Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

1. Wynagrodzenie należne kuratorowi osoby częściowo ubezwłasnowolnionej stanowi dochód w świetle art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 2268 ze zm.).

2. Art. 8 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej. stanowi zamknięty katalog świadczeń, których do dochodu się nie wlicza a to oznacza, że wyłącznie wskazane w tym przepisie źródła przychodu nie są uwzględniane przy obliczaniu dochodu na potrzeby ustalenia prawa do świadczeń z pomocy społecznej.

3. W katalogu włączeń nie znajduje się dochód uzyskiwany z tytułu wynagrodzenia należnego kuratorowi mimo, że na mocy art. 36 pkt 1 lit h ustawy o pomocy społecznej, jest w niektórych przypadkach świadczeniem z pomocy społecznej wypłacanym jako wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznanej przez sąd.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Grzegorz Dudar, Sędziowie sędzia WSA Małgorzata Roleder, asesor sądowy WSA Barbara Romanczuk (spr.), Protokolant sekretarz sądowy Natalia Paulina Janowicz, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 13 października 2022 r. sprawy ze skargi D. Ł.-S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] maja 2022 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku stałego oddala skargę

Zaskarżoną decyzją z [...] maja 2022 r. znak [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. utrzymało w mocy decyzję wydaną przez Burmistrza G. w dniu [...] kwietnia 2022 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania D. Ł. – S. zasiłku stałego.

Decyzje wydano w następującym stanie faktycznym sprawy:

Wnioskiem z dnia [...] marca 2022r. D. Ł.-S. wystąpił do Ośrodka Pomocy Społecznej w G. o przyznanie zasiłku stałego.

Organ I instancji po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, decyzją z dnia [...] kwietnia 2022 r. nr [...] odmówił wnioskodawcy przyznania świadczenia w formie zasiłku stałego ze względu na przekroczenie kryterium dochodowego.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył D. Ł.-S. Zaznaczył, że nie zgadza się z decyzją odmawiającą przyznania świadczenia w formie zasiłku stałego, bowiem w jego ocenie niezasadnie do dochodu zostało wliczone wynagrodzenie kuratora. Skarżący wniósł o uchylenie powyższej decyzji i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez przyznanie wnioskowanego świadczenia, biorąc pod uwagę jedynie dochód z zasiłku pielęgnacyjnego. Skarżący uzupełniał odwołanie pismami z dnia 28 kwietnia 2022 r., 11 maja 2022 r. oraz 16 maja 2022 r., w których stanowczo podkreślał, że dochód kuratora nie powinien być wliczany do dochodu rodziny, bowiem ma charakter celowy i powinien być traktowany jak np. zasiłek celowy.

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] maja 2022 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. utrzymało w mocy rozstrzygnięcie pierwszoinstancyjne.

W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazało na treść art. 37 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej stanowiącego, że zasiłek stały przysługuje pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Zasiłek stały w przypadku osoby w rodzinie - ustala się w wysokości różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie. Kryterium dochodowe na osobę w rodzinie D. Ł. – S. wynosi 600 zł (art. 8 ust.1 pkt 2 ustawy). Jak wynika z powyższego przyznanie zasiłku stałego ma charakter obligatoryjny, w przypadku spełnienia przesłanek wskazanych w przepisach ustawy.

Na podstawie akt sprawy organ II instancji ustalił, że D. Ł.-S. legitymuje się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności z dnia [...] października 2020 r. nr [...], wydanym przez Miejski Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w B., które zalicza go do znacznego stopnia niepełnosprawności od dnia [...] sierpnia 2020 r. Orzeczenie wydano do [...] października 2023 r. Orzeczenie to zostało uchylone i zmienione orzeczeniem Wojewódzkiego Zespołu Do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności z dna [...] marca 2022 r. nr [...] w części dotyczącej ustaleń zawartych w punktach 1. i 3. Na dochód D.Ł. – S. składa się wynagrodzenie dla kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej w wysokości 556,88 zł oraz zasiłek pielęgnacyjny 215,84 zł, co w sumie dało kwotę 772,72 zł. Kryterium dochodowe rodziny wynosi 1200 zł, co na osobę stanowi kwotę 600 zł, natomiast łączny dochód wnioskodawcy wyniósł 772,72 zł i przekroczył kryterium dochodowe.

