drukuj    zapisz    Powrót do listy

6110 Podatek od towarów i usług 6560, Podatek od towarów i usług Interpretacje podatkowe, Minister Finansów, Uchylono zaskarżoną interpretację, I SA/Ol 227/21 - Wyrok WSA w Olsztynie z 2021-05-26, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

I SA/Ol 227/21 - Wyrok WSA w Olsztynie

Data orzeczenia
2021-05-26 orzeczenie nieprawomocne
Data wpływu
2021-03-01
Sąd
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie
Sędziowie
Andrzej Brzuzy
Przemysław Krzykowski /sprawozdawca/
Ryszard Maliszewski /przewodniczący/
Symbol z opisem
6110 Podatek od towarów i usług
6560
Hasła tematyczne
Podatek od towarów i usług
Interpretacje podatkowe
Skarżony organ
Minister Finansów
Treść wyniku
Uchylono zaskarżoną interpretację
Powołane przepisy
Dz.U. 2020 poz 1325 art. 14c par. 1 i 2
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa - t.j.
Dz.U. 2020 poz 106 art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - t.j.
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Ryszard Maliszewski Sędziowie sędzia WSA Przemysław Krzykowski (sprawozdawca) sędzia WSA Andrzej Brzuzy po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 26 maja 2021r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi P. W. na interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia "[...]", nr "[...]" w przedmiocie podatku od towarów i usług I. uchyla zaskarżoną interpretację, II. zasądza od Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej na rzecz P. W. kwotę 200 zł (dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

P. W. (dalej strona, wnioskodawca, skarżący), zwrócił się do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (dalej jako Dyrektor KIS, organ) o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącego podatku od towarów i usług w zakresie:

- braku opodatkowania podatkiem od towarów i usług nabycia wierzytelności,

- braku opodatkowania podatkiem od towarów i usług wypłaconej przez dłużnika spornej kwoty.

We wniosku przedstawiono stan faktyczny, z którego wynikało, że wnioskodawca od "[...]" 2015 r. prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą zgłoszoną w CEIDG z kodem PKD 49.32.Z jako działalność taksówek osobowych. W związku z prowadzoną działalnością wnioskodawca korzysta ze zwolnienia z podatku VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r., poz. 106 ze zm., dalej jako ustawa VAT). Z dniem 13 sierpnia 2020 r. strona rozszerzyła dotychczas prowadzoną działalność gospodarczą o kod PKD 64.99.Z, tj. pozostałą finansową działalność usługową, gdzie indziej niesklasyfikowaną, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszy emerytalnych. W związku z rozszerzeniem zakresu prowadzonej działalności wnioskodawca utracił prawo do opodatkowania w formie karty podatkowej i od dnia 13 sierpnia 2020 r. podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych, wg skali podatkowej oraz prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów. W ramach dodatkowej działalności wnioskodawca zamierza dokonywać zakupu od osób poszkodowanych, przysługujących im wierzytelności o zapłatę odszkodowania wobec zakładów ubezpieczeń z tytułu szkód komunikacyjnych w pojazdach. Transakcja będzie dokonywana na podstawie "umowy cesji wierzytelności" regulowanej przepisami art. 509 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm., dalej jako K.c.). Zgodnie z postanowieniami umowy, w zamian za wierzytelność cedent otrzymuje zapłatę w określonej kwocie. W związku z tym, poszkodowany (cedent), który dokonuje cesji przysługującej mu wierzytelności otrzymuje wynagrodzenie wyłącznie przy zawarciu niniejszej umowy cesji wierzytelności. Zawierana umowa cesji ma zatem charakter odpłatny, wynagrodzenie dla cedenta ustalane jest kwotowo i wypłacane jest wyłącznie w dniu podpisania umowy. Wynagrodzenie przysługuje jedynie zbywcy w związku z cesją wierzytelności. W ramach tej działalności wnioskodawca nabywa wierzytelność jako przedsiębiorca we własnym imieniu, na własny rachunek i ryzyko. Poza zakupem wierzytelności wnioskodawca nie dokonuje żadnych innych dodatkowych świadczeń na rzecz zbywcy wierzytelności. Jako cesjonariusz wnioskodawca nie otrzymuje od zbywcy wynagrodzenia oraz nie świadczy żadnych usług na jego rzecz.

