Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Elżbieta Trykoszko (spr.), Sędziowie sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska, asesor sądowy WSA Elżbieta Lemańska, , po rozpoznaniu w Wydziale II na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 kwietnia 2021 r. sprawy ze skargi W. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] lutego 2021 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku okresowego. oddala skargę.

Decyzją z dnia [...] lutego 2021r. (nr [...]) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. po rozpatrzeniu odwołania W. P. od decyzji Wójta Gminy B. z [...] listopada 2020r. nr [...] orzekło o utrzymaniu w mocy decyzji odmawiającej przyznania W. P. prawa zasiłku okresowego z wniosku złożonego [...] kwietnia 2019r.

Decyzja powyższa została wydana po czwartym rozpoznaniu wniosku W. P. z dnia [...] kwietnia 2019r. Pierwsza odmowa przyznania zasiłku okresowego nastąpiła decyzją organu I instancji z [...] kwietnia 2019r. Powodem odmowy przyznania zasiłku okresowego była stwierdzona dysproporcja między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową bez korzystania ze świadczenia okresowego z pomocy społecznej. Decyzja powyższa została uchylona przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. decyzją z [...] czerwca 2019r. wydaną po rozpoznaniu odwołania wnioskodawcy z powodu nieprzekonującego uzasadnienia decyzji odmownej opartej na treści art. 12 ustawy o pomocy społecznej.

Druga odmowa nastąpiła decyzją organu I instancji z [...] sierpnia 2019r. również opartą na stwierdzonej dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową bez korzystania ze świadczenia okresowego z pomocy społecznej. W uzasadnieniu decyzji organ I instancji poruszył także aspekt niezamieszkiwania wnioskodawcy w K., gmina B. a poza granicą Polski (na Białorusi) ale ten fakt nie stanowił głównej przyczyny odmowy przyznania świadczenia. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. decyzją z [...] listopada 2019r. orzekło o utrzymaniu w mocy decyzji organu I instancji. Kolegium odmowę przyznania zasiłku okresowego uzasadniło niespełnieniem przesłanki z art. 5 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej, z którego wynika, że prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje obywatelom polskim mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej a wnioskodawca wraz z rodziną tej przesłanki nie spełnia gdyż mimo zameldowania w K., gmina B. nie przebywa z rodziną w miejscu zameldowania a zamieszkuje na Białorusi, gdzie najstarszy syn 12 – letni D. uczęszcza do szkoły (w W., w rejonie b.) a rodzina jest zameldowana we wsi T. na Białorusi.

W. P. wywiódł wówczas skargę na opisaną wyżej ostateczną decyzję Kolegium, która została uwzględniona przez organ odwoławczy w ramach autoweryfikacji tj. w oparciu o art. 54 § 3 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. SKO w B. decyzją z dnia [...] stycznia 2020r. uwzględniło skargę W. P., uchyliło własną decyzję z [...] listopada 2019r. oraz poprzedzającą jej wydanie decyzję Wójta Gminy B. z [...] sierpnia 2019r. i przekazało sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu decyzji kasacyjnej Kolegium wskazało na konieczność uzupełnienia postępowania wyjaśniającego w zakresie ustalenia miejsca zamieszkania strony, a którą to konieczność ujawnił wyrok WSA w Białymstoku z 19 grudnia 2019r. sygn. II SA/Bk 749/19, uchylający decyzje odmawiające przyznania wnioskodawcy zasiłków rodzinnych na dzieci oraz dodatków do nich z powodu niezamieszkiwania wnioskodawcy w Polsce i zalecający uzupełnienie materiału dowodowego.

Trzecią decyzją wydaną [...] maja 2020r Wójt Gminy B. po raz kolejny odmówił przyznania wnioskodawcy zasiłku okresowego z powołaniem się na wynikający – zdaniem organu – z materiału dowodowego opisanego w uzasadnieniu, fakt niezamieszkiwania wnioskodawcy na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Decyzja powyższa z przyczyn proceduralnych została uchylona przez SKO w B. decyzją z [...] lipca 2020r. Kolegium zaleciło przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w terminie uzgodnionym przez organ ze stroną, protokolarne przesłuchanie sołtysa wsi K. w charakterze świadka oraz sprawdzenie informacji o zatrudnieniu skarżącego.

Decyzją z dnia [...] listopada 2020r. Wójt Gminy B. po raz czwarty odmówił przyznania W. P. zasiłku okresowego z wniosku złożonego [...] kwietnia 2019r. po stwierdzeniu, że wnioskodawca z rodziną zamieszkuje z zamiarem stałego pobytu na Białorusi a nie w Polsce. W miejscowości K., gmina B. odwiedza jedynie rodziców i posiada warunki do zamieszkania z rodziną.