Organ II instancji podkreślił także, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest wliczenie do dochodu wnioskodawcy wynagrodzenia kuratora, zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. W tym zakresie organ przytoczył treść art. 8 ust 4 ustawy wskazującej, czego nie wlicza się do dochodu stanowiącego podstawę spełnienia kryterium dochodowego. Na tej podstawie organ wskazał na dwie zasady. Po pierwsze przychodem w rozumieniu ustawy jest każdy rodzaj dochodu, każda suma uzyskana przez beneficjenta, bez względu na źródło uzyskania. Po drugie, odliczeniu od dochodu podlegają jedynie te rodzaje przychodów, które zostały enumeratywnie wyliczone w art. 8 ust. 4 ustawy. W związku z powyższym uwzględnienie w dochodzie rodziny skarżącego zasiłku pielęgnacyjnego oraz wynagrodzenia kuratora było więc zgodne z dyspozycją art. 8 ust. 3 ustawy i ugruntowane w orzecznictwie administracyjnym (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 marca 2017 r., sygn. akt I OSK 2654/15, wyrok WSA w Krakowie z dnia 13 listopada 2018 r. sygn. akt III SA/Kr 964/18, wyrok WSA w Gliwicach z dnia 9 maja 2017 r., sygn. akt IV SA/Gl 870/16, wyrok WSA w Łodzi z dnia 28 listopada 2017 r., sygn. akt II SA/Łd 801/17, wyrok WSA w Białymstoku z dnia 10 maja 2018 r., sygn. akt II SA/Bk 101/18, wyrok WSA w Opolu 19 lutego 2015 r., sygn. akt II SA/Op 95/14, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie internetowej http://orzeczenia.nsa.qov.pl).

Mając powyższe na uwadze, organ II instancji utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

Skargę na powyższą decyzję organu odwoławczego złożył do sądu administracyjnego D. Ł. – S. zarzucając niewłaściwą wykładnię z art. 8 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, polegającą jedynie na stwierdzeniu, że katalog świadczeń pomniejszających dochód wymieniony w art. 8 ust. 4 jest zamknięty. Zdaniem skarżącego organy nie zastosowały wykładni prawa i nie przedstawiły swego toku rozumowania, co skutkowało nieprawidłowym uwzględnieniem w dochodzie również wynagrodzenia dla kuratora. Skarżący powołał się także na trudną sytuację rodzinną i konieczność zapewnienia przez organy zaspokojenia podstawowych potrzeby bytowych jego rodziny.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. w odpowiedzi na skargę wniosło o jej oddalenie, podtrzymując w całości zaskarżone rozstrzygnięcie.

Ponadto w piśmie procesowym z dnia 13 października 2022 r. skarżący podtrzymał swoje stanowisko podkreślając, że jego wynagrodzenie dla kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej, wypłacane ze środków publicznych (przez Gminy Ośrodek Pomocy Społecznej) można zaliczyć do katalogu świadczeń zawartych w art. 8 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, a zatem nie powinno się go wliczać do dochodu. Zaakcentował także, że Sąd w G. przyznał to wynagrodzenie w kwocie 561 zł stwierdzając, że rodzina nie dysponuje środkami potrzebnymi do sprawnego prowadzenia spraw ubezwłasnowolnionej, a gmina G. do tego się przychyliła. Teraz wskutek przyznania wynagrodzenia za nakład pracy kuratora ta sama gmina nie przyznała mu zasiłku stałego na utrzymanie własne, zaś matce odebrano część kwoty zasiłku stałego. Takie zachowanie organów jest dla skarżącego nielogiczne i przeczy zdrowemu rozsądkowi (k. 53-54).

