Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

|Sygn. akt III SA/Kr 93/20 | [pic] W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 23 lipca 2020 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w składzie następującym:, Przewodniczący Sędzia: WSA Ewa Michna (spr.), Sędziowie: WSA Bożenna Blitek, NSA Krystyna Kutzner, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, w dniu 23 lipca 2020 r. skargi A. B., na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego, z dnia 12 listopada 2019 r. nr [...], w przedmiocie zasiłku okresowego, , skargę oddala., , , , ,

Decyzją wydaną z upoważnienia Burmistrza Miasta i Gminy z [...] 2019 r. nr [...] Kierownik Zespołu ds. Pomocy Środowiskowej MGOPS orzekł o:

1.) przyznaniu A. B. zasiłku okresowego z powodu długotrwałej choroby i ubóstwa w wysokości 350,50 zł miesięcznie od 1 maja 2019 r. do 31 sierpnia 2019 r.;

2.) zaliczeniu na poczet przyznanego świadczenia kwoty 350,50 zł wypłaconej w dniach 29-30 maj 2019 r. za maj 2019 r., 27-28 czerwiec 2019 r. za czerwiec 2019 r., 30-31 lipca 2019 r. za lipiec 2019 r., 29-30 sierpień 2019 r. za sierpień 2019 r. w Filii [...] Banku [...] w W ul. P, zgodnie z uchyloną decyzją nr [...] z [...] 2019 r.;

3.) nadaniu decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że na podstawie wywiadu środowiskowego ustalono, że A. B. (dalej: skarżący lub strona) prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, znajduje się w trudnej sytuacji życiowej i nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić niezbędnych potrzeb życiowych, a jego dochód za miesiąc poprzedzający złożenie wniosku wynosił 350,50 zł.

Ponadto w okresie od 1 lipca 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r. stronie udzielano systematycznej pomocy finansowej w łącznej kwocie 10.278,79 zł. Strona nie podjęła żadnej aktywności zarobkowej i nie wykazywała żadnej inicjatywy w kierunku pozyskiwania środków na bieżące, podstawowe potrzeby.

W okresie od 1 stycznia 2019 r. do 30 czerwca 2019 r. strona została objęta wsparciem finansowym w formie zasiłku okresowego w łącznej kwocie 2.103 zł, zasiłków celowych z przeznaczeniem na zakup żywności w ramach wieloletniego programu rządowego "Posiłek w szkole i w domu" w łącznej kwocie 905 zł oraz zasiłków celowych na inne potrzeby w łącznej kwocie 1 795,41 zł. Zatem łączne wsparcie w tym okresie wynosiło miesięcznie średnio 800,57 zł.

Organ podkreślił, że zasiłek okresowy w wysokości 350,50 zł strona otrzymuje od 1 października 2018 r. i do maja 2019 r. strona nie kwestionowała wysokości zasiłku okresowego przyznawanego wcześniej również w wysokości 350,50 zł, co pozwala przyjąć, że otrzymywane w tym okresie środki finansowe zaspokajały niezbędne potrzeby bytowe strony. Wobec czego brak było uzasadnionego powodu, dla którego wysokość przyznanego zasiłku okresowego od maja 2019 r. miałaby ulec zmianie.

Organ podkreślił, że strona nie skorzystała ze swoich uprawnień określonych w art. 10 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 256) – dalej: "k.p.a.", pomimo prawidłowego zawiadomienia w tym zakresie, natomiast rygor natychmiastowej wykonalności decyzji nadano w oparciu o art. 108 k.p.a. ze względu na wyjątkowo ważny interes strony.

