Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Przemysław Szustakiewicz, Sędziowie Sędzia NSA Małgorzata Masternak-Kubiak, Sędzia del. NSA Grzegorz Jankowski (spr.), po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Dyrektora [...] w K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 2 grudnia 2019 r. sygn. akt III SA/Kr 341/19 w sprawie ze skargi R.W. na decyzję Dyrektora [...] w K. z dnia [...] marca 2019 r. w przedmiocie odmowy przyjęcia do szkoły oddala skargę kasacyjną

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 2 grudnia 2019 r., sygn. akt III SA/Kr 341/19 po rozpoznaniu sprawy ze skargi R.W. na decyzję Dyrektora [...] Szkoły Podstawowej im. [...] w K. z dnia [...] marca 2019 r. uchylił zaskarżoną decyzję i poprzedzające ją rozstrzygnięcie Komisji Rekrutacyjnej oraz zasądził na rzecz skarżącego zwrot kosztów postępowania.

W motywach wyroku, Sąd I instancji wyjaśnił, że zgodnie z art. 8 ustawy Prawo oświatowe szkoła może być szkołą publiczną lub niepubliczną. Szkoła publiczna przeprowadza rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności (art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo oświatowe). Przy czym ustawodawca nie sprecyzował pojęcia "powszechnej dostępności", jednakże klauzulę tę należy rozumieć jako zakaz ograniczenia dostępu do szkół publicznych.

Publiczna Szkoła [...] w K. jest szkołą publiczną bez ustalonego obwodu, a zatem ma obowiązek przeprowadzać rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności. W tej sytuacji próby zróżnicowania dostępu do niej w zależności od miejsca zamieszkania kandydata mają, w ocenie Sądu I instancji, charakter dyskryminujący. W realiach niniejszej sprawy kryterium dyskryminujące stanowiło przyznanie dodatkowych punktów kandydatom przynależnym do określonej parafii. Zgodnie z kan. 518 z zasady ogólnej parafia powinna być terytorialna, a więc obejmująca wszystkich wiernych określonego terytorium. Zatem kryterium przynależności do parafii jest w istocie tożsame z kryterium miejsca zamieszkania, a jego wprowadzenie narusza zasadę powszechnej dostępności oraz konstytucyjną zasadę równego traktowania. Skoro syn skarżącego w postępowaniu rekrutacyjnym uzyskał 38 punktów, nie uzyskując żadnego punktu w oparciu o kryterium przynależności do określonej parafii, a najniższa liczba punktów wymagana do przyjęcia kandydata wynosiła 39 punktów, to ewidentnie ww. kryterium dyskryminujące odegrało decydującą rolę w kontrolowanym postępowaniu rekrutacyjnym. Tym samym doszło do naruszenia art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo oświatowe oraz art. 32 Konstytucji RP.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł organ, zarzucając mu naruszenie:

I. Na podst. art. 174 pkt 2 p.p.s.a. przepisów postępowania, które mogło

mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. :

a/ art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. w zw. z art. 135 p.p.s.a. poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji i utrzymanego nią w mocy rozstrzygnięcia Komisji Rekrutacyjnej jako niezgodnych z prawem, pomimo, że odpowiadały one prawu, a tym samym nie zostały wydane z naruszeniem art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo oświatowe i art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP;

b/ art. 141 § 4 p.p.s.a. poprzez nie zawarcie w uzasadnieniu wyroku informacji jakie znaczenie Sąd I instancji nadaje zasadzie powszechnej dostępności obowiązującej w postępowaniu rekrutacyjnym, o której mowa w art. 14 ust. 1 pkt 2 Prawa oświatowego i której rzekome naruszenie przez organ stało się powodem uchylenia zaskarżonej decyzji i poprzedzającego ją rozstrzygnięcia oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, których rzekome naruszenie przez organ również stanowiło podstawę uchylenia ww. rozstrzygnięć;