Na rozprawie skarżący wraz ze swoim pełnomocnikiem podtrzymali stanowisko, że wynagrodzenie kuratora pokrywa koszty działania i wydatki w związku ze sprawowaną kuratelą nad matką i bez tych środków sprawowanie takiej opieki nie byłoby możliwie, co potwierdza, że takie wynagrodzenie powinno być traktowane jako zasiłek celowy określony w art. 8 ust. 4 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej (k. 55v).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje.

Skarga podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 3 § 1 oraz art. 145 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2022 r. poz. 329), zwanej dalej p.p.s.a., wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co oznacza, że w zakresie dokonywanej kontroli sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji w toku postępowania nie naruszyły przepisów prawa materialnego lub przepisów postępowania w sposób, który odpowiednio miał lub mógł mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Sądowa kontrola legalności zaskarżonych orzeczeń administracyjnych sprawowana jest przy tym w granicach sprawy, a sąd nie jest związany zarzutami, wnioskami skargi, czy też powołaną w niej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.).

Rozpatrując sprawę w ramach tak zakreślonej kognicji Wojewódzki Sąd Administracyjny nie dopatrzył się naruszeń prawa skutkujących koniecznością uchylenia bądź stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

Przedmiotem kontroli sądowej w sprawie niniejszej jest decyzja SKO w Białymstoku, którą po rozpoznaniu odwołania od decyzji organu pierwszej instancji przeanalizowano przesłanki do przyznania skarżącemu pomocy społecznej w formie zasiłku stałego. Zdaniem sądu, zaskarżona decyzja nie narusza prawa.

Materialnoprawną podstawę orzekania w niniejszej sprawie stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 2268 ze zm.), zwanej dalej u.p.s. Ustawa ta przewiduje m.in. udzielanie pomocy społecznej w formie zasiłków stałych.

Zgodnie z art. 37 ust. 1 u.p.s. zasiłek stały przysługuje:

1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę

w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Z regulacji tej wynikają zatem przesłanki, które muszą być spełnione łącznie aby osoba pełnoletnia pozostająca w rodzinie (a taką jest skarżący) uzyskała omawiane świadczenie, które - co istotne - nie jest przyznawane w ramach uznania administracyjnego, jak ma to miejsce w przypadku większości świadczeń z pomocy społecznej. Po pierwsze zatem, wnioskodawca musi być osobą niezdolną do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolną do pracy. Po drugie, jego dochód musi być niższy od ustalonego ustawą kryterium dochodowego.

Nie było w sprawie kwestionowane, że skarżący legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z dnia [...] października 2020 r. nr [...], wydanym przez Miejski Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w B, które zalicza go do znacznego stopnia niepełnosprawności od dnia [...] sierpnia 2020 r. Orzeczenie wydano do [...] października 2023 r. Orzeczenie to zostało uchylone i zmienione orzeczeniem Wojewódzkiego Zespołu Do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności z dna [...] marca 2022 r. nr [...] w części dotyczącej ustaleń zawartych w punktach 1. i 3. Ponadto skarżący nie kwestionował pozostawiania we wspólnym gospodarstwie (rodzinie) ze swoją matką L. Ch., której jest kuratorem ze względu na częściowo ubezwłasnowolnienie. Okoliczności te są bezsporne.

Stosownie do art. 37 ust. 2 u.p.s. zasiłek stały ustala się w wysokości:

1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 719 zł miesięcznie;

2) w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę

w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.

Zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy, za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:

1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;

2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;

3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

Stosownie do art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.s. w zw. z § 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz.U. z 2021 r., poz. 1296), prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, art. 41, art. 53a i art. 91, przysługuje:

1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 776 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej",

2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 600 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym na osobę w rodzinie".

