UZASADNENIE 1.1 Wyrokiem z dnia 13 listopada 2015 r., sygn. akt I SA/Łd 714/15, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę E. spółka z o.o. z siedzibą w K. (dalej: Spółka, skarżąca) na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi, działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 25 marca 2015 r. w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych. 1.2 Przedstawiając stan sprawy Sąd pierwszej instancji wskazał, że Spółka we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podała, że ma siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wraz z innymi podmiotami powiązanymi kapitałowo oraz z bankiem zawarła umowę cash poolingu (Umowa). Umowa została zawarta w celu efektywniejszego zarządzania środkami finansowymi w grupie kapitałowej, obejmującej kilkanaście podmiotów. Na mocy Umowy, jeden z jej uczestników (Agent) będzie: nabywał od banku jego wierzytelności wobec pozostałych uczestników Umowy (w tym wnioskodawcy), których rachunki bankowe wykażą saldo ujemne oraz przejmował zobowiązania banku wobec uczestników Umowy (w tym od wnioskodawcy), jeżeli ich rachunki bankowe wykażą saldo dodatnie. Transakcje nabywania od banku wierzytelności i przejmowania zobowiązań będą dokonywane według ich wartości nominalnej oraz według stanu na koniec każdego dnia roboczego. Jeżeli wskazane wyżej transakcje doprowadzą do dodatniego salda na rachunku Agenta na koniec dnia roboczego (Agent przejmie zobowiązania o większej wartości niż przeniesione na niego wierzytelności), bank będzie naliczał Agentowi odsetki od kwoty tej różnicy, w wysokości określonej w umowie. Natomiast w przypadku ujemnego salda na rachunku Agenta , Bank będzie pobierał odsetki od kwoty stanowiącej ujemne saldo. Rozliczenia odsetek będą następnie dokonywane między Agentem oraz uczestnikami Umowy. Rozliczenie, zarówno w przypadku odsetek od zobowiązań jak i odsetek od wierzytelności, będzie polegało na przekazywaniu ich części na rachunki bankowe uczestników. Oznacza to, że różnica pomiędzy wartością przekazywanych odsetek, a odsetek naliczanych na rachunku agenta będzie stanowiła jego wynagrodzenie . Uczestnicy Umowy dokonują na rzecz innych uczestników nieodpłatnych poręczeń. Wszyscy uczestnicy pozostają w konsekwencji solidarnie zobowiązani względem Banku. Również ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym związanych z Umową - rachunku cash pooling-owego - ponoszone będą zarówno wydatki związane z prowadzeniem działalności bieżącej, jak i koszty wytwarzania nowych środków trwałych. Uzupełniając wniosek Spółka podała nadto, że zawarła umowę zarządzania saldami netto dla grupy firm na podstawie, której bank umożliwia posiadaczom rachunków i agentowi dokonywania transakcji w ciężar sumy sald. Zgodnie z Umową, bank przenosi na Agenta wierzytelności przysługujące mu wobec każdego z posiadaczy rachunków, których rachunek wykazuje saldo ujemne według stanu na koniec każdego dnia roboczego i według ich wartości nominalnej, bez konieczności zawierania odrębnej umowy. Jednocześnie Bank obciąży rachunek Agenta kwotą stanowiącą wartość nominalną nabytych wierzytelności z tytułu zapłaty za nie. Ponadto, w przypadku przejęcia przez Agenta od Banku jego zobowiązania wobec każdego z posiadaczy rachunku, którego rachunek wskazuje saldo dodatnie na koniec dnia roboczego i według wartości nominalnej, Bank w momencie przejęcia zobowiązania uzna rachunek Agenta kwotą stanowiącą wartość nominalną zobowiązania z tytułu zapłaty za przejęte zobowiązanie. W przypadku, gdy po przejęciu zobowiązań przez Agenta i przeniesieniu wierzytelności na Agenta, różnica pomiędzy wysokością wierzytelności i zobowiązania stanowić będzie saldo dodatnie, Bank naliczy odsetki od tej kwoty. Natomiast jeśli saldo będzie ujemne bank pobierze odsetki od tej kwoty. Obciążenie lub uznanie rachunku z tytułu odsetek przez Bank będzie odbywać się za okresy rozliczeniowe do 5 dnia każdego miesiąca. Zgodnie z Umową bank dokonuje rozliczeń odsetek pomiędzy Agentem oraz pozostałymi uczestnikami w ten sposób, że za każdy dzień kiedy łączna kwota przeniesionych na Agenta wierzytelności będzie większa niż łączna kwota przeniesionych zobowiązań, Bank obciąży rachunek