Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Grzegorz Antas, Sędziowie asesor WSA Elżbieta Granatowska, sędzia WSA Grzegorz Rudnicki (spr.), Protokolant sekr. sąd. Hubert Dobrowolski, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 listopada 2021 r. sprawy ze skargi S. E. na decyzję [...] Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia [...] kwietnia 2021 r. nr [...] w przedmiocie nakazu wykonania określonych robót budowlanych oddala skargę

Uzasadnienie.

Zaskarżoną decyzją z [...] kwietnia 2021 r., nr [...], [...] Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego (dalej: "MWINB"), na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: "k.p.a.") oraz art. 83 ust. 2 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (dalej: "Pr. bud."), po rozpatrzeniu odwołania S. E. od decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego [...] (dalej: "PINB") z [...] lutego 2021 r., nr [...] - utrzymał w mocy ww. decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy wyjaśnił, że do PINB [...] stycznia 2021 r., wpłynęło pismo o kontrolę stanu technicznego lokalu [...] w budynku przy ul. D. [...] w zakresie odcięcia wody do tego lokalu. 27 stycznia 2021 r. PINB przeprowadził czynności kontrolne na ww. nieruchomości. Z protokolarnych ustaleń dokonanych podczas wizji wynika, że lokal nr [...] istnieje na parterze po prawej stronie od wejścia. W dniu oględzin stwierdzono, że w lokalu nie ma dostępu do wody. Według informacji Państwa G. woda ze studni lokalnej podłączona jest do budynku. S. E. odciął wodę do lokalu użytkowanego przez G. i A. G. Zdarzenie nastąpiło 19 lutego 2020 r. i był to już drugi raz, kiedy takie zdarzenie ma miejsce. Z uwag na powyższe, użytkownicy lokalu [...] na parterze zostali pozbawieni dostępu do wody, co stanowi zagrożenie bezpieczeństwa ich oraz ich mienia. S.E. posiada dostęp do wody w lokalu, jednak dla G. i A. G. postawił pompę ręczną na klatce schodowej. Uruchomienie tej pompy jest niemożliwe. Bardzo ciężko chodzi, ponadto woda, która pokazała się w instalacji przedmiotowego lokalu jest koloru brunatnego i nie nadaje się do spożycia. Informacje te zostały przekazane przez Państwa G. Podczas czynności kontrolnych stwierdzono zagrożenie bezpieczeństwa ludzi i mienia z uwagi na brak wody do celów spożywczych oraz sanitarnych w przedmiotowym lokalu.

PINB zawiadomieniem z 22 lutego 2021 r., poinformował o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie stanu technicznego lokalu [...] w budynku mieszkalnym na nieruchomości przy ul. D. [...] w W., w zakresie braku wody do celów spożywczych. Ponadto w ww. zawiadomieniu poinformowano o zastosowaniu art. 10 § 2 k.p.a.

Następnie, PINB decyzją z [...] lutego 2021 r., nr [...] nakazał S. E., zarządcy budynku, usunięcie skutków ingerencji w instalację wodociągową w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, przy ul. D. [...] w W. Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. S. E., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, złożył odwołanie od powyższej decyzji.

MWINB wskazał, że w postępowaniu administracyjnym wydanie orzeczenia administracyjnego w formie postanowienia lub decyzji, w każdym przypadku powinno poprzedzać dokładne ustalenie stanu faktycznego istotnego w sprawie, stosownie do wymogów art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a. Zatem organ prowadzący postępowanie ma obowiązek zebrania i rozpatrzenia dostępnego materiału dowodowego tak, aby ustalić stan faktyczny sprawy zgodny z rzeczywistością.

W ocenie MWINB, organ powiatowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie oraz prawidłowo przeprowadził postępowanie administracyjne, nie naruszając przy tym przepisów prawa. Zaskarżone rozstrzygnięcie organu I instancji powinno zostać utrzymane w mocy, jako odpowiadające przepisom prawa. Rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie art. 66 ust. 1a Pr. bud., zgodnie z którym w przypadku stwierdzenia nieuzasadnionych względami technicznymi lub użytkowymi ingerencji lub naruszenia wymagań dotyczących obiektu budowlanego, których charakter uniemożliwia lub znacznie utrudnia użytkowanie go do celów mieszkalnych, organ nadzoru budowlanego nakazuje, w drodze decyzji, usunięcie skutków ingerencji lub naruszeń lub przywrócenie stanu poprzedniego. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu i może być ogłoszona ustnie.

Na podstawie powyższego przepisu można nakazać wykonanie tylko takich czynności bądź robót, które są niezbędne do przywrócenia należytego stanu technicznego obiektu budowlanego. Powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych organ wyjaśnił, że możliwość nałożenia obowiązków, o jakich mowa w art. 66 Pr. bud., powiązana jest z nieprawidłowościami, powstałymi w trakcie użytkowania budynku, np. na skutek upływu czasu, czy też wystąpienia innego czynnika, który przyczynia się do pogorszenia stanu technicznego, czy też estetycznego budynku. Roboty budowlane objęte nakazem zawartym w decyzji wydanej na podstawie art. 66 ust. 1 i 1a Pr. bud., dotyczą utrzymania obiektów budowlanych, czyli zachowania obiektów budowlanych w stanie niepogorszonym, niezmienionym, mają charakter naprawczy, a więc odnoszą się do stanu obiektu budowlanego, jaki powinien być zachowany przy prawidłowym jego użytkowaniu.

27 stycznia 2021 r. PINB przeprowadził czynności kontrolne w budynku mieszkalnym na nieruchomości przy ul. D. [...] w W., podczas których ustalono, że w lokalu nr [...] brak jest dostępu do wody. G. i A. G. zamieszkujący ww. lokal oznajmili, że S. E. odciął wodę i ustawił na korytarzu pompę ręczną. Podnieśli również, że pompa bardzo ciężko chodzi, a woda, która pokazała się w instalacji przedmiotowego lokalu jest koloru brunatnego i nie nadaje się do spożycia. Mając na uwadze powyższe, okoliczność odcięcia instalacji wodociągowej w wyniku nieuzasadnionej względami technicznymi, czy też użytkowymi ingerencji stanowi naruszenie wymagań dotyczących obiektu budowlanego, którego to charakter uniemożliwia lub znacznie utrudnia użytkowanie go do celów mieszkalnych tegoż lokalu. To z kolei wypełnia dyspozycję art. 66 ust. 1a Pr. bud.

Organ odwoławczy stwierdził, że za stan techniczny obiektu odpowiada (zgodnie z art. 61 Pr. bud.) właściciel lub zarządca obiektu budowlanego. W przepisie art. 66 w związku z art. 61 Pr. bud., określono zatem krąg podmiotów zobowiązanych do utrzymania obiektu budowlanego, którymi są właściciel lub zarządca obiektu, ale kwestia kolejności wyboru przez organ adresata obowiązków nie została jednoznacznie unormowana w obowiązujących przepisach prawa. Rozstrzygnięcie w tym zakresie zależy od stanu faktycznego i prawnego ustalonego w danej sprawie. Zatem organ powiatowy prawidłowo nałożył obowiązek usunięcia skutków ingerencji w instalację wodociągową w budynku mieszkalnym wielorodzinnym przy ul. D. [...] w W. na S. E., jako zarządcę budynku, gdyż w wypisie z rejestru gruntów figuruje on, jako władający przedmiotowa nieruchomością.

MWINB (odnosząc się do zawartych w odwołaniu zarzutów skarżącego), wyjaśnił, że w świetle Prawa budowlanego bez wpływu na treść obowiązku określonego w powołanym przepisie pozostają powody z jakich dokonano odłączenia instalacji wodociągowej w lokalu nr [...]. Warunkiem zastosowania art. 66 ust.1a Prawa budowlanego jest jedynie stwierdzenie skutku w postaci uniemożliwiania lub znacznego utrudnienia użytkowania obiektu albo jego części do celów mieszkalnych i to niezależnie od przyczyn tego stanu rzeczy. Poza sferą zainteresowania organów nadzoru budowlanego pozostaje zaś sprawa rozliczeń pomiędzy współwłaścicielami z tytułu nieregulowania opłat za najem. Kwestia ta powinna zostać rozstrzygnięta przed sądem powszechnym. Nie może ona jednak stanowić przesłanki pozytywnej przy ocenie zajścia okoliczności, o których mowa w art. 66 ust 1 a Pr. bud. Organ wojewódzki (w zakresie argumentu, że ustawiona na korytarzu pompa do wody działa prawidłowo, a podczas kontroli przedstawiciel PINB [...] jej nie obejrzał ani nie użył) wskazał również, że przedmiotem postępowania nie jest sposób montażu ww. pompy ani jakość wody z niej pozyskiwanej, lecz celowe, nieuzasadnione względami technicznymi odcięcie od wody lokalu [...] w przedmiotowym budynku.

Z powyższą decyzją nie zgodził się S. E., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wnosząc pismem datowanym na 8 marca 2021 r., (uzupełnionym pismem z 11 sierpnia 2021 r.), skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, zaskarżając ją w całości.

