Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Małgorzata Roleder, Sędziowie sędzia NSA Anna Sobolewska-Nazarczyk (spr.), sędzia NSA Elżbieta Trykoszko, Protokolant Sylwia Tokajuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 18 grudnia 2009 r. sprawy ze skargi Z. M. Ł., B. Ł., J. H. K. na decyzję Wojewody P. z dnia [...] kwietnia 2009 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego w sprawie o zwrot nieruchomości - oddala skargę.-

Wojewoda P. zaskarżoną decyzją z dnia [...] kwietnia 2009 r. Nr [...], po rozpatrzeniu odwołania Pani Z. Ł. od decyzji Starosty Ł. [...] lutego 2009 r., umarzającej postępowanie o zwrot nieruchomości położonej w K., gmina P., oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr [...] o pow. 2,94 ha (stary [...]) oraz [...] o pow. 0,14 ha i [...] o pow. 0,14 ha (stary nr[...] ), przejętej na własność Skarbu Państwa na mocy postanowienia Sądu Powiatowego w Ł. z dnia [...] lutego 1975 r. sygn. akt [...], utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

U podstaw tego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne:

Starosta Ł. decyzją z dnia [...] lutego 2009 r., na podstawie art. 105 § 1 kpa, umorzył postępowanie, wszczęte na wniosek Z. M. Ł., o zwrot wyżej opisanej nieruchomości, przejętej na własność Skarbu Państwa na mocy postanowienia Sądu Powiatowego w Ł. z dnia [...] lutego 1975 r. sygn. akt [...]. Zdaniem organu I instancji nie ma podstaw prawnych w świetle art. 261 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami do zwrotu nieruchomości przejętych na rzecz Skarbu Państwa na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 czerwca 1962 r. o przejmowaniu nieruchomości rolnych na własność Państwa za zaległe należności.

Odwołanie od powyższej decyzji do Wojewody P. wywiodły: Z. M. Ł., J. H. K., B. W. Odwołujące wskazały na fakt spłacenia wszystkich długów ciążących na przedmiotowym gospodarstwie rolnym i podkreślały na okoliczności, ich zdaniem, nieprawidłowego przejęcie powyższego gospodarstwa oraz na krzywdy moralnej i materialnej, jakiej doznały.

Wojewoda P. po rozpatrzeniu w/w odwołania podzielił stanowisko organu pierwszej instancji i decyzją z dnia[...] kwietnia 2009 r. Nr [...] utrzymał w mocy kwestionowane rozstrzygnięcie.

W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy wyjaśnił, iż nieruchomość przejęta na rzecz Skarbu Państwa na podstawie ustawy z dnia z dnia 28 czerwca 1962 r. o przejmowaniu nieruchomości rolnych na własność Państwa za zaległe należności – nie podlega zwrotowi na podstawie art. 69 ust.1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, która to ustawy straciła moc dnia 1 stycznia 1998 r. na podstawie art. 241 pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. W świetle powyższego organ odwoławczy uznał, że brak jest podstaw prawnych do zwrotu przedmiotowych nieruchomości i na tej podstawie umorzył postępowanie w sprawie.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku wywiodły: Z. M. Ł., J. H. K., B. Ł.. Skarżące, oprócz powtórzenia wszystkich zarzutów zawartych w odwołaniu, stanowczo domagały się zwrotu spłaconych długów za przejęte gospodarstwo rolne i unieważnienia wyroków sądów powszechnych z dnia [...] sierpnia 1979 r. i [...] lipca 1994 r.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda P. wniósł o jej oddalenie, podtrzymując w całości argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, dalej cytowanej jako: p.p.s.a. (Dz. U. nr 153, poz. 1270) sąd administracyjny bada legalność zaskarżonej decyzji, to jest jej zgodność z prawem materialnym określającym prawa i obowiązki stron oraz prawem procesowym regulującym postępowanie przed organami administracji publicznej i oceny tej dokonuje w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w sprawie. Zgodnie zaś z art. 134 § 1 cytowanej ustawy sąd rozstrzyga o skardze w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, a podstawowym kryterium kontroli jest zgodność zaskarżonego aktu z prawem. Oznacza to, iż kontrola sądowa nie ogranicza się do zbadania zasadności zarzutów, ale Sąd kontroluje, czy przy wydawaniu decyzji nie doszło jeszcze do innych naruszeń.

W świetle powyższych kompetencji sądu administracyjnego, już na wstępie należało stwierdzić, że żądania skarżących zwrotu spłaconych długów za przejęte gospodarstwo rolne i unieważnienia wyroków sądów powszechnych z dnia [...] sierpnia 1979 r. i [...] lipca 1994 r., nie mogły zostać uwzględnione. Sąd administracyjny nie ma, bowiem uprawnień do podejmowania takich rozstrzygnięć, w razie natomiast stwierdzenia naruszenia prawa może jedynie uchylić zaskarżony akt ewentualnie stwierdzić jego nieważność. Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd nie stwierdził jednak, aby w sprawie nastąpiło naruszenie przepisów prawa.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że nieruchomość stanowiąca działki nr [...] (obecnie nr [...]) oraz nr [...] (obecnie nr [...] i [...]), których zwrotu domagają się skarżące została przejęta na własność Skarbu Państwa za zaległe należności, jako gospodarstwo zaliczone do ekonomicznie podupadłych, postanowieniem Sądu Powiatowego w Ł. z dnia [...] lutego 1975 r. sygn. akt [...] wydanym na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 czerwca 1962 r. o przejmowaniu nieruchomości rolnych na własność Państwa za zaległe należności (tekst jedn. Dz.U. z 1969r. Nr 17, poz. 130). Przedmiotem toczącego się postępowania była natomiast kwestia możliwości zwrotu nieruchomości przejętej przez Skarb Państwa na podstawie w/w ustawy.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 powyższej ustawy przymusowe przejęcie całości lub części nieruchomości rolnej na własność Państwa następowało na podstawie postanowienia sądu powiatowego właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Wniosek o wydanie postanowienia zgłaszał organ finansowy w wykonaniu uchwały prezydium powiatowej rady narodowej o wszczęciu postępowania. Do wniosku organ finansowy dołączał odpis uchwały prezydium powiatowej rady narodowej i wykaz należności scalonych. Przepis art. 4 ust. 1 tej ustawy wskazywał natomiast, że po stwierdzeniu, że zaległości objęte wykazem należności scalonych są ostatecznie ustalone oraz, że zachodzą przewidziane w ustawie warunki do przejęcia nieruchomości na własność Państwa, sąd wydawał postanowienie o przejęciu na własność Państwa całości lub części nieruchomości.