uczestnika i uzna rachunek Agenta zgodnie z przyjętym w Umowie wzorem. W przypadku gdy łączna kwota przeniesionych na Agenta wierzytelności będzie mniejsza niż łączna kwota przeniesionych zobowiązań, Bank uzna rachunek uczestnika i obciąży rachunek Agenta zgodnie z przyjętym w Umowie wzorem. Uczestnicy cash poolingu podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Niektóre z podmiotów są spółkami osobowymi, niebędącymi podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych. Pomiędzy wnioskodawcą a Bankiem nie występują powiązania, o których mowa w przepisach art. 11 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397, ze zm) - dalej: u.p.d.o.p. , są to powiązania, o których mowa w przepisach art. 11 ust. 4 pkt 2 ustawy. Na dzień złożenia uzupełnienia wniosku wysokość odsetek i innych należności nie przekracza limitów, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. Wszystkie rozliczenia w ramach cash poolingu będą dokonywane w polskich złotych w oparciu o prowadzone rachunki. Spółka na chwilę obecną posiada środki trwałe w budowie, w szczególności inwestuje w budowę biogazowi i prowadzi ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dla celów podatkowych. Odsetki, które są naliczane na rachunku bankowym nie są zaliczane do wartości początkowej środków trwałych. Bank, z którym została zawarta umowa cash poolingu ma siedzibę na terytorium Polski. Spółka , jako uczestnik Umowy, nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia poza otrzymanymi w ramach Umowy odsetkami bankowymi. Agent otrzymuje wynagrodzenie w postaci części odsetek naliczonych przez Bank, według zasad określonych w umowie. Przy tak przedstawionym stanie faktycznym Spółka zadała między innymi pytania będące przedmiotem zaskarżonej interpretacji: 1. Czy do wartości transakcji pomiędzy wnioskodawcą a Agentem, która powinna być brana pod uwagę pod kątem obowiązku sporządzania dokumentacji cen transferowych, o której mowa w art. 9a u.p.d.o.p. wliczane jest tylko wynagrodzenie Agenta, czy do wartości transakcji należy wliczyć także nominalną wartość transferowanych środków finansowych między rachunkami bankowymi wnioskodawcy i Agenta?
2. Czy wnioskodawca jest zobowiązany do sporządzania dokumentacji cen transferowych, o której mowa w art. 9a u.p.d.o.p., w zakresie przepływów pieniężnych realizowanych pomiędzy uczestnikami w ramach cash poolingu lub w związku z udzieleniem innym uczestnikom nieodpłatnych poręczeń?
3. Czy w przedstawionym przez wnioskodawcę stanie faktycznym mają zastosowanie przepisy art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p., - w stanie prawnym od 1 stycznia 2015 r. - dotyczące "niedostatecznej kapitalizacji" ? Zdaniem Spółki , do wartości transakcji, która powinna być brana pod uwagę pod kątem obowiązku sporządzania dokumentacji podatkowej wliczane jest tylko wynagrodzenie Agenta. Natomiast do wartości tej transakcji nie jest wliczana wartość nominalna środków finansowych transferowanych między rachunkami bankowymi uczestników. Nadto nie jest ona zobowiązana do sporządzania dokumentacji cen transferowych, o której mowa w art. 9a u.p.d.o.p., w zakresie przepływów pieniężnych realizowanych pomiędzy uczestnikami w ramach cash poolingu ani w związku z udzieleniem innym uczestnikom nieodpłatnych poręczeń. W przedstawionym stanie faktycznym, nie będą także miały zastosowania przepisy u.p.d.o.p. dotyczące "niedostatecznej kapitalizacji". Minister Finansów w wydanej interpretacji indywidualnej z 25 marca 2015 r. uznał stanowisko Spółki w zakresie wszystkich tych zagadnień za nieprawidłowe. Jak zauważył, faktycznym jej celem jest udostępnianie środków pieniężnych między podmiotami z grupy oraz osiąganie przez te podmioty korzyści w postaci odsetek. Jest to zatem rodzaj pożyczek udzielanych między podmiotami uczestniczącymi w tym systemie. Nawet w sytuacji, gdy warunki umowy, np. wysokość oprocentowania odsetek ustala niepowiązany z uczestnikami systemu bank, transfery środków między uczestnikami systemu mogą nie odzwierciedlać warunków rynkowych. Stwierdzenie może wymagać w konkretnym przypadku porównania treści swobodnie zawartych umów ze standardowymi warunkami, określonymi w ofercie bankowej. W szczególności prawdopodobieństwo, że umowne uregulowania mogą odbiegać od rynkowych istnieje, kiedy administratorem rozliczeń staje się podmiot z grupy. Warunki ustalania wynagrodzenia dla uczestnika pełniącego jednocześnie funkcje Agenta powinny odzwierciedlać warunki ustalane w porównywalnych okolicznościach przez podmioty niezależne. Organ uznał również, że kwestia stosowania art. 11 u.p.d.o.p. w odniesieniu do wzajemnych rozliczeń dokonywanych pomiędzy uczestnikami systemu będącymi podmiotami powiązanymi powinna podlegać badaniu przez organy podatkowe, które na podstawie zebranych materiałów w toku prowadzonego postępowania kontrolnego i podatkowego mogą ocenić, czy w danej sytuacji zachodzą okoliczności umożliwiające zastosowanie art. 11 ustawy, do oszacowania dochodów Spółki. Z konstrukcji przedstawionej umowy cash poolingu nie wynika wprost brak możliwości stosowania art. 11 w odniesieniu do przepływów pieniężnych, o których mowa w zapytaniu Spółki. Co do stosowania przepisu art. 9a u.p.d.o.p do opisanego stanu faktycznego, organ stwierdził, że przepis ten nie wyłącza obowiązku dokumentowania transakcji między podmiotami powiązanymi dokonywanych w ramach umów opartych o system zarządzania płynnością finansową. Dokumentacja ta powinna zawierać informacje, które będą niezbędne do oceny, czy podatnik uczestniczący w takiej umowie osiąga wyższe korzyści (np. w postaci niższych kosztów), niż gdyby lokował i pożyczał środki finansowe od podmiotów z nim niepowiązanych. Zatem na Spółce będzie spoczywał obowiązek dokumentacyjny wynikający z art. 9a u.p.d.o.p. , jeżeli wartość transakcji między uczestnikami systemu przekroczy w danym roku podatkowym wartości określone w ust. 2 . W kontekście zawartego w tym przepisie pojęcia transakcji — należy brać pod uwagę łączną wartość wszystkich przepływów pieniężnych pomiędzy rachunkami w wnioskodawcy i innych uczestników w ramach opisanej struktury, a nie wartość samych odsetek. Uprawnienie Spółki do korzystania ze środków finansowych w ramach opisanej we struktury cash poolingu stanowi pożyczkę w rozumieniu definicji zawartej w art. 16 ust. 7b u.p.d.o.p. Jeżeli zatem, podmioty zawierające umowę są podmiotami wskazanymi w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. to przepisy te w niniejszej sprawie mogą znaleźć zastosowanie. Tym samym, w sytuacji gdy Spółka będzie wykazywała saldo debetowe, a także łączna wartość zadłużenia wobec podmiotów wskazanych w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 przekroczy wartości w nich wymienione, wówczas w odniesieniu do odsetek płaconych w związku z uczestnictwem w systemie cash poolingu znajdą zastosowanie ograniczenia w zakresie niedostatecznej kapitalizacji. Jeżeli natomiast w momencie zapłaty odsetek Spółka nie będzie zadłużona wobec podmiotów powiązanych (spłaciła zadłużenie wobec tych podmiotów), przepisy te nie będą miały zastosowania. 1.3 Po bezskutecznym wezwaniu organu interpretacyjnego do usunięcia naruszenia prawa, Spółka w skardze do Sądu zarzuciła naruszenie art. 9a, art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. oraz art. 121 § 1 w zw. z art. 14a § 1 i art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – dalej: O.p. W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie. 1.4 Sąd pierwszej instancji uznał skargę za niezasadną. Sąd stwierdził, że organ interpretacyjny nie naruszył przepisów art. 121 § 1 w zw. z art. 14a § 1 i art. 14b § 1 O.p. Z kolei przywołując regulację z art. 9a , art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 oraz ust. 7b a nadto art. 11 ust. 1 i 4 u.p.d.o.p. zauważył, że zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia przedstawionych zagadnień ma w ramach umowy cash – poolingu dochodzi do transakcji, które można uznać za umowę pożyczki i w tym względzie podzielił stanowisko organu. Umowa cash poolingu jest tzw. umową nienazwaną w rozumieniu prawa cywilnego. W ramach opisanej we wniosku umowy nadwyżki środków uczestnika przekazywane są na konto Agenta ( konto główne ) a następnie rozdysponowywane na konta pozostałych uczestników, tych którzy posiadają niedobory środków . To pozwala na kompensowanie przejściowych nadwyżek , wykazywanych przez jedne podmioty z