Umowa stanowi, że przeniesienie wierzytelności na cesjonariusza następuje z chwilą jej podpisania, natomiast wraz z przenoszoną wierzytelnością przechodzą wszelkie związane z nią prawa. Umowa przewiduje również, że odpowiedzialność z tytułu wypłacalności dłużnika wnioskodawca przejmuje na siebie, jako cesjonariusz w chwili jej podpisania. Jednocześnie strony niniejszej umowy oświadczają, że nie dokonają zwrotnego przelewu wierzytelności. Przedmiotem umowy przelewu wierzytelności jest sporna część odszkodowania, której zbywca nie ma możliwości lub nie chce samodzielnie wyegzekwować od dłużnika. Jednocześnie pełne ryzyko wyegzekwowania spornej części odszkodowania od zakładu ubezpieczeń ponosi wyłącznie wnioskodawca, jako Cesjonariusz. W chwili zawarcia umowy cesji, określenie wartości nominalnej tej wierzytelności nie jest możliwe do sprecyzowania. W związku z tym że kupowane wierzytelności mają sporny charakter co do wysokości, oszacowanie ich wartości nominalnej jest możliwe w określonym przedziale ryzyka. Ostatecznie wysokość szkody jest ustalana przez sąd powszechny lub poprzez zawarcie ugody pomiędzy zakładem ubezpieczeń a firmą wnioskodawcy. W umowie cesji ustalana jest wartość rynkowa wierzytelności, która jest z reguły niższa od jej wartości nominalnej. Każda umowa powoduje konieczność ustalenia wartości wierzytelności w sposób indywidualny. Wartość rynkowa kalkulowana jest na podstawie różnych czynników, takich jak szacowany czas niezbędny do załatwienia sprawy czy możliwość wyegzekwowania spornej kwoty odszkodowania. Wnioskodawca dokonując zakupu wierzytelności zakłada w pewnym przedziale ryzyka, że wartość rynkowa zakupu jest niższa od wartości nominalnej. Zatem cena nabycia wierzytelności jest co do zasady niższa od jej ceny nominalnej. Różnica odzwierciedla rzeczywistą wartość ekonomiczną tych wierzytelności w chwili nabycia. Nabywane wierzytelności stanowią tzw. "trudne wierzytelności". Są one bezsporne co do zasady, ale sporne co do wysokości. Dlatego też po wyczerpaniu określonej przepisami procedury, w razie niezaspokojenia lub częściowego zaspokojenia roszczeń, wnioskodawca bierze pod uwagę konieczność dochodzenia zapłaty na drodze postępowania cywilnego przed sądem.

Podsumowując powyższe, podkreślono, że zgodnie z postanowieniami umowy między cedentem a firmą wnioskodawcy będącą cesjonariuszem, w związku z dokonaną cesją nie występują dalsze zobowiązania. W momencie zawierania umowy wnioskodawca nie świadczy na rzecz zbywcy żadnych usług oraz nie otrzymuje od zbywcy żadnego wynagrodzenia. Jak wskazał wnioskodawca, treść umowy powoduje, że jako cesjonariusz wstępuje on we wszelkie prawa pierwotnego wierzyciela oraz we własnym imieniu i na własny rachunek dochodzi wierzytelności ponosząc w całości koszty i ryzyko ewentualnego procesu. Celem nabywania wierzytelności od osób poszkodowanych jest założenie, że w pewnych granicach ryzyka, istnieje możliwość wyegzekwowania spornej kwoty odszkodowania od dłużnika. Niemniej jednak, wierzytelności te już w momencie ich nabycia, należą do tzw. "wierzytelności trudnych", tj. obarczonych ryzykiem wyegzekwowania, są to wierzytelności, co do których istnieje wątpliwość czy zostaną zaspokojone w szacowanej wysokości. Istnieje również ryzyko odrzucenia roszczenia przez ubezpieczyciela. Dłużnikami są różne zakłady ubezpieczeniowe, w tym podmioty zagraniczne, w związku z czym, istnieje również ryzyko wystąpienia niewypłacalności tych podmiotów uzależnione od ich sytuacji ekonomicznej. Istnieje ryzyko nabycia wierzytelności, której dłużnikiem są podmioty znajdujące się w stanie restrukturyzacji, upadłości, czy też likwidacji co zwiększa ich niewypłacalność. W takich przypadkach wierzytelność charakteryzuje wątpliwa perspektywa spłaty. Na dzień nabycia wierzytelności, nie stanowią one wierzytelności wymagalnych jak również nie stanowią wierzytelności wymagalnych przedawnionych.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

1) Czy transakcja nabycia przez wnioskodawcę jako cesjonariusza wierzytelności poprzez zawarcie "umowy cesji wierzytelności" podlega opodatkowaniu VAT na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy VAT?

2) Czy wypłacana przez dłużnika sporna kwota w formie odszkodowania podlega opodatkowaniu VAT?

W ocenie strony kwestia wyjaśnienia istoty przelewu wierzytelności w podobnej sprawie została dokonana w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej nr "[...]" z dnia "[...]". Zgodnie z treścią interpretacji "wyniku przelewu wierzytelności, prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. Na podstawie umowy przelewu wierzytelności cesjonariusz może dochodzić spełnienia określonego świadczenia od dłużnika, przysługuje mu również uprawnienie do rozporządzania wierzytelnością poprzez jej dalszą odsprzedaż, zamianę, darowiznę, zapis w testamencie lub zastaw. Celem i skutkiem przelewu jest przejście wierzytelności na nabywcę. W wyniku przelewu przechodzi na nabywcę ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, jaki go wiązał z dłużnikiem. Wierzytelność przechodzi na nabywcę w takim stanie, w jakim była w chwili zawarcia umowy o przelew, a więc ze wszystkimi związanymi z nią prawami i brakami (np. przedawnieniem)." Przeniesienie wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy wierzytelności, które następuje na podstawie umowy cesji, jest skutkiem rozporządzania tą wierzytelnością przez dotychczasowego wierzyciela i stanowi wykonanie przez niego przysługującego mu prawa własności. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do zapłaty określonej ceny za cedowaną wierzytelność.

Wobec powyższego, wnioskodawca uważa że nabycie, na własne ryzyko trudnych wierzytelności, po cenie niższej od ich wartości nominalnej nie stanowi świadczenia odpłatnych usług.

W kwestii nabycia wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej zostało wydane orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-93/10.

W ocenie wnioskodawcy czynność cesji wierzytelności nie podlega po stronie nabywcy opodatkowaniu VAT, za czym przemawia fakt, że obok transakcji kupna wierzytelności jako nabywca nie będzie świadczył żadnych usług za wynagrodzeniem na rzecz ich zbywcy. Sam zakup wierzytelności za określoną cenę nie może być uznany za świadczenie usług przez nabywcę. Wnioskodawca uważa, że transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie może być zakwalifikowana jako świadczenie przez niego usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT.

W związku z tym, że wnioskodawca zamierza jako przedsiębiorca nabywać na podstawie umowy cesji, wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, które następnie przeznaczone będą do dochodzenia ich na własny rachunek i we własnym imieniu, w celu odzyskania należności, to czynność nabycia nie stanowi odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy VAT, a zatem nie podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT.

W opinii wnioskodawcy co do wypłaconej przez dłużnika spornej kwoty w formie odszkodowania to czynność ta również nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Przepisy omawianej ustawy nie zawierają definicji odszkodowania, natomiast zgodnie z art. 361 § 1 K.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Ponadto zgodnie z § 2 w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Powołując się ponownie na interpretacje indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia "[...]" wskazano, że "istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku Wnioskodawca nie ma do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji". W związku z tym, że płatność o charakterze odszkodowawczym nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Zdaniem wnioskodawcy otrzymana od zakładu ubezpieczeń kwota odszkodowania z tytułu nabycia wierzytelności (uzyskana na etapie postępowania cywilnego lub przed sądem powszechnym) będzie w istocie stanowiła zadośćuczynienie za szkodę, która została wyrządzona poszkodowanym. Wypłacone przez zakład ubezpieczeniowy odszkodowanie nie będzie miało związku z czynnością mającą charakter świadczenia ze strony wnioskodawcy, bowiem jedynym świadczeniem z tytułu nabycia przedmiotowych wierzytelności jest zapłata ceny wierzytelności na rzecz zbywcy, tj. poszkodowanego.

Na tej podstawie wnioskodawca twierdzi, że wypłacone przez zakład ubezpieczeniowy odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT.

Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z "[...]", uznał stanowisko strony za:

- nieprawidłowe w stosunku do braku opodatkowania podatkiem od towarów i usług nabycia wierzytelności,

- prawidłowe w stosunku do braku opodatkowania podatkiem od towarów i usług wypłaconej przez dłużnika spornej kwoty.

Uzasadniając swoje stanowisko organ przytoczył treść art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 7 ust. 1, 2, 3,4 i 7, art. 8 ust. 1 ustawy VAT, art. 509, art. 510 § 1 Kodeksu cywilnego .

Organ podkreślił, że we wskazywanym wyroku TSUE (C-93/10) odwołuje się do wierzytelności "trudnych", tj. wymagalnych, o wątpliwej perspektywie spłaty. Tymczasem w ocenie organu w analizowanej sprawie, jak wskazał wnioskodawca , przedmiotem nabycia nie są wierzytelności wymagalne, jak również nie są wierzytelności wymagalne przedawnione.

W odniesieniu do powyższego nie można uznać, że wierzytelności opisane we wniosku stanowią wierzytelności "trudne", o których mowa w ww. orzeczeniu TSUE w sprawie C-93/10. Przede wszystkim w stosunku do wierzytelności będących przedmiotem wniosku nie można z całą pewnością stwierdzić, że nie zostaną spłacone w ogóle. Wnioskodawca twierdzi, że opisane wierzytelności są tzw. wierzytelnościami trudnymi, bowiem obarczone są ryzykiem wyegzekwowania, są to wierzytelności, co do których istnieje wątpliwość czy zostaną zaspokojone w szacowanej wysokości. Istnieje również ryzyko odrzucenia roszczenia przez ubezpieczyciela. Dłużnikami są różne zakłady ubezpieczeniowe, w tym podmioty zagraniczne, w związku z czym, istnieje również ryzyko wystąpienia niewypłacalności tych podmiotów uzależniona od ich sytuacji ekonomicznej. Istnieje ryzyko nabycia wierzytelności, której dłużnikiem są podmioty znajdujące się w stanie restrukturyzacji, upadłości, czy też likwidacji co zwiększa ich niewypłacalność.

Zdaniem organu w analizowanej sprawie przedmiotem nabycia będą wierzytelności niewymagalne tj. takie, co do których nie upłynął termin ich zapłaty. Sam fakt, że nabywane wierzytelności są sporne co do wysokości nie powoduje aby uznać je za wierzytelności "trudne". Należy podkreślić, że przedmiotowe wierzytelności - jak sam wnioskodawca wskazał - są bezsporne co do zasady, natomiast sporne co do wysokości, czyli nie ma wątpliwości co to ich zaspokojenia. Ponadto, nie można uznać że wierzytelności te charakteryzuje wątpliwa perspektywa spłaty, czy też zwiększone ryzyko niewypłacalności dłużników, tylko dlatego, że jak twierdzi wnioskodawca istnieje ryzyko nabycia wierzytelności, której dłużnikiem są podmioty znajdujące się w stanie restrukturyzacji, upadłości, czy też likwidacji. Należy bowiem zauważyć, że nabycie każdej wierzytelności wiąże się z pewnym ryzykiem w zakresie spłaty. Fakt, że wnioskodawca nie wie czy uda mu się odzyskać wierzytelność nie oznacza automatycznie, że wierzytelność jest zaliczana do kategorii "trudne".

