Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Krystyna Daniel Sędziowie: WSA Kazimierz Bandarzewski (spr.) WSA Beata Łomnicka Protokolant: specjalista Anna Balicka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 kwietnia 2015 r. sprawy ze skargi R. S. na bezczynność Prezesa Sądu Okręgowego w [...] w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej I. zobowiązuje Prezesa Sądu Okręgowego w [...] do wydania aktu lub dokonania czynności z wniosku R. S. z dnia 31 marca 2014 r. - w terminie 14 dni; II. stwierdza, że bezczynność Prezesa Sądu Okręgowego w [...] miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa; III. wymierza Prezesowi Sądu Okręgowego w [...] grzywnę w wysokości 100 (sto) złotych; IV. w pozostałym zakresie skargę oddala.

R. S. pismem z dnia 31 marca 2014 r. zwrócił się do Prezesa Sądu Okręgowego w K., zwanego dalej "Prezesem Sądu" o udzielnie, na podstawie art. 61 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy o dostępie do informacji publicznej, polegające na przesłaniu wszystkich wyroków wraz z uzasadnieniami z lat 2010-2014 wydanych w sprawach rejestrowanych w repertorium C pod symbolem 056-056s. Wnioskodawca podał, że samo udzielenie tych informacji może także polegać na ich przesłaniu po zapisaniu na płycie CD/DVD.

Po otrzymaniu tego wniosku w dniu 3 kwietnia 2014 r., Prezes Sądu ustalił, że spraw objętych ww. sygnaturami w I i II instancji jest 85 i zanonimizowania wymaga 1073 stron. Kopiowanie wraz z anonimizacją będzie wiązało się z dodatkową pracą czterech pracowników Sądu w wymiarze 108 godzin.

Prezes Sądu pismem z dnia 8 kwietnia 2014 r. zawiadomił R. S., że ustalone na podstawie art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001 r. Nr 112, poz. 1198 z późn. zm.) oraz art. 78 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach o opłatach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90., poz. 594 z późn. zm.) koszty związane z udostępnieniem wnioskowanej informacji wynoszą 3379,34 złote i że tą kwotę wnioskodawca winien uiścić w terminie do 14 dni na podany rachunek bankowy. Poinformowano wnioskodawcę, że udostępnienie wnioskowanej informacji nastąpi do uiszczeniu kosztów i że nie przysługuje żadne zwolnienie od takich kosztów.

Wezwanie to doręczono skarżącemu w dniu 14 kwietnia 2014 r.

R. S. pismem z dnia 16 stycznia 2015 r. złożył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie skargę na bezczynność Prezesa Sądu, polegającą w jego ocenie na nieudostępnieniu informacji publicznej na wniosek z dnia 31 marca 2014 r. w terminie wskazanym w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2014 r., poz. 782 z późn. zm.), zwanej dalej w skrócie "u.d.i.p.", przy jednoczesnym niewydaniu rozstrzygnięcia w sprawie odmowy udostępnienia informacji publicznej lub umorzeniu postępowania o udostępnienie informacji publicznej zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.i.p. W skardze zażądano zobowiązania Prezesa Sądu do udostępnienia żądanej przez skarżącego informacji publicznej zgodnie z wnioskiem z dnia 31 marca 2014 r.; stwierdzenia, że bezczynność Prezesa Sądu w sprawie udostępnienia informacji publicznej miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa; stwierdzenia, że Prezes Sądu nie udostępnił informacji publicznej wbrew ciążącemu na tym organie obowiązku; wymierzeniu Prezesowi Sądu grzywny w wysokości określonej w art. 154 § 6 w związku z art. 149 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm.) zwanej dalej w skrócie "P.p.s.a." oraz przyznania skarżącemu prawa pomocy w zakresie całkowitym tj. w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego z urzędu i zwrotu poniesionych przez skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów sporządzenia skargi i kosztów wysyłanej w sprawie korespondencji.

W skardze zarzucono naruszenie:

a) art. 1 ust. 1 w związku z art. 2 ust. 1 u.d.i.p., poprzez błędne kwestionowanie prawa skarżącego do uzyskania informacji publicznej;

b) art. 13 ust. 1 u.d.i.p., poprzez nieudostępnienie informacji publicznej bez zbędnej zwłoki;

c) art. 16 ust. 1 u.d.i.p., poprzez brak wydania decyzji w sytuacji, gdy stanowisko organu było negatywne wobec wniosku strony;

d) art. 3 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 4 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 5 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 4 litera a tiret pierwszy u.d.i.p., poprzez długotrwałą bezzasadną odmowę udostępnienia informacji publicznej dotyczącej władzy publicznej.

W uzasadnieniu skargi skarżący wskazał, że wyroki sądów powszechnych stanowią informacje publiczną. Powołał się na wykładnię art. 61 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 15 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej jako przepisów gwarantujących każdemu dostęp do dokumentów instytucji publicznych.

Skarżący podniósł, że Prezes Sądu winien udostępnić wnioskowane dokumenty w terminie do 2 miesięcy, a w razie odmowy udostępnienia wydać decyzję administracyjną. Informując o konieczności i wysokości kosztów, jakie za to udostępnienie wnioskowanej informacji miałby ponieść sam skarżący, Prezes Sądu nie wskazał na sposób ich wyliczenia. Skarżący wskazał także na możliwość alternatywnego sposobu przygotowania wnioskowanej informacji poprzez jej nagranie na płytę CD/DVD.

Podniósł, że dla udostępnienia informacji publicznej nie ma znaczenia, z jakich powodów wnioskodawca żąda danych informacji. Dysponentem żądanych informacji jest Prezes Sądu. Wskazał, że co do zasady udostępnienie informacji publicznej następuje bezpłatnie, a tylko wyjątkowo za odpłatnością. Organ udostępniający informacje publiczne nie może żądać niejako "z góry" wniesienia opłaty za jej udostępnienie, ani też uzależnić udostępniania takiej informacji od uiszczenia opłaty. Skarżący podał, że tak długi okres czasu uzasadnia żądanie uznania rażącej bezczynności Prezesa Sądu, a wysokość kosztów ocenił na 50 złotych – koszt sporządzenia skargi i koszt korespondencji – 1,40 zł za każdą przesyłkę.

W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu wniósł o jej oddalenie.

Wskazał, że wezwanie do uiszczenia kosztów udzielenia informacji publicznej jest słuszne. Skoro strona postępowania sądowego zobowiązana jest do uiszczenia opłat kancelaryjnych za udostepnienie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, to nie można traktować zdecydowanie korzystniej osoby, która taką stroną nie jest i która – przy przyjęciu poglądu reprezentowanego przez skarżącego – otrzymywałaby takie same dokumenty jak strona, tyle że bezpłatnie. To doprowadziłoby do prostego omijają przepisów proceduralnych w procedurze np. cywilnej, które nakazują pobieranie stosownych opłat kancelaryjnych. Skarżący mimo upływu 8 miesięcy od daty otrzymania wezwania do uiszczenia opłaty, nie zakwestionował jej wysokości.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Wniosek o udostępnienie informacji publicznej wpłynął do Prezesa Sądu w dniu 3 kwietnia 2014 r. Treść tego wniosku obejmowała prośbę o przesłanie "wszystkich wyroków wraz z uzasadnieniami z lat 2010-2014 wydanych w sprawach rejestrowanych w repertorium C pod symbolem 056-056s".

Nie umyka uwadze Sądu, że działania skarżącego mogą budzić wątpliwości co do jego intencji. Sąd nie wyklucza, iż cele jakimi kieruje się strona skarżąca, nie są do końca związane z interesem publicznym. Tym niemniej Sąd nie jest ani uprawniony, ani też predestynowany do dokonywania oceny pobudek obywateli, ubiegających się o udzieleni im informacji publicznej, czy też zakresu korzystania z przyznanych im praw podmiotowych, także w kontekście potencjalnego ich nadużycia.

