Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Radziszewska-Krupa (spr.), Sędzia WSA Andrzej Wieczorek, Sędzia WSA Izabela Głowacka - Klimas, po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 14 grudnia 2021 r. sprawy ze skargi M. Z. na decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] stycznia 2021 r. nr [...] w przedmiocie przetwarzania danych osobowych oddala skargę

I. Stan sprawy przedstawia się następująco:

1. Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (zwany dalej "Prezesem UODO"), po rozpatrzeniu wniosku M. Z. (dawniej J., zwany dalej "Skarżącym") o ponowne rozpatrzenie sprawy, decyzją z [...] stycznia 2021r. nr [...] utrzymał w mocy własną decyzję z [...] sierpnia 2020r. nr [...], w której umorzono postępowanie w sprawie.

W podstawie prawnej powołano m.in. art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2020r. poz. 256 ze zm., zwana dalej "k.p.a."), art. 160 ust. 1-3 ustawy z 10 maja 2018r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2019r., poz. 1781, zwana dalej: "u.o.d.o. z 2018r.") w związku z art. 43 ust. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2016r. poz. 922 ze zm., zwana dalej: "u.o.d.o. z 1997r.").

W uzasadnieniu decyzji wskazano, że Skarżący pismem z [...] lutego 2016r. wystąpił do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych o nakazanie proboszczowi Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w [...] naniesienia w księdze chrztu adnotacji o wystąpieniu z kościoła katolickiego oraz wydanie aktu apostazji.

Prezes UODO, po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego ww. decyzją z [...] sierpnia 2020r. umorzył postępowanie administracyjne.

Skarżący we wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy z 4 września 2020r, który uzupełnił pismem z 30 października 2020r. kategorycznie zażądał wypisania go z kościoła, bo uważa się za ateistę oraz wydania aktu wystąpienia z kościoła.

Prezes UODO w uzasadnieniu decyzji powołanej na wstępie, po ponownym rozpatrzeniu sprawy, wskazał, że Biuro Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dniem wejścia w życie u.o.d.o. z 2018r., stało się Urzędem Ochrony Danych Osobowych. Postępowania prowadzone przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie u.o.d.o. z 2018r., zgodnie z art. 160 u.o.d.o. z 2018r., prowadzi Prezes UODO, na podstawie u.o.d.o. z 1997r., zgodnie z zasadami określonymi w k.p.a., zaś czynności dokonane w w/w postępowaniach pozostają skuteczne.

Stosownie zaś do art. 43 ust. 2 i art. 43 ust. 1 pkt 3 u.o.d.o. z 1997r. z obowiązku rejestracji zbioru danych zwolnieni są administratorzy danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego. W tym zakresie organ powołał się na orzecznictwo Sądów administracyjnych (wyroki NSA z: 24 października 2013r. sygn. akt I OSK 1520/13, 9 lutego 2016r. sygn. akt I OSK 1509/15, wyrok WSA w Warszawie z 24 listopada 2015r. sygn. akt II SA/Wa 324/15).

W związku z tym Prezes UODO uznał, że zgodnie z art. 43 ust. 2 u.o.d.o. z 1997r., nie ma kompetencji do merytorycznego rozpatrzenia skargi na nieprawidłowości w procesie przetwarzania danych osobowych przetwarzanych w zbiorach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3 u.o.d.o. z 1997r. (dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego), a więc nie może wydać rozstrzygnięcia na mocy art. 18 u.o.d.o. z 1997r. Zdaniem Prezesa Kościół Rzymskokatolicki jest instytucją o uregulowanej sytuacji prawnej, o której mowa w art. 43 ust. 2 u.o.d.o. z 1997r. z uwagi na art. 25 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm., zwana dalej "Konstytucją RP"), umowę międzynarodową, jaką jest Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 28 lipca 1993r. (Dz.U. z 1998r. Nr 51, poz. 318, zwana dalej "Konkordatem") i art. 2 ustawy z 17 maja 1989r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2019r., poz. 1347, zwana dalej "u.s.p.k.k."). Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

Prezes UODO wobec tego przyjął, że stosownie do art. 105 § 1 k.p.a. należało umorzyć postępowanie. W doktrynie bowiem przyjmuje się, że przedmiot postępowania administracyjnego istnieje wtedy, gdy istnieje sprawa administracyjna załatwiana w tej formie działania, a zatem gdy obowiązujący przepis prawa tworzy podstawę do wydania decyzji konkretyzującej prawa i obowiązki podmiotu spoza struktur administracji publicznej, z uwagi na to, że podmiot ten znalazł się w sytuacji faktycznej przewidzianej w normie prawnej tworzącej podstawę do działania organu administracji publicznej w tej właśnie formie (M. Romańska w komentarzu do art. 105 w Kodeks postępowania Administracyjnego. Komentarz Wolters Kluwer, 2019). Z bezprzedmiotowością postępowania mamy do czynienia, gdy organ stwierdzi oczywisty brak podstaw prawnych i faktycznych do merytorycznego rozpatrzenia sprawy (wyrok NSA z 18 kwietnia 1995r. SA/Łd 2424/94, ONSA 1996/2/80).