przejściowymi niedoborami zaistniałymi u innych podmiotów , a wiec przesunięcia środków są zdefiniowane ich stronami, które przystąpiły do umowy. Otrzymane w związku z tymi czynnościami odsetki będące następstwem różnic pomiędzy saldami w wyniku nabywania wierzytelności i przejmowania zobowiązań zgromadzone na rachunku agenta będą dokonywane między nim a uczestnikami umowy . Są one zatem ceną za dokonywane transfery środków pomiędzy uczestnikami umowy . Tym samym w ocenie Sądu przepływy środków pieniężnych ich transfery wypełniają przesłanki zaliczenia ich do umowy pożyczki zdefiniowanej w art. 16 ust. 7b u.p.d.p. Zgodnie z art. 16 ust. 7b w zw. z art. 16 ust. 1 pkt 60 i pkt 61 u.p.d.o. przez umowę pożyczki rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy i zapłacić odsetki, nawet wówczas, gdy zobowiązania stron umowy wynikają z niej w sposób dorozumiany. Spółka będzie otrzymywać odsetki w przypadku, gdy zgromadzone przez nią środki będą zasilały strukturę oraz będzie zobowiązana do zapłaty odsetek w sytuacji, gdy saldo ujemne na jej rachunku zostanie wyrównane środkami pochodzącymi ze struktur. Brak sporządzonych umów pożyczek pomiędzy uczestnikami struktury nie przekreśla możliwości uznania określonych transakcji jako odpowiadających definicji sformułowanej w art. 16 ust. 7b u.p.d..p. Przepis ten wprowadza bowiem własną definicję wskazanej umowy na potrzeby przepisów dotyczących tzw. cienkiej kapitalizacji. W przepisie tym mowa jest o dającym pożyczkę , który zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określona ilość pieniędzy, z kolei biorący zobowiązuje się zwrócić taką sama ilość pieniędzy. Zgoda na zobowiązanie się, jak i zgoda na zwrot wcale nie muszą być wyrażone wprost. Wobec uznania umowy cash poolingu za umowę pożyczki wystąpią ograniczenia wynikające z regulacji art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 albowiem definicja umowy pożyczki na użytek tzw. cienkiej kapitalizacji i jest szersza niż odczytuje ją Spółka zastrzegając , że uczestnicy struktury nie udzielają pożyczek w rozumieniu kodeksu cywilnego. Opisana konstrukcja struktury wskazuje jednoznacznie, że uczestnictwo w systemie umożliwia ograniczenie obciążeń związanych z niedoborami środków finansowych i na fakt pobierania środków w zależności od sytuacji finansowej (saldo ujemne) i przy jednoczesnym wywodzeniu o braku pożyczek dla przepisów o niedostatecznej kapitalizacji jest niekonsekwencją przyjętą przez skarżącą. Faktycznym celem umowy cash-poolingu jest udostępnianie środków pieniężnych pomiędzy podmiotami z grupy oraz osiąganie przez te podmioty korzyści w postaci odsetek. Oznacza to tym samym ,że w ramach zawartej umowy jej uczestnicy dokonują transakcji , o których mowa w art. 9a ust. 1 u.p.d.p., a zatem o ile przekroczą one ustawowe kwoty opisane w art. 9a ust. 2 u.p.d.p. będą zobowiązane do sporządzenia stosownej dokumentacji podatkowej takich transakcji. Stwierdzenie, czy postanowienia danej umowy odbiegają od warunków rynkowych, może wymagać w konkretnym przypadku porównania treści swobodnie zawartych umów ze standardowymi warunkami, określonymi w ofercie bankowej. 2.1 W skardze kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego Spółka zarzuciła : 1) na podstawie art. 174 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U z 2012 r. poz. 270, ze zm) – dalej: p.p.s.a., naruszenie: - art. 9a u.p.d.o.p. przez błędną wykładnię wskazującą, że pod kątem obowiązku sporządzenia dokumentacji cen transferowych do wartości transakcji należy wliczyć nominalną wartość środków finansowych transferowanych pomiędzy rachunkami bankowymi uczestników struktury cash – poolingu a rachunkiem przejmującego zobowiązania i wierzytelności banku prowadzącego rachunki podczas, gdy prawidłowa wykładnia powinna prowadzić do wniosku, że do wartości transakcji, która powinna być brana pod uwagę pod kątem obowiązku sporządzania dokumentacji wliczane być powinno wyłącznie wynagrodzenie Agenta a nie wartość nominalna środków finansowych transferowanych pomiędzy rachunkami bankowymi uczestników; - art. 9a u.p.d.o.p. przez błędną wykładnię wskazując, że na skarżącej ciąży obowiązek sporządzania dokumentacji cen transferowych pomiędzy