Jak wynika z akt sprawy, na dochód D. Ł. – S. składa się wynagrodzenie dla kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej w wysokości 556,88 zł oraz zasiłek pielęgnacyjny 215,84 zł, co w sumie dało kwotę 772,72 zł. Kryterium dochodowe rodziny wynosi 1200 zł, co na osobę stanowi kwotę 600 zł, natomiast łączny dochód wnioskodawcy wyniósł 772,72 zł i przekroczył kryterium dochodowe. Okoliczności tych skarżący również nie kwestionuje, zaś spór pomiędzy stronami sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy w realiach tego konkretnego przypadku wynagrodzenie skarżącego tj. wynagrodzenie dla kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej w wysokości 556,88 zł powinno wliczać się do dochodu z art. 8 ust. 3 u.p.s. (tak też przyjęły organy administracji), czy też nie powinno na podstawie art. 8 ust. 4 u.p.s. być wliczane do dochodu – jak wskazuje skarżący – gdyż wynagrodzenie kuratora pokrywa koszty działania i wydatki związane ze sprawowaniem kurateli nad matką i bez tych środków sprawowanie takiej opieki nie byłoby możliwie, co potwierdza, że takie wynagrodzenie powinno być traktowane jako zasiłek celowy określony w art. 8 ust. 4 pkt 2 u.p.s.

Zdaniem Sądu należy wskazać, iż wobec treści art. 8 ust. 4 u.p.s. nie może ostać się argument skarżącego w przedmiocie nieuzasadnionego wliczenia do dochodu rodziny jego wynagrodzenia dla kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej. Trzeba podkreślić, iż cytowany przepis zawiera transparentną regulację, która określa w sposób enumeratywny dochody, jakich nie uwzględnia się przy ustalania łącznego dochodu rodziny. Są nimi jednorazowe pieniężne świadczenie socjalne, zasiłek celowy, pomoc materialna mająca charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawana na podstawie przepisów o systemie oświaty, wartość świadczenia w naturze, świadczenie przysługujące osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych; świadczenie pieniężne i pomocy pieniężnej, o których mowa w ustawie z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1858); dochód z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego, świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2019 poz. 2407 ze zm.), oraz dodatek wychowawczy, o którym mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575), a także jeszcze inne świadczenia mające charakter pomocy państwa w tym dodatek energetyczny, dodatek osłonowy czy dodatek węglowy.

A contrario należy wskazać, że dodatek pielęgnacyjny, zasiłek pielęgnacyjny oraz wynagrodzenie za sprawowanie kurateli wlicza się do dochodu ustalonego na potrzeby prowadzonego postępowania w przedmiocie udzielenia świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej. Zgodnie bowiem z dominującym stanowiskiem doktryny i judykatury dochód na gruncie ustawy o pomocy społecznej należy rozumieć jako każdy przychód niezależnie od źródła oraz tytułu jego uzyskania, z wyłączeniem odliczeń wyczerpująco w przywołanym akcie prawnym wymienionych. Takie stanowisko przyjęły organu obu instancji.

W ocenie Sądu zgodzić się należy ze stanowiskiem organów, że – wbrew twierdzeniu skarżącego, a uwzględniając jednoznaczną treść art. 8 ust. 4 u.p.s., który wskazuje na enumeratywny katalog wyłączeń – zarówno zasiłek pielęgnacyjny, jak i wynagrodzenie kuratora nie podlega odliczeniu od dochodu. Stanowisko powyższe wynika z ugruntowanego orzecznictwa sądów administracyjnych, gdzie przyjmuje się, że do dochodu osoby ubiegającej się o świadczenie z pomocy społecznej, jak również korzystającej z takiego świadczenia, należy zaliczyć wszystkie dochody poza tymi, które mocą wyraźnego postanowienia ustawy zostały wyłączone. Ponieważ zasiłek pielęgnacyjny, a także wynagrodzenie kuratora czy też opiekuna nie zostały mocą ustawy o pomocy społecznej wyłączone z dochodów uwzględnianych przy ustalaniu prawa do świadczeń, należy doliczyć je do wysokości dochodu. W związku z tym, że art. 8 ust. 4 u.p.s. określa wyjątki od zasady ustalania dochodu zamieszczonej w art. 8 ust. 3 tej ustawy, katalog tych wyjątków nie może podlegać wykładni rozszerzającej (por. m.in. wyrok NSA z 2 marca 2017 r., sygn. I OSK 2654/15, wyrok WSA w Gliwicach z 19 września 2019 r., sygn. II SA/Gl 515/19, wyrok WSA w Krakowie z 13 listopada 2018 r., sygn. III SA/Kr 964/18 https://orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej CBOSA). Podobnie w kwestii wliczania do dochodu w świetle art. 8 ust. 3 u.p.s. ryczałtu należnego kuratorowi społecznemu wypowiedział się także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 29 stycznia 2015 r. sygn. akt III SA/Gd 979/14, CBOSA).

