Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Jan Kacprzak (spr.), Sędziowie NSA Jan Bała, Anna Robotowska, Protokolant Anna Fyda, po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2007 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej R. Spółki Akcyjnej w W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 maja 2006 r. sygn. akt VI SA/Wa 542/06 w sprawie ze skargi R. Spółki Akcyjnej w W. na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 stycznia 2006 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 11 maja 2006 r., sygn. akt VI SA/Wa 542/06 oddalił skargę R. S.A. z siedzibą w W. na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 13 stycznia 2006 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny oparł swe ustalenia na następującym stanie sprawy:

W dniu 10 kwietnia 2001 r. skarżący wniósł do Urzędu Patentowego RP podanie o zarejestrowanie znaku towarowego (słowno-graficznego) o nazwie "R-Profit".

Decyzją z dnia 11 sierpnia 2005 r., znak [...] Urząd Patentowy odmówił udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy słowno-graficzny "R-Profit".

Urząd Patentowy po przeprowadzeniu badań stwierdził, że powyższy znak towarowy nie może być zarejestrowany, gdyż jest podobny w rozumieniu art. 9 ust 1 pkt 1 Ustawy z dnia 31 stycznia 1985 r. o znakach towarowych (Dz. U. z 1985 r. Nr 5, poz. 17 ze zm.) - dalej zwana u.z.t. - do zarejestrowanego na rzecz [...] S.A. w W., z pierwszeństwem od dnia 3 listopada 1993r. pod numerem R-87400, znaku towarowego słownego "Profit" do oznaczania usług prowadzenia oprocentowanej lokaty pieniężnej w złotych. Organ podniósł również, iż w przedmiotowej sprawie kwestia usług nie budziła wątpliwości, bowiem oba oznaczenia przeznaczone są do takich samych usług dla szerokiego kręgu odbiorców, tj. usługi bankowe. Nie ulegało również wątpliwości, iż przeciwstawione znaki, zgłoszony słowno-graficzny "R-Profit" i zarejestrowany "Profit", nie mogą istnieć równolegle w obrocie towarowym bez niebezpieczeństwa zaistnienia pomyłki, o której mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 u.z.t. W ocenie organu nie ulegało wątpliwości, iż zgłoszony znak jest podobny pod względem fonetycznym i znaczeniowym ze znakiem zarejestrowanym. Podobieństwo przedmiotowych znaków nie ulegało wątpliwości, gdyż drugi człon znaku - słowo "Profit" - jest identyczne ze znakiem zarejestrowanym. Znak zgłoszony różni się jedynie tym, że przed słowem "Profit" dodano dużą literę "R", a całość pisana jest pogrubioną kursywą w kolorze żółtym. Taka postać zgłoszonego znaku, zdaniem Urzędu Patentowego, nie eliminuje jego podobieństwa do znaku zarejestrowanego i może wprowadzać w błąd przeciętnego odbiorcę co do pochodzenia świadczonych usług, tym bardziej, że świadczone usługi przez zgłaszającego i uprawnionego są tego samego rodzaju.

Decyzją z dnia 13 stycznia 2006 r., wydaną w wyniku wniosku skarżącego o ponowne rozpatrzenie sprawy, organ utrzymał w mocy decyzję z dnia 11 sierpnia 2005 r., podtrzymując dotychczasowe stanowisko odnośnie podobieństwa zgłoszonego znaku z już zarejestrowanym i możliwości wprowadzenia odbiorcy w błąd.

Skargę na powyższą decyzję złożył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego R. S.A., zarzucając jej naruszenie prawa materialnego, art. 9 ust. 1 pkt 1 u.z.t., poprzez niewłaściwe zastosowanie w sprawie, przejawiające się w przyjęciu, iż podobieństwo oznaczeń, których przedmiotowa sprawa dotyczy jest tego rodzaju, że może wprowadzić w błąd odbiorców co do pochodzenia towarów oraz iż pozostałe czynniki wpływające na możliwość wprowadzenia w błąd odbiorców, co do pochodzenia towarów nie wyłączają prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd odbiorców co do pochodzenia towarów. Skarżący zarzucił również naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 7, i 77 § 1 k.p.a., poprzez niepełne wyjaśnienie stanu faktycznego będącego podstawą rozstrzygnięcia.