Z uwagi na powyższe wyjaśnienia stwierdzono, że w okolicznościach przedstawionych wniosku czynność nabycia wierzytelności przez wnioskodawcę należy uznać za świadczenie usług w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, podlegające opodatkowaniu tym podatkiem. Mamy tu bowiem do czynienia ze świadczeniem usługi przez nabywcę we wymagalnych wierzytelności (wnioskodawcę) na rzecz zbywcy wierzytelności (poszkodowany), polegającą na uwolnieniu tego zbywcy wierzytelności od wykonywania czynności związanych ze ściąganiem długu i ryzyka jego nieściągnięcia. Poszkodowanemu (zbywcy) zostaje zaoszczędzone ryzyko i koszty posiadania takich wierzytelności, zostaje on "wyręczony" w czynnościach podejmowanych w celach dochodzenia długu. Zbywca nie musi podejmować żadnych działań zmierzających do zaspokojenia swoich należności od dłużnika takich Jak choćby monity. Ponadto ww. usługa będzie świadczona odpłatnie, gdyż różnica między ostateczną wartością zakupu wierzytelności a wartością nominalną stanowi dla wnioskodawcy wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług.

Wobec powyższego należy uznano, że w odniesieniu do opisanych we wniosku wierzytelności, wnioskodawca nie będzie nabywał wierzytelności "trudnych", o których mowa w ww. wyroku TSUE w sprawie C-93/10 i w związku z tym nabycie przedmiotowych wierzytelności będzie stanowiło odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, a tym samym będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie art. 5 ust. 1 tej ustawy.

Wątpliwości wnioskodawcy w analizowanej sprawie dotyczyły również obowiązku opodatkowania wypłaconej przez dłużnika spornej kwoty w formie odszkodowania.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy wskazano, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania, zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Regulacje dotyczące odszkodowania zostały zawarte w ww. ustawie Kodeks cywilny. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione Jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem, a zaistniałą w Jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 K.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 K.c.). Zgodnie z treścią art. 471 K.c., dłużnik obowiązany Jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie Jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Stosownie natomiast do postanowień art. 361 § 1 K.c., zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (§ 2 ww. artykułu). Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione Jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto pomiędzy zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania. Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji. Zatem, ustalanie statusu wypłacanej przez dłużnika spornej kwoty, jako podlegającej bądź nie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Tym samym, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

W analizowanej sytuacji, zdaniem organu, otrzymane od dłużników zakładów ubezpieczeniowych odszkodowanie w związku z nabyciem wierzytelności w istocie stanowiło zadośćuczynienie za szkodę, która została wyrządzona poszkodowanym. Wypłacona przez zakład ubezpieczeń sporna kwota nie ma związku z czynnością mającą charakter świadczenia ze strony wnioskodawcy na rzecz tego zakładu, bowiem jedynym świadczeniem z tytułu nabycia przedmiotowych wierzytelności była zapłata ceny wierzytelności na rzecz zbywcy, tj. poszkodowanego.

Zatem w przedmiotowej sprawie nie doszło do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy VAT.

Biorąc pod uwagę powołane przepisy prawa oraz przedstawiony opis sprawy należy stwierdzono, że wypłacone przez dłużników sporne kwoty w formie odszkodowania nie stanowią wynagrodzenia za czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT.

We wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skardze na powyższe rozstrzygnięcie strona wniosła o uchylenie interpretacji w części stwierdzającej, że przedstawione przez nią stanowisko w przedmiocie braku opodatkowania podatkiem od towarów i usług w przypadku nabycia wierzytelności jest nieprawidłowe oraz o zwrot kosztów procesowych według norm przepisanych.

Zaskarżonej interpretacji zarzucono naruszenie przepisów:

1) art. 14c § 1 i 2 , art. 121 § 1 w zw. z art. 14h o.p., poprzez pominięcie stanu faktycznego określonego we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej i nieuprawnione przyjęcie przez organ, że nabywane wierzytelności nie będą miały charakteru tzw. wierzytelności trudnych;

2) art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy VAT, przez ich błędną wykładnię, a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie przejawiające się uznaniem, że zakup wierzytelności w drodze umowy cesji stanowi świadczenie usług i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

W uzasadnieniu podniesiono, że przepis art. 5 ustawy VAT enumeratywnie określa wykaz czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Nabycia wierzytelności nie sposób zakwalifikować do żadnej z kategorii określonych w ww. przepisie. Odpłatne świadczenie usług wymaga każdorazowo istnienia stosunku prawnego pomiędzy świadczącym usługę a jej odbiorcą. Musi więc istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą a przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść dla świadczącego usługę. Odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług mogą więc zostać opodatkowane wyłącznie wtedy, gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę a ich beneficjentem istnieje jawny lub choćby dorozumiany stosunek prawny, w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne. Określone świadczenie będzie podlegało opodatkowaniu VAT jako usługa wówczas, gdy ww. warunki będą spełnione łącznie, bowiem aby usługa podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią wynagrodzenie za wykonaną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Wbrew twierdzeniom organu nabycia wierzytelności nie sposób uznać za przeniesienie praw do wartości niematerialno - prawnych, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT. Poza zapłatą ceny umowa sprzedaży wierzytelności nie będzie nakładać na dokonującego zakupu jakiegokolwiek innego obowiązku świadczenia na rzecz zbywców poszczególnych wierzytelności. Poza zapłatą ceny zakupu wierzytelności nie będzie dochodzić do przekazania żadnego innego wynagrodzenia. Podstawowym i koniecznym warunkiem uznania transakcji za odpłatną usługę, a więc czynności opodatkowanej podatkiem VAT, jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego (bądź należnego) jako świadczenie wzajemne za wykonaną usługę. Samo egzekwowanie własnych należności na swoją rzecz jest zwyczajnym elementem obrotu gospodarczego i nie tworzy usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy VAT, a w konsekwencji, nie podlega opodatkowaniu VAT.