Odnosząc się do istoty świadczenia pieniężnego w postaci wynagrodzenia z tytułu sprawowania kurateli nad częściowo ubezwłasnowolnioną osobą należy wskazać, że w przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy w G., Wydział III Rodzinny i Nieletnich postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2021 r., sygn. akt [...], przyznał kuratorowi ubezwłasnowolnionej częściowo L. Ch. – D. Ł. – S. ze środków publicznych wynagrodzenie za sprawowanie kurateli w wysokości miesięcznej 1/10 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, za okres poprzedzający dzień przyznania wynagrodzenia, poczynając od dnia uprawomocnienia się orzeczenia (k. 19 akt admin.).

Podstawą do rozstrzygania o prawie kuratora do wynagrodzenia za sprawowanie kurateli jest art. 179 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020, poz. 1359 j.t.) zwanego dalej k.r.o. Przy czym na zasadzie odesłania wynikającego z art. 178 § 2 k.r.o. do kurateli stosuje się odpowiednio przepisy o opiece. Zgodnie z art. 179 § 1 k.r.o. organ państwowy, który ustanowił kuratora, przyzna mu na jego żądanie stosowne wynagrodzenie za sprawowanie kurateli. Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której kurator jest ustanowiony, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie pokrywa ten, kto żądał ustanowienia kuratora.

Natomiast w świetle przepisu art. 36 pkt 1 lit. h ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, świadczeniem z pomocy społecznej jest wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd. W myśl art. 18 ust. 1 pkt 9 tej ustawy, do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy wypłacanie wynagrodzenia za sprawowanie opieki.

Tak więc z przedstawionych powyżej przepisów wynika, że sąd opiekuńczy na żądanie kuratora, orzeka o przyznaniu, bądź o odmowie przyznania wynagrodzenia należnego z tytułu sprawowania kurateli. W regulacji zamieszczonej w 36 pkt 1 lit. h u.p.s., dotyczącej przyznawania wynagrodzenia należnego opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznanej przez sąd zabrakło unormowania, które wprost odnosiłoby się również do kuratora. Podkreślić jednak trzeba, że brak normy prawnej w tym zakresie nie może skutkować negatywnymi konsekwencjami dla osób, które taką kuratelę sprawują, tym bardziej, że w art. 178 § 2 k.r.o. jest stosowne odniesienie o odpowiednim stosowaniu przepisów o opiece do kuratora.

W uchwale z dnia 28 marca 2014 r., III CZP 6/14, Sąd Najwyższy stwierdził, że unormowanie kurateli nie ma charakteru wyczerpującego, a zatem zgodnie z art. 179 § 2 k.r.o. w zakresie nieunormowanym, należy stosować przepisy o opiece, co oznacza, że kuratela konstrukcyjnie nie różni się od opieki, a obie instytucje stanowią formę pieczy prawnej. Jak wskazał zatem NSA przyjąć należy, że art. 36 pkt 1 lit. h u.p.s. odnosi się również do wynagrodzenia przyznanego kuratorowi z tytułu sprawowania opieki na osobą ubezwłasnowolnioną (częściowo lub całkowicie –postanowienie NSA z 10 kwietnia 2019r. sygn. akt I OW 209/18 i z 18 sierpnia 2022 r. sygn. akt I OW 56/22, oba CBOSA).