Rozpoznając skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny na wstępie zaznaczył, iż art. 315 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117, ze zm.) - zwanej dalej p.w.p. - wyraża zasadę, w myśl której zdolność ochronną znaków towarowych zarejestrowanych lub zgłoszonych do rejestracji przed 22 sierpnia 2001 r. ocenia się na podstawie dotychczasowych przepisów. Przepisami stanowiącymi podstawę do oceny zdolności ochronnej znaku towarowego "R-Profit" są zatem przepisy ustawy z dnia 31 stycznia 1985 r. o znakach towarowych, gdyż został on zgłoszony do rejestracji w dniu 10 kwietnia 2001 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zaznaczył, że stosownie do przepisu art. 9 ust. 1 pkt 1 u.z.t., który stanowił podstawę rozstrzygnięcia Urzędu Patentowego, przeszkodę do rejestracji znaku "R-Profit" (przeznaczonego do oznaczenia usług bankowych dla średnich i małych przedsiębiorstw) stanowi prawo rejestracji znaku towarowego "Profit" zarejestrowanego z wcześniejszym pierwszeństwem na rzecz [...] S.A. Znak ten został zarejestrowany 19 października 1995 r. z pierwszeństwem od dnia 3 listopada 1993 r. i został przeznaczony do oznaczania usług prowadzenia oprocentowanej lokaty pieniężnej w złotych.

W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego o tym, że w niniejszej sprawie chodzi o usługi tego samego rodzaju świadczy okoliczność, iż oba znaki zostały przeznaczone do oznaczania usług z klasy 36. Porównując wykazy usług przeciwstawionych znaków, Wojewódzki Sąd stwierdził, że wszystkie usługi z klasy 36 zawarte w wykazie znaku "Profit" są tego samego rodzaju, co część usług z klasy 36 zgłoszonego znaku "R-Profit". Wojewódzki Sąd Administracyjny ocenił, że w usługach bankowych dla średnich i małych przedsiębiorstw mieści się nie tylko prowadzenie rachunków bankowych, udzielanie kredytów ale także prowadzenie oprocentowanej lokaty pieniężnej w złotych. Wojewódzki Sąd Administracyjny podzielił w całości analizę wykazu usług jaką przeprowadził Urząd Patentowy w zaskarżonej decyzji, że występuje tu więc jednorodność usług.

W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego Urząd Patentowy dokonał w sposób prawidłowy analizy podobieństwa przedmiotowego znaku "R-Profit" i przeciwstawionego mu znaku "Profit". Oba znaki w ocenie Wojewódzkiego Sądu należy porównywać według podobieństwa ich warstwy słownej, fonetycznej i znaczeniowej, mając na uwadze, iż znak "R-Profit" jest znakiem słowno-graficznym. Zdaniem Wojewódzkiego Sądu, mimo że chodzi o znak słowny i słowno-graficzny, można mówić także o ich podobieństwie graficznym, gdyż znak "R-Profit" i przeciwstawiony znak "Profit" różnią się jedynie literą "R", trzon obu znaków - "Profit" - jest identyczny. W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego - sugeruje to odbiorcy podobieństwo obu oznaczeń zarówno w płaszczyźnie graficznej, jak i w kontekście fonetycznym, szczególnie, że jedyna różnica leży w literze "R".

Wojewódzki Sąd Administracyjny nie podzielił stanowiska skarżącego, że litera "R" jest na tyle istotna, że powoduje brak podobieństwa obu porównywanych znaków. W ocenie Wojewódzkiego Sądu Urząd Patentowy prawidłowo uznał, że oba znaki są podobne. Trzon znaku "R-Profit", jak i przeciwstawionego znaku "Profit" oznacza w języku polskim korzyść, zysk, dochód, i słowo to, jako takie, rzadko używane jest w języku potocznym, występuje raczej jako słowo specjalistyczno-finansowe.

W ocenie Wojewódzkiego Sądu Urząd zasadnie uznał, iż decydującym o podobieństwie znaków jest trzon "Profit", zaś litera "R" nie zmienia warstwy znaczeniowej znaku i może być odbierana jako element uściślający charakter usługi. W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego łudzące podobieństwo oznaczeń w płaszczyźnie fonetycznej, graficznej i znaczeniowej mają wpływ na niebezpieczeństwo konfuzji obu znaków.

Wojewódzki Sąd podkreślił, iż Urząd Patentowy, wbrew twierdzeniom skarżącego, dokonał analizy znaku w całości, odniósł się również do grafiki znaku "R-Profit". W ocenie Wojewódzkiego Sądu grafika ta jest stosunkowo prosta i trudno mówić, że właśnie ona wyróżnia znak "R-Profit", zwłaszcza, iż przy znaku słowno-graficznym decydujące znaczenie ma element słowny.