W odwołaniu na powyższą decyzję skarżący zarzucił jej:

- naruszenie art. 7, 77, 35, 38, 80 i 81 oraz art. 107 § 3 k.p.a. poprzez brak dogłębnego zbadania całokształtu okoliczności sprawy, dopuszczenie się przewlekłości postępowania bez wskazania przyczyny i powiadomienia o przyczynie,

- naruszenie art. 8, 9, 10, 11, 12, 13 k.p.a. poprzez naruszenie zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów administracji publicznej, poprzez naruszenie zasady należytego i wyczerpującego informowania strony o okolicznościach faktycznych; poprzez naruszenie obowiązku zapewnienia stronie czynnego udziału w postępowaniu; poprzez naruszenie zasady braku zasadności przesłanek i dopuszczenie się zastosowania przymusu; poprzez naruszenie zasady wnikliwego i szybkiego załatwienia sprawy; poprzez naruszenie zasady polubownego rozstrzygania kwestii spornych,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanej decyzji, a mający istotny wpływ na jej treść, polegający na przyjęciu, iż zasiłek w przyznanej kwocie będzie wystarczający dla zaspokojenia, chociażby częściowo potrzeb strony.

Strona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie zasiłku okresowego w kwocie 418 zł (w wysokości otrzymywanych świadczeń na terenie K); uchylenie decyzji w całości i wyciągnięcie konsekwencji prawnych w stosunku do osób, które przyczyniły się do wydania decyzji z naruszeniem prawa.

W uzasadnieniu odwołania strona zwróciła m.in. uwagę na swoją trudną sytuację bytową i materialną, i wskazała, że MGOPS przyznając jej zasiłek okresowy jednie w minimalnej wysokości, naruszył przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 1507 z późn. zm.). Strona wskazała też na przebieg postępowania administracyjnego prowadzonego przez MGOPS po uchyleniu przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze wcześniejszej decyzji z [...] 2019 r., nr [...] (decyzją SKO z [...] 2019 r., nr [...]), w związku z czym uważa ona, że jej sprawa powinna być ponownie zbadania, zaś zasiłek, z uwagi na jej trudną sytuację materialną winien zostać przyznany w odpowiednio wyższej kwocie.

Decyzją z 12 listopada 2019 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławczego utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu Kolegium wskazało m.in., że organ I instancji zdecydował o przyznaniu stronie minimalnej wysokości zasiłku okresowego w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa i w granicach uznania administracyjnego, jakie pozostawia ustawy o pomocy społecznej, zarówno w kwocie przewyższającej minimalną wysokość zasiłku okresowego, jak również okresu, na jaki przyznany zostanie zasiłek okresowy. W ocenie Kolegium organ I instancji nie przekroczył granic uznania administracyjnego, przyznając świadczenie jedynie na okres 4 miesięcy, a w przypadku dalszego spełniania warunków określonych w art. 38 ustawy o pomocy społecznej strona uprawniona będzie do złożenia kolejnego wniosku o przyznanie zasiłku okresowego. Kolegium wskazało również, że świadczenia z pomocy społecznej stanowią jedynie wsparcie i pomoc w wyjściu z trudnej sytuacji, nie mogą zaś stanowić źródła dochodu czy też formy utrzymania. Podniosło, że organy pomocy społecznej są upoważnione do limitowania rozmiaru przyznawanych świadczeń (z uwagi na ograniczone środki finansowe i postępujące zubożenie społeczeństwa), a strona jest systematycznym beneficjentem pomocy społecznej. Wyszczególniło również zakres pomocy, jaki strona otrzymała w okresie na który przyznany został zasiłek okresowy, tj. od maja do sierpnia 2019 r.:

1. maj 2019 r. - 808,50 zł (zasiłek okresowy - 350,50 zł, zasiłek celowy: na dofinansowanie do zakupu środków czystości - 30,00 zł, na dofinansowanie do zakupu biletu MPK - 40,00 zł; na dofinansowanie do opłat za media i czynsz - 100,00 zł, na dofinansowanie do fryzjera - 20,0 zł, dofinansowanie do ksera dokumentów - 20,00 zł, pomoc na zakup posiłku lub żywności - 248,00 zł);

2. czerwiec 2019 r. - 860,50 zł (zasiłek okresowy - 350,50 zł, zasiłek celowy: na dofinansowanie do zakupu środków czystości - 30,00 zł, na dofinansowanie do zakupu biletu MPK - 40,00 zł; na dofinansowanie do opłat za media i czynsz - 100,00 zł, na częściowy zwrot kosztów zakupu szkieł korekcyjnych - 100,00 zł, pomoc na zakup posiłku lub żywności - 240,00 zł);