Dodatkowo wskazać należy, że wyrażona w art. 6 K.p.a. zasada praworządności, nawiązująca w swojej treści do art. 7 Konstytucji RP, nakłada na organy zarówno obowiązek zastosowania w rozpatrywanej sprawie właściwej normy prawnej, jak i obowiązek ustalenia jej właściwego rozumienia. Przy dokonywaniu wykładni przepisów prawa należy posiłkować się wnioskami płynącymi z zastosowania różnych rodzajów wykładni – językowej, systemowej, funkcjonalnej, a wreszcie celowościowej.

Zdaniem Sądu organy dokonały prawidłowej wykładni przepisów prawa, a zastosowanie zarówno wykładni językowej czy systemowej i funkcjonalnej potwierdza, że nie podlega wykluczeniu na podstawie art. 8 ust. 4 pkt 2 u.p.s. przy wyliczaniu dochodu określonego w art. 8 ust. 3 u.p.s wynagrodzenie kuratora osoby ubezwłasnowolnionej mimo, że na mocy art. 36 pkt 1 lit h. u.p.s. jest w niektórych przypadkach świadczeniem z pomocy społecznej przyznanym jako wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznanej przez sąd.

Niewątpliwie to sąd powszechny przyznaje wynagrodzenie za sprawowanie kurateli – do której stosuje się odpowiednio przepisy k.r.o – i ustala jego wysokość oraz wskazuje podmiot zobowiązany do pokrycia wynagrodzenia. W przypadku zaś wskazania przez sąd powszechny, że wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej, rola organu administracji publicznej sprowadza się do wykonania czynności materialno-technicznej, polegającej na wypłacie wynagrodzenia. Kurator osoby ubezwłasnowolnionej jest podmiotem niepodporządkowanym służbowo i organizacyjnie organowi administracji, zaś jego rolą jest ochrona interesów strony. Mandat swój czerpie z orzeczenia sądu powszechnego, wskazującego go jako przedstawiciela strony. Jego uprawnienie do uzyskania wynagrodzenia jest nierozerwalnie związane z wykonywaniem powierzonych mu zadań. Ustalane jest ono przez sąd powszechny. Obowiązkiem organu jest zaś wykonanie postanowienia sądu w przedmiocie przyznania kuratorowi stosownego wynagrodzenia, co miało miejsce w przedmiotowej sprawie.

L. Ch. jest częściowo ubezwłasnowolniona, a jej opiekunem prawnym jest skarżący, wspólnie z nią mieszkający. W związku z tym opiekun osoby ubezwłasnowolnionej reprezentuje ją, sprawuje pieczę nad jej osobą i majątkiem (art. 95 § 1 oraz art. 98 § 1 k.r.o.). Do zarządu majątkiem osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej będą miały pełne zastosowanie przepisy o zarządzie majątkiem dziecka wykonywanym przez opiekuna, przy uwzględnieniu odesłania z art. 155 § 2 k.r.o. (por. J. Ignatowicz (w:) J. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy, 1990, s. 619). Istotną cechą opieki prawnej jest więc piecza nad osobą, która obejmuje m. in. zapewnienie środków utrzymania, wybór miejsca zamieszkania, wybór zabiegów leczniczych czy zaspokajanie innych potrzeb życiowych oraz piecza nad majątkiem, która obejmuje wykonywanie zarządu polegającego na dokonywaniu czynności faktycznych, prawnych i procesowych dotyczących majątku osoby pozostającej pod opieką (wyrok NSA z 29 sierpnia 2019 r. sygn. akt I OSK 4373/18, CBOSA).

Z tego też względu wynagrodzenie dla kuratora osoby ubezwłasnowolnionej mimo, że jest świadczeniem z pomocy społecznej (w przypadku wypłacania ze środków publicznych) i pomimo jego nieopodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, podlega uwzględnieniu przy obliczaniu łącznego dochodu rodziny.