Organ I instancji w uzasadnieniu decyzji opisał chronologicznie przebieg poszczególnych etapów rozpatrywania wniosku i wymienił, jakim materiałem dowodowym dysponował. Wskazał na uzyskane z placówki straży granicznej informacje dotyczące przekroczeń granicy przez członków rodziny wnioskodawcy i wnioskodawcę w miesiącach sierpień i wrzesień 2020r. oraz na przedłożone przez wnioskodawcę dokumenty w postaci: aktu notarialnego (nabycia nieruchomości w K.) , zaświadczenia z KRUS o okresie podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu (wnioskodawcy i dzieci), ubezpieczeniu społecznemu rolników oraz zaświadczenia z Urzędu Skarbowego o złożeniu zeznania podatkowego za lata 2017-2019. Podał, że dzieci wnioskodawcy zostały zgłoszone do placówki Podstawowej Opieki Zdrowotnej w B. w październiku 2019r. oraz w listopadzie 2019r. i odbyły się wizyty lekarskie. Również W. P. jest pacjentem SP ZOZ B.. Organ nawiązał do spostrzeżeń pracownika socjalnego B. R. odnotowanych w trakcie przeprowadzonego w domu w K. w dniu [...] marca 2019r. wywiadu środowiskowego i odebranego wrażenia o niezamieszkiwaniu w nim z rodziną. Organ ustalił, że dzieci wnioskodawcy realizują obowiązek szkolny oraz opiekę przedszkolną w placówkach W. na Białorusi (syn D., urodzony w 2007r. uczy się tam w szkole średniej a syn J., urodzony w 2013r. i córka A., urodzona w 2015r. uczęszczają tam do żłobka – przedszkola). Nawiązał też ujawnionego na portalu społecznościowym faktu prowadzenia na Białorusi plantacji truskawek, stanowiącej rodzinne gospodarstwo wnioskodawcy.

W odwołaniu od tej decyzji W. P. zakwestionował ustalenia organu I instancji podając szereg okoliczności dowodzących bardziej ścisłego związku jego rodziny z Polską niż z Białorusią, takich jak:

- fakt bycia wraz z dziećmi obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej,

- fakt zameldowania nieprzerwanie z dziećmi w gminie B. od wielu lat,

- legitymowanie się dowodem osobistym,

- posiadanie we współwłasności z bratem domu w Polsce a nie w Białorusi,

- posiadanie centrum interesów życiowych w Polsce,

- regularne opłacanie rachunków za energie elektryczną w domu w K. przy braku ponoszenia opłat komunalnych na Białorusi,

- ponoszenie opłat za wywóz śmieci z nieruchomości w K.,

- stałe wraz z żoną prowadzenie gospodarstw domowego w domu w K.,

- przechowywanie w domu w K. wszystkich rzeczy osobistych skarżącego i jego rodziny, niezbędnych do codziennego użytku i brak miejsca na Białorusi do przechowywania tych rzeczy,

- sprawowanie stałej opieki nad rodzicami, zamieszkującymi z wnioskodawcą w K.,

- uzyskanie "zaświadczenia o miejscu zamieszkania" (Certyfikatu Rezydenta) w Polsce a nie na Białorusi,

- bycie beneficjentem programu "Czyste Powietrze" w Polsce,

- posiadanie stałego ubezpieczenia zdrowotnego w Polce od wielu lat,

- podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu dzieci w Polsce od wielu lat,

- bycie wraz z dziećmi pacjentami lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce,

-posiadanie "Karty Dużej Rodziny" w Polsce przy braku posiadania jakichkolwiek ulg w Białorusi,

- posiadanie europejskich kart ubezpieczenia zdrowotnego EKUZ w Polsce,

- składanie deklaracji PIT-37 tj. zeznań o wysokości dochodu za lata 2017, 2018, 2019 w Polsce a nie w Białorusi,

- zawarcie w Polsce szeregu umów na dostawę usług i mediów niezbędnych do funkcjonowania rodziny,

- posiadanie rachunku bankowego w Polsce a nie w Białorusi,

- opłacanie podatku od nieruchomości w Polsce brak nieruchomości na Białorusi,

- funkcjonowanie w rejestrze wyborców w gminie B., brak zarejestrowania w Konsulacie Rzeczypospolitej Polskiej w Białorusi z powodu braku miejsca zamieszkania na terenie Białorusi,