II. Na podst. art. 174 pkt 1 p.p.s.a. przepisów prawa materialnego:

a/ § 88 ust. 4 pkt 9 Statutu Szkoły poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że kryterium przynależności do parafii [...] w K. oznacza, że można w oparciu o nie uzyskać punkty wyłącznie w przypadku zamieszkania przez dziecko na terenie przedmiotowej parafii;

b/ art. 88 ust. 2 Prawa oświatowego w zw. z art. 133 ust. 1 i ust. 2 tej ustawy poprzez ich błędną wykładnię, w wyniku której uznano, że z przepisów tych a contrario wynika, że szkoły dla których nie wyznaczono obwodu, nie mają prawa do zróżnicowania dostępu do szkoły publicznej w zależności od tego, gdzie mieszka kandydat na ucznia i w przypadku takich szkół kryterium terytorialne zawsze stanowi kryterium dyskryminujące;

c/ art. 14 ust. 1 pkt 2 Prawa oświatowego przez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że zasada ta wyklucza prowadzenie rekrutacji uczniów w oparciu o obiektywne, ustalone uprzednio i stosowane do wszystkich kandydatów kryterium, którym w niniejszej sprawie było kryterium przynależności do określonej parafii oraz wykluczenie z góry, że zasada ta zawsze narusza zastosowane kryterium oparte na miejscu zamieszkania kandydata;

d/ art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP przez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że jej naruszeniem jest zróżnicowanie dostępu do szkoły publicznej w zależności od miejsca zamieszkania kandydata na ucznia;

e/ art. 133 ust. 2, 3 i 5 Prawa oświatowego poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że kryterium przynależności do wskazanej parafii nie jest dopuszczalnym w myśl tych przepisów kryterium rekrutacji, tj. takim, które uwzględnia potrzebę jak najpełniejszej realizacji potrzeb dziecka i jego rodziny oraz lokalnych potrzeb społecznych;

f/ art. 7 Konstytucji RP przez jego niezastosowanie i uznanie, że Dyrektor Szkoły oraz jej Komisja powinny były nie zastosować w sprawie kryterium rekrutacji wynikającego wprost z § 88 Statutu szkoły, do którego stosowania zobowiązane są w związku z wyrażonymi w art. 7 Konstytucji RP zasadami praworządności i legalności działania władz publicznych.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżąca kasacyjnie Szkoła wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych oraz rozpoznanie sprawy na rozprawie.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną, skarżący uznając jej zarzuty za chybione wniósł o jej oddalenie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Wobec tego, że strony wyraziły zgodę na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 15zzs4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374 ze zm.), skarga kasacyjna została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym.

W postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym prowadzonym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje generalna zasada ograniczonej kognicji tego Sądu - art. 183 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.) dalej "p.p.s.a.". Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, wyznaczonych przez przyjęte w niej podstawy, określające zarówno rodzaj zarzucanego zaskarżonemu orzeczeniu naruszenia prawa, jak i jego zakres. Z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. Ta jednak nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie.

Istotą rozpoznawanej w niniejszej sprawie skargi kasacyjnej jest zakwestionowanie stanowiska Sądu I instancji, że wprowadzone w postępowaniu rekrutacyjnym w § 88 ust. 4 pkt 9 Statutu szkoły kryterium przynależności do określonej parafii stanowi kryterium dyskryminujące naruszając zasadę powszechnej dostępności oraz równego traktowania.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego pogląd wyrażony w zaskarżonym wyroku zasługuje na akceptację.

Zgodnie z art. 88 ust. 2 ustawy Prawo oświatowe akt założycielski publicznej szkoły podstawowej określa w szczególności jej zasięg terytorialny (obwód). Publicznej szkole podstawowej prowadzonej przez osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną nie ustala się obwodu, chyba że osoba prowadząca wystąpi z takim wnioskiem.

Publiczna Szkoła [...] w K. jest szkołą publiczną bez ustalonego obwodu, wobec czego obowiązana jest przeprowadzać postępowanie rekrutacyjne uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności wynikającą z art. 14 ust. 2 ustawy Prawo oświatowe, a która jak prawidłowo wywiódł Sąd I instancji oznacza zakaz ograniczania dostępu do szkół publicznych.

Słusznie zauważa skarżąca kasacyjnie, że Dyrektor Szkoły oraz Komisja są związane w postępowaniu rekrutacyjnym zasadami określonymi w Statucie, jednakże ustalone w nim zasady przyjmowania do szkoły publicznej nie mogą być sprzeczne ze standardem ustawowym.