W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, że orzeczenia sądów stanowią informację publiczną. Wprawdzie wyraźny przepis określający, że informacją publiczną jest treść orzeczeń sądów powszechnych (art. 6 w ust. 1 w pkt 4 w lit. a tiret trzecie u.d.i.p.) obowiązuje od dnia 1 stycznia 2015 r. na podstawie art. 13 ustawy z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz. U. z 2014 r., poz. 1662), to jednak nie budziło to żadnych wątpliwości także i w stanie prawnych obowiązującym przed tą datą. Przykładowo takie jednolite stanowisko zaprezentowano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 9 października 2014 r., sygn. akt II SAB/Łd 110/14, opub. w LEX nr 1534555; w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 marca 2014 r., sygn. akt II SAB/Wa 718/13, opub. w LEX nr 1468059; w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 września 2013 r., sygn. akt II SAB/Wa 285/13, opub. w LEX nr 1381182; w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 sierpnia 2013 r., sygn. akt I OSK 754/13; w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 3 lipca 2013 r., sygn. akt II SA/Gd 300/13, opub. w LEX nr 1368728.

Sąd zauważa, iż Prezes Sądu w piśmie dnia 8 kwietnia 2014 r. wezwał wnioskodawcę do uiszczenia stosownej opłaty.

Treść tego wezwania ma znaczenie dla oceny stanu bezczynności w tej sprawie. Jak bowiem wynika z karty nr 7 akt administracyjnych tej sprawy, Prezes Sądu wezwał skarżącego do uiszczenia kwoty 3379,34 zł w terminie 14 dni na podany rachunek bankowy pod rygorem odmowy udostepnienia informacji publicznej. Wyraźnie wskazano w tym wezwaniu, że ww. koszty to koszty związane z udostepnieniem informacji publicznej. Jako podstawę podano art. 15 ust. 1 i 2 u.d.i.p. i art. 78 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych.

Tak zredagowane wezwanie jest w ocenie Sądu nieprawidłowe. Jak bowiem można wywnioskować z odpowiedzi na skargę, kwota 3379,34 obejmowała kwotę 2306,34 zł jako opłatę za dodatkowe czynności dotyczące sporządzenia wnioskowanej informacji skarżącemu i kwotę 1073 zł jako opłatę kancelaryjną za udostępnianie każdej strony wnioskowanych kopii orzeczeń. Tym samym jednym pismem (wezwaniem) zwrócono się do wnioskodawcy o uiszczenie jednej kwoty nie wskazując, czy to wezwanie dotyczy uiszczenia dodatkowej opłaty wynikającej z art. 15 ust. 1 u.d.i.p., czy też obejmuje kwotę opłaty kancelaryjnej wynikającej z art. 78 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 u.d.i.p. w przypadku, gdy w wyniku udostępnienia informacji publicznej na wniosek, podmiot obowiązany do udostępnienia ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia informacji, podmiot ten może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 u.d.i.p. podmiot obowiązany do udostępnienia informacji publicznej powiadania wnioskodawcę w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, powiadomi wnioskodawcę o wysokości opłaty.

Brak uiszczenia takiej dodatkowej opłaty nie zwalania danego podmiotu od wykonania obowiązku udostępnienia informacji publicznej. Ustawa o dostępie do informacji publicznej nie zawiera żadnego przepisu, które uzależniałyby udzielenie informacji publicznej od wcześniejszego uiszczenia stosownej opłaty. Prezes Sądu zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej nie może odmówić jej udzielenia z powodu braku uiszczenia opłaty (tak wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 29 maja 2013 r., sygn. I SA/Sz 338/13; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 19 grudnia 2014 r., sygn. II SAB/Kr 366/14). Jednocześnie podmiot zobowiązany do udzielenia informacji publicznej może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej kosztom związanym ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 marca 2014 r., sygn. akt II SA/Wa 2384/13). W przypadku braku dobrowolnego uiszczenia żądanej opłaty będzie ona podlegać przymusowej egzekucji.

