Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Wojciech Gapiński (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Edyta Kędzierska, Sędzia WSA Krzysztof Nowak, po rozpoznaniu w trybie uproszczonym na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 września 2022 r. sprawy ze skargi P. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia 10 marca 2022 r. nr SKO.PSŚ/41.5/315/2022/1477/PM w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia wychowawczego oddala skargę.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach (dalej – organ odwoławczy, Kolegium) decyzją z dnia 10 marca 2022 r. nr SKO.PSŚ/41.5/315/2022/1477/PM, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735 z późn. zm. - dalej k.p.a.), po rozpoznaniu odwołania P. M. (dalej – Skarżący, Strona), utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta S. (dalej – organ I instancji, Prezydent Miasta) z dnia 17 grudnia 2021 r. nr [...] odmawiającą przyznania świadczenia wychowawczego wnioskowanego na córkę – Z. M.

Przedmiotowa decyzja zapadła w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Prezydent Miasta decyzją z dnia 30 września 2021 r., po rozpoznaniu wniosku Skarżącego o przyznanie połowy świadczenia wychowawczego na córkę Z. M., odmówił mu przyznania prawa do tego świadczenia. W następstwie odwołania wniesionego przez pełnomocnika Strony, Kolegium decyzją z dnia z dnia 23 listopada 2021 r. nr SKO.PSŚ/41.5/3366/2021/15475/MP uchyliło rozstrzygnięcie pierwszoinstancyjne, a sprawę przekazało Prezydentowi Miasta do ponownego rozpatrzenia.

W toku prowadzonego ponownie postępowania organ I instancji decyzją z dnia 17 grudnia 2021 r. odmówił mu przyznania prawa do świadczenia wychowawczego wnioskowanego na córkę Z. M. W jej uzasadnieniu wskazano, że Strona nie spełnia warunku, o którym mowa w art. 5 ust 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1577 z późn. zm. – dalej ustawa pomocowa). Wskazano, że Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia [...] r. sygn. akt [...] nie orzekł o opiece naprzemiennej nad Z. M. Ustalił natomiast, że władza rodzicielska nad małoletnią należna jest obojgu rodzicom, a miejscem jej zamieszkania jest miejsce zamieszkania matki. Jednocześnie ustalono zasady kontaktów Skarżącego z córką. Końcowo zaznaczono, że świadczenie to pobierane jest w całości przez matkę Z. M.

W odwołaniu z dnia 10 stycznia 2022 r. pełnomocnik Strony zanegował decyzję organu I instancji zarzucając jej naruszenie prawa mającego istotny wpływ na wynik sprawy w postaci: 1) art. 27 ust 1 ustawy pomocowej poprzez niewłaściwą wykładnię, skutkującą odmową przyznania wnioskowanego świadczenia; 2) art. 7, art. 10 i art. 77 § 1, 2, 3 k.p.a. W oparciu o wskazane naruszenia, pełnomocnik Skarżącego wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.

Kolegium decyzją z dnia 10 marca 2022 r. utrzymało w mocy rozstrzygnięcie pierwszoinstancyjne. W motywach rozstrzygnięcia organ odwoławczy przedstawił stan faktyczny sprawy oraz obowiązujący stan prawny w zakresie przyznania świadczenia wychowawczego. Następnie Kolegium przychyliło się do stanowiska organu I instancji, że przywołane orzeczenie sądowe z dnia [...] r. o sygn. akt [...] nie kształtuje opieki naprzemiennej nad Z. M. między jej rodzicami. Kolegium stwierdziło, że organ I instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i odpowiednio uzasadnił swoje stanowisko, tym samym podzielając pogląd, że w sprawie nie ma zastosowania art. 5 ust 2a ustawy pomocowej. Organ odwoławczy zasugerował, że aby oboje rodzice mogli pobierać świadczenie wychowawcze po połowie, koniecznym jest wystąpienie do sądu powszechnego o zmianę wyroku w części dotyczącej zasad opieki nad córką.

W skardze z dnia 11 kwietnia 2022 r., wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, pełnomocnik Strony zarzucił naruszenie:

1) art. 2 pkt 16 ustawy pomocowej przez błędną jego wykładnię, tj. niezaliczenie córki Skarżącego do jego rodziny, pomimo że w porównywalnych i powtarzalnych okresach sprawuje opiekę naprzemienną nad córką;

2) art. 7, art. 10 i art. 77 § 1, 2, 3 k.p.a. poprzez niedopełnienie obowiązku wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego, jak również dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.

Wobec tych zarzutów Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji ją poprzedzającej.