Twierdzenie skarżącego, iż jego produkty mają inne kanały dystrybucji - gdyż inny departament obsługuje w banku małych i średnich przedsiębiorców, a inny klientów indywidualnych, nie wyklucza w ocenie Wojewódzkiego Sądu możliwości konfuzji, gdyż można myśleć, że usługa pochodzi od podmiotu, który łączy związek organizacyjno-prawny z właścicielem prawa ochronnego na znak towarowy "Profit".

W ocenie Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego zaskarżona decyzja nie naruszyła art. 7 i 77 § 1 k.p.a., bowiem Urząd Patentowy w sposób prawidłowy zgromadził i ocenił materiał dowodowy zebrany w sprawie, a także dokonał prawidłowego uzasadnienia swojej decyzji zgodnie z dyspozycją art. 107 § 3 k.p.a. Przestawiając sposób badania przeciwstawionych znaków we wszystkich płaszczyznach, Urząd Patentowy wskazał, że przeciętny odbiorca może pomylić znaki "R-Profit" i "Profit", a przeprowadzona analiza i ocena podobieństwa przeciwstawionych znaków była dokonana zgodnie z ustaloną praktyką, z uwzględnieniem wszystkich koniecznych dokumentów tejże oceny, która to znalazła swoje odzwierciedlenie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Odnosząc się do warunków obrotu gospodarczego, w jakich funkcjonują omawianie oznaczenia w zakresie reklamy, to w ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego słusznie zauważył Urząd Patentowy w odpowiedzi na skargę, że usługi finansowe z reguły reklamowane są ze wskazaniem usługodawcy. Prawidłowy wydaje się w ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego pogląd Urzędu Patentowego, że jeśli w świadomości odbiorcy utrwalił się już związek znaku towarowego, oznaczającego określoną usługę, z miejscem jej świadczenia, podobny nowy znak dla tej samej usługi może automatycznie uznać za pochodzący z tego samego źródła, ignorując przy tym informacje dotyczące usługodawcy. Z drugiej strony, zważając na różnice dotyczące usługodawcy, może uznać, że właścicieli tak podobnych oznaczeń, jak w rozpatrywanym przypadku, łączą jakieś związki organizacyjno-prawne. Z tego powodu współistnienie na rynku usług finansowych obydwu omawianych znaków może prowadzić do powstania stanu niepewności co do ich pochodzenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny podkreślił również, że w prawie państw zachodnich wykształciła się zasada, że w przypadku kolizji dwóch znaków, wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na rzecz uprawnionego do znaku towarowego z wcześniejszym pierwszeństwem. Zasada ta jest konsekwencją przekonania, iż przedsiębiorca, który dla towarów/usług tego samego rodzaju wybiera znak towarowy podobny do znaku z wcześniejszym pierwszeństwem, działa na własne ryzyko i wątpliwości winny być rozstrzygane na jego niekorzyść.

Powyższy wyrok skargą kasacyjną zaskarżył w całości R. S.A., wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Skarżący zarzucił wyrokowi:

1. Naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy poprzez naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a., polegające na nieuchyleniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny zaskarżonej decyzji Urzędu Patentowego, pomimo naruszenia przez Urząd Patentowy przepisów postępowania, a mianowicie art. 7, 77 § 1 i 107 § 3 k.p.a. oraz naruszenie art. 3 § 2 p.p.s.a. w związku z art. 1 § 2 p.u.s.a. poprzez zaniechanie rozpoznania zasadniczych zarzutów skargi na decyzje Urzędu Patentowego w następstwie czego decyzja nie została poddana kontroli pod względem jej zgodności z prawem, co miało istotny pływ na wynik sprawy.

2. naruszenie przepisów prawa materialnego (art. 174 pkt 1 p.p.s.a.), tj. naruszenie art. 9 ust. 1 pkt 1 u.z.t., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, co doprowadziło do uznania, że identyczność elementów słownych opisowych może wpłynąć na wprowadzenie w błąd odbiorców, co do pochodzenia towarów.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Według art. 183 § 1 p.p.s.a., rozpoznanie skargi kasacyjnej następuje w jej granicach, z wyjątkiem nieważności postępowania, którą Sąd bierze pod uwagę z urzędu - ten element nie występuje w rozpoznawanej sprawie.

Skarga kasacyjna nie jest zasadna.