- prowadzenie działalności rolniczej w Polsce,

- pomaganie przez żonę w prowadzeniu gospodarstwa rolnego w Polsce, brak zatrudnienia żony na Białorusi,

- zamiar zgłoszenia żony do ubezpieczenia społecznego w KRUS,

- posiadanie przez wnioskodawcę ubezpieczenia społecznego w Polsce,

- regularne opłacanie składki na ubezpieczenie społeczne, brak zadłużenia z tego tytułu przy braku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne na Białorusi z powodu braku aktywności zawodowej na obszarze Białorusi,

-potwierdzenie przez świadka A. P., że centrum życiowe rodziny skarżącego znajduje się w Polsce oraz oświadczenie ojca żony stwierdzające, że miejsce zamieszkania rodziny znajduje się w miejscowości K. w Polsce,

- oświadczenie L. P., że centrum życiowe rodziny znajduje się w miejscowości K. w Polsce,

- posiadanie gruntu rolnego w Polsce i prowadzenie gospodarstwa rolnego w K., gmina B. w Polsce.

Odwołujący się podkreślił, że jest obywatelem polskim i jego dzieci mają polskie obywatelstwo. W jego ocenie ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze z Polską a jego wyjazdy do miejsca pobierania nauki przez dzieci nie mogą świadczyć o zamiarze stałego pobytu za granicą. Szkoły dzieci znajdują się w przygranicznym obszarze a zatem dzieci są uczniami transgranicznymi. Jego dzieci w dni nauki przebywają u rodziny w Białorusi i wracają do domu w K. na weekendy, święta oraz ferie. Odwołujący się nawiązał do stanowiska WSA w Białymstoku wyrażonego w sprawie II SA/Bk 749/19 (dotyczącej odmowy przyznania zasiłków rodzinnych i dodatków do nich), że okresowe wyjazdy wnioskodawcy na Białoruś związane z faktem pobierania nauki przez najstarsze dziecko w szkole w Białorusi nie muszą świadczyć, że miejscem zamieszkania jest Białoruś. Zwrócił uwagę na fakt wydania mu przez Urząd Skarbowy w B. Certyfikatu Rezydencji Podatkowej potwierdzającego rzeczywiste zamieszkanie w Polsce oraz treść dowodów przesłanych przez organy władzy Białorusi, potwierdzających brak jakiejkolwiek relacji gospodarczej i socjalnej rodziny skarżącego z władzami Białorusi. Odwołujący się stwierdził, że ze względu na sytuację ekonomiczną i polityczną na Białorusi nie ma zamiaru koncentrować tam życia rodziny a aktywność zawodową będzie realizował w Polsce. Odwołujący się podniósł także zarzut naruszenia art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz art. 12 Konwencji o prawach dziecka.

Decyzją z dnia [...] lutego 2021r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. orzekło o utrzymaniu w mocy decyzji pierwszoinstancyjnej. W uzasadnieniu decyzji odwoławczej Kolegium w pierwszej kolejności podkreśliło, że zgodnie z art. 5 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej, prawo do świadczeń z pomocy społecznej, jeżeli umowy międzynarodowe inaczej nie stanowią, przysługuje osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zasiłek okresowy, o jaki wystąpił wnioskodawca, przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny. Świadczenie to zostało umiejscowione wśród zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym i nadano mu status publicznego prawa podmiotowego, a zakres uznania został ograniczony do ustalenia jego wysokości oraz okresu, na jaki zostaje przyznany. Jednakże, jak wskazało Kolegium, nie oznacza to, że musi on być przyznany w każdym przypadku spełnienie przez wnioskodawcę wymogów formalnych. Pomoc społeczna bowiem jest instytucją polityki społecznej państwa, mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Z art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej wynika zasada pomocniczości pomocy społecznej, co oznacza, że pomoc ta może być uruchomiona wyłącznie w sytuacji, gdy skończyły się możliwości danej osoby w radzeniu sobie z życiowymi problemami. Konsekwencją tej naczelnej zasady pomocy społecznej są kolejne szczegółowe regulacje zawarte w ustawie o pomocy społecznej. Zgodnie z art. 12 ustawy w przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji miedzy udokumentowaną wysokości dochodu, a sytuacją majątkową osoby lub rodziny wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia.