Zaskarżonej decyzji pełnomocnik skarżącego zarzuciła:

"1) błędne ustalenie, że wykonana instalacja wodna nie spełnia wymogów ustawowych doprowadzenie wody do lokalu, przez co ustalenie, że lokal nie ma dostępu do wody, błędne ustalenie, że instalacja z pompą ręczną jest niemożliwa do uruchomienia, a dopływająca do lokalu woda nie spełnia norm jakości.

2) Naruszanie art. 66 punkt 1 i 1a Prawa budowlanego poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na ustaleniu, że doprowadzenie wody do lokalu mieszkalnego za pomocą pompy ręcznej jest interwencją, w instalacje, która narusza wymagania dotyczące obiektu budowlanego, których charakter uniemożliwia lub znacznie utrudnia użytkowanie go do celów mieszkalnych, co w świetle braku przeprowadzenia testu działania pompy ręcznej jest przedwczesne.

3) naruszenie art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a., zgodnie z którymi organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy i na podstawie całokształtu materiału dowodowego ocenić, czy dana okoliczność została udowodniona".

Pełnomocnik wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji oraz uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności.

W uzasadnieniu pełnomocnik skarżącego podniosła m.in., że skarżący wykonał prace budowalne związane z montażem pompy ręcznej dla instalacji wodnej doprowadzającej wodę do lokalu zajmowanego przez G. i A. G. Prace wykonane zostały zgodnie ze sztuką budowlaną, zapewniając dostęp do wody pitnej do lokalu mieszkalnego. Od momentu montażu pompy ręcznej, lokatorzy nie zwrócili się do skarżącego z informacją, że mają problem z urządzeniem, czy wskazując, że jakość wody jest niewłaściwa. Montaż pompy został dokonany na istniejącej instalacji, a doprowadzana woda jest pobierana z tego samego źródła co poprzednio. Lokatorzy zajmują lokal w budynku od ponad 40 lat.

Małż. G. nie płacą ani S. E., ani [...] za korzystanie z lokalu. G. konsekwentnie kwestionują łączący ich z S. E. stosunek prawny, będący podstawa korzystania przez nich z lokalu mieszkalnego w nieruchomości przy ul. D. [...]. Skoro skarżącego nie łączy z nimi żaden stosunek zobowiązaniowy, a prawo do władania nieruchomością przez S. E. jest przez nich kwestionowane, to sprzeczne z zasadami logicznego myślenia i współżycia społecznego jest żądanie ustalenia, że S. E. jest zobowiązany do dostarczania wody do lokalu mieszkalnego zajmowanego przez małżonków G.

W zaskarżonej decyzji organ uznaje także, że skarżący jest zobligowany do ponoszenia na własny koszt wydatków związanych z zakupem pompy elektryczne oraz jej podłączeniem do prądu, w celu umożliwienia uczestnikom korzystania z wody w najłatwiejszy z możliwych sposobów. Z uwagi na fakt, że małżonkowie G. nie płacą za lokal od 2016 r., a korzystają z niego w pełnym zakresie, skarżący zmienił sposób dostarczania wody do lokalu nr [...] w budynku przy D. [...] i w miejsce pompy elektrycznej zasilanej prądem opłacanym przez skarżącego, zamontował pompę ręczną. S. E. wypowiedział uczestnikom prawo najmu lokalu i wystąpił z powództwem o eksmisję.

Pełnomocnik skarżącego zaznaczyła, że przy pomocy pompy ręcznej skarżący mogą doprowadzić wodę z lokalnej studni do mieszkania, bowiem pompa jest zamontowana na bieżącej instalacji wodnej lokalu zajmowanego przez małżonków G. Zamontowana pompa spełnia wymogi techniczne dla tego typu urządzeń i jest dopuszczona do obrotu. Przy zastosowaniu się do reguł jej obsługi korzystanie z pompy jest łatwe i nieuciążliwe.

Z uwagi na fakt, że korzystanie z pompy ręcznej nie tylko nie uniemożliwia poboru wody w lokalu, ale nie wiąże się ze znacznymi utrudnieniami, zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem art. 66 ust. 1a Pr. bud. Organ nie uwzględnił zarzutów składanych do samej wizji w tym zarzutem, że pracownik PINB nie dokonał oględzin pompy, a jedynie poprzestał na oświadczeniach uczestników w tym zakresie. Obecnie w trakcie oględzin w dniu 26 maja 2021 r., inspektor organu powiatowego skupiał się na kwestii wykonania rygoru natychmiastowego zaskarżonej decyzji i nie był zainteresowany testem samego funkcjonowania instalacji z pompą ręczną, odmawiając próby osobistego pompowania wody, celem zbadania, z jakim wysiłkiem wiąże się samo pompowanie.