2. Skarżący w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 17 stycznia 2021r. nie zgodził się z ww. decyzją Prezesa UODO z [...] stycznia 2021r. i ponownie zażądał wypisania z kościoła, gdyż jest ateistą. Podniósł, że nie może dojść do porozumienia z proboszczem, w związku z tym zgłosił się do UODO, aby załatwić sprawę wystąpienia z kościoła.

Skarżący podniósł, że uznaje zaskarżoną decyzję za negatywną i wskazał, że jako osoba niepełnosprawna w znacznym stopniu ma prawo mieć własne zdanie i własne poglądy. Dodatkowo poprosił o wysłanie aktu apostazji, gdyż ma problemy z poruszaniem się.

3. Prezes UODO w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

II. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

1. Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

2. Sąd na wstępie wyjaśnia, że sprawę rozpoznano na posiedzeniu niejawnym, w trybie art. 119 pkt 2 ustawy z 30 sierpnia 2002r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz.U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm., zwana dalej "P.p.s.a."), gdyż Skarżący w piśmie procesowym z 23 lipca 2021r., a Prezes UODO w piśmie procesowym z 27 lipca 2021r. wnieśli o rozpoznanie sprawy w tym trybie uproszczonym.

Sąd wyjaśnia ponadto, że zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z 25 lipca 2002r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2021r., poz. 137), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. W świetle ww. przepisów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, w zakresie swojej właściwości ocenia zaskarżoną decyzję administracyjną, postanowienie, czy też inny akt lub czynność z zakresu administracji publicznej dotyczącą uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, z punktu widzenia ich zgodności z prawem materialnym i przepisami postępowania administracyjnego, według stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie wydania tego aktu lub podjęcia spornej czynności. Chodzi więc o kontrolę aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dokonywaną pod względem ich zgodności z prawem materialnym i przepisami procesowymi, nie zaś według kryteriów słuszności.

W związku z tym, aby wyeliminować z obrotu prawnego akt wydany przez organ administracji publicznej, np. decyzję, konieczne jest stwierdzenie przez Sąd administracyjny, że w akcie tym (np. w decyzji) doszło do naruszenia bądź przepisu prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, bądź przepisu postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albo też przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania, lub ewentualnie ustalenie, że decyzja lub postanowienie organu dotknięte jest wadą nieważności (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a)-c), pkt 2 P.p.s.a.).

W razie nieuwzględnienia skargi w całości albo w części Sąd, na mocy art. 151 P.p.s.a., oddala skargę odpowiednio w całości albo w części.

3. W ocenie Sądu, analizowana pod tym kątem skarga nie zasługiwała na uwzględnienie, albowiem zaskarżona decyzja odpowiadała prawu - była wydana na podstawie obowiązujących przepisów prawa.

Zdaniem Sądu, Prezes UODO trafnie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazał, że nie miał kompetencji by merytorycznie rozstrzygnąć żądanie Skarżącego o dokonanie apostazji oraz o nakazanie proboszczowi ww. Parafii Rzymskokatolickiej naniesienia w księdze chrztu Skarżącego adnotacji o wystąpieniu z kościoła katolickiego. Zasadne było więc wydanie przez Prezesa UODO ww. decyzji umarzającej postępowanie w sprawie z [...] sierpnia 2020r., która została prawidłowo utrzymana w mocy w zaskarżonej decyzji.

Sąd wskazuje bowiem, że Prezes UODO ma możliwość prowadzenia postępowania administracyjnego, tylko wówczas, gdy leży to w jego kompetencji. Wówczas może badać czy doszło do zgodnego z przepisami prawa o ochronie danych osobowych przetwarzania danych osobowych podmiotu, który występuje ze skargą do tego organu, czy też nie. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji prawidłowo jednak, z powołaniem się na właściwe przepisy prawa oraz na ugruntowane orzecznictwo Sądów administracyjnych, wyjaśniono Skarżącemu, że w zakresie żądanym przez Skarżącego organ administracyjny – Prezes UODO – nie jest władny rozstrzygnąć sprawy.

Rację miał po pierwsze Prezes UODO, że w sprawie, z uwagi na wszczęcie przez Skarżącego pismem z 1 lutego 2016r. sprawy przed Generalnym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych, zastosowanie znajdą przepisy u.o.d.o. z 1997r. Zgodnie bowiem z art. 160 ust. 1 u.o.d.o. z 2018r., postępowania prowadzone przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, prowadzone są przez Prezesa Urzędu. Z art. 160 ust. 2 u.o.d.o. z 2018r. wynika, że postępowania, o których mowa w ust. 1, prowadzi się na podstawie u.o.d.o. z 1997r,, zgodnie z zasadami określonymi w k.p.a. Zgodnie zaś z art. 160 ust. 3 u.o.d.o. z 2018r. czynności dokonane w ww. postępowaniach pozostają skuteczne.

Prawidłowe po drugie było odwołanie się przez Prezesa UODO w decyzjach obu instancji do treści art. 43 ust. 2 u.o.d.o. z 1997r. Z przepisu tego wynika bowiem, że w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i pkt 3 oraz zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1a, przetwarzanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1 i 3 - 5 oraz art. 15 - 18.

