p.s.). Jeżeli zobowiązany jest osobą samotnie gospodarującą, to obowiązek partycypacji w kosztach pobytu w DPS powstaje, gdy jego dochód przekracza 300% kryterium dochodowego ([...] zł do [...] grudnia 2021r.), czyli jest wyższy niż [...] zł. Jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium.

W niniejszej sprawie Skarżąca skierowała do organu pismo datowane na dzień [...] stycznia 2022 r., które wpłynęło do organu w dniu [...] stycznia 2022 r. informujące o zmianie wysokości uzyskiwanego dochodu (nienumerowana k. akt adm. II instancji, na k. poprzedzającej zaskarżoną decyzję). Natomiast decyzja SKO w K. wydana została w okresie późniejszym, tj. w dniu [...] stycznia 2022 r. Organ zobowiązany był więc wziąć pod uwagę kwestie podnoszone przez Skarżącą, albowiem dowiedział się o nich przed rozstrzygnięciem sprawy. Takim nieprawidłowym działaniem organ naruszył przepisy postępowania art. 7 k.p.a., art. 77 § k.p.a. i art. 80 k.p.a., co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W piśmie tym Skarżąca wskazała, że od [...] maja 2021 r. utrzymuje się z renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w kwocie [...]zł miesięcznie oraz zasiłku pielęgnacyjnego w kwocie [...]zł. miesięcznie. Organ zobowiązany był zatem wyjaśnić tą istotną kwestię przed wydaniem zaskarżonej decyzji, np. zwracając się o informację w tym zakresie do organów rentowych. Wskazania w tym zakresie zawierało już uzasadnienie wyroku WSA w Poznaniu z 6 października 2021r.

Tym samym nieprawidłowe było wydanie przez organ decyzji ustalającej opłatę za pobyt A. R. w DPS dla I. W. w stałej wysokości począwszy od lutego 2020 r., bez wcześniejszego konkretnego określenia jej dochodu w każdym okresie czasu objętego obowiązkiem, zwłaszcza gdy Skarżąca wskazywała na zmianę wysokości swoich dochodów. Organ nie uzasadnił, że treść zaskarżonej decyzji, tiret drugi, zobowiązującej Skarżącą do uiszczenia kwoty [...]zł jest zgodna z przepisami ustawy o pomocy społecznej (art. 61) zwłaszcza w sytuacji zmiany wysokości jej dochodów od [...] maja 2021r., co poparła kserokopią decyzji ZUS z [...] czerwca 2021r. dołączoną do skargi (k. 9 akt sąd.).

W tym stanie rzeczy niezasadny okazał się wniosek skargi o umorzenie postępowania administracyjnego w zakresie okresu począwszy od [...] maja 2021r., jak to odczytuje Sąd z treści skargi - przypadającego po [...] maja 2021r. Konkretne ustalenia faktyczne w tym zakresie poczyni bowiem organ odwoławczy stosownie do wskazań Sądu i ponownie wyliczy wysokość opłaty za poszczególne okresy uwzględniając wysokość uzyskiwanych dochodów przez Skarżącą zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o pomocy społecznej, jak to wskazano powyżej.

W tym stanie rzeczy Sąd nie jest uprawniony do umorzenia postępowania administracyjnego. Z treści przepisu art. 61 ust. 2 pkt 2 lit a u.p.s. wynika, jak to zasadnie przyjął organ, że prawidłowy sposób ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej winien polegać na obliczeniu wysokości dochodu na osobę w rodzinie podmiotu zobowiązanego (u Skarżącej jej dochody, gdyż samotnie gospodaruje), a następnie odjęciu od tej kwoty sumy odpowiadającej 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej ([...] zł do [...] grudnia 2021r.). Wynik powyższego działania matematycznego (o ile stanowi liczbę dodatnią) stanowić będzie górną granicę opłaty jaką obciążyć można daną osobę zobowiązaną (por. wyr. NSA z dnia 10 maja 2017 r., I OSK 2820/16, LEX nr 2323434). Obciążenie opłatą nie spowoduje bowiem, że po jej uiszczeniu kwota dochodu Skarżącej będzie niższa niż 300% kryterium dochodowego, tj. [...] zł do [...] grudnia 2021r.

Treść przepisu art. 61 ust. 2 pkt 2 lit a in fine u.p.s. rozumieć należy w ten sposób, że po uiszczeniu kwoty ustalonej opłaty osobie obowiązanej winna pozostać kwota nie niższa niż 300% kryterium dochodowego (tak też wyr. WSA w Olsztynie z dnia 4 grudnia 2018 r., II SA/Ol 790/18, CBOSA).

W gruncie rzeczy realne obciążenie takiej osoby jest zależne od tego, o ile jej dochód przekracza 300% kryterium dochodowego, opłata bowiem nie może być wyższa od tej nadwyżki. Opłata nie może przekroczyć nadwyżki wskazanej kwoty, czyli po wniesieniu opłaty dochód na członka rodziny nie może być niższy od 300 % kryterium dochodowego (por. I. Sierpowska [w:] Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. IV, Warszawa 2017, art. 61.). Inaczej mówiąc kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a u.p.s.).

Oznacza to, że nie jest tak jak wskazuje skarżąca, że opłatę jest zobowiązana uiścić gdy od kwoty dochodu po odjęciu 300% kryterium dochodowego oraz kwoty ustalonej opłaty musi jeszcze pozostać kwota w wysokości 300% kryterium dochodowego.