Pełnomocnik przytoczyła art. 66 i art. 66 ust. 1a Pr. bud., podkreślając, że aby stwierdzić, iż dana interwencja w system doprowadzania wody do lokalu jest interwencją znacznie utrudniającą korzystanie z lokalu dla celów mieszkaniowych należy przeprowadzić test pompy, co nie zostało uczynione. Ustalenie, czy pompa ręczna zamontowana na instalacji pracuje prawidłowo, czy pompowanie wody jest czynnością trudną, ciężką, czy odpowiada normalnemu trudowi, co kwestionują najemcy, należy przeprowadzić dowód z opinii biegłego ds. pneumatyki, który określi, czy do lokalu [...] jest doprowadza woda, czy pompa została zamontowana prawidłowo i czy sposób jej pracy jest zgodny z normami.

Z uwagi, że nie doszło do oględzin urządzenia (pompy ręcznej ani instalacji wodnej) w lokalu zajmowanym przez skarżących, należy ocenić, że przeprowadzona wizja została dokonana z naruszeniem prawa, a protokół z jej przeprowadzania nie odpowiada prawu. Skoro decyzja jest wadliwa, rygor natychmiastowego jej wykonania powinien zostać uchylony.

Pismem procesowym z 20 sierpnia 2021 r., uczestnicy postępowania G. G. i A. G. wnieśli o oddalenie skargi i utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji. Uznali zarzuty skarżącego za całkowicie bezpodstawne. Podnieśli m.in., że wizja na przedmiotowej nieruchomości została przeprowadzona w sposób prawidłowy, a zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i wnioski wysunięte na jego podstawie za słuszne.

W odpowiedzi na skargę, MWINB podtrzymał swoje stanowisko i wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t. jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 137) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, a kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Oznacza to, że sądy administracyjne nie orzekają merytorycznie, tj. nie wydają orzeczeń, co do istoty sprawy, lecz badają zgodność zaskarżonego aktu administracyjnego z obowiązującymi przepisami prawa, określającymi prawa i obowiązki stron oraz przepisami procedury administracyjnej, normującymi zasady postępowania przed organami administracji publicznej.

Z brzmienia zaś art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 2325), zwanej dalej "p.p.s.a." wynika, że w wypadku, gdy sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, bądź naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, bądź inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, wówczas - w zależności od rodzaju naruszenia - uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub w części, albo stwierdza ich nieważność bądź niezgodność z prawem. Nie ulega więc wątpliwości, że zaskarżona decyzja lub postanowienie mogą ulec uchyleniu tylko wtedy, gdy organom administracji publicznej można postawić uzasadniony zarzut naruszenia prawa, czy to materialnego, czy to procesowego, jeżeli naruszenie to miało, bądź mogło mieć wpływ na wynik sprawy.

Biorąc pod uwagę powyższe, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu, a skarga jest niezasadna.

Mając na uwadze przedmiot niniejszej sprawy należy na wstępie wyjaśnić, że zarówno organa administracji publicznej, jak i sądy administracyjne nie mogą w prowadzonych postepowaniach nie dostrzegać tego, że wydawane akty i wyroki, regulujące stosunki prawne, wielokrotnie rozstrzygają nie tylko powstałe spory, ale również mają na celu przywrócenie naruszonego stanu sprawiedliwego i uczciwego. W sprawie zawisłej przed tut. Sądem istotą było to, czy skarżący mógł legalnie znacznie utrudnić uczestnikom małż. G. użytkowanie zajmowanego lokalu do celów mieszkalnych w ten sposób, że pozbawił ich dotychczas zapewnionego przez pompę elektryczna dostępu do źródła wody użytkowej przez instalację ręcznej pompy wody na klatce schodowej (poza ich lokalem).

Organ I instancji, po przeprowadzeniu 27 stycznia 2021 r. czynności kontrolnych, stanął na stanowisku, że działanie skarżącego wyczerpuje przesłanki z art. 66 ust. 1a Pr. bud., stanowiąc nieuzasadnioną względami technicznymi lub użytkowymi ingerencję w obiekcie budowlanym, której charakter uniemożliwia lub znacznie utrudnia użytkowanie lokalu do celów mieszkalnych. Dlatego też PINB nakazał skarżącemu w drodze decyzji usunięcie skutków ingerencji w istniejąca w budynku przy ul. D. [...] w W. Organ odwoławczy, na skutek wniesionego przez skarżącego odwołania od tej decyzji, po ponownym merytorycznym rozpatrzeniu sprawy utrzymał w mocy decyzję PINB.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdza, że obie ww. decyzje były prawidłowe prawnie i sprawiedliwe, gdyż organa obu instancji działały praworządnie (art. 6 k.p.a.) i ustaliły na podstawie wyjaśnionego stanu faktycznego prawdę obiektywną, uwzględniając w subsumpcji prawnej słuszny interes uczestników postępowania, małż. G. (art. 7 k.p.a.). W prowadzonym postepowaniu zarówno PINB, jak i MWINB kierowały się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania (art. 8 § 1 k.p.a.). W wydanych decyzjach organa obu instancji wyjaśniły stronom zasadność przesłanek takiego załatwienia sprawy, aby w ten sposób w miarę możności doprowadzić do wykonania przez skarżącego decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu (art. 11 k.p.a.). Uzasadnienia obu decyzji odpowiadają ponadto wymaganiom art. 107 § 3 k.p.a. pod względem uzasadnienia faktycznego i prawnego.

Zawarte w rozdziale VI Prawa budowlanego przepisy dotyczą utrzymania obiektu budowlanego w należytym stanie. Ustawą z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Prawo budowlane oraz ustawy - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. z 2015 r., poz. 1549) dodany został do art. 66 Pr. bud. ustęp 1a, stanowiący podstawę prawną decyzji PINB w niniejszej sprawie. Ww. zmieniająca Prawo budowlane ustawa przewidziała również zmianę art. 62 ust. 1 Pr. bud. (o kontroli obiektu) przez dodanie punktu 4a "w przypadku zgłoszenia przez osoby zamieszkujące lokal mieszkalny znajdujący się w obiekcie budowlanym o dokonaniu nieuzasadnionych względami technicznymi lub użytkowymi ingerencji lub naruszeń, powodujących, że nie są spełnione warunki określone w art. 5 ust 2".

Odwołanie się do art. 5 ust. 2 Pr. bud. w art. 62 ust. 1 pkt 4a Pr. bud. oznacza obowiązek właściciela lub zarządcy budynku przeprowadzenia kontroli przez osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności w wypadku dokonania nieuzasadnionych względami technicznymi lub użytkowymi ingerencji lub naruszeń mających wpływ m.in. na higienę i zdrowie (art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. c Pr. bud.) oraz warunki użytkowe zgodne z przeznaczeniem obiektu, w szczególności w zakresie zaopatrzenia w wodę (art. 5 ust. 1 pkt 2 Pr. bud.). Co do zasady więc, organ nadzoru budowlanego – w wypadku takich ingerencji – ma ustawowe uprawnienie do nakazania właścicielowi lub zarządcy budynku przeprowadzenia kontroli, o której mowa w art. 62 ust. 1 Pr. bud., a także może żądać przedstawienia ekspertyzy stanu technicznego obiektu lub jego części (art. 62 ust. 3 Pr. bud.).

Wykładnia i stosowanie dyspozycji art. 62 ust. 3 Pr. bud. powinna być dokonana łącznie z art. 81c ust. 2 tej ustawy (vide np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 grudnia 2020 r., sygn. akt II OSK 1878/18, CBOSA). Art. 81c ust. 2 Pr. bud. stanowi, że organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, w razie powstania uzasadnionych wątpliwości co do jakości wyrobów budowlanych lub robót budowlanych, a także stanu technicznego obiektu budowlanego, mogą nałożyć, w drodze postanowienia, na osoby, o których mowa w ust. 1, obowiązek dostarczenia w określonym terminie odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz.

Jeżeli organ merytorycznie wyspecjalizowany w kontroli przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego (art. 84 ust. 1 pkt 1 Pr. bud.) i właśnie w tym celu powołany nie ma ww. wątpliwości, to nie ma też obowiązku (i potrzeby) żądania przedstawienia ekspertyzy stanu technicznego obiektu lub jego części. Należy w takim razie wyjaśnić, że "ani z przepisów p.b., ani z przepisów k.p.a., nie wynika (...), że protokół kontroli przeprowadzonej na skutek zobowiązania nałożonego w trybie art. 62 ust. 3 p.b. lub sporządzona w tym trybie ekspertyza stanu technicznego obiektu budowlanego są jedynymi, bądź niezbędnymi dowodami, pozwalającymi rozstrzygnąć o konieczności (lub jej braku) nałożenia nakazów, o których mowa w art. 66 ust. 1 p.b." (wyrok NSA z 6 listopada 2019 r., sygn. akt II OSK 3080/17, CBOSA).