Dokonując konfrontacji ustalonego w toku postępowania stanu faktycznego z treścią przytoczonych zasad przyznawania pomocy społecznej, Kolegium wskazało, że z oświadczenia wnioskodawcy wynikało, że jedynym dochodem rodziny w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku tj. w marcu 2019r. była kwota 300-350 złotych uzyskana z pracy dorywczej a zatem wysokość dochodu nie przekraczała ustawowego kryterium dochodowego określonego dla rodziny a wynoszącego 528 złotych na osobę w rodzinie. Rodzinę skarżącego tworzą; wnioskodawca, żona i trójka dzieci: syn D. urodzony [...].07.2007r., syn J. urodzony [...].10.2013r. i córka A. urodzona [...].07.2015r. Wszystkie dzieci urodziły się na Białorusi ale mają obywatelstwo polskie i zameldowane są na pobyt stały w miejscowości K., gmina B., jednakże zameldowania nie dokonano bezpośrednio po urodzeniu. Żona skarżącego L. ma obywatelstwo białoruskie a w K. jest zameldowana na pobyt czasowy. Dzieci skarżącego zostały w październiku i listopadzie 2019r. objęte opieką zdrowotną w SPZOZ w B. tj. pół roku po złożeniu wniosku o zasiłek okresowy. Żona wnioskodawcy nie jest zgłoszona do lekarza POZ w Polsce. Z akt sprawy wynika, że od [...] marca 2018r. skarżący wraz z rodziną zarejestrowany jest w miejscowości T. na Białorusi. Najstarszy syn wnioskodawcy D. w chwili składania wniosku miał lat 12 i był uczniem szkoły średniej w W. na Białorusi a syn J. i córka A. od [...] lipca 2015r uczęszczają do żłobka – przedszkola w W. na Białorusi. Wnioskodawca od [...] sierpnia 2017r. jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Jest właścicielem ½ części zabudowanej nieruchomości rolnej w miejscowości K. oraz ubiegał się o dofinansowanie domu mieszkalnego w ramach programu "Czyste powietrze" Żona wnioskodawcy jest właścicielką mieszkania na terenie Białorusi.

Kolegium stwierdziło, że przedstawione przez stronę argumenty na rzecz uznania, że miejsce zamieszkania jego i jego rodziny jest w K. 2, nie są przekonywujące w takim stopniu, aby uznać je za wystarczające do uznania, że spełniony został warunek zawarty w art. 5 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej.

Po tym stwierdzeniu, kolegium nawiązało do art. 25 K.c. definiującego miejsce zamieszkania wskazując, że decydują o nim dwa czynniki: zewnętrzny (faktyczne przebywanie) i wewnętrzny (zamiar stałego pobytu). Ani zameldowanie ani posiadanie stałego ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce, ani ubezpieczenie zdrowotne dzieci w Polsce i pozostawanie pacjentem POZ w Polsce, ani posiadanie europejskich kart ubezpieczenia zdrowotnego, ani uzyskanie certyfikatu rezydencji podatkowej, ani pozostawanie beneficjentem programu "Czyste powietrze", ani posiadanie Karty Dużej Rodziny i opłacanie składek i podatków w Polsce, nie przesądzają o miejscu zamieszkania w Polsce.

Kolegium dokonało analizy dokumentacji przedstawionej przez Straż Graniczną, dotyczącej dat przekraczania granicy polsko- białoruskiej przez skarżącego i członków jego rodziny za okres styczeń- wrzesień 2019r. i stwierdziło, że skarżący na 273 dni tego okresu, jedynie przez 53 dni przebywał w Polsce, syn D. spędził w Polsce w tym okresie jedynie 40 dni, syn J. tylko 35 dni a córka A. 34 dni. Nadto podczas wywiadu środowiskowego pracownik socjalny stwierdziła, że pokoje wskazane przez wnioskodawcę jako zajmowane przez jego rodzinę, wyglądały na niezamieszkałe. W konsekwencji tych danych, zdaniem Kolegium, wnioskodawca składając wniosek o zasiłek okresowy nie spełnił wymogu zamieszkiwania i przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Niezależnie od tej przyczyny niemożności przyznania zasiłku okresowego Kolegium wskazało na spełnienie kolejnej przesłanki niemożności udzielenia świadczenia, wynikającej z art. 12 ustawy o pomocy społecznej. Kolegium podkreśliło, że skarżący jest współwłaścicielem ½ części zabudowanej nieruchomości rolnej położonej w miejscowości K., płaci podatek od nieruchomości, raz na kwartał ponosi opłaty za wywóz śmieci, regularnie opłaca rachunki za energię elektryczną, opłaca składki na ubezpieczenie społeczne nie posiadając zadłużenia. Nie kwestionuje tego, że dom jest wyposażony w sprzęty gospodarstwa domowego, urządzenia fotokomórki, jest ogrodzony bramą elektryczną i ogrzewany za pomocą energii elektrycznej. Nadto skarżący jest właścicielem gruntów rolnych a żona skarżącego jest właścicielką mieszkania na Białorusi. Kolegium zwróciło uwagę na fakt ponoszenia w rodzinie skarżącego wydatków, których wysokość zdecydowanie wykracza ponad posiadane zasoby finansowe (deklarowane 300 – 350 złotych). Nadto wnioskodawca nie zadeklarował posiadania środka transportu a częstotliwość przekraczania granicy polsko- białoruskiej wskazuje na liczne podróże - przejazdy, które nie mogą być bezkosztowe. Do tego dochodzą konieczne wydatki codziennego utrzymania siebie i rodziny związane z zakupem wyżywienia, środków czystości i ubrań. Twierdzenie wnioskodawcy, że wydatki te pokrywa z dorywczego dochodu 300 – 350 złotych nie mogą być wiarygodne i przekonywujące. Sam skarżący nie podnosi, aby miał jakiekolwiek zaciągnięte pożyczki lub kredyty, wręcz przeciwnie akcentuje brak zaległości w swoich zobowiązaniach pieniężnych.