Ustawa o podatku VAT nie zawiera definicji wartości niematerialnych i prawnych. Definicję takową można znaleźć w ustawie o rachunkowości (art. 3 ust. 1 pkt 14 przywołanej ustawy). Zbliżone definicje wartości niematerialnych i prawnych znajdują się również w ustawach o podatkach dochodowych. Ustawodawca w art. 16b ust. 1 u.p.d.o.p. wymienia literalnie (katalog zamknięty), jakie prawa mogą stanowić wartości niematerialne i prawne. Analogiczne przepisy zawiera ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 22b u.p.d.f.).

Nabycia wierzytelności nie sposób zakwalifikować do którejkolwiek z wymienionych kategorii. W przywołanym przez organ w uzasadnieniu zaskarżonej interpretacji wyroku TSUE z dnia 27 października 2011 r. w sprawie C-93/10 wyraźnie wskazano, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi, nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej obowiązkiem uiszczenia podatku od wartości dodanej, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży. Różnica między "wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży nie stanowi bowiem wynagrodzenia za tego rodzaju usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników".

Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w analizowanych okolicznościach. Wierzytelności będące przedmiotem umowy cesji, wbrew stanowisku organu, mają charakter wierzytelności trudnych, w orzecznictwie rozumianych jako wierzytelności, co do których istnieje wątpliwość, czy zostaną one zaspokojone w drodze przejęcia odzyskiwania długu i co do których istnieje ryzyko ich niezaspokojenia. Dokonując transakcji nabycia wierzytelności cesjonariusz nie ma pewności, czy wierzytelności te zostaną uregulowane i, w jakiej wysokości. Nabywając wspomniane wierzytelności trzeba mieć na uwadze ryzyko związane z wyegzekwowaniem tych wierzytelności, perspektywy spłaty oraz zwiększone ryzyko niewypłacalności. Okoliczności te wpływają na cenę nabycia tych wierzytelności. W związku z faktem, że są sporne co do wysokości, to nie ma pewności, w jakiej kwocie i czy w ogóle zostaną uregulowane.

Skarżący zarzucił, że organ, wydający interpretację indywidualną, nie jest uprawniony do tego, by czynić własne ustalenia faktyczne. Jest związany treścią wniosku i w postępowaniu interpretacyjnym bazuje wyłącznie na takim opisie stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego, jakie przedstawi wnioskodawca. Nie jest uprawniony do jego modyfikacji, uzupełniania, czy jakiejkolwiek innej ingerencji. W rozpoznawanej sprawie, w złożonym wniosku, jednoznacznie wyjaśniono, że wierzytelności, których dotyczy wniosek, stanowią wierzytelności trudne. Nie ma więc wątpliwości, że wniosek dotyczy wierzytelności, do których odnosił się TSUE w cytowanym orzeczeniu.

Tym samym, dokonywanie przez organ ustaleń co do charakteru wierzytelności uznać należy za nieuprawnione.

Fakt, że nabycie wierzytelności trudnych nie stanowi czynności opodatkowanej VAT potwierdził również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku wydanym w składzie 7 sędziów z dnia 19 marca 2012 r., sygn. akt: I FPS 5/11, wskazując że transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy VAT, ze względu na fakt, że w takim przypadku nie mamy do czynienia ze zobowiązaniem się przez usługodawcę do ściągnięcia długu w zamian za wynagrodzenie. Pogląd ten pozostaje aktualny także w późniejszym orzecznictwie sądów administracyjnych, (por. wyrok NSA z dnia 18 czerwca 2015 r., sygn. akt: I FSK 828/14, wyrok NSA z dnia 23 stycznia 2018 r., sygn. akt: II FSK 3491/15, wyrok WSA w Poznaniu dnia 6 marca 2019 r., I SA/Po 990/18, czy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 5 lutego 2019 r., sygn. akt: III SA/Gl 1264/18)

W odpowiedzi na skargę Dyrektor KIS wniósł o jej oddalenie i podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko. W odpowiedzi na skargę organ wniósł o oddalenie skargi oraz o rozpoznanie sprawy w trybie uproszczonym. W wyznaczonym terminie strona skarżąca nie odniosła się do wniosku organu o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Skarga podlegała uwzględnieniu.

Zgodnie z art. 119 pkt. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2019r. poz. 2325 ze zm., dalej jako p.p.s.a.) sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy. W trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów (art. 120 p.p.s.a.).

Zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 z późn. zm.) dalej w skrócie: "p.p.s.a.", sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. W myśl art. 3 § 2 pkt 4a p.p.s.a. kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg między innymi na pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach.

W myśl art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a.

Stosownie do art. 57a p.p.s.a. skarga na pisemną interpretacje przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinie zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany z zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Zgodnie z art. 146 § 1 p.p.s.a., Sąd uwzględniając skargę na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego, uchyla tę interpretację.

Wyjaśnić należy, że zgodnie z art. 14c § 1 i 2 O.p. organ interpretacyjny dokonuje oceny prawnej stanowiska wnioskodawcy z przytoczeniem przepisów prawa. Zatem postępowanie "interpretacyjne" opiera się wyłącznie na stanie faktycznym (zdarzeniu przyszłym) przedstawionym przez wnioskodawcę. Tylko w stosunku do tak określonego stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) wyrażana jest ocena prawna, tak przez samego podatnika, jak i przez organ podatkowy.