Samo ustalenie wysokości dodatkowej opłaty za dostęp do informacji publicznej następuje w drodze aktu, stwierdzającego obowiązek poniesienia opłaty oraz ustalającego jej wysokość, który kreuje zobowiązanie o charakterze finansowym. Samo zawarcie w treści pisma informacji o wysokości opłaty za udostępnienie informacji publicznej wypełnia dyspozycję normy z art. 15 ust. 2 u.d.i.p. Przyjęta nazwa pisma nie ma jednak znaczenia, gdyż nie jest to decyzja czy postanowienie, lecz akt z zakresu administracji publicznej, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a. Stwierdzenie istnienia obowiązku udostępnienia informacji publicznej przesądza o tym, że ustalenie wysokości opłaty za dostęp do informacji publicznej jest aktem z zakresu administracji publicznej, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a. Od takich aktów nie przysługuje zażalenie, lecz wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. Nie istnieje możliwość uzależnienia wszczęcia postępowania w sprawie udostępnienia informacji publicznej od uprzedniego wniesienia opłaty, o której mowa w art. 15 u.d.i.p. Podmiot udostępniający daną informację nie może "z góry żądać" wniesienia tej opłaty (tak postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 października 2013 r., sygn. akt OSK 2139/13).

Odmiennie sytuacja przedstawia się w przypadku, gdy udostępnienie danych dokumentów uzależnione jest od uprzedniego uiszczenia opłaty kancelaryjnej. Obowiązujące przepisy dotyczące orzeczeń w sprawach cywilnych określają, od jakich kopii dokumentów taka opłata jest pobierana. Zgodnie z powołanym art. 78 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych opłatę w wysokości 1 złotego poobiera się za każdą rozpoczętą stronicę wydanej kopii dokumentu. W tym zakresie, tj. żądania pobrania opłaty kancelaryjnej należało wezwać wnioskodawcę o tą opłatę stosując art. 130 § 1 i § 11 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. z 2014 r., poz. 101 z późn. zm.). Należało więc wezwać wnioskodawcę do uiszczenia opłaty kancelaryjnej w terminie jednego tygodnia pod rygorem zwrócenia wniosku (pisma). W razie braku uiszczenia opłaty kancelaryjnej w terminie i zwrocie wniosku wnioskodawcy, nie następuje wydanie wnioskowanych dokumentów obejmujących informację publiczną (art. 1262 § 1 K.p.c.).

Tym samym w ocenie Sądu w przypadku, gdy wnioskodawca domaga się udostępnienia informacji publicznej, a dany organ posiadający taką informację zamierza nałożyć na wnioskodawcę i dodatkową opłatę wynikającą z art. 15 ust. 1 u.d.i.p. i opłatę kancelaryjna wynikającą z art. 78 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych, należało wnioskodawcę wezwać dwoma odrębnymi wezwaniami (pismami, zarządzeniami) o uiszczenie dodatkowej opłaty i opłaty kancelaryjnej. Każda z tych opłat oparta jest na odrębnej podstawie prawnej i brak uiszczenia każdej z tych opłat pociąga za sobą odmienne skutki prawne. Od każdego z takich wezwań (zarządzeń) przysługuje także odmienny tok zaskarżenia: zażalenie na zarządzenie nakładające opłatę kancelaryjną i wezwanie do usunięcia naruszenia prawa od zarządzenia nakładającego opłatę dodatkową z art. 15 ust. 1 u.d.i.p.