Zdaniem Kolegium, udokumentowane przez wnioskodawcę dochody nie przekładają się na sytuację majątkową oraz posiadane uprawnienia, zasoby, czy możliwości rodziny. Pomoc społeczna nie może stanowić źródła polepszenia budżetu rodziny. Zapobiega ona bowiem sytuacjom krytycznym przeciwdziałając sytuacjom uniemożliwiającym życie w warunkach odpowiadających godności człowieka a konieczność takiego zapobiegania w rozpatrywanej sprawie nie zachodzi. Okoliczności sprawy wskazują na to, że skarżący dysponuje pewnym majątkiem, który może zbyć, wynająć i jest w stanie zabezpieczyć swoje potrzeby bytowe. Twierdzenia tego nie podważają argumenty odwołania. Gdyby bowiem uwzględnić argumenty skarżącego i przyznać zasiłek okresowy do czasu, gdy działalność rolnicza przyniesie oczekiwane efekty, to ewentualna pomoc społeczna w istocie finansowałaby nie potrzeby wnioskodawcy ale jego wydatki związane z posiadanym majątkiem.

Marginalnie Kolegium podniosło, że w sprawie dotyczącej odmowy zasiłku okresowego z innego wniosku skarżącego, sąd administracyjny w sprawie o sygn. akt SA/Bk 160/20 wyrokiem z 9 lipca 2020r. oddalił skargę W. P. na decyzję odmowną wydaną w podobnych okolicznościach faktycznych i prawnych.