wszystkimi uczestnikami struktury cash – poolingu w sytuacji, w której pomiędzy uczestnikami nie dochodzi do żądnej transakcji podczas, gdy prawidłowa wykładnia powinna prowadzić do wniosku, że w przypadku przepływów pieniężnych realizowanych pomiędzy uczestnikami w ramach umowy w związku z udzieleniem innym uczestnikom nieodpłatnych poręczeń nie powstaje obowiązek sporządzania dokumentacji; - art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. przez błędną i rozszerzającą wykładnię przepisu polegającą na przyjęciu, że w odniesieniu do odsetek płaconych w związku z uczestnictwem w systemie cash – poolingu znajdą zastosowanie ograniczenia w zakresie niedostatecznej kapitalizacji podczas, gdy prawidłowa wykładnia przepisu powinna prowadzić do wniosku, że wskazane przepisy nie znajdą zastosowania do rozliczeń realizowanych w ramach systemu; 2) na podstawie art. 174 pkt 2 p.p.s.a. naruszenie art. 141 § 4 p.p.s.a. mające istotny wpływ na wynik sprawy w ten sposób, że w treści uzasadnienia orzeczenia Sąd odniósł się do twierdzeń skargi w ten sposób, że stwierdził jedynie lakonicznie, ze nie podziela stanowiska skarżącej w zakresie kwalifikacji opisanych transakcji zawieranych w ramach umowy cash – poolingu oraz, że w orzecznictwie prezentowane są odmienne twierdzenia od twierdzeń Spółki, Sąd jednak nie uzasadnia swojego stanowiska w zakresie definicji pojęcia "transakcja" użytego na gruncie art. 9a ustawy, uzasadnienie sporządzone zgodnie z tym przepisem powinno wskazywać jak w ocenie Sądu należy interpretować to pojęcie, w przeciwnym razie skarżąca nie ma możliwości nawet odniesienia się do twierdzeń zaprezentowanych w wydanym rozstrzygnięciu oraz dokonania oceny prawidłowości swojego stanowiska. Wobec tego Sąd odniósł się do zarzutu wskazanego w skardze, jednakże nie przedstawił swojego stanowiska. Wskazując na powyższe Spółka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania a w konsekwencji nakazanie wydania interpretacji indywidualnej uwzględniającej jej stanowisko, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie sprawy co do istoty na podstawie art. 188 p.p.s.a. i nakazanie wydania interpretacji indywidualnej uwzględniającej jej stanowisko oraz o zasądzenie kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego. 2.2 Organ interpretacyjny nie złożył odpowiedzi na skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: 3.1 Skarga kasacyjna jest pozbawiona usprawiedliwionych podstaw. Odnosząc się do zarzutów skargi kasacyjnej, opartych na obu podstawach prawnych z art. 174 p.p.s.a., należy w pierwszym rzędzie stwierdzić, że pozbawiony podstaw jest zarzut naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. Stosownie do tego przepisu uzasadnienie wyroku powinno zawierać zwięzłe przedstawienie stanu sprawy, zarzutów podniesionych w skardze, stanowisk pozostałych stron, podstawę prawną rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienie. Jeżeli zaś w wyniku uwzględnienia skargi sprawa ma być ponownie rozpatrzona przez organ administracji, uzasadnienie powinno ponadto zawierać wskazania co do dalszego postępowania. Jak przyjmuje się w orzecznictwie sądowym, wadliwość pisemnych motywów wyroku może stanowić przedmiot skutecznego zarzutu kasacyjnego opartego na podstawie przewidzianej w art. 174 pkt 2 p.p.s.a., gdy uzasadnienie wyroku nie zawiera wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie prawa, gdy w ramach przedstawiania stanu sprawy Sąd pierwszej instancji nie wskaże, jaki i dlaczego stan faktyczny przyjął za podstawę orzekania lub gdy jest ono sporządzone w taki sposób, że niemożliwa jest kontrola instancyjna zaskarżonego wyroku (por. wyrok NSA z dnia 29 kwietnia 2016 r., sygn. akt I FSK 1229/14; wszystkie cyt. wyroki dost. na: www.orzeczenie.nsa.gov.pl). Zarzut naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. nie jest natomiast przydatnym instrumentem zarówno do kwestionowania stanowiska sądu w części odnoszącej się do sfery ustaleń faktycznych, jak i do podważania poglądów dotyczących innych kwestii związanych z przebiegiem postępowania przed organami administracji oraz przedstawioną wykładnią prawa materialnego (por. wyrok NSA z dnia 19 maja 2016 r., sygn. akt I OSK 