3. lipiec 2019 r. - 768,50 zł (zasiłek okresowy - 350,50 zł, zasiłek celowy: na dofinansowanie do zakupu środków czystości - 30,00 zł, na dofinansowanie do zakupu biletu MPK - 40,00 zł; na dofinansowanie do opłat za media i czynsz - 100,00 zł, pomoc na zakup posiłku lub żywności - 248,00 zł);

4. sierpień 2019 r. - 768,50 zł (zasiłek okresowy - 350,50 zł, zasiłek celowy: na dofinansowanie do zakupu środków czystości - 30,00 zł, na dofinansowanie do zakupu biletu MPK - 40,00 zł; na dofinansowanie do opłat za media i czynsz - 100,00 zł, pomoc na zakup posiłku lub żywności - 248,00 zł).

Kolegium podkreśliło, że przyznanie zasiłku okresowego jedynie w wysokości 350,50 zł stanowi wynik rozważenia z jednej strony sytuacji odwołującego się, rozmiaru jego potrzeb oraz zakresu systematycznie świadczonej na jego rzecz pomocy społecznej, a rozważenia z drugiej strony interesu społecznego i uwzględnia konieczność zaspokojenia potrzeb innych uprawnionych do korzystania z pomocy społecznej. Tym samym w ocenie Kolegium organ I instancji uwzględnił dyrektywy wynikające z art. 7 k.p.a. oraz art. 3 ustawy o pomocy społecznej, a zarzut strony o naruszeniu art. 8 k.p.a. jest całkowicie nieuzasadniony, podobnie zresztą jak zarzut naruszenie art. 81 k.p.a. (strona została poinformowana o uprawnieniach określonych w art. 10 k.p.a., ale z nich nie skorzystała), oraz pozostałe zarzuty, dotyczące naruszenia pozostałych przepisów proceduralnych.

Dalej organ odwoławczy podkreślił, że kryterium dochodowe określone w ustawie o pomocy społecznej (701,00 zł dla gospodarstwa jednoosobowego) stanowi podstawę oceny sytuacji finansowej strony, a MGOPS udziela stronie znacznej pomocy finansowej, zwłaszcza że strona nie posiada żadnego własnego dochodu. Mając to na uwadze, w ocenie Kolegium nie można zarzucić organowi I instancji naruszenia art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Co więcej, przerzucanie przez stronę na MGOPS obowiązku ponoszenia wszystkich swoich wydatków nie znajduje uzasadnienia w ustawie o pomocy społecznej.

Strona zaskarżyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie ww. decyzję Kolegium, zarzucając jej naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik sprawy:

1. art. 7, 77 i 80 k.p.a., poprzez niedokładne wyjaśnienie stanu faktycznego sprawy, w szczególności poprzez niewyjaśnienie zakresu niezaspokojonych potrzeb skarżącego oraz jego możliwości majątkowych;

2. art. 11 k.p.a. poprzez zaniechanie przez organ wyjaśnienia skarżącemu zasadności przesłanek, którymi kierował się organ przy załatwieniu sprawy, co doprowadziło do naruszenia zasady przekonywania;

3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania decyzji a mający istotny wpływ na wynik sprawy, polegający na przyjęciu założenia, iż organ orzekający w I instancji zna sytuację majątkową skarżącego i prawidłowo ustalił stan faktyczny, przyznając zasiłek okresowy w wysokości 350,50 zł miesięcznie, podczas gdyż z materiału zebranego w sprawie, wynika, iż skarżący znajduje się w sytuacji niepozwalającej na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych przy pomocy tej kwoty;

4. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania decyzji a mający istotny wpływ na wynik sprawy, polegający na samozaprzeczeniu własnej wydanej decyzji z 5 lipca 2019 r., polegającej na stwierdzeniu, iż zaskarżona decyzja nie jest prawidłowa, gdyż została wydana z naruszeniem przepisów o postępowaniu, w szczególności art. 7 i 77 k.p.a., wskutek czego istotne dla sprawy okoliczności nie zostały ustalone, co skutkuje to uchyleniem zaskarżonej decyzji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji.