W skardze wniesionej do sądu administracyjnego na powyższą decyzję W. P. podniósł zarzuty naruszenia art. 7, 7a § 1, 8, 77 § 1, 80, 81a § 1 K.p.a. poprzez błędne ustalenie stanu faktycznego oraz błędną ocenę dowodów tj. przyjęcie, że skarżący i jego rodzina nie zamieszkują na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, podczas, gdy w rzeczywistości na terenie Polski znajduje się centrum interesów życiowych całej rodziny skarżącego. W bardzo obszernym uzasadnieniu skargi W. P. dokonał zestawienia fragmentów uzasadnienia zaskarżonej decyzji z własną oceną dowodów. Skarżący zarzucił decyzji Kolegium naruszenie art. 12 Konwencji Praw Dziecka oraz art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Skarżący wskazał na zmianę stanowiska Samorządowego Kolegium Odwoławczego dokonaną decyzją z [...] stycznia 2021r. nr [...] w postępowaniu dotyczącym przyznania prawa do świadczenia "Dobry start" na dzieci oraz decyzją z [...] listopada 2021r. nr [...] wydaną w postępowaniu o przyznanie prawa do zasiłków rodzinnych i dodatków do nich na nowy okres zasiłkowy. Skarżący wskazując na te fakty wytknął Kolegium zróżnicowaną ocenę takich samych okoliczności faktycznych podkreślając, że już od 2018r. istniało ściślejsze niż z Białorusią powiązanie jego rodziny z Polską w warstwie ekonomicznej, majątkowej i emocjonalnej, co potwierdził materiał dowodowy. Skarżący raz jeszcze zwrócił uwagę na taki dowód, jak Certyfikat Rezydenta, potwierdzający ciążący na skarżącym od wielu lat nieograniczony obowiązek podatkowy, który dotyczy osób fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącego organy obu instancji zbyt duże znaczenie przypisały ilości dni pobytu rodziny w Polsce i w Białorusi policzonym na podstawie dat przekroczeń granicy, pomijając dokonanie oceny tej okoliczności poprzez pryzmat miejsca urodzenia i pochodzenia żony skarżącego i faktu, że jej rodzina zamieszkuje poza granicami Polski a najbliżsi krewni żony opiekują się dziećmi skarżącego, gdy te podczas dni nauki mieszkają czasowo na Białorusi. Skarżący podnosząc tę okoliczność wskazał na związanie oceną prawną wyrażoną przez WSA w Białymstoku w wyroku z 19 grudnia 2019r. sygn. II SA/Bk 749/19, który stwierdził, że z uwagi na odmienne miejsce zamieszkania rodzin każdego ze współmałżonków siłą rzeczy członkowie rodziny przemieszczają się i okresowo przebywają to w Polsce, to na Białorusi. Skarżący podkreślił, że wymienionym wyrokiem sąd administracyjny zakwestionował od strony formalnej dokonywanie ustaleń w oparciu obserwacje pracownika socjalnego ujęte w sporządzonych notatkach. Skarżący wskazał na potrzebę oceny na korzyść strony wątpliwości co do faktów powołując się na art. 81a § 1 K.p.a. Skarżący zarzucił niewłaściwą ocenę dowodów w aspekcie możliwości finansowych wnioskodawcy i jego rodziny, podkreślając, że dom stanowi współwłasność a wydatki na jego utrzymanie są dzielone na współwłaścicieli. Nadto zakwestionował ustalenia co do wyposażenia domu. Przywołał, między innymi, fragmenty uzasadnień orzeczeń sądów administracyjnych w sprawach I SA/Łd 656/08, IV SA/Gl 386/17 i II SA/Sz 423/13. Skarżący podkreślił swoją aktywność w postępowaniu i przedstawienie szeregu dowodów wskazujących na powiązania z Polską i miejsce zamieszkania w K. i stwierdził, że organy orzekły wbrew tym dowodom niewłaściwie je oceniając. Pobyty poza granicami Polski nie wiązały się bowiem z przeniesieniem na Białoruś centrum interesów życiowych rodziny a uznana przez organ dysproporcja między sytuacją majątkową skarżącego i jego rodziny a deklarowanym dochodem, nie istnieje. Podnosząc powyższe skarżący wniósł o uchylenie decyzji organów obu instancji.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. w odpowiedzi na skargę wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje;

Na wstępie sąd wyjaśnia podstawę prawną skierowania sprawy do rozpatrzenia na posiedzeniu niejawnym. Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału z dnia 19 kwietnia 2021r. sprawa została skierowana do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym wyznaczonym na dzień 22 kwietnia 2021r. Z zarządzenia Przewodniczącego Wydziału wynika, że podstawą skierowania sprawy do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym był art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVI-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020r., poz. 374 ze zm.) oraz §1 pkt 1 i 2 oraz § 3 Zarządzenia nr 39 Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2020r. w sprawie odwołania rozpraw oraz wdrożenia w Naczelnym Sądzie Administracyjnym działań profilaktycznych służących przeciwdziałaniu potencjalnemu zagrożeniu zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w związku z objęciem Miasta Stołecznego Warszawy obszarem czerwonym. Z § 3 Zarządzenia Prezesa NSA nr 39 wynika, że wynikające z § 1 pkt 2 skierowanie do załatwienia na posiedzeniu niejawnym spraw wyznaczonych do rozpatrzenia na rozprawie, znajduje odpowiednie zastosowanie do wojewódzkich sądów administracyjnych, których siedziby znajdują się na terenie objętym obszarem czerwonym, o którym mowa w § 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 października 2020r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020r., poz. 1758 ze zmianą wynikającą z Rozporządzenia Rady Ministrów z 16 października 2020r. – Dz. U. z 2020r. poz. 1829). Powołanym wyżej rozporządzeniem zmieniającym Rada Ministrów objęła obszarem czerwonym z dniem 17 października 2020r. również miasto na prawach powiatu Białystok, będące siedzibą Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku. W konsekwencji wyznaczone dotychczas rozprawy w WSA w Białymstoku zostały odwołane z uwagi na realnie istniejące zagrożenie dla zdrowia osób uczestniczących w rozprawie a sprawy wyznaczone na rozprawę zostały skierowane do rozpatrzenia na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów stosownie do treści art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVI-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020r., poz. 374 ze zm.). Również sprawy, dla których nie był jeszcze wyznaczony termin rozprawy, z uwagi na objęcie z dniem 24 października 2020r. obszarem czerwonym terytorium całego kraju (vide: Rozporządzenie Rady Ministrów z 23 października 2020r. – Dz. U. z 2020r., poz. 1871) były na mocy indywidualnych zarządzeń przewodniczącego wydziału kierowane do rozpoznania na posiedzeniach niejawnych z uwagi na nadal istniejące realnie zagrożenie dla zdrowia osób uczestniczących w rozprawie.