Przede wszystkim nie ma usprawiedliwionych podstaw zarzut naruszenia art. 3 § 2 p.p.s.a. w zw. z art. 1 § 2 p.u.s.a., gdyż, po pierwsze, Wojewódzki Sąd Administracyjny dokonywał kontroli zaskarżonej decyzji administracyjnej, nie zaś innych aktów lub czynności niewymienionych w art. 3 § 2 p.p.s.a., oraz dokonywał tej kontroli wyłącznie pod kątem jej zgodności z prawem - jej legalności, a nie innych pozaprawnych kryteriów. Ponadto Wojewódzki Sąd Administracyjny dokonał całościowej oceny sprawy w jej granicach, oceniał zaskarżoną decyzję w odniesieniu do porównywalnych znaków "Profit" i "R-Profit" w pełnej kategorii ich warstw - znaczeniowej, słownej, fonetycznej, wizualnej - graficznej oraz co do wyrazu słowa "Profit" występującego w obu znakach jako ich trzon i co do litery "R" występującej w zgłoszonym znaku, a także jego kolorystyki, a następnie, co najistotniejsze, z punktu widzenia ogólnego, całościowego wrażenia jakie porównywane znaki mogą wywoływać na przeciętnym odbiorcy usług bankowych zarówno na rynku reklamowym, jak i w miejscu świadczenia tych usług.

Nie jest zatem zasadny zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ p.p.s.a. w zw. z art. 7, 77 § 1 i art. 107 § 3 k.p.a.

Jeżeli chodzi o zarzut naruszenia prawa materialnego - art. 9 ust. 1 pkt 1 u.z.t., to z uzasadnienia skargi kasacyjnej wynika, że jest on związany wyłącznie z tym elementem zgłoszonego znaku, którym jest wyraz - słowo "Profit".

Skarżący nie zakwestionował zatem w skardze kasacyjnej, że obydwa znaki dotyczą oznakowania tego samego rodzaju usług, tj. usług bankowych należących do klasy 36. Nie zakwestionował, że grafika i kolorystyka zgłoszonego znaku jest stosunkowo prosta i trudno przyjąć, że to właśnie ona wyróżnia zgłoszony znak, a zatem skarżący tym samym przyjął w skardze kasacyjnej, że decydującym w zgłoszonym znaku jest element słowny.

Przy tak sformułowanej skardze kasacyjnej jedynym wnioskiem jest, że skoro skarżący zarzuca, że wyraz - słowo "Profit" występujące w obydwu porównywanych znakach nie ma zdolności odróżniającej a jedynie znaczenie ogólnoinformacyjne dla przeciętnego odbiorcy, jako wskazujące na osiąganie zysku, odnoszenie korzyści, na zyskowność usługi, to tym samym przyjął w sprawie, że znaczenie odróżniające i dominujące ma jedynie litera "R" występująca w zgłoszonym znaku.

Tak sformułowana skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Wojewódzki Sąd Administracyjny trafnie wskazał, że przy porównywaniu znaków należy uwzględnić ogólne, całościowe wrażenie, jakie porównywane oznaczenia wywierają na odbiorcy, a zatem dla odbiorcy decydujące znaczenie mają elementy dominujące, jakie występują w porównywanych znakach. Jeżeli zatem elementem dominującym w obu znakach są ich cechy wspólne, to zachodzi między nimi podobieństwo stwarzające ryzyko konfuzji w znaczeniu art. 9 ust. 1 pkt 1 u.z.t. Jeżeli dominują różnice, to ryzyko takiej konfuzji jest mało prawdopodobne u przeciętnego - dobrze zorientowanego, rozważnego odbiorcy określonego rodzaju usług.

Trafne jest stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, akceptujące ocenę Urzędu Patentowego, że decydującym o podobieństwie obydwu porównywalnych znaków jest trzon słowny "Profit". To ten element jest elementem dominującym w każdym z tych znaków. To ten wspólny element może sprowadzić ryzyko skojarzenia znaku zgłoszonego "R-Profit" z wcześniejszym zarejestrowanym znakiem "Profit".

Różnica polegająca na dodaniu litery "R-" (z myślnikiem) nie zmienia warstwy znaczeniowej całego oznaczenia "R-Profit", gdyż nadal pozostaje wyraz - słowo "Profit" jako dominujące, co może być odbierane jako zmodyfikowana usługa tego samego banku, jej nowa odmiana, nowa wersja dotychczasowego znaku "Profit" dla usług pochodzących z tego samego banku lub może wywoływać u potencjalnych nabywców usług przeświadczenie o związkach organizacyjno-prawnych, ekonomicznych między bankami - właścicielami obu oznaczeń, zarówno w miejscu świadczenia usług, jak i w odbiorze reklamowym.

Podnieść należy, że znak usługowy pełni w istocie funkcję oznaczenia przedsiębiorstwa, w tym przypadku banku i wskazuje na podmiot świadczący usługę a mniej na usługę jako taką.

Także w warstwie fonetycznej w zgłoszonym porównywanym znaku "R-Profit" wybija się słowo "Profit", które jest jedynym elementem zarejestrowanego znaku "Profit". Litera "R" w znaku zgłoszonym nie niweluje tej dominanty fonetycznej wyrazu - słowa "Profit".