Rację miał także Prezes UODO, że Kościół Rzymskokatolicki jest instytucją o uregulowanej sytuacji prawnej, o której mowa w art. 43 ust. 2 u.o.d.o. z 1997r. Wynika to zarówno z art. 25 Konstytucji RP, jak z ww. Konkordatem, jak również z art. 2 u.s.p.k.k.

Art. 25 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, że Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.

Art. 25 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, że władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym (ust 2).

Art. 25 ust. 3 Konstytucji RP stanowi, że stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.

Art. 25 ust. 4 Konstytucji RP stanowi, że stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.

Art. 25 ust. 5 Konstytucji RP stanowi, że stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.

Zgodnie z art. 2 u.s.p.k.k. Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

W myśl zaś art. 43 ust. 1 pkt 3 u.o.d.o. z 1997r., z obowiązku rejestracji zbioru danych zwolnieni są administratorzy danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego.

Tym samym Prezesowi UODO w stanie faktycznym sprawy, w związku z wnioskiem Skarżącego, nie przysługiwały, na mocy art. 43 ust. 2 u.o.d.o. z 1997r. w związku art. 43 ust. 1 pkt 3 u.o.d.o. z 1997r., uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1, 3-4 i art. 15-18 u.o.d.o. z 1997r. Stanowisko to jest już ugruntowane w orzecznictwie Sądów administracyjnych, prawidłowo przytoczonym przez Prezesa UODO w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z: 9 lutego 2016r. w sprawach o sygn. akt I OSK 2691/15, I OSK 2585/15, I OSK 3179/15, 24 października 2013r. sygn. akt I OSK 1520/13, 9 lutego 2016r. sygn. akt I OSK 1509/15, oraz wyrok WSA w Warszawie z 24 listopada 2015r. sygn. akt II SA/Wa 324/15).

Sąd poglądy te podziela i uznaje za własne, wskazując, że organ administracyjny, jakim jest Prezes UODO, nie był władny – wbrew stanowisku Skarżącego – do wydania merytorycznej decyzji administracyjnej w odniesieniu do zbioru danych osoby należącej do Kościoła Katolickiego, jak również nie mógł nakazać przywrócenia stanu zgodnego z prawem. Takie uprawnienie Prezesa UODO wyłączał bowiem powołany w zaskarżonej decyzji przepis art. 43 ust. 2 u.o.d.o. z 1997r. w związku z art. 43 ust. 1 pkt 3 u.o.d.o. z 1997r. i w związku z art. 160 art. u.o.d.o. z 2018r. Prezes UODO nie mógł zatem merytorycznie rozpatrzyć skargi wniesionej przez Skarżącego i nakazać w drodze decyzji administracyjnej przywrócenia stanu zgodnego z prawem, w szczególności przez usunięcie uchybień, uzupełnienie, uaktualnienie, sprostowanie, udostępnienie lub nieudostępnienie danych osobowych, zastosowanie dodatkowych środków zabezpieczających zgromadzone dane osobowe, wstrzymanie przekazywania danych osobowych do państwa trzeciego, zabezpieczenie danych lub przekazanie ich innym podmiotom, usunięcie danych osobowych.

Prawidłowe było w związku z tym umorzenie przez Prezesa UODO postępowania administracyjnego, które nie powinno być w sprawie prowadzone oraz odwołanie się w tym zakresie do art. 105 k.p.a. Zgodnie bowiem z tym przepisem, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, wydaje się decyzję o umorzeniu postępowania.

W piśmiennictwie podkreśla się, że bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego, o której stanowi art. 105 § 1 k.p.a., oznacza, że brak jest któregoś z elementów materialnego stosunku prawnego, a wobec tego nie można wydać decyzji załatwiającej sprawę przez rozstrzygnięcie jej co do istoty. Przesłanka umorzenia postępowania może istnieć jeszcze przed wszczęciem postępowania, co zostanie ujawnione dopiero w toczącym się postępowaniu, a może ona powstać także w czasie trwania postępowania, a więc w sprawie już zawisłej przed organem administracyjnym (tak: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2006, str. 489).

Skoro w rozpoznawanej sprawie Prezes UODO ustalił, że zaszła przesłanka, o której mowa w art. 105 § 1 k.p.a., zobowiązany był umorzyć postępowanie. Nie ma bowiem podstaw do rozstrzygnięcia sprawy, co do istoty, jeśli zachodzi przesłanka wskazana w ww. przepisie. Bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego to brak przedmiotu postępowania. Tym przedmiotem jest zaś konkretna sprawa, w której organ administracji państwowej jest władny i jednocześnie zobowiązany rozstrzygnąć na podstawie przepisów prawa materialnego o uprawnieniach lub obowiązkach indywidualnego podmiotu. Prezes UODO, o czym świadczą powyższe rozważania takich uprawnień nie posiadał.

4. Sąd, mając powyższe na względzie, uznał, że zasadne było oddalenie skargi, na mocy art. 151 P.p.s.a.