W uzasadnieniu ww. wyroku NSA stwierdził – co tut. Sąd w pełni podziela – że "należy podkreślić, że postępowanie w sprawie nieprawidłowości jest prowadzone przez organy nadzoru budowlanego (art. 83 ust. 1 i ust. 2 P.b.), zatem wyspecjalizowane organy administracji publicznej, których zadaniem jest m.in. kontrola nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego, w szczególności warunków bezpieczeństwa ludzi i mienia przy utrzymywaniu obiektów budowlanych (art. 81 ust. 1 pkt 1 lit. b w zw. z art. 84 ust. 1 pkt 1 P.b.), a także wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach określonych ustawą (art. 81 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 83 ust. 1 i ust. 2 P.b.). Stosownie do treści art. 81 ust. 4 P.b. organy nadzoru budowlanego przy wykonywaniu obowiązków określonych przepisami prawa budowlanego mogą dokonywać czynności kontrolnych. Protokolarne ustalenia dokonane w toku tych czynności stanowią podstawę do wydania decyzji oraz podejmowania innych środków przewidzianych w przepisach prawa budowlanego. Nie można oczywiście wykluczyć, że wydanie prawidłowego rozstrzygnięcia na podstawie art. 66 ust. 1 P.b. nie będzie możliwe bez uprzedniego zobowiązania właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego do przeprowadzenie kontroli, o której mowa w art. 62 ust. 1 P.b. lub przedstawienia ekspertyzy stanu technicznego obiektu lub jego części. Wyniki takiej kontroli lub ekspertyza sporządzona przez osobę posiadającą odpowiednie wykształcenie techniczne i praktykę zawodową (art. 12 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 P.b.) z pewnością mogą być istotnym, obiektywnym i miarodajnym dowodem, stanowiąc podstawę faktyczną rozstrzygnięcia. Nie ma jednak w tym zakresie miejsca na jakkolwiek automatyzm, a ocena takiego dowodu, podobnie, jak potrzeby jego przeprowadzenia, pozostawiona jest organowi administracji nadzoru budowlanego, który powinien się przy tym kierować odpisanymi wyżej celami regulacji zawartej w art. 66 ust. 1 P.b. i regułami administracyjnego postępowania dowodowego".

Jak wynika z powyższego, ani potencjalna kontrola stanu obiektu, ani ekspertyza tego stanu nie jest warunkiem sine qua non wydania decyzji w trybie art. 66 ust. 1a Pr. bud. – o ile organ nadzoru budowlanego nie ma wątpliwości co do stanu technicznego obiektu budowlanego. Dyspozycja art. 66 ust. 1a stanowi ponadto samodzielną podstawę prawną dla organu nadzoru budowlanego wydania decyzji nakazującej usunięcie skutków ingerencji lub naruszeń lub przywrócenie stanu poprzedniego, jeśli organ stwierdzi, że w sposób nieuzasadniony względami technicznymi lub użytkowymi dokonano ingerencji uniemożliwiającej lub znacznie utrudniającej użytkowanie lokalu do celów mieszkalnych. Przemawia za tym dodatkowo to, że taka decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu i może być ogłoszona ustnie.

Ustalenie, że pozbawienie uczestników G. dostępu do bieżącej wody w dotychczasowy (a więc zapewniony przez działającą pompę elektryczną) sposób przez zamontowanie na istniejącej sieci doprowadzającej wodę do zajmowanego przez nich lokalu pompy ręcznej było ingerencją przynajmniej znacznie utrudniającą użytkowanie go do celów mieszkalnych i nieuzasadnioną względami technicznymi lub użytkowymi nie wymaga żadnej wiedzy specjalistycznej. Należy też zauważyć, że obecnie korzystanie z wody w lokalu zajmowanym przez uczestników wymaga tego, aby jedno z nich pompowało ręcznie wodę, co niewątpliwie wymaga określonego wysiłku fizycznego. Tym samym nie jest możliwe korzystanie z wody przez oboje uczestników naraz. Samo to jest już okolicznością wystarczającą do uznania wystąpienia przesłanki z art. 66 ust. 1a Pr. bud., tak więc kwestia jakości dostarczanej wody (i konieczność potencjalnej analizy specjalistycznej w takim zakresie) nie jest już przesądzająca. Wbrew sugestiom pełnomocnik skarżącego nie istnieje też sposób obiektywnego stwierdzenia, czy obsługa pompy ręcznej przez G. G. lub A. G. w celu np. nabrania odpowiedniej ilości wody do kąpieli (a więc ok. 200 – 300 l.) utrudnia korzystanie z wody tylko nieznacznie. Nie ma w tym zakresie wzoru matematycznego, czy też zasady fizyki pozwalającej taką okoliczność jednoznacznie stwierdzić. Pozostaje natomiast zdrowy rozsądek i dokonana w jego ramach ocena, że niewątpliwie konieczność ręcznego pompowania wody przez osoby w wieku uczestników (zamiast wykorzystania poprzedniego, automatycznego doprowadzenia wody) stanowi znaczne utrudnienie przez skarżącego korzystania z lokalu mieszkalnego przez uczestników.