Składający wniosek jest obowiązany do wyczerpującego przedstawienia stanu faktycznego lub opisu zdarzenia przyszłego oraz własnego stanowiska w sprawie (art. 14b § 3 O.p.). Natomiast organ interpretacyjny dokonuje wyłącznie oceny prawnej stanowiska pytającego z przytoczeniem przepisów prawa. Zatem organ, dokonując interpretacji indywidualnej, przyjmuje w pełni za podatnikiem ściśle określony przez niego stan faktyczny. Nie jest przy tym istotne, czy wskazany przez wnioskodawcę stan faktyczny odpowiada rzeczywistości, gdyż w tym specyficznym rodzaju postępowania organ udzielający interpretacji nie jest umocowany do weryfikowania jego prawdziwości, czy też jego modyfikacji.

Podkreślenia wymaga, że specyfika postępowania w sprawie wydania interpretacji indywidualnej w świetle wskazanych przepisów O.p. polega na tym, że organ może "poruszać się" tylko i wyłącznie w ramach stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę, zadanego przez niego pytania oraz wyrażonej oceny prawnej - zajętego stanowiska (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 20 czerwca 2011 r. I FSK 897/10).

W rozpoznawanej sprawie istotę zagadnienia prawnego objętego wnioskiem o interpretację stanowi rozstrzygnięcie, czy odpłatne nabycie wierzytelności od cedenta w ramach cesji jest czynnością, która powoduje u wnioskodawcy obowiązek opodatkowania podatkiem VAT, w sytuacji gdy cedent przelał na rzecz cesjonariusza wierzytelność i ma ona charakter definitywny, w tym znaczeniu, że z umową nie były połączone żadne inne świadczenia na rzecz cedenta.

Skarżąca konsekwentnie, zarówno we wniosku, jego uzupełnieniu oraz w skardze jednoznacznie wskazała, że cena wierzytelności, których dotyczy jej wniosek, ustalana będzie poniżej wartości nominalnej, nie zawierając żadnego wynagrodzenia poza ceną nabycia, a cesja będzie miała charakter definitywny oraz nabycie wierzytelności nastąpi na ryzyko skarżącej. Między wnioskodawcą a zbywcą wierzytelności nie będzie istniał żaden odrębny stosunek prawny rodzący obowiązek zapłaty wynagrodzenia na rzecz wnioskodawcy, a w konsekwencji wnioskodawca nie będzie otrzymywał od zbywcy wierzytelności żadnego przysporzenia (wynagrodzenia) w związku z zawarciem umowy cesji wierzytelności. Nie dojdzie zatem do odpłatnego świadczenia usługi przez wnioskodawcę, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Według organu w okolicznościach przedstawionych we wniosku czynność nabycia wierzytelności przez wnioskodawcę należy uznać za świadczenie usług w rozumieniu przepisów ustawy o VAT, podlegające opodatkowaniu tym podatkiem stosownie do art. 5 ust. 1 pkt 1 tej ustawy. Zachodzi tu bowiem świadczenie usługi przez nabywcę wymagalnych wierzytelności (wnioskodawcę) na rzecz zbywcy wierzytelności (cedentów), polegającą na uwolnieniu sprzedawcy od wykonywania czynności związanych ze ściąganiem długu i ryzyka jego nieściągnięcia. Zbywca nie musi podejmować żadnych działań zmierzających do zaspokojenia swoich należności od dłużnika. Zaś usługa będzie świadczona odpłatnie, gdyż różnica między ostateczną wartością zakupu wierzytelności a wartością nominalną stanowić będzie dla wnioskodawcy wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług.

Wskazać należy, że zasady opodatkowania podatkiem od towarów i usług wynikają z przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 106 z późn. zm.). I tak, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 tej ustawy opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z art.7 ust.1 ustawy VAT wynika, że dostawą towarów jest przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, Zaś zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej.

Z poglądem organu nie można się zgodzić, ponieważ warunkiem koniecznym dla uznania transakcji za odpłatną usługę czyli czynność opodatkowaną, jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego lub należnego, jako świadczenia wzajemnego. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że dla przyjęcia by usługa podlegała obowiązkowi podatkowemu z tytułu VAT konieczne jest spełnienie warunków: istnienia dwóch podmiotów – usługodawcy i usługobiorcy, istnienie stosunku prawnego pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą z których jeden świadczy usługę a drugi płaci za nią wynagrodzenie, przy czym pomiędzy czynnością podlegającą opodatkowaniu (usługa), a wynagrodzeniem otrzymanym z tytułu jej wyświadczenia musi istnieć bezpośredni, czytelny i dostrzegalny związek (por. wyrok III SA/Wa 252/08, z 19 maja 2008 r., wyrok NSA z dnia 19 marca 2012 r. sygn. akt I FPS 5/11 czy sygn. akt I FSK 29/13 z dnia 17 grudnia 2013 r.). Samo nabycie wierzytelności prowadzi wyłącznie do zmiany osoby wierzyciela i wstąpienia nabywcy - cesjonariusza w miejsce zbywcy – cedenta i zapłaty ceny (niższej od wartości nominalnej).

Rozstrzygając sprawę należy wskazać, że nabycie wierzytelności po cenie niższej od wartości nominalnej wierzytelności było przedmiotem oceny przez TSUE w wyroku z dnia 27.11.2011 r. w sprawie C-93/10. W wyroku tym wskazano, że "artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy 77/388 w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania wspomnianej dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży. W takich okolicznościach cesjonariusz wierzytelności nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia od cedenta, ponieważ różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników". Odpowiednikami tych przepisów są art. 2 ust. 1 lit. c oraz art. 9 ust. 1 obecnie obowiązującej Dyrektywy 112. Analogiczne stanowisko wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19.03.2012 r. sygn. akt I FPS 5/11 (wyrok w składzie siedmiu sędziów NSA) wskazując, że " żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczenie przez nabywcę wierzytelności usługi w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT".

Z powyższego wynika, że nabycie wierzytelności trudnej po cenie niższej od jej wartości nominalnej nie pozwala na uznanie świadczenia na rzecz zbywcy za usługę w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy VAT (odpłatną), gdyż w takiej sytuacji nie powstaje po stronie usługodawcy zobowiązanie do ściągnięcia długu w zamian za wynagrodzenie. Gdyby cesjonariusz (kupujący) otrzymał wynagrodzenie, czy to rzeczywiście otrzymane, czy też w postaci świadczenia wzajemnego, to wówczas usługa wykonana przez cesjonariusza (nabywcę) na rzecz cedenta (zbywcy) byłaby usługą odpłatną, podlegającą opodatkowaniu VAT.

Ponadto w wyroku z dnia 29 października 2008 r. C-246/08 TSUE przypomniał, że jeżeli działalność usługodawcy polega wyłącznie na świadczeniu usług bez bezpośredniego świadczenia wzajemnego, brak jest podstawy opodatkowania i usługi te nie podlegają tym samym podatkowi VAT (teza 43). Świadczenie usług tylko wtedy dokonywane jest odpłatnie w rozumieniu art. 2 pkt 1 Szóstej Dyrektywy, jeżeli pomiędzy usługodawcą, a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywisty ekwiwalent usługi świadczonej na rzecz usługobiorcy (teza 44). Kwestią odpłatności i bezpośredniego związku pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym wynagrodzeniem była podnoszona także w wyrokach TSUE z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie 102/86, z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie C-305/01, z dnia 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93.

Zarówno w wyroku TSUE z dnia 27.11.2011 r. w sprawie C-93/10, jak i w wyroku NSA z dnia 19.03.2012 r. sygn. akt I FPS 5/11 posłużono się pojęciem "wierzytelności trudnych", jednocześnie jednak stwierdzono, że chodzi o nabycie wierzytelności poniżej ich wartości nominalnej. Zdaniem Sądu rozstrzygającego niniejszą sprawę powyższych tez nie można ograniczyć wyłącznie do transakcji dotyczących wierzytelności trudnych, lecz należy stosować je do sytuacji nabywania we własnym imieniu i na własne ryzyko wierzytelności poniżej ich wartości nominalnej – tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie (por. wyrok NSA z 13 czerwca 2019 r., I FSK 677/17).

Niezależnie od wyżej zaprezentowanego poglądu, w okolicznościach faktycznych sprawy jak trafnie podkreśla skarga, materializują się cechy przedmiotowej wierzytelności jako ,,wierzytelności trudnej". Skarżąca podejmując w tej kwestii polemikę z organem zasadnie eksponuje te elementy stanu faktycznego, które wskazują że nabyte tą umową cesji wierzytelności należy kwalifikować jako ,,wierzytelności trudne", o których mowa w kluczowych dla rozstrzygnięcia sprawy przywołanych wyżej orzeczeniach TSUE i NSA.

Godzi się zauważyć, że strona skarżąca zarówno we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej z dnia "[...]" jak również w uzupełnieniu stanu faktycznego na wezwanie organu z dnia 1 grudnia 2020 r. wskazała, że w związku z faktem, że wierzytelności opisane we wniosku są sporne co do wysokości, to nie ma pewności, w jakiej kwocie i czy w ogóle zostaną uregulowane. Wnioskodawca podkreślił, że celem nabywania wierzytelności od osób poszkodowanych jest założenie, że w pewnych granicach ryzyka istnieje możliwość wyegzekwowania spornej kwoty odszkodowania od dłużnika. Niemniej jednak wierzytelności te już w momencie ich nabycia należą do tzw. wierzytelności trudnych tj. obarczonych ryzykiem wyegzekwowania. Wnioskodawca wyjaśnił, że istnieje ryzyko odrzucenia roszczenia przez ubezpieczyciela. Dłużnikami są różne zakłady ubezpieczeniowe, w tym podmioty zagraniczne, w związku z czym istnieje również ryzyko wystąpienia niewypłacalności tych podmiotów uzależniona od ich sytuacji ekonomicznej. Istnieje ryzyko nabycia wierzytelności, której dłużnikiem są podmioty znajdujące się w stanie restrukturyzacji, upadłości, czy też likwidacji co zwiększa ich niewypłacalność. W takich przypadkach wierzytelność charakteryzuje wątpliwa perspektywa spłaty.

W przedmiotowej sprawie organ interpretacyjny prezentuje jednoznaczne stanowisko, że w odniesieniu do wierzytelności, co do których nie nadszedł termin ich wymagalności, jak również "bezspornych co do zasady, ale spornych co do wysokości", strona nie będzie nabywała wierzytelności "trudnych", o których mowa www. wyroku TSUE w sprawie C-93/10. Dlatego nabycie wierzytelności w okolicznościach wskazanych we wniosku będzie stanowiło odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy VAT, a zatem będzie podlegało opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 tej ustawy.

W ocenie Sądu w zaskarżonej interpretacji organ błędnie uznał, że wierzytelności, które zamierza nabyć skarżący, jako niewymagalne (przed nadejściem terminu ich wymagalności) nie mogą być uznane za trudne, gdyż obecnie, z uwagi na to, że termin ich spłaty jeszcze nie nastąpił - nie można stwierdzić, czy zostaną spłacone po terminie lub nie zostaną spłacone w ogóle.