Skarżący w oparciu o powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji Kolegium i przyznanie obrońcy z urzędu w osobie wymienionego w imienia i nazwiska adwokata. Ponadto wskazał, że osoby odpowiedzialne za naruszanie przepisów k.p.a., w I instancji oraz w II instancji, powinny zostać ukarane, a w sprawę powinien włączyć się Prokurator z terenu K.

W uzasadnieniu skargi skarżący podkreślił swoją skrajnie trudną sytuację materialną, bardzo zły stan zdrowia i wskazał, że zasiłek okresowy, jako instytucja pomocy społecznej, powinna spełniać ogólne cele pomocy społecznej, czyli umożliwić przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych osób, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Podniósł, że uprzednio otrzymywał zasiłek w kwocie 418 zł i nie wyjaśniono mu, dlaczego należy mu się teraz zasiłek niższy, pomimo tego, że jego sytuacja materialna nie zmieniła się. Wskazał, że przekazał MGOPS wszystkie niezbędne dokumenty: dokumenty z MOPS, dotyczące wysokości zasiłku okresowego z uwagi na długotrwałą chorobę, jak również orzeczenie o niepełnosprawności oraz zaświadczenia lekarskie, że skarżący pozostaje w stałym leczeniu psychiatrycznym z uwagi na depresję, stałym leczeniu się w poradni leczenia bólu, po przebytej operacji barku prawego, stałym leczeniu się w poradni ortopedyczno-chirurgicznej, z której otrzymuje kolejne skierowania do wykonania kolejnych niezbędnych badań oraz skierowania na kolejne rehabilitacje, jest po przebytym ostrym zawale serca i stałym leczeniu się kardiologicznie.

Dalej skarżący wskazał, że w zaskarżonej decyzji Kolegium podważa ustalenia jakie zostały dokonanie w wydanej wcześniej decyzji Kolegium z dnia 5 lipca 2019r., a ponadto poświadcza nieprawdę odnośnie sytuacji materialnej skarżącego. Podniósł, że pierwotna decyzja Kolegium z 5 lipca 2019 r. była decyzją ostateczną, a organ I instancji nie odwołał się w określonym terminie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Oświadczył, że w odwołaniu od decyzji Kolegium wskazał na przewlekłość postępowania przez I instancję, na naruszenie przepisów k.p.a., wnioskował o ukaranie osób, które przyczyniły się do wydania decyzji z naruszeniem prawa, ponadto wnioskował o udział Prokuratora w sprawie z uwagi, na fakt, iż od lipca 2018 r., MGOPS zaniża skarżącemu świadczenia w sposób celowy i uporczywy, naruszając przepisy k.p.a. Pomimo jego wyjaśnień w sprawie oraz wniosków, Kolegium całkowicie je zbagatelizowało.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko z zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył co następuje.

Skarga nie była zasadna.

Sąd podkreśla, że skarżący korzysta z pomocy społecznej tyle, że uważa tę pomoc za niewystarczającą. Niemniej jednak już w poprzednio rozstrzyganych sporach Naczelny Sąd Administracyjny zauważał, że "Nie budzi także zastrzeżeń stanowisko organów i Sądu I instancji odnoszące się do konieczności uwzględnienia możliwości finansowych organów pomocy społecznej. Nie jest przy tym trafna argumentacja (...) odwołująca się do niewskazania w toku postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego możliwości finansowych organów pomocy społecznej. Przepisy u.p.s. nie przewidują obowiązku zawarcia w uzasadnieniu decyzji szczegółowych danych dotyczących możliwości finansowych organu pomocy społecznej oraz ilości środków finansowych jakimi organ dysponuje, wysokości zasiłków udzielanych na jednego uprawnionego i ilości osób korzystających z tej formy pomocy (vide: wyrok NSA z dnia 25 maja 2016 r. sygn. akt I OSK 698/16, https://orzeczenia.nsa.gov.pl). Tym samym należy uznać, iż Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że organy administracji rozstrzygając w ramach uznania administracyjnego w wystarczający sposób uzasadniły przyznanie skarżącemu zasiłku celowego. Rozstrzygnięcie powyższe nie nosi cech dowolności. Wysokość świadczenia została ustalona przy rozważeniu z jednej strony przedstawionych przez stronę potrzeb, z drugiej zaś ograniczonych środków finansowych będących w dyspozycji organów pomocowych. Tym samym wypada uznać, że strona otrzymała pomoc przeznaczoną na pokrycie niezbędnych potrzeb życiowych, a nadto należy podkreślić, że potrzeby skarżącego zaspokajane są ze środków pomocowych także poprzez przyznawanie innych świadczeń. Przedmiotowy zasiłek celowy został zatem przyznany z uwzględnieniem słusznego interesu strony i przez to wydane rozstrzygnięcie nie przekroczyło ramy uznania administracyjnego. Trafnie Sąd I instancji uznał, iż decyzje organów obu instancji nie są arbitralnie, lecz podjęte z poszanowaniem przepisów art. 7 i art. 80 K.p.a." (wyrok NSA z 28 kwietnia 2020 r., I OSK 2364/19).

Niezasadne są również zarzuty o skuteczności uchylenia przez Kolegium poprzednio wydanej decyzji przez organ I instancji w związku z brakiem wniesienia skargi przez organ I instancji do sądu administracyjnego. Przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 z późn. zm.) tj. art. 50 w ogóle nie przewidują możliwości zaskarżania decyzji organu administracyjnego przez organy administracyjne orzekające w I instancji. Co więcej w wyroku z 29 października 2009 r. , K 32/08 – Trybunał Konstytucyjny badając m.in. kwestię konstytucyjności art. 33 i 50 Prawa o postępowania przed sądami administracyjnymi, wyraźnie stwierdził, że: "Wydawanie decyzji administracyjnych przez organy samorządu terytorialnego nie ma służyć realizacji praw podmiotowych jednostek tego samorządu w relacjach z administrowanymi", a "Konstytucja nie nakłada też obowiązku przyznania w takiej sytuacji jednostkom samorządu terytorialnego prawa do wniesienia skargi na decyzje organu odwoławczego".

Nie były również zasadne argumenty skarżącego dotyczące stałego "zaniżania" świadczeń pomocowych za 2018 r. Sąd zwraca uwagę, że spór w tym zakresie został rozstrzygnięty przez Naczelny Sąd Administracyjny, który oddalił skargi kasacyjne na wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie oddalającego skargi w przedmiocie świadczeń dotyczących 2018 r. (wyroki NSA z 28 kwietnia 2020 r. od sygn.. I OSK 2360/19 do sygn. I OSK 2364/19)

Podobnie, niezasadne były zarzuty odwołujące się do początkowego uchylenia w postępowaniu odwoławczym pierwotnych decyzji. Uchylenie decyzji organu I instancji miało związek z niedostatkami należytego uzasadnienia. Błędy te zostały naprawione w ponownie przeprowadzonym postępowaniu.

Należałoby więc powtórzyć za poprzednio orzekającymi składami, że z regulacji ustawy o pomocy społecznej wynika podstawowa zasada, wedle której każda osoba ma obowiązek pełnego wykorzystania własnych uprawnień, zasobów i możliwości w celu pokonania trudnej sytuacji życiowej, a jeżeli nie wykonuje takiego obowiązku, to nie występuje podstawowa przesłanka udzielenia takiej osobie pomocy ze środków publicznych. Jednym z podstawowych celów określonych w omawianej ustawie jest zatem aktywizacja świadczeniobiorców, a przyznawana pomoc w żadnym wypadku nie może zamieniać się w stałe i jedyne źródło utrzymania dla osób o nią występujących.

Zdaniem Sądu, nie można zgodzić się ze skarżącym z twierdzeniem, że organy nie wyjaśniły okoliczności faktycznych niniejszej sprawy administracyjnej, jak to nakazują im postanowienia art. 7 i 77 § 1 k.p.a. W zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia zasadności wniosku skarżącego organy przeprowadziły bowiem należyte postępowanie dowodowe i ustaliły okoliczności pozwalające na dokonanie oceny spełniania przez skarżącego warunków do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej w przyznanym zakresie.

Z tych to powodów Sąd oddalił skargę zgodnie z art. 151 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.