Skarżący nie ukrywał tego, że zainstalowanie pompy ręcznej było działaniem represyjnym, odwetowym wobec uczestników. Już w odwołaniu od decyzji PINB pełnomocnik skarżącego podkreślała, że uczestnicy nie płacą skarżącemu za korzystanie z lokalu i za energię elektryczną, co było przyczyną instalacji pompy ręcznej (odwołanie, s. 3) w miejsce dotychczasowej pompy elektrycznej. Podobna argumentacja znalazła się również w uzasadnieniu skargi do tut. Sądu na decyzję MWINB. Znamiennym jest też wskazanie takiego uzasadnienia mającego usprawiedliwiać działanie skarżącego przez profesjonalnego pełnomocnika, radcę prawnego. Pełnomocnik profesjonalny powinien wiedzieć, jakie środki prawne przysługują osobie mającej roszczenie majątkowe względem innej osoby. W katalogu tych środków nie mieści się w żadnym razie pozaprawne oddziaływanie na rzekomego dłużnika, mające zmusić go per facta concludentia do zapłaty lub innych czynności, zamiast uzyskania zasądzającego wyroku sądu powszechnego. W takim jednak postępowaniu cywilnoprawnym skarżący musiałby nie tylko wykazać zasadność roszczenia o zapłatę, ale też wskazać kauzę żądanego świadczenia i podstawy odpowiedzialności majątkowej uczestników w stosunku do skarżącego.

W takim właśnie kontekście Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznaje za konieczne odwołanie się do uzasadnienia uchwały Senatu RP z 24 lipca 2014 r. w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny. Wprawdzie dotyczy ono zmian w art. 191 § 1 k.k., ale w konsekwencji również i zmian w ustawie Prawo budowlane. Z uzasadnienia projektu wynika, że celem zmiany ustaw było zapewnienie "funkcji ochronnej przepisu w stosunku do osób, które stają się ofiarami przemocy pośredniej. Obserwowane są powszechnie bezkarne zachowania, takie jak: wyłączanie prądu lub ogrzewania, odcinanie dostępu do wody, odbieranie kluczyków do samochodu, wyjmowanie okien, zamurowywanie wejścia do mieszkania czy zamykanie pomieszczeń na kłódkę. Właściciele mieszkań pragnąc wymusić ich opuszczenie przez lokatorów, dopuszczają się zalewania mieszkań, dewastowania budynku, zanieczyszczania oraz niszczenia jego części wspólnych np. poprzez usuwanie drzwi i okien". Podkreślono również, że "w efekcie osoby, które nie zawsze są uprawnionymi w ramach stosunku cywilnego, nawet nie wywiązując się ze swoich obowiązków, powinny być w trakcie trwania, czasem przez wiele lat, spornego stosunku prawnego traktowane w sposób spełniający standardy zachowania oczekiwane w rozwiniętym społeczeństwie, a państwo winno stać na straży utrzymania, a czasem nawet wymuszenia tych standardów".

W podobnym stanie faktycznym na cel i istotę zmian dokonanych powyższą ustawą zwrócił uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, stwierdzając w uzasadnieniu prawomocnego wyroku z 2 lutego 2018 r., sygn. akt II SA/Kr 1547/17 (CBOSA), że "celem tej zmiany była (...) ochrona lokatorów nękanych przez właścicieli kamienic dążących do dobrowolnego wyprowadzenia przez się przez nich z budynku często umyślnie uszkadzanego, by jego stan techniczny uniemożliwił dalsze w nim zamieszkiwanie. Sama konstrukcja art. 66 ust. 1a realizacji celów, o których mowa wyżej służy. Mowa w niej mianowicie o nieuzasadnionej ingerencji w substancje budowlaną, które uniemożliwiają lub utrudniają użytkowanie budynku do celów mieszkalnych oraz o uprawnieniach organu nadzoru budowlanego do nakazywania bezzwłocznego usunięcia skutków tych ingerencji. Jest dla sądu jasnym, że adresatem tych nakazów nie może być dowolny podmiot, ale ten podmiot, których dopuścił się niedozwolonej ingerencji w substancję budynku. Przeciwny pogląd wypaczałby jak się wydaje jasną intencje, jakimi powodował się ustawodawca nowelizując przepisy i wprowadzając do ustawy tą właśnie regulację" (patrz też wyrok WSA w Krakowie z 26 września 2017 r., sygn. akt II SA/Kr 821/17, CBOSA).