Takie stanowisko, zdaniem Sądu, pozbawione jest podstaw. Źródłem powstania wierzytelności będącej przedmiotem cesji ma być, jak wynika z opisu stanu przyszłego, umowa ubezpieczenia zawarta przez cedenta z towarzystwem ubezpieczeniowym. Na podstawie takiej umowy cedent otrzymał część odszkodowania z tytułu ubezpieczenia, a część, której nie otrzymał jest właśnie przedmiotem cesji. Tej części odszkodowania będzie dochodzić skarżący od towarzystwa ubezpieczeniowego, wstępując, wskutek cesji, w prawa osoby poszkodowanej. Warunkiem wystąpienia z żądaniem wykonania zobowiązania wynikającego z umowy jest jego wymagalność. Nie można żądać spełnienia, czy to dobrowolnego, czy to przed sądem, roszczenia, które nie jest wymagalne (bo na przykład nie upłynął jeszcze termin zapłaty). "Wymagalność jest (...) stanem, w którym wierzyciel uzyskuje możność żądania zaspokojenia, a dłużnik zostaje obarczony obowiązkiem spełnienia świadczenia. Z nadejściem wymagalności wierzyciel może wystąpić z powództwem o zaspokojenie, bez obawy oddalenia powództwa jako przedwczesnego" (Gawlik Zdzisław, art. 455, w: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, wyd. II. LEX, 2014).

Z powyższych względów nie do przyjęcia jest stanowisko organu, wykluczające możliwość uznania wierzytelności wynikających z cesji za wierzytelności trudne z uwagi na brak wymagalności. Opisane wierzytelności są wymagalne, gdyż możliwe jest wystąpienie do sądu o ich zasądzenie. Tym samym upadł zasadniczy argument użyty przez organ jako podstawa uznania, że skarżący dokonuje odpłatnego świadczenia na rzecz zbywcy wierzytelności, tj. świadczenia, o którym mowa w art.8 ust.1 pkt 1 ustawy VAT.

Zatem, wbrew stanowisku organu, nabywane wierzytelności są sporne nie tylko co do ich wysokości, ale również w pozostałym zakresie i ,,trudne". Analizując okoliczności faktyczne wskazane we wniosku, nie można zatem zgodzić się z oceną organu, że w odniesieniu do opisanych we wniosku wierzytelności, wnioskodawca nie będzie nabywał ,,wierzytelności trudnych", o których mowa w wyroku TSUE w sprawie C-93/10 i w związku z tym nabycie przedmiotowych wierzytelności będzie stanowiło odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, a tym samym będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie art. 5 ust. 1 tej ustawy.

W tej spornej kwestii należy podzielić stanowisko skarżącej, że żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od tej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

W opisanym w niniejszej sprawie zdarzeniu przyszłym nabywanie wierzytelności nastąpi na własny rachunek, czyli ryzyko cesjonariusza, bez wskazania, że czynności te wykonywane są za określonym wynagrodzeniem cesjonariusza w formie prowizji, czy premii del credere, z czego należy wnosić, że do tego rodzaju cesji wierzytelności pełne zastosowanie znajdą tezy wyroku TSUE z 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10 Finanzamt Essen-NordOst przeciwko GFKL Financial Services AG oraz wyrok NSA z dnia 19 marca 2012 r., sygn. akt I FPS 5/11.

Zdaniem Sądu, w takich okolicznościach cesjonariusz wierzytelności nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia od cedenta, ponieważ różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników (w ślad za tezami wyroku TSUE C-93/10).

Należy zgodzić się z ze stanowiskiem strony skarżącej, która odwołując się do orzecznictwa sądowego stwierdza, że w niniejszej sprawie nabycie wierzytelności nie może być uznane za świadczenie usług w rozumieniu ustawy o VAT, natomiast różnica między wartością rynkową nabytej wierzytelności niewymagalnej a wartością nominalną nie będzie stanowić dla skarżącej wynagrodzenia z tytułu świadczenia usług.

Z tych też względów zasługują na uwzględnienie sformułowane w skardze zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Nie miał również racji organ twierdząc, że różnica powstała pomiędzy wartością nominalną nabywanych wierzytelności, a ceną ich sprzedaży stanowić będzie wynagrodzenie skarżącej za wykonanie usługi na rzec zbywcy wierzytelności. Należy też wskazać, że windykacja przez wnioskodawcę wierzytelności we własnym imieniu i na własny rachunek jest przejawem wykonywania prawa własności w stosunku do wierzytelności powstałej z innego tytułu. Zatem nie dojdzie do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Pogląd ten pozostaje aktualny także w najnowszym orzecznictwie sądów administracyjnych, który skład orzekający aprobuje (por. m.in. wyrok NSA z dnia 18 czerwca 2015 r., sygn. akt: I FSK 828/14, wyrok NSA z dnia 23 stycznia 2018 r., sygn. akt: II FSK 3491/15, wyrok WSA w Poznaniu dnia 6 marca 2019 r., I SA/Po 990/18, czy wyrok WSA w Gliwicach z 5 lutego 2019 r., sygn. akt: III SA/Gl 1264/18).

Przy ponownym rozpatrzeniu wniosku o interpretację organ winien dokonać oceny stanowiska strony zaprezentowanego we wniosku, z uwzględnieniem oceny prawnej wyrażonej w niniejszym orzeczeniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 146 § 1 p.p.s.a. uchylił zaskarżoną interpretację. O kosztach orzeczono na podstawie art. 200 i art. 205 § 1 p.p.s.a.



Powered by SoftProdukt