Odnosząc te ustalenia do niniejszej sprawy należy stwierdzić, że wezwanie lub pismo Prezesa Sądu z dnia 8 kwietnia 2014 r. nie spełnia ani wymagań dotyczących wezwania do uiszczenia dodatkowej opłaty z art. 15 ust. 1 u.d.i.p., ani zarządzenia wzywającego do uiszczenia opłaty kancelaryjnej. W tym bowiem wezwaniu ani nie wskazano wysokości opłaty kancelaryjnej i dodatkowej opłaty, ani nie podano prawidłowego rygoru nieuiszczenia tych opłat, jak i błędnie pouczono o braku możliwości zwolnienia od ponoszenia kosztów, mimo że zgodnie z art. 101 i 102 ustawy o kosztach sądowych może być strona zwolniona od obowiązku ich ponoszenia). Nie pouczono o trybie zaskarżenia.

W tym stanie sprawy należy przyjąć, że w istocie w tej sprawie nie nastąpiło prawidłowe wezwanie do uiszczenia opłaty kancelaryjnej i dodatkowej opłaty z art. 15 ust. 1 u.d.i.p. Nieprawidłowe zaś wezwanie do uiszczenia opłat nie może skutkować negatywnie dla samego wnioskodawcy.

W związku z powyższym w tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał, że Prezes Sądu pozostawał w stanie bezczynności w udostepnieniu informacji publicznej i stanu tego nie można uznać za usprawiedliwiony tylko dlatego, że w sposób oczywiście błędny wezwano wnioskodawcę do uiszczenia jednej opłaty, mimo że należało wezwać (jeżeli już organ zamierzał obciążyć wnioskodawcę dodatkowymi kosztami) o dwie odrębne opłaty w różnych wysokościach i pod różnorodnymi rygorami. Tylko wówczas brak uiszczenia takich opłat lub np. uiszczenie jednej z nich skutkowałoby albo obowiązkiem udzielenia informacji publicznej, albo brakiem udzielenia.

W świetle powyższego należy wiec stwierdzić, że w tej sprawie niewątpliwie Prezes Sądu pozostaje w bezczynności, a bezczynność ta ma miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

W konsekwencji Sąd stwierdza, że zostały spełnione przesłanki do zastosowania art.149 § 1 P.p.s.a. i zobowiązał Prezesa Sądu do wydania w terminie 14 dni aktu lub podjęcia czynności w przedmiocie udzielenia informacji publicznej na wniosek skarżącego z dnia 31 marca 2014 r. Biorąc zaś pod uwagę, że pomiędzy datą złożenie wniosku o udzielenie informacji publicznej a dniem wyrokowania upłynął znaczy okres czasu, w którym tych informacji nie udzielono, ani nie wydano żadnego prawidłowego aktu w tym względzie, ani też nie poinformowano skarżącego o zwłoce w załatwieniu jego wniosku, to stwierdzić należy, że bezczynność ta miała miejsce w rażącym naruszeniem prawa.

W związku z tak długim upływem czasu, jaki minął od chwili złożenia wniosku o udostępnienie informacji do chwili wniesienia skargi (ponad 9 miesięcy) i nie znajdującego oparcia w orzecznictwie sądów administracyjnych stanowiska organu uzależniającego udzielenie informacji od uiszczenia jednej opłaty, dodatkowo potwierdzonego w kilku wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie ze skarg skarżącego R. S. na bezczynność Prezesów Sądów powszechnych w Krakowie w zakresie udostępniania bardzo podobnych informacji publicznych (wyrok z dnia 19 grudnia 2014 r., sygn. akt II SAB/Kr 366/14; wyrok z dnia 8 stycznia 2015 r., sygn. akt II SAB/Kr 372/14), Sąd uznał, że zasadnym będzie także wymierzenie grzywny w wysokości 100 złotych.

Sąd oddalił wniosek o przyznanie skarżącemu zwrotu kosztów postępowania. Skarżący jest reprezentowany przez pełnomocnika będącego radcą prawnym. Zgodnie z art. 205 § 2 P.p.s.a. do niezbędnych kosztów postępowania strony reprezentowanej przez radcę prawnego zalicza się ich wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego radcy prawnego, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. W zakresie tak opisanych kosztów nie mieszczą się koszty wysłania korespondencji i osobistego napisania skargi przez skarżącego.