311/15). W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego uzasadnienie zaskarżonego wyroku spełnia wszelkie wymogi wynikające z tego przepisu, co pozwala na dokonanie jego pełnej kontroli instancyjnej. Sam zaś fakt, że Sąd nie zakwestionował zgodność z prawem zaskarżonej interpretacji indywidualnej, jak tego domagała się Spółka, nie oznacza, że dopuścił się naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. Przechodząc do zarzutu skargi kasacyjnej opartego na podstawie z art. 174 pkt 1 p.p.s.a. należy w pierwszym rzędzie dokonać oceny charakteru umowy cash poolingu na tle definicji umowy pożyczki zawartej w art. 16 ust. 7b u.p.d.o.p Naczelny Sąd Administracyjny podziela prezentowany jednolicie w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego poglad, który oparty został na założeniu, że faktycznym celem takiej umowy jest udostępnianie środków pieniężnych pomiędzy podmiotami z grupy oraz osiąganie przez te podmioty korzyści w postaci odsetek. Jest to zatem rodzaj pożyczek udzielanych pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w tym systemie (por. np. wyroki: z dnia 21 lipca 2016 r., sygn. akt II FSK 1739/14; z dnia 12 października 2016 r., sygn. akt II FSK 2553/14; z dnia 22 listopada 2016 r., sygn. akt II FSK 2799/14; z dnia 2 grudnia 2016 r., sygn. akt II FSK 3326/14 oraz z dnia 9 grudnia 2016 r., sygn. akt II FSK 3377/14; z dnia 30 stycznia 2017r., sygn. akt II FSK 4073/14 oraz z dnia 20 września 2017 r., sygn. akt II FSK 2219/15). Wobec tego należy zaakceptować stanowisko zaprezentowanego przez Sąd pierwszej instancji, co oznacza, że stanowisko przedstawione przez Spółkę jest nieprawidłowe. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 60 u.p.d.o.p.(w brzmieniu mającym zastosowanie w niniejszej sprawie) nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej wspólnika posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo wspólników posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec wspólników tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego wspólnika osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu udziałowego takiej spółdzielni. Z art. 16 ust. 1 pkt 61 u.p.d.o.p. wynika, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów: odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych przez spółkę innej spółce, jeżeli w obu tych podmiotach ten sam wspólnik posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji), a wartość zadłużenia spółki otrzymującej pożyczkę (kredyt) wobec wspólników tej spółki posiadających co najmniej 25% jej udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale tych wspólników oraz wobec spółki udzielającej pożyczki (kredytu) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu udziałowego takiej spółdzielni. Stosownie natomiast do art. 16 ust. 7b u.p.d.o.p., definiującego umowę pożyczki na użytek ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, przez pożyczkę, o której mowa w ust. 1 pkt 60 i 61 oraz w ust. 7, rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy; przez pożyczkę tę rozumie się także emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę. W orzecznictwie trafnie wskazuje się, że przepis art. 16 ust. 7b) u.p.d.o.p., definiuje, umowę pożyczki na użytek stosowania normy wynikającej z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. szerzej niż wynika to z definicji zawartej w Kodeksie cywilnym i oznacza każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy i zapłacić odsetki, nawet wówczas, gdy zobowiązania stron umowy wynikają z niej w sposób dorozumiany. Za umowę pożyczki w takim ujęciu uważa się także różne formy umów o świadczenie usług kompleksowego zarządzania płynnością finansową – umów cash poolingu (por. np. wyroki NSA: z dnia 30 września 2015 r., sygn. akt II FSK 3137; z dnia 2 grudnia 2016 r., sygn. akt II FSK 3784/14; oraz z dnia 17 stycznia 2017 r., sygn. akt II FSK 3793/14) . Przepisy polskiego prawa cywilnego nie regulują umowy cash-poolingu i wobec tego umowę taką zaliczyć należy do umów nienazwanych na gruncie prawa cywilnego. Tym niemniej istotą takiej umowy jest to, że jeden z podmiotów (uczestnik umowy) przekazuje własne środki finansowe innemu podmiotowi (innemu uczestnikowi umowy), np. za pośrednictwem banku lub uczestnika pełniącego rolę pool leadera, celem pokrycia przez ten inny podmiot zobowiązań pieniężnych. Otrzymane przez podmiot środki finansowe podlegają zwrotowi wraz z wynagrodzeniem za korzystanie z tych środków, określonym w formie odsetek. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego opisana we wniosku o udzielenie zaskarżonej interpretacji indywidualnej umowa cash poolingu spełnia warunki konieczne umowy pożyczki, o której mowa w art. 16 ust. 7b u.p.d.p. Z opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) wynika bowiem, że choć Bank jest pośrednikiem w przekazywaniu środków pieniężnych, to w istocie do ich przekazywania dochodzi pomiędzy uczestnikami umowy cash poolingu, do której zamierza przystąpić Spółka. Wynika to z logiki struktury zarządzania płynnością finansową - konieczności zwrotu danych środków oraz uzyskiwaniu w związku z tym określonego wynagrodzenia w postaci odsetek. Konkluzji tej nie zmienia rola przypisana w tym przedsięwzięciu Agentowi, będącemu jednym z uczestników umowy. W ramach umowy Bank będzie codziennie ustalał wysokość odsetek na każdym z rachunków wchodzących w skład systemu i na zakończenie każdego miesięcznego okresu rozliczeniowego będzie dokonywał obciążenia lub uznania rachunku z tytułu odsetek . Skarżąca będzie zatem otrzymywać odsetki w przypadku, gdy zgromadzone przez nią środki finansowe będą zasilały rachunki innych uczestników umowy cash poolingu oraz będzie zobowiązana do zapłaty odsetek w sytuacji, gdy saldo ujemne na jej rachunku zostanie wyrównane środkami pochodzącymi od innych spółek - uczestników umowy. Sam fakt, że pomiędzy poszczególnymi uczestnikami systemu nie dochodzi do zawierania umów pożyczki (w rozumieniu prawa cywilnego) nie wyklucza możliwości uznania transakcji jako odpowiadających definicji sformułowanej w art. 16 ust. 7b u.p.d.p. na użytek przepisów dotyczących tzw. niedostatecznej kapitalizacji. Opisana we wniosku struktura cash-poolingu ma na celu optymalne wykorzystanie środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych uczestników wchodzących w skład grupy, a usługa ta będzie przynosiła dodatkową korzyść finansową. Wysokość oprocentowania będzie wynikać z umowy wynegocjowanej przez Bank i uczestników struktury. Odsetki od salda ujemnego/dodatniego na każdym rachunku należącym do uczestnika będą wyliczane przez bank odrębnie, a wyliczone kwoty odsetek będą obciążać/uznawać bezpośrednio dany rachunek.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z powyższego wynika, że uczestnictwo w systemie umożliwia skarżącej ograniczenie obciążeń związanych z niedoborami środków finansowych i pobieranie środków w zależności od sytuacji finansowej – w przypadku salda ujemnego. W związku z możliwością korzystania ze środków innego uczestnika systemu skarżąca płaci odsetki, a otrzymuje odsetki dlatego, że umożliwia korzystanie z własnych środków pieniężnych innemu uczestnikowi. Przytoczone okoliczności dają podstawę do uznania analizowanej umowy za pożyczkę w rozumieniu art. 16 ust. 7b u.p.d.o.p. Istota umowy pożyczki polega przy tym nie tyle na przeniesieniu własności jej przedmiotu na biorącego pożyczkę, ile na stworzeniu prawnej podstawy uzyskania własności przez tego ostatniego (por. wyrok NSA z dnia 27 lipca 2016 r., sygn. akt II FSK 991/16). Prawidłowo zatem organ interpretacyjny stwierdził, co zaakceptował Sąd pierwszej instancji, że w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym znajdą zastosowanie przepisy o dotyczące tzw. niedostatecznej kapitalizacji o ile spełnione zostaną pozostałe warunki wymienione w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. Odnosząc się do kolejnej spornej kwestii tj. obowiązku sporządzania przez skarżącą dokumentacji o jakiej mowa w art. 9a u.p.d.o.p., należy przyznać rację Sądowi pierwszej instancji oraz organowi interpretacyjnemu, co oznacza, że stanowisko w Spółki tym względzie jest nieprawidłowe. Zgodnie z art. 9a ust. 1 u.p.d.o.p. podatnicy dokonujący min. transakcji z podmiotami powiązanymi z tymi podatnikami (w rozumieniu art. 11 ust. 1 i 4 u.p.d.o.p.) są obowiązani do sporządzenia dokumentacji podatkowej takich transakcji