Odnosząc się do zarzutu nieuwzględnienia sytuacji zdrowotnej Skarżącej, wskazać należy, że kwestie ta prawomocnie rozstrzygnął Sąd w wyroku z 6 października 2021r. wskazując, że w postępowaniu ustalającym wysokość opłaty za pobyt mieszkańca w domu opieki zdrowotnej, organ kieruje się jedynie kryterium dochodowym osoby obowiązanej do uiszczania takiej opłaty co wynika z treści art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a i b u.p.s. Tak więc okoliczności, na które powołuje się Skarżąca dotyczące jej sytuacji zdrowotnej, a zatem i jej sytuacji finansowej, nie mają wpływu na ustalenie wysokości opłaty za pobyt mieszkańca w takiej jednostce obciążającej zstępnych (art. 64 u.p.s.). Okoliczności stanu zdrowia mogą być uwzględnione w odrębnym postępowaniu w przedmiocie zwolnienia częściowo lub całkowicie z opłaty za pobyt w DPS.

Odnosząc się do wniosków dowodowych zgłoszonych w skardze Sąd wskazuje, że brak było przesłanek uzasadniających przeprowadzenie dodatkowego postępowania dowodowego na podstawie art. 106 § 3 p.p.s.a. Sąd podkreśla, że zgodnie z treścią art. 133 § 1 p.p.s.a. rozpoznał niniejszą sprawę na podstawie całokształtu akt sprawy, odpowiedzi organu na skargę i pism procesowych, jeżeli mogłyby przyczynić się do wyjaśnienia istotnych wątpliwości w sprawie. Postępowanie dowodowe przed sądem administracyjnym ma jedynie uzupełniający charakter, na co wskazuje w sposób jednoznaczny brzmienie przepisu art. 106 § 3 p.p.s.a. Zgodnie z tym przepisem Sąd może z urzędu lub na wniosek stron przeprowadzić - dowody uzupełniające – tylko z dokumentów, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie. W okolicznościach badanej sprawy nie zaistniały wątpliwości tego rodzaju, które uzasadniałyby przeprowadzenie dowodów uzupełniających. Po pierwsze Skarżąca nie przedłożyła dokumentów, a załączyła kserokopie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, decyzji o przyznaniu renty, pisma Skarżącej z dnia [...] stycznia 2022 r. i pisma organu z dnia [...] stycznia 2022r., a co najważniejsze podnoszone zarzuty oraz okoliczności sprawy i naruszenie art. 153 p.p.s.a stanowiły podstawę uchylenia zaskarżonej decyzji. Sprawa zostanie ponownie rozpatrzona przez organ odwoławczy, zatem konkretne dokumenty, z których strona wywodzi określone skutki prawne będzie mogła przedłożyć przed organem.

W orzecznictwie sądów administracyjnych zwraca się uwagę, że wojewódzki sąd administracyjny nie jest trzecią instancją postępowania administracyjnego, ale wyłącznie w przypadku prowadzenia uzupełniającego i ograniczonego do dowodu z dokumentów postępowania dowodowego może wyjątkowo dopuścić dowód w celu rozwiania wątpliwości zaistniałej już w toku postępowania przed organami administracji publicznej. Co do zasady nie jest możliwe prowadzenie postępowania dowodowego przed sądem administracyjnym, który kontrolę legalności opiera na materiale dowodowym zgromadzonym w postępowaniu przed organem administracji wydającym zaskarżony akt, co wynika z art. 133 § 1 p.p.s.a. Przez dostateczne wyjaśnienie sprawy należy rozumieć stan zdolności sprawy do wydania wyroku, a więc dokonania przez sąd oceny legalności zaskarżonego aktu według kryteriów wynikających z art. 3 § 1 p.p.s.a. Z powyższego wynika ponadto, że sąd administracyjny nie powinien przeprowadzać środków dowodowych i dokonywać ustaleń, które miałyby służyć merytorycznemu rozstrzygnięciu sprawy, a jeżeli zachodzi potrzeba dokonania ustaleń, które mają służyć merytorycznemu rozstrzygnięciu, sąd powinien wyeliminować z obrotu prawnego zaskarżony akt i wskazać organowi zakres postępowania dowodowego, które organ ten powinien uzupełnić (wyrok NSA z dnia 7 lutego 2001 r., sygn. akt V SA 671/00, LEX nr 50129), jak w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, stwierdzając naruszenia prawa materialnego (art. 61 ust. 2 pkt 1 lit a, ust. 2e i 2f u.p.s.) i przepisów postępowania - art. 7 k.p.a. oraz 7a k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. oraz 80 k.p.a., Sąd na podstawie art. 145 § 1 lit. a i c orzekł o uchyleniu decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego z [...] stycznia 2022r. w części obejmującej tiret drugi.

Ponownie prowadząc postępowanie administracyjne organ odwoławczy zastosuje się do wyżej poczynionych uwag. W szczególności wyjaśni krąg zstępnych zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt A. R. w Domu Pomocy Społecznej w K. , następnie określi dochód Skarżącej z podziałem na okresy, w których następowała jego zmiana i ustali wysokość opłaty z uwzględnieniem art. 61 ust. 1 pkt 2, ust. 2 pkt 2 lit a, ust. 2e i 2f u.p.s., a w motywach uzasadnienia szczegółowo odniesie się do poczynionych ustaleń i zarzutów Skarżącej zgodnie z art. 107 § 3 k.p.a. Uwzględni także dla ustalenia wysokości opłaty za kolejne okresy zmianę wysokości kryterium dochodowego wynikającego z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz.U. z 2021r., poz. 1296), które weszło w życie od 1 stycznia 2022r.

Niniejsza sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym z uwagi na wniosek w tym zakresie złożony w treści skargi, albowiem organ nie zażądał przeprowadzenia rozprawy (art. 119 pkt 2 p.p.s.a.).