Także w warstwie wizualnej - graficznej zgłoszonego znaku wybija się na pierwszy plan nie litera "R-" lecz wyraz "Profit".

Tak więc, wszystkie trzy warstwy porównywania obydwu znaków - znaczeniowa, fonetyczna i wizualna - graficzna, wskazują na wysokie podobieństwo tych znaków, które może wprowadzić w błąd odbiorców usług bankowych tego samego rodzaju co do ich pochodzenia. Element litery "R-" nie nadaje zgłoszonemu znakowi "R-Profit", w żadnej z powyższych warstw takiej siły odróżniania od znaku chronionego "Profit", żeby nie istniało ryzyko konfuzji - wprowadzenie w błąd, co do źródła pochodzenia oferowanych usług lub co do związków organizacyjnych i ekonomicznych między oferującymi je bankami.

W ramach art. 9 ust. 1 pkt 1 u.z.t. nie chodzi o warunki używania znaków, lecz o ryzyko wprowadzenia w błąd przeciętnego i rozważnego odbiorcy takich usług.

Przy porównywaniu chronionego znaku słownego ze zgłoszonym znakiem słowno-graficznym, dla stwierdzenia czy zachodzi ryzyko konfuzji między przeciwstawionymi znakami w rozumieniu art. 9 ust. 1 pkt 1 u.z.t., istotne jest ustalenie, który z elementów porównywanego znaku słowno-graficznego jest elementem dominującym w tym znaku, zarówno w warstwie fonetycznej jak i wizualnej - graficznej. Jeśli w zgłoszonym znaku słowno-graficznym, przeciwstawionym chronionemu znakowi słownemu, elementem dominującym jest element słowny taki sam lub podobny pod względem fonetycznym i wizualnym, jak przeciwstawiony mu chroniony znak słowny, a obydwa te znaki przeznaczone są do oznaczania tego samego rodzaju towarów lub usług, to uzasadnione jest twierdzenie, że może zachodzić ryzyko konfuzji w rozumieniu art. 9 ust. 1 pkt 1 u.z.t.

W rozpoznawanej sprawie, w zgłoszonym znaku "R-Profit" litera "R-" nie jest elementem dominującym, który nadawałby temu znakowi cechę istotnie odróżniającą go od znaku "Profit" i niwelowałby podobieństwo do znaku "Profit" w sposób usuwający zagrożenie wprowadzenia odbiorców w błąd, o którym mowa wyżej. Natomiast wyraz - słowo "Profit" w znaku "R-Profit" wybija się zdecydowanie na pierwszy plan pod względem fonetycznym, jak również w warstwie wizualnej - graficznej, zajmując najwięcej miejsca, w pierwszym rzędzie przyciąga uwagę.

Zgłoszony znak "R-Profit" musi być oceniany całościowo, a więc z uwzględnieniem łącznego występowania litery "R-" z wyrazem - słowem "Profit", a nie tylko samej litery "R-" czy samego wyrazu - słowa "Profit". Wyeliminowanie ze zgłoszonego oznaczenia słowno-graficznego "R-Profit" wyrazu - słowa "Profit" zmieniłoby w sposób zasadniczy zgłoszone w tej sprawie oznaczenie. W tej sprawie nie można pominąć wyrazu - słowa "Profit" dla oceny zgłoszonego znaku "R-Profit" i oceniać, jako element odróżniający znaku wyłącznie samą literę "R-" z kolorystyką, na tle której litera ta występuje, gdyż nie byłby to zgłoszony znak "R-Profit" lecz inny znak, niepodlegający ocenie w tej sprawie.

Znak słowny "Profit" zarejestrowany na rzecz [...] S.A. funkcjonuje na rynku i korzysta z ochrony na zasadzie wyłączności.

Z powyższych względów, podnoszone przez skarżącego kwestie dotyczące aktualnego braku dostatecznych znamion odróżniających wyrazu - słowa "Profit" z powodu jego tzw. degradacji, w rozpoznawanej sprawie o zarejestrowanie na rzecz R. S.A. znaku towarowego "R-Profit" dla tego samego rodzaju usług bankowych nie mają znaczenia dla wyniku sprawy. Wyraz - słowo "Profit" jest nadal znakiem towarowym zarejestrowanym i podlegającym ochronie, a zgłoszony znak "R-Profit" pozostaje z nim w omówionej wyżej kolizji.

W powyższym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny orzekł o oddaleniu skargi kasacyjnej na podstawie art. 184 p.p.s.a.