z uwzględnieniem wymogów wymienionych w punktach 1-6 tego artykułu. Na podstawie art. 9a ust. 2 u.p.d.o.p., obowiązek sporządzenia dokumentacji występuje w przypadku, gdy łączna kwota (lub jej równowartość) transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi wynikająca z umowy lub rzeczywiście zapłacona w roku podatkowym łączna kwota wymagalnych w roku podatkowym świadczeń przekracza wartości wskazane w tym przepisie. Zatem, konieczność sporządzenia dokumentacji cen transferowych zachodzi w przypadku, gdy spełnione są kumulatywnie następujące warunki: dochodzi do transakcji; transakcja jest realizowana pomiędzy podmiotami powiązanymi oraz łączna kwota transakcji przekracza kwoty wskazane w art. 9a ust. 2 u.p.d.o.p. Pojęcie "transakcja" nie zostało zdefiniowane w tym przepisie ani w innych przepisach prawa podatkowego bądź cywilnego, a zatem można uznać, iż nie posiada ono definicji legalnej. W takim przypadku należy posłużyć się znaczeniem słownikowym, w myśl którego "transakcja" to operacja handlowa dotycząca kupna lub sprzedaży towarów lub usług lub umowa handlowa na kupno lub sprzedaż towarów lub usług, też zawarcie takiej umowy . Jak wskazano wyżej, przedstawiona we wniosku umowa cash poolingu wyczerpuje znamiona pożyczki w rozumieniu art. 16 ust. 7b u.p.d.o.p. Skoro faktycznym celem umowy jest udostępnianie środków pieniężnych pomiędzy podmiotami powiązanymi z grupy oraz osiąganie przez te podmioty korzyści w postaci odsetek, to tym samym w ramach zawartej umowy jej uczestnicy dokonują transakcji, o których mowa w art. 9a ust. 1 u.p.d.o.p. Nie sposób zatem zgodzić się ze stanowiskiem Spółki, że pomiędzy spółkami - uczestnikami systemu nie dochodzi do transakcji o jakich mowa w art. 9a u.p.d.o.p. Przeciwnie, w opisanej we wniosku umowie wyrażona została w sposób wyraźny zgoda na przeniesienie określonej ilości pieniędzy na określony podmiot - tyle tylko, że przez określenie sposobu wskazania i ustalenia tego podmiotu. W ten sam sposób wskazano, że dojdzie do zgody na zobowiązanie się do przeniesienia środków na określony podmiot. Druga strona transakcji została określona przez wskazanie sposobu jej ustalenia. Skoro podano kryteria i sposób zerowanie sald, a ilość członków grupy jest stała, to z góry wiadomo, kto i w jakim zakresie będzie drugą stroną transakcji. Każdy z uczestników umowy z góry wyraził także w niej zgodę na przekazanie określonej co do sposobu i wysokości wskazanej kwoty środków, w dodatnim saldzie środków pieniężnych. Wobec tego, o ile przekroczone zostaną ustawowe kwoty opisane w art. 9a ust. 2 u.p.d.o.p., uczestnicy będą zobowiązani do sporządzenia stosownej dokumentacji podatkowej takich transakcji. Trafnie przy tym organ skonstatował, że wymaganą przepisem wartość transakcji należy ustalić biorąc pod uwagę wartość środków finansowych transferowanych pomiędzy rachunkami bankowymi uczestników opisanego systemu a nie jedynie wysokość wynagrodzenia Agenta, jak to wywodzi Spółka. Umowa cash poolingu jest formą efektywnego zarządzania środkami finansowymi stosowaną przez podmioty należące do grupy, której celem jest polepszenie płynności finansowej poszczególnych spółek. Koncentracja środków z jednostkowych rachunków poszczególnych podmiotów umożliwia kompensowanie przejściowych nadwyżek wykazywanych przez jedne z podmiotów z przejściowymi niedoborami występującymi u innych podmiotów. Skutkiem uczestnictwa w systemie jest minimalizowanie kosztów kredytowania działalności podmiotów, które przystąpiły do systemu poprzez kredytowanie przy wykorzystaniu środków własnych grupy. Przepis art. 9a u.p.d.o.p. nie wyklucza obowiązku dokumentowania transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi w ramach dokonywanych w wykonaniu postanowień umowy cash poolinu. Transfery środków w ramach tego systemu dokonywane pomiędzy uczestnikami systemu, którzy są ich odbiorcami, jak i odbiorcami odsetek mogą nie odzwierciedlać warunków rynkowych, nawet jeżeli warunki ustala niepowiązany z uczestnikami systemu bank. 3.2 Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., skargę kasacyjną oddalił. O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 209 w zw. z art. 204 pkt 1 i art. 205 § 2 p.p.s.a.