W motywach skargi wyrażono pogląd, że istotą sporu w niniejszej sprawie jest wykładnia art. 2 pkt 16 ustawy pomocowej, w zakresie możliwości zaliczenia dziecka jednocześnie do członków rodziny obydwojga rozwiedzionych rodziców, a także rozumienie pojęcia opieki naprzemiennej, której sprawowanie przez rozwiedzionych rodziców skutkuje zaliczeniem dziecka do rodzin obojga rodziców. Zwrócono uwagę, że wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia [...] r., władza rodzicielska nad Z. M. została powierzona obojgu rodzicom. Faktycznie zakres kontaktów Skarżącego z córką jest znacznie szerszy niż ten określony powyższym orzeczeniem, co wskazuje, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia z instytucją opieki naprzemiennej. Skarżący opłaca córce zajęcia pozalekcyjne, małoletnia spędza z nim czas wolny, ferie i wakacje. W ocenie pełnomocnika Skarżącego, jego mocodawca sprawuje nad córką opiekę naprzemienną i niewątpliwie jest ona członkiem jego rodziny. W uzasadnieniu przywołano orzecznictwo sądów administracyjnych wskazujące, że jeśli rodzice zajmują się dzieckiem "po równo", a w wyroku nie orzeczono o opiece naprzemiennej to można uznać, że taki stan ma miejsce. Taki rodzaj opieki cechuje bowiem mniej więcej równy podział obowiązków pomiędzy rodzicami, który zdaniem pełnomocnika, ma miejsce w niniejszym przypadku.

Organ odwoławczy w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko oraz argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sprawy jest ustalenie, czy Skarżący wraz z matką swej córki sprawują nad nią opiekę naprzemienną, a w konsekwencji, czy stosownie do art. 5 ust. 2a ustawy pomocowej przysługuje mu prawo do otrzymywania połowy wysokości świadczenia wychowawczego.

Przystępując do rozważań przyjdzie wskazać, że w myśl art. 4 ust. 1 ustawy pomocowej celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. W myśl art. 5 ust. 1 w związku z art. 4 ust. 2 ustawy pomocowej świadczenie to przysługuje w wysokości 500 zł miesięcznie na każde dziecko i należne jest ono:

1) matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 2a, albo

2) opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu opiekuna faktycznego, albo

3) opiekunowi prawnemu dziecka, albo

4) dyrektorowi domu pomocy społecznej, albo

5) rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2022 r. poz. 447).

Kluczowe znaczenie dla sprawy ma natomiast art. 5 ust. 2a ustawy pomocowej, który stanowi, że w przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego.

Dokonując jego analizy wskazać przyjdzie, że orzecznictwo sądów administracyjnych nie wypracowało jednolitego stanowiska w kwestii wykładni wspomnianego przepisu. Mianowicie według pierwszego z nich, które jest prezentowane w skardze, o naprzemiennej opiece nie decyduje sposób sformułowania orzeczenia sądu powszechnego, ale rzeczywisty sposób sprawowania opieki przez rodziców (zob. wyrok WSA w Krakowie z dnia 9 stycznia 2019 r. sygn. akt III SA/Kr 1185/18, Lex nr 2611583; Wyrok NSA z dnia 24 listopada 2017 r. sygn. akt I OSK 985/17, Lex nr 2452249). Drugi z poglądów akcentuje, iż decydujące znaczenie dla występowania opieki naprzemiennej ma treść orzeczenia określającego zakres opieki każdego rodziców nad dzieckiem.

Skład orzekający przychyla się do drugiego ze stanowisk. Pogląd ten wydaje się być również dominujący w najnowszym orzecznictwie. Zgodnie z nim pod pojęciem opieki naprzemiennej należy uznawać opiekę wykonywaną na podstawie orzeczenia sądu powszechnego wykonywaną przez oboje rodziców w następujących po sobie porównywalnych okresach zakładającą naprzemienne zamieszkiwanie dzieci, bądź dziecka u każdego z rodziców. Podkreślenia przy tym wymaga, że wymóg porównywalnych okresów nie może być utożsamiany z postawieniem warunku równego podziału obowiązku, czy czasu wykonywania opieki przez rozwiedzionych małżonków (zob. wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2022 r. sygn. akt I OSK 1327/21, Lex nr 3334907). Oznacza to, że ustalenie w postępowaniu o przyznanie świadczenia wychowawczego występowania opieki naprzemiennej nie może abstrahować od istnienia, czy nieistnienia w tym zakresie orzeczenia sądu powszechnego, a przez co oczywiście należy rozumieć także faktu zawarcia przez strony ugody sądowej, gdyż jej zawarcie skutkuje wydaniem przez sąd postanowienia o umorzeniu postępowania sądowego w części ugodzonej (zob. wyrok NSA z dnia 8 lutego 2022 r. sygn. akt I OSK 597/21, Lex nr 3331056). Oczywiście błędne jest stanowisko, że tylko wówczas dziecko pozostaje pod opieką naprzemienną obojga rodziców, gdy zwrot "opieka naprzemienna" znajduje się wprost w sentencji orzeczenia sądu. Kwestię tę trzeba oceniać z uwzględnieniem cech i celów tej instytucji, przy wykorzystaniu odpowiednich metod wykładni. Należy uwzględniać wyłącznie orzeczenia, czy ugody, które określają reguły sprawowania opieki nad dziećmi przez rodziców żyjących w rozłączeniu, bo generalnie one tylko stanowią o opiece naprzemiennej. Dowodem w zakresie zaistnienia opieki naprzemiennej może być odpis orzeczenia sądu powszechnego, bądź protokołu rozprawy z utrwaloną w nim ugodą, zawartą przed sądem opiekuńczym, czy ugodą zawartą w postępowaniu mediacyjnym. W sytuacji, gdy nie zawierają one stosownego zwrotu, rzeczą organów jest samodzielne ustalenie charakteru zawartych tamże zapisów dla zobrazowania i wyłożenia treści pojęcia "opieka naprzemienna" w konkretnej sprawie (zob. wyrok NSA z dnia 3 lutego 2022 r. sygn. akt I OSK 843/20, Lex nr 3304320).