Analizując powyższe przepisy stwierdzić należy, że dokonywane na podstawie omawianej ustawy z dnia 28 czerwca 1962 r. przejęcie nieruchomości nie było wynikiem toczącego się w postępowania administracyjnego, lecz wynikało z prawomocnego orzeczenia sądu. Uchwała zaś organu, jakim było Prezydium Powiatowej Rady Narodowej nie niosła ze sobą skutku wywłaszczenia, lecz była niezbędna dla wszczęcia postępowania sądowego. Stąd też przejęcie nieruchomości w trybie omawianej ustawy nie może zostać uznane za wywłaszczenie dokonane w trybie wywłaszczeniowym, bowiem nie było dokonywane w drodze władczego aktu organu administracji publicznej, jakim jest decyzja administracyjna, lecz w drodze prawomocnego orzeczenia sądowego (tak: WSA w Poznaniu z dnia 9 października 2009 r. II SA/Po 209/09, treść: www.nsa.gov.pl).

Obowiązująca obecnie ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.) dopuszcza w art. 136 ust.3 możliwość zwrotu na rzecz poprzedniego właściciela lub jego następcy prawnego nieruchomości wywłaszczonej, jeżeli stosownie do przepisu art. 137, stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Jak podkreśla się przy tym w doktrynie art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami używa określenia "zwrot wywłaszczonej nieruchomości", co nie ogranicza możliwości użycia instytucji zwrotu nieruchomości jedynie do nieruchomości wywłaszczonych w trybie przewidzianym przez ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Zwrotowi mogą podlegać, zatem nieruchomości wywłaszczone, niezależnie od tego, kiedy nastąpiło wywłaszczenie, o ile nastąpiło ono na podstawie obowiązującej wówczas ustawy wywłaszczeniowej (G. Bieniek, Komentarz do Ustawy o Gospodarce Nieruchomościami Tom II, Zielona Góra 2000, str. 181 - 182). Ponadto przepis art. 216 ustawy o gospodarce nieruchomościami wymienia w sposób ścisły ustawy, do których zastosowanie mają przepisy o zwrocie wywłaszczonych nieruchomości. Wśród tych nieruchomości nie wymienia się jednak takich, które zostały przejęte na rzecz Skarbu Państwa na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1962 r. o przejmowaniu nieruchomości rolnych na własność Państwa za zaległe należności. Jednocześnie podkreślić należy, że uregulowania przepisu art. 216 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami w zakresie zwrotu nieruchomości wywłaszczonych lub przejętych czy też nabytych przez Skarb Państwa w szczególnym trybie mają charakter wyczerpujący i nie jest dopuszczalna wykładnia rozszerzająca zastosowanie tego przepisu na przypadki utraty własności objęte innymi aktami prawnymi (por. wyrok NSA z dnia 26 października 2004r., OSK 771/04, wyrok NSA z dnia 3 października 2000r., IV SA 2179/98 i z dnia 21 listopada 2000r., IV SA 2172/00).

Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, że skoro dokonane, na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1962 r. o przejmowaniu nieruchomości rolnych na własność Państwa za zaległe należności, przejęcie nieruchomości na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu, nie kwalifikuje się jako akt wywłaszczeniowy, zwrot nieruchomości w drodze administracyjnej jest niemożliwy, Jest to uzasadnione tym bardziej, że także przepis art. 216 ustawy o gospodarce nieruchomościami takiej możliwości nie przewiduje. W konsekwencji przyjąć należy, że skarżące nie mogą domagać się zwrotu przedmiotowej nieruchomości w administracyjnym trybie zwrotu wywłaszczonych nieruchomości, uregulowanym w ustawie o gospodarce nieruchomościami.

W świetle powyższych okoliczności organy obu instancji prawidłowo uznały, że nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania administracyjnego w zakresie zwrotu nieruchomości przejętej z mocy ustawy z dnia 28 czerwca 1962 r. o przejmowaniu nieruchomości rolnych na własność Państwa za zaległe należności i zasadnie umorzyły wszczęte postępowanie jako bezprzedmiotowe. Bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego oznacza, że brak jednego z elementów materialnego stosunku procesowego, wobec tego nie można wydać decyzji załatwiającej sprawę co do jej istoty. Postępowanie w niniejszej sprawie jest bezprzedmiotowe z uwagi na brak podstawy prawnej do orzekania w przedmiocie zwrotu nieruchomości.

W tym stanie rzeczy Sąd uznając skargę za nieuzasadnioną, na podstawie

art. 151 ustawy z dnia 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz.1270 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.