Odnosząc się do argumentacji podniesionej w piśmie procesowym, jak również na rozprawie, a dotyczącym zaliczenia wynagrodzenie kuratora do kategorii zasiłku celowego wskazanego w art. 8 ust. 4 pkt 2 u.p.s., a tym samym nie wliczania go do dochodu należy podkreślić, że w doktrynie słusznie wskazuje się, że przez pojęcie "zasiłku celowego", o którym mowa w powołanym przepisie należy rozumieć różne rodzaje zasiłki celowe normowane w komentowanej ustawie, a więc nie tylko zasiłek celowy, o którym mowa w art. 39, ale również świadczenia o tej nazwie przyznawane na podstawie art. 39a – 41 (zob. I. Sierpowska. Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. IV, WKP 2017, Lex/el). Wskazane pojęcie nie jest precyzyjne, ponieważ ustawodawca wyodrębnia zasiłek celowy oraz różne rodzaje zasiłku celowego. Z brzmienia omawianego unormowania nie wynika, czy w tym przypadku należy zastosować literalną interpretację tego pojęcia czy też ujęcie szerokie, obejmujące wszystkie rodzaje świadczeń. Wydaje się, że należy się opowiedzieć za szerokim ujęciem, ponieważ w tym przypadku w polu widzenia należy mieć cel tego unormowania a sprowadza się on do tego, aby przyznane jednorazowe świadczenie pieniężne nie wpływało na wysokość dochodu a tym samym nie ograniczało możliwości ubiegania się o przyznanie świadczeń o charakterze periodycznym, względnie nie uzasadniało uruchamiania z tego powodu postępowania zmierzającego do weryfikacji wcześniej wydanej decyzji. Dodatkowo należy zauważyć, że istota zasiłku celowego sprowadza się do zaspokojenia konkretnej potrzeby, której nie można zaspokoić przy wykorzystaniu posiadanych środków (zob. S. Nitecki, Komentarz do ustawy do pomocy społecznej, Wrocław 2013, str. 143).

Należy przy tym mieć na uwadze, że zgodnie z treścią art. 39 u.p.s. w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy (ust. 1). Z powołanego przepisu wynika, że zasiłek celowy przyznawany jest w celu zaspokojenia niezbędnej konkretnej potrzeby bytowej. Przez to pojęcie należy zaś rozumieć potrzebę usprawiedliwioną ze względu na zachowanie życia, zdrowia, a także odgrywania ról społecznych, możliwości zarobkowania i pełnienia funkcji członka rodziny (zob. wyrok NSA z dnia 27 listopada 2018 r., sygn. akt I OSK 1291/18, CBOSA). Jest to potrzeba uzasadniona podstawowym katalogiem dóbr zasługujących na ochronę, z założenia konsumująca się jednorazowo (zob. wyrok NSA z dnia 11 grudnia 2018 r., sygn. akt I OSK 2926/18, CBOSA). Zasiłek celowy może być zatem przyznany na: zakup żywności, leków, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, pokrycie kosztów drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, organizację pogrzebu, pokrycie wydatków na leczenie. Wymienione wyżej potrzeby należą do najbardziej podstawowych i powinny być zaspokajane w pierwszej kolejności. Niemniej należy podkreślić, że katalog potrzeb, które leżą w orbicie działań pomocy społecznej, jest otwarty, a ich ocena zawsze wymaga indywidualnej analizy sytuacji konkretnej osoby i rodziny. Przedmiotowe świadczenie przyznawane jest zawsze na określony cel, co podkreśla już jego nazwa (zob. I. Sierpowska, Pomoc społeczna. Komentarz, WKP 2017, Lex/el).