Termin "opieki naprzemiennej" nie został zdefiniowany w prawie, dlatego też należy sięgnąć do jego znaczenia wypracowanego przez judykaturę. Wskazuje się w tym zakresie, że opiekę naprzemienną w rozumieniu art. 5 ust. 2a ustawy pomocowej cechuje mniej więcej równy podział obowiązków pomiędzy rodzicami w zakresie sprawowania opieki nad dzieckiem, które zamieszkuje i koncentruje swoje sprawy życiowe na zmianę u obojga rodziców (zob. wyrok NSA z dnia 26 lutego 2019 r. sygn. akt I OSK 878/19, Lex nr 2645565).

Odnosząc powyższe stwierdzić należy, że w rozpatrywanej sprawie brak jest podstaw do zastosowania art. 5 ust. 2a ustawy pomocowej. Mianowicie analiza treści wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia [...] r. o sygn. akt [...] nie pozwala na przyjęcie, aby zasady opieki nad córką Skarżącego miała charakter opieki naprzemiennej. Precyzuje to pkt 3, 4 i 7 sentencji orzeczenia. Wynika z niego, że władza rodzicielska nad córką przysługuje obojgu rodzicom, a Skarżący zobligowany został do alimentacji na rzecz córki. Kluczowy jest jednak pkt 3 wspomnianego wyroku. Pozwala on na stwierdzenie, że określone w nim zasady kontaktu Strony z córką nie przewidują wspólnego zamieszkiwania w powtarzających się okresach. Skarżący spędza z dziećmi co drugi weekend w miesiącu i połowę wakacji letnich i ferii zimowych, a nadto spotyka się z córką w określonych godzinach w środę każdego tygodnia po jej zajęciach szkolnych. Ponadto Sąd Okręgowy określił zasady spędzania przez Skarżącego z córką Świąt Bożego Narodzenia oraz Świąt Wielkanocnych. Prawidłowo zatem organy obu instancji ustaliły, że stan ten nie świadczy o orzeczeniu przez sąd powszechny opieki naprzemiennej nad córką.

Jak zauważono wcześniej decydujące znaczenie dla przyjęcia opieki naprzemiennej nad dzieckiem ma treść orzeczenia sądu powszechnego lub ugody przed nim zawartej. Oznacza to, że bez znaczenia pozostaje to, czy w rzeczywistości taka opieka jest sprawowana. Brzmienie art. 5 ust. 2a ustawy pomocowej jest jasne i nie wymaga interpretacji, wobec jednoznacznego stwierdzenia, że wyłącznym wymogiem podzielenia świadczenia wychowawczego na obydwojga rodziców jest legitymowanie się orzeczeniem sądu cywilnego ustanawiającym opiekę naprzemienną. Nie jest rolą organów administracji publicznej, ani sądu administracyjnego ustalanie okoliczności związanych z pozostawaniem dziecka pod opieką naprzemienną (zob. wyrok NSA z dnia 20 lipca 2021 r. sygn. akt I OSK 395/21, Lex nr 3207223).

Na marginesie zauważyć należy, że art. 2 pkt 16 ustawy pomocowej został uchylony z dniem 1 lipca 2019 r. na mocy art. 1 pkt 2 lit. c ustawy z dnia 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 924).

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że zaskarżona decyzja nie narusza prawa, co uzasadnia oddalenie skargi na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329 z późn. zm. – dalej p.p.s.a.).

Na podstawie art. 119 pkt 2 p.p.s.a. sprawa została rozpoznana w trybie uproszczonym na posiedzeniu niejawnym, a to w związku z wnioskiem Kolegium w tym zakresie i brakiem żądania strony o przeprowadzenie rozprawy.