Skarga podlegała oddaleniu.

Sąd podkreśla, że jej przedmiotem była decyzja wydana w oparciu o przepisy ustawy o pomocy społecznej, która to ustawa w inny sposób, niż ustawa o świadczeniach rodzinnych oraz ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci określa przesłankę uprawnienia obywateli polskich do uzyskiwania świadczeń z pomocy społecznej, łącząc obowiązek zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z jednoczesnym przebywaniem na tym terytorium. Z ustawy o świadczeniach rodzinnych wprost wynika, że świadczenia rodzinne przysługują obywatelom polskim, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres zasiłkowy, w którym otrzymują świadczenia (vide: art. 1 ust. 2 pkt 1 i ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych). Również ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci stanowi o prawie do świadczenia wychowawczego obywateli polskich zamieszkujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w jakim mają otrzymywać świadczenie wychowawcze (vide: art. 1 ust. 2 pkt 1 i ust. 3 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci). Ustawa o pomocy społecznej natomiast stanowiąc o prawie obywateli polskich do świadczeń z pomocy społecznej wskazuje, że przysługują one osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (vide: art. 5 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej). W żadnej z tych ustaw nie jest zdefiniowane pojęcie "miejsca zamieszkania" i w tym zakresie odkodowanie pojęcia następuje poprzez pryzmat uniwersalnej definicji cywilistycznej, zawartej w art. 25 Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 25 k.c., miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. W orzecznictwie i doktrynie prawa przyjęte zostało, że miejscem zamieszkania jest "ośrodek interesów życiowych", który nie traci charakteru takiego ośrodka nawet przy czasowym jego opuszczeniu. Element bowiem odnoszący się do faktycznego przebywania (corpus) nie oznacza stałości (permanentności) przebywania w określonej miejscowości. Wskazuje się bowiem w orzecznictwie, że przerwa w faktycznym przebywaniu w danym miejscu, i to nawet długotrwała, nie daje automatycznie podstaw do uznania, że nie stanowi ono miejsca zamieszkania. Tymczasowa zmiana miejsca pobytu zasadniczo pozostaje bez wpływu na miejsce zamieszkania. O stałości bowiem pobytu na określonym terytorium decyduje przede wszystkim takie przebywanie, które ma na celu założenie tam ośrodka swoich osobistych i majątkowych interesów. W przypadku osób mających miejsce zamieszkania w kraju, a wyjeżdżających za granicę, istotne znaczenie będzie więc miało to czy ów wyjazd nosi znamiona wyjazdu stałego czy też tymczasowego. Nie w każdym bowiem wypadku wyjazdu za granicę i dłuższego nawet tam pobytu zmienia się ze skutkiem prawnym miejsce zamieszkania (zob. np. wyrok NSA z dnia 5 kwietnia 2019 r. sygn. I OSK 1527/17, dostępny w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych).

Ustawa o pomocy społecznej miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywateli polskich ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej wprost natomiast powiązała z jednoczesnym przebywaniem na tym terytorium, co oznacza, że dla uzyskania świadczeń z pomocy społecznej koniecznym warunkiem jest permanentne (nieprzerwane) przebywanie na terytorium Polski. Powiązanie miejsca zamieszkania z przebywaniem w nim jest uzasadnione koniecznością bieżącej kontroli prawidłowości wykorzystywania świadczeń pomocowych. W przypadku bowiem stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego (vide: art. 11 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej).