Mimo zatem, że wynagrodzenie przyznane kuratorowi osoby ubezwłasnowolnionej służy zaspokojeniu konkretnych potrzeb (zapewnienie właściwej opieki osoby ubezwłasnowolnionej) i w niektórych przypadkach jest świadczeniem z pomocy społecznej, to okoliczność wypłacania tego wynagrodzenie co miesiąc, periodycznie oznacza, że nie może on być traktowany jako zasiłek celowy na jednorazową potrzebę bytową. W tych okolicznościach nie jest bowiem spełniony cel unormowania zawarty w art. 8 ust. 4 pkt 2 polegający na wykluczeniu zasiłku celowego z dochodu, tak aby przyznane jednorazowe świadczenie pieniężne (zasiłek celowy) nie wpływało na wysokość dochodu a tym samym nie ograniczało możliwości ubiegania się o przyznanie świadczeń o charakterze periodycznym. Wynagrodzenie przyznane kuratorowi swoim charakter mogłoby być zbliżone zatem do zasiłku okresowego, który wypłacany jest cyklicznie (miesięcznie) na pewien okres czasu, przy czym zasiłek okresowy nie jest wymieniony w art. 8 ust. 4 u.p.s. Powyższe w sposób jednoznaczny wskazuje, że nie wszystkie świadczenia udzielane z pomocy społecznej są zatem wykluczane z dochodu określonego w art. 8 ust. 3 u.p.s. Gdyby ustawodawca chciał wykluczyć wszystkie świadczenia uzyskiwane z pomocy społecznej do taka dyspozycja znalazłaby się wprost w tej regulacji. Podkreślić ponadto należy, że wynagrodzenie kuratora co do zasady wypłacane jest z dochodów lub z majątku osoby, dla której kurator jest ustanowiony, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie te może być pokryte ze środków z pomocy społecznej, o ile sąd powszechny wyda w tym zakresie orzeczenie. W tych okolicznościach nie znajduje zatem uzasadnienia w regulacji art. 8 ust. 3 w zw. z art. 8 ust. 4 u.p.s. uprawnienie do różnicowania wynagrodzenia kuratora uzyskiwanego z majątku osoby dla której został on ustanowiony – jako dochodu rodziny oraz wynagrodzenia ze środków z pomocy społecznej – jako zasiłku celowego nie wliczanego do dochodu.

Uzyskane przez skarżącego wynagrodzenie należne kuratorowi osoby częściowo ubezwłasnowolnionej stanowi zatem dochód w świetle art. 8 ust. 3 u.p.s. Art. 8 ust. 4 u.p.s. stanowi zamknięty katalog świadczeń, których do dochodu się nie wlicza a to oznacza, że wyłącznie wskazane w tym przepisie źródła przychodu nie są uwzględniane przy obliczaniu dochodu na potrzeby ustalenia prawa do świadczeń z pomocy społecznej. W katalogu włączeń nie znajduje się zatem dochód uzyskiwany z tytułu wynagrodzenia należnego kuratorowi mimo, że na mocy art. 36 pkt 1 lit h u.p.s. jest w niektórych przypadkach świadczeniem z pomocy społecznej przyznanym jako wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznanej przez sąd.

Wobec prawidłowego stwierdzenia, że skarżący nie spełnia wymaganej przez ustawę przesłanki dotyczącej kryterium dochodowego, decyzje organów o odmowie przyznania mu zasiłku stałego uznać należy za zgodne z prawem.

W ocenie Sądu, w stanie faktycznym niniejszej sprawy nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego i procesowego, które miało lub mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy albo dawałoby podstawę do wznowienia postępowania. Organy administracji obu instancji ustaliły istotne okoliczności faktyczne związane z niniejszą sprawą, zastosowały prawidłową podstawę prawną, a także uzasadniły swoje rozstrzygnięcia zgodnie z wymaganiami art. 107 § 3 k.p.a.

Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdził, że pomimo, iż wynik przeprowadzonego postępowania jest niezgodny z oczekiwaniami strony skarżącej, nie może to oznaczać, że zaskarżona decyzja narusza prawo. Jak słusznie bowiem podniósł organ odwoławczy, decyzje w przedmiocie zasiłku stałego mają charakter decyzji związanych, co oznacza, że sposób rozstrzygnięcia sprawy (samo przyznanie świadczenia, a także jego wysokość) nie został pozostawiony uznaniu organu pomocy społecznej, ale jest ściśle determinowany przepisami prawa. Z tego względu racje słuszności, czy sprawiedliwości społecznej, nie mogą być brane pod uwagę (wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 9 marca 2022 r. sygn. akt II SA/Go 936/21, CBOSA).

W tym stanie rzeczy skarga podlega oddaleniu na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.) o czym orzeczono jak w sentencji wyroku.