Domaganie się przez pełnomocnik skarżącego "uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności" decyzji było prawnie nieuzasadnione. Uszło bowiem uwadze pełnomocnik, że decyzja organu I instancji nie dlatego była natychmiast wykonalna, gdyż został jej nadany taki rygor w trybie art. 108 § 1 lub § 2 k.p.a. Decyzja wydawana na podstawie art. 66 ust. 1a zd. 2 Pr. bud. z mocy prawa podlega natychmiastowemu wykonaniu.

Wbrew twierdzeniom skargi organa nie naruszyły art. 66 ust. 1 Pr. bud. z tej prostej przyczyny, że nie miał on w niniejszej sprawie zastosowania (a organa go nie zastosowały), jako dotyczący innych, niż wymienione w art. 66 ust. 1a wypadków.

Dokonana przez tut. Sąd ocena prawna zakresu zastosowania dyspozycji art. 66 ust. 1a Pr. bud. nakazuje uznać, że zarówno PINB, jak i MWINB ustaliły w takim zakresie stan faktyczny, jaki odpowiadał przesłankom zastosowania ww. przepisu. Wprawdzie uzasadnienie skargi w zakresie zarzutu "naruszenia art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a., zgodnie z którymi organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy i na podstawie całokształtu materiału dowodowego ocenić, czy dana okoliczność została udowodniona" jest nader lakoniczne, tym niemniej stwierdzić należy, co następuje. Okoliczność, że na skutek ingerencji skarżącego w instalację doprowadzającą wodę do lokalu zajmowanego przez uczestników G. została zainstalowana pompa ręczna wody (zamiast dotychczasowo istniejącej pompy elektrycznej) nie jest kwestionowana przez strony. Niekwestionowane (a wręcz podkreślane przez pełnomocnik skarżącego) są też motywy działania skarżącego. Żadne inne okoliczności, przeczące temu, nie wynikają ponadto z protokołu kontroli PINB z [...] stycznia 2021 r.

Wprawdzie pełnomocnik skarżącego wnosiła w skardze (pośrednio) o przeprowadzenie dowodu z "opinii biegłego ds. pneumatyki na okoliczność czy do lokalu [...] jest doprowadzona woda, czy pompa została zamontowana prawidłowo i czy sposób jej pracy jest zgodny z normami", zaś na rozprawie 5 listopada wnosiła o dopuszczenie dowodu z nagranego przez skarżącego na nośniku elektronicznym przebiegu kontroli PINB "na okoliczność stanu podłączenia wody do lokalu" tym niemniej tut. Sąd na rozprawie oddalił oba te wnioski dowodowe. Po pierwsze dlatego, że zgodnie z art. 106 § 3 p.p.s.a. sąd administracyjny może (z urzędu lub na wniosek stron) przeprowadzić dowody uzupełniające z dokumentów, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie. Prowadzenie postepowania dowodowego przez sąd jest więc uprawnieniem dyskrecjonalnym sądu administracyjnego, a nie jego obowiązkiem. Przepis ten nie może być jednak instrumentem służącym zwalczeniu ustaleń faktycznych, z którymi skarżący się nie zgadza, zaś postępowanie sądowoadministracyjne nie jest kolejną instancją (trzecią) postępowania administracyjnego. Wszelkie kwestie związane z prawidłowym ustaleniem stanu faktycznego, który podlega regulacji normatywnej prawa administracyjnego muszą być dokonane w postępowaniu administracyjnym (tak też WSA w Warszawie w wyroku z 15 września 2021 r., sygn. akt VII SA/Wa 955/21CBOSA). Po drugie zaś dlatego, że stan faktyczny w postaci ingerencji w sieć wodociągową dokonanej przez skarżącego nie był w sprawie kwestionowany, a to, że korzystanie z pompy ręcznej znacznie utrudnia korzystanie z lokalu mieszkalnego uczestników nie wymaga wiedzy specjalistycznej, tylko zdrowego rozsądku. Nie jest zaś okolicznością przesądzającą dla rozstrzygnięcia to, czy pompa ręczna działa prawidłowo i zgodnie z jej parametrami. Tym samym przesłanki zastosowania art. 66 ust. 1a Pr. bud. wynikają wprost ze stanu faktycznego prawidłowo już ustalonego w postepowaniu administracyjnym. Ocena tego stanu, dokonana przez organa obu instancji, nie była dowolna, ale obiektywna.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 151 p.p.s.a. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, jak w sentencji.