O ile, zdaniem sądu, skarżący posiada w K., gmina B. miejsce zamieszkania rozumiane jako ośrodek swoich interesów życiowych, czego wyrazem są wykazane przez stronę powiązania emocjonalne, rodzinne i gospodarcze z miejscowością K., gdzie skarżący ma dom, miejsce zameldowania na stałe i prowadzi gospodarstwo rolne, wyraz którym to powiązaniom dał sąd w równolegle prowadzonych postępowaniach w sprawach o sygnaturze II SA/Bk 264/21 (ze skargi W. P. na decyzję odmawiającą przyznania świadczeń wychowawczych) i o sygnaturze II SA/Bk 265/21 (ze skargi W. P. na decyzję odmawiającą przyznania świadczeń rodzinnych), o tyle niewątpliwie nie przebywa permanentnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albowiem często podróżuje na Białoruś czasowo tam zamieszkując. Jest bezspornym, że żona skarżącego jest właścicielką mieszkania na Białorusi, syn D. jest uczniem szkoły średniej w W. na Białorusi a syn J. i córka A. od [...] lipca 2015r uczęszczają do żłobka – przedszkola w W. na Białorusi. Z tych przyczyn odmowa przyznania skarżącemu świadczenia z pomocy społecznej z powołaniem się na niespełnienie przesłanki z art. 5 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej jest prawidłowa. Co prawda, organy orzekające w sprawie uznały, że skarżący w ogóle na stałe nie zamieszkuje w Polsce (tj. miejscowość K. nie stanowi centrum interesów życiowych strony) ale powyższa ocena, której skład orzekający nie podzielił w sprawach o sygn. II SA/Bk 264/21 i II SA/Bk 265/21, nie podważa legalności decyzji odmawiającej przyznania świadczenia z pomocy społecznej, przyznanie którego jest uzależnione od nieprzerwanego przebywania beneficjenta pomocy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Skład orzekający zgadza się także z oceną Samorządowego Kolegium Odwoławczego co do wystąpienia drugiej przyczyny odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej jaką jest dostrzeżona dysproporcja między wysokością deklarowanego przez skarżącego dochodu rodziny, wynoszącego zaledwie kwotę 300- 350 złotych na miesiąc a standardem życia rodziny, wyrażonym posiadanym majątkiem oraz wynikającym ze stanu faktycznego sposobem życia. Skarżący jest współwłaścicielem ½ części zabudowanej nieruchomości rolnej położonej w miejscowości K., płaci podatek od nieruchomości, raz na kwartał ponosi opłaty za wywóz śmieci, regularnie opłaca rachunki za energię elektryczną, opłaca składki na ubezpieczenie społeczne nie posiadając zadłużenia. Dom jest wyposażony w sprzęty gospodarstwa domowego i prezentuje się okazale, co potwierdzają fotografie włączone do akt sprawy. Skarżący jest właścicielem gruntów rolnych a żona skarżącego jest właścicielką mieszkania na Białorusi. Zasadnie Kolegium zwróciło uwagę na fakt ponoszenia w rodzinie skarżącego wydatków, których wysokość zdecydowanie musi wykraczać ponad posiadane zasoby finansowe (deklarowane 300 – 350 złotych). Częstotliwość przekraczania granicy polsko- białoruskiej wskazuje na liczne podróże - przejazdy, które nie mogą być bezkosztowe. Do tego dochodzą konieczne wydatki codziennego utrzymania siebie i rodziny związane z zakupem wyżywienia, środków czystości i ubrań, tym większe, że związane z prowadzeniem dwóch gospodarstw domowych: w Polsce i na Białorusi, gdzie uczą się dzieci. Twierdzenie wnioskodawcy, że wydatki te pokrywa z dorywczego dochodu 300 – 350 złotych nie mogą być wiarygodne i przekonywujące. Sam skarżący nie podnosi, aby miał jakiekolwiek zaciągnięte pożyczki lub kredyty, wręcz przeciwnie akcentuje brak zaległości w swoich zobowiązaniach pieniężnych.

W przypadku decyzji wydawanych na podstawie ustawy o pomocy społecznej, znaczenie mają wynikające z art. 2 ust. 1 i 3 ust. 1 i 2 ustawy, cele pomocy społecznej. Z przepisów powyższych wynika, że pomoc społeczna ma na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie one pokonać przy wykorzystaniu własnych uprawnień, zasobów i możliwości. Pomoc społeczna nie może wyręczać strony w staraniach o zaspokojenie potrzeb życiowych we własnym zakresie i stanowić jej głównego i stałego źródła dochodów, lecz ma wspierać wysiłki strony zmierzające do zaspokojenia tych potrzeb. W art. 3 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej ustawodawca wskazał, że potrzeby osób i rodzin podlegają uwzględnieniu, jeżeli odpowiadają celom pomocy społecznej i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej. Na zasadę pomocniczości świadczeń z pomocy społecznej dla samodzielnego zaspokojenia niezbędnych potrzeb umożliwiających życie w warunkach odpowiadających godności człowieka, trafnie zwróciło uwagę Kolegium.

Mając powyższe na uwadze Sąd skargę oddalił (art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).