Zgodność z prawem aktu założycielskiego i statutu należy oceniać przede wszystkim pod kątem zgodności respektowania przez założyciela w ich treści art. 14 ust. 1, art. 88 ust. 2 i art. 98 a także rozporządzeń wydanych na podstawie art. 11 i 112 ustawy Prawo oświatowe.

Powyższego wymogu nie spełniał ustalony w § 88 ust. 4 pkt 9 Statutu wymóg przynależności do parafii [...] w K. zgodnie z którym w przypadku miejsca zamieszkania na jej terenie kandydat do szkoły otrzymywał 6 punktów.

Naczelny Sąd Administracyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, że kryterium przynależności do określonej parafii jest w istocie tożsame z kryterium zamieszkania. Wyjaśnić należy, że Prawo kanoniczne nie posługuje się pojęciem "zameldowania". Przynależność do parafii zależy od "zamieszkania", czyli faktycznego przebywania na terytorium parafii. Dlatego w zwykłej sytuacji wszelkie formalności dotyczące udzielania sakramentów chrztu, I komunii św., bierzmowania, czy małżeństwa prowadzone są wg zamieszkania w parafii. Tym samym przynależność do danej parafii jest pochodną miejsca zamieszkania.

Sporny zapis Statutu był jednoznaczny i jak wskazano wyżej jego literalna wykładnia wskazuje, że ewidentnie chodzi o miejsce zamieszkania, naruszając tym samym wyrażoną w art. 14 ust. 1 zasadę powszechnej dostępności.

Jeżeli natomiast, jak twierdzi skarżąca kasacyjnie, oprócz miejsca zamieszkania, zapis ten oznaczał również inne formy działalności na rzecz Kościoła, to winien precyzyjnie je określać.

Pozbawiony podstaw jest również zarzut kasacyjny dotyczący naruszenia przez Sąd I instancji dyspozycji art. 88 ust. 2 w zw. z art. 133 ust.1 i 2 Prawa oświatowego oraz art. 133 ust. 2, 3 i 5 tej ustawy. Skarżącej kasacyjnie po pierwsze umknęło, że regulacje zawarte w art. 133 ust. 2 i 3 ww. ustawy dotyczą szkół publicznych, którym ustalono obwód, a po drugie, że w myśl art. 133 ust. 5 przepisy te stosuje się odpowiednio do postępowania rekrutacyjnego do publicznej szkoły podstawowej prowadzonej przez osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną, której nie ustalono obwodu, a które to nie wskazują jako kryterium rekrutacji miejsca zamieszkania, a kryteria uwzględniające zapewnienie jak najpełniejszej realizacji potrzeb dziecka i jego rodziny oraz lokalnych potrzeb społecznych jak również możliwość brania pod uwagę kryterium dochodu na osobę w rodzinie kandydata.

Z powyższego jednoznacznie zatem wynika, że postępowanie rekrutacyjne nie może być oparte o miejsce zamieszkania kandydata na ucznia.

Tym samym szkoła, będąca placówką publiczną, bez ustalonego obwodu, wprowadzając kryterium miejsca zamieszkania kandydata na ucznia naruszyła wyrażoną w art. 14 ust. 2 ustawy Prawo oświatowe zasadę powszechnej dostępności oraz art. 32 Konstytucji RP powodując zróżnicowanie dostępu do szkoły w zależności od miejsca zamieszkania kandydata.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., oddalił skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny nie uwzględnił wniosku skarżącego o zasądzenie na jego rzecz od skarżącego kasacyjnie organu kosztów postępowania albowiem brak było ku temu podstaw prawnych. Zgodnie z uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 listopada 2012 r., sygn. II FPS 4/12 (ONSAiWSA 2013 nr 3, poz. 38): "Artykuł 204 i art. 205 § 2-4 w związku z art. 207 § 1 p.p.s.a., wraz z właściwymi przepisami odrębnymi, do których odsyła art. 205 § 2 i 3 tej ustawy, stanowią podstawę do zasądzenia zwrotu kosztów za wniesienie sporządzonej przez profesjonalnego pełnomocnika odpowiedzi na skargę kasacyjną." W niniejszej sprawie odpowiedź na skargę kasacyjną nie została sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika.