Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Gabriela Nowak (spr.) Sędziowie: sędzia WSA Elżbieta Lenart asesor WSA Przemysław Żmich Protokolant Ewelina Dębna po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 sierpnia 2008 r. sprawy ze skargi Z.S. na decyzję Ministra Skarbu Państwa z dnia [...] listopada 2007 r. nr [...] w przedmiocie potwierdzenia prawa do rekompensaty za mienie pozostawione poza obecnymi granicami RP 1. oddala skargę; 2. zasądza ze środków budżetowych Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na rzecz adwokata S.C. prowadzącego Kancelarię Adwokacką w W., [...] Recepcja - [...] piętro, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej kwotę 292,80 (dwieście dziewięćdziesiąt dwa 80/100) złotych, w tym: tytułem opłaty kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych, tytułem 22% podatku od towarów i usług kwotę 52,80 (pięćdziesiąt dwa 80/100) złotych.

Minister Skarbu Państwa decyzją z dnia [...] listopada 2007 r., nr [...] po rozpatrzeniu odwołania Z. S. od decyzji Wojewody [...] z dnia [...] marca 2007 r. nr [...] potwierdzającej Z. S. prawo do rekompensaty z tytułu pozostawienia przez jego poprzedników prawnych nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz określającej wysokość tej rekompensaty uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji.

Decyzja Ministra Skarbu Państwa zapadła w następującym stanie sprawy.

Wspomniana na wstępie nieruchomość, w skład której wchodził budynek mieszkalny położony na działce o pow. [...] m2, stajnia i grunt rolny o pow. [...] ha, położona była w miejscowości B., powiat B., woj. [...] (obecnie [...]) i stanowiła własność A. S., który wraz z żoną H. i synem Z. został repatriowany do Polski w 1945 r. Orzeczeniem z dnia [...] stycznia 1946 r. [...] Państwowy Urząd Repatriacyjny Wojewódzki Oddział w K. potwierdził, pozostawienie przez A. S. ww. majątku poza granicami kraju. Spadek po A. S. oraz H. S. nabył w całości ich syn Z. S. na podstawie postanowień Sądu Rejonowego w G. z dnia [...] listopada 1990 r. sygn. akt [...] (spadek po ojcu) oraz z dnia [...] marca 2006 r., sygn. akt [...] (spadek po matce).

Wnioskiem z dnia 28 maja 2004 r. Z. S. zwrócił się do Wojewody [...] o wydanie decyzji potwierdzającej prawo do zaliczenia wartości pozostawionych poza obecnymi granicami państwa polskiego nieruchomości.

W wyniku rozpatrzenia tego wniosku na podstawie obowiązującej wówczas ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o zaliczaniu na poczet ceny sprzedaży albo opłat z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa wartości nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami państwa polskiego (Dz.U. z 2004 r. nr 6, poz. 39) Wojewoda [...] decyzją z dnia [...] grudnia 2004 r. odmówił wnioskodawcy tego prawa z uwagi na wcześniejsze nabycie przez jego matkę H. S. nieruchomości Skarbu Państwa obejmującej lokal mieszkalny nr [...] położony w budynku przy ul. [...] w G. wraz z odpowiednim udziałem gruntu, na którym ustanowiono użytkowanie. Nabycie tej nieruchomości (akt notarialny z dnia 11 października 1978 r., rep. A nr [...]) nastąpiło za zaliczeniem na poczet ceny sprzedaży oraz opłat za użytkowanie wieczyste wartości pozostawionych poza granicami państwa polskiego nieruchomości. Decyzja ta, w następstwie wniesionego przez wnioskodawcę odwołania, została przez Ministra Infrastruktury decyzją z dnia [...] lipca 2005 r. uchylona, a sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji.

W tym stanie rzeczy, sprawa stanowiła przedmiot ponownie prowadzonego przez Wojewodę [...] postępowania wyjaśniającego, w następstwie którego organ ten decyzją z dnia [...] marca 2007 r. nr [...], wydaną w oparciu o przepisy obowiązującej obecnie ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2005 r. Nr 169, poz. 1418 ze zm.), potwierdził przysługujące wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu pozostawienia przez jego rodziców nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej i określił wysokość tej rekompensaty na kwotę [...] złotych. Kwota ta stanowiła 20% wartości pozostawionej nieruchomości (ustalonej w oparciu o operat szacunkowy z dnia 18 grudnia 2006 r. na kwotę [...] złotych) pomniejszonej o łączną wartość nabytego w dniu 11 października 1978 r., w ramach ekwiwalentu za pozostawione w mienie, lokalu mieszkalnego wraz z prawem użytkowania wieczystego gruntu i opłat za użytkowanie wieczyste ([...] złotych). Podejmując powyższe rozstrzygnięcie Wojewoda uznał, że przedłożone operaty szacunkowe zostały sporządzone na podstawie przyjętych w sprawie dowodów, zgodnie z wymogami art. 11 i art. 12 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. oraz § 48 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz.U. nr 207, poz. 2109 ze zm.). Jednocześnie organ wskazał, iż ustalona wartość pozostawionej nieruchomości oraz wartość nabytego lokalu mieszkalnego nie zostały zwaloryzowane na dzień wydania decyzji z uwagi na brak wskaźników, o których mowa w art. 5 i w art. 227 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. nr 261, poz. 2603 ze zm.).

Od decyzji tej Z. S. wniósł odwołanie, w którym zakwestionował wysokość udzielonej mu rekompensaty żądając jej udzielenia w pozostałej do zrekompensowania wysokości t.j. w kwocie [...] złotych.

W wyniku rozpoznania odwołania Minister Skarbu Państwa decyzją z dnia

[...] listopada 2007 r., na podstawie art. 138 § 2 kpa, uchylił w całości decyzję Wojewody [...] i przekazał temu organowi sprawę do ponownego rozpatrzenia. W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Minister Skarbu Państwa podniósł, iż w przypadku częściowej realizacji prawa do rekompensaty, decyzja organu pierwszej instancji, stosownie do art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r., musi zawierać zwaloryzowaną na dzień wydania tej decyzji wartość nieruchomości pozostawionej poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, a w przypadku, o którym mowa w art. 6 ust. 3 tej ustawy również wskazanie zwaloryzowanej na dzień wydania decyzji wartości nabytego prawa własności nieruchomości albo wartości nabytego prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i wartości położonych na niej budynków, a także innych urządzeń albo lokali. Takiej waloryzacji Wojewoda nie dokonał wskazując błędnie na brak możliwości jej przeprowadzenia z uwagi na brak wskaźników, o których mowa w art. 5 i art. 227 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Ponadto w ocenie organu odwoławczego w toku rozstrzygania sprawy Wojewoda zaniedbał, wynikający z art. 10 § 1 k.p.a., obowiązek zapewnienia stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania oraz obowiązek zagwarantowania stronie przed wydaniem decyzji możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Minister wskazał, iż obowiązkiem organu jest pouczenie strony o prawie zapoznania się z aktami i złożenia końcowego oświadczenia, a także wstrzymania się od decyzji do czasu (określonego wyznaczonym terminem) złożenia powyższego oświadczenia. W aktach sprawy nie ma natomiast końcowego oświadczenia strony oraz dowodu, że organ prowadzący postępowanie pouczył stronę o przysługującym jej prawie.

Na decyzję Ministra Skarbu Państwa Z.S. złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wnosząc o uchylenie decyzji i wydanie wyroku nakazującego wypłacenie mu pozostałych 81% należności z tytułu rekompensaty. Zdaniem strony decyzja Ministra Skarbu Państwa -mimo pozorów działania na jego korzyść - stanowi de facto naruszenie interesu prawnego skarżącego, jako wierzyciela Skarbu Państwa bowiem całkowicie pomija istotę sprawy jaką jest jego roszczenie zawarte w odwołaniu od decyzji Wojewody [...] z dnia [...] marca 2007 r., które to roszczenie dotyczy realizacji 81%-owej części rekompensaty za nieruchomości przymusowo pozostawione poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Na wstępie wyjaśnić należy, iż zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonego aktu administracyjnego. Oznacza to, że kontrola sądowoadministracyjna sprowadza się do zbadania, czy organ administracji wydając zaskarżony akt nie naruszył prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Sąd administracyjny nie rozstrzyga natomiast o przyznaniu stronie świadczeń i ich wysokości (czego domaga się skarżący).

Dokonując pod tym kontem oceny zaskarżonej decyzji Sąd stwierdził, że skarga nie może być uwzględniona, ponieważ zaskarżona decyzja nie narusza prawa, a Minister Skarbu Państwa rozstrzygając sprawę nie uchybił zasadom i przepisom postępowania administracyjnego.

W niniejszej sprawie Minister Skarbu Państwa uchylając kwestionowaną przez stronę decyzję organu pierwszej instancji i przekazując sprawę do ponownego rozpatrzenia skorzystał z uprawnień kasacyjnych przewidzianych w art. 138 § 2 k.p.a. Przesłanką wydania decyzji kasacyjnej jest zakres czynności postępowania wyjaśniającego, które należy przeprowadzić w sprawie celem podjęcia zgodnego z prawem rozstrzygnięcia. Przepis ten stanowi, że organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Przekazując sprawę organ ten może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy. Przy czym należy podkreślić, że decyzje kasacyjne jako wyjątek od zasady reformacyjnego orzekania przez organ odwoławczy w oparciu o art. 138 § 1 k.p.a. mogą i winny być wydawane gdy postępowanie pierwszoinstancyjne zostało przeprowadzone z istotnym naruszeniem prawa i w sytuacji gdy naruszenie to nie może być przez organ odwoławczy stosowane. Taka sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie.

Nie budzi wątpliwości Sądu, że obowiązkiem organu rozstrzygającego sprawę w pierwszej instancji było dokonanie waloryzacji wartości nieruchomości pozostawionej poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej na dzień wydania decyzji potwierdzającej prawo skarżącego do rekompensaty oraz dokonanie waloryzacji na ten dzień wartości lokalu oraz prawa użytkowania wieczystego gruntu uzyskanych przez jego matkę w 1978 r. w ramach rekompensaty za pozostawione mienie. Wynika to wprost z treści art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2005 r. Nr 169, poz. 1418 ze zm.) stanowiącego, że decyzja potwierdzająca prawo do rekompensaty zawiera wskazanie zwaloryzowanej na dzień wydania decyzji wartości nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, a w przypadku, o którym mowa w art. 6 ust 3, również wskazanie zwaloryzowanej na dzień wydania decyzji wartości nabytego prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i wartości położonych na niej budynków, a także innych urządzeń albo lokali. Nieopublikowanie przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego wskaźników, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. nr 261, poz. 2603 ze zm.) - na co powoływał się Wojewoda, nie przesądza o braku możliwości przeprowadzenia tej waloryzacji. Zważyć wszak należy, iż w przepisach przejściowych tej ustawy, w art. 227 wskazano, iż do czasu ogłoszenia wspomnianych wskaźników, waloryzacji dokonuje się przy zastosowaniu wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanych przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, w drodze obwieszczeń, w dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Odstąpienie przez organ I instancji od waloryzacji wartości nieruchomości skutkowało podjęciem decyzji z naruszeniem art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r., zaś postępowanie administracyjne poprzedzające jej wydanie przeprowadzone było niewątpliwie z naruszeniem przepisów art. 7 i 77 § 1 k.p.a. mającym istotny wpływ na wynik sprawy. Uchybienia w postępowaniu organu pierwszej instancji, zważywszy na zakres nieprzeprowadzonego, a niezbędnego dla rozstrzygnięcia sprawy postępowania, nie mogły być konwalidowane przez organ odwoławczy w ramach prowadzonego we własnym zakresie postępowania rozpoznawczego, gdyż działaniem takim Minister Skarbu Państwa wykraczałby poza zakres postępowania uzupełniającego, o którym mowa w art. 136 § 1 k.p.a. Trafnie zatem organ odwoławczy uchylił w całości decyzję Wojewody [...], a sprawę objętą wnioskiem strony z dnia 28 maja 2004 r. przekazał do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji, wskazując na konieczność przeprowadzenia postępowania w przedmiocie waloryzacji wartości nieruchomości.

Chybiony jest zarzutu skarżącego dotyczący pominięcia w rozstrzygnięciu Ministra istoty sprawy jaką jest jego roszczenie zawarte w odwołaniu od decyzji Wojewody Śląskiego, a które dotyczy realizacji 81%-owej części rekompensaty za pozostawione poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości. Zważyć bowiem należy, że w rozstrzygnięciu kasacyjnym organ odwoławczy nie rozstrzyga o meritum sprawy, a jedynie ogranicza się do oceny potrzeby przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego oraz jego zakresu. Nie mógł zatem Minister w treści swojego rozstrzygnięcia odnieść się do merytorycznych żądań skarżącego zawartych w odwołaniu od decyzji organu pierwszej instancji.

Jednocześnie Sąd, nie podzielił stanowiska organu odwoławczego, co do istotnego naruszenie przez Wojewodę [...] art. 10 k.p.a. poprzez niepoinformowanie strony o zakończeniu postępowania i przysługującym stronie prawie wypowiedzenia się co do zebranych materiałów sprawy oraz zgłoszonych roszczeń. Wprawdzie w aktach administracyjnych sprawy brak jest dokumentu, z którego by wynikało, że organ informował stronę o przysługujących jej uprawnieniach, niemniej w aktach tych znajduje się złożone przez skarżącego oświadczenie z dnia 6 marca 2007 r. wskazujące na zapoznanie się w tym dniu przez skarżącego z całością akt sprawy oraz informujące o nie wnoszeniu uwag. W tym stanie rzeczy mimo niedopełnienia przez organ pierwszej instancji obowiązku powiadomienia strony o zakończeniu postępowania, nie można stwierdzić by uchybienie to rzutowało na ograniczenie prawa czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym i w sposób istotny wpłynęło na wynik sprawy. Odmienna ocena wagi uchybień proceduralnych jakie w tym zakresie popełnił organ pierwszej instancji nie miała jednak wpływu na ocenę Sądu co do zasadności podjętego przez Ministra Skarbu Państwa rozstrzygnięcia, gdyż nie ulega wątpliwości Sądu, iż zasadniczą przyczyną wydania w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia kasacyjnego, była konieczność przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie w jakim zostało ono pominięte w toku uprzednio prowadzonego postępowania, tj. w kwestii waloryzacji wartości nieruchomości pozostawionej poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz nieruchomości nabytej w 1978 r. przez matkę skarżącego.

W świetle powyższego należało uznać, że zaskarżona decyzja mieści się w granicach zakreślonych w art. 138 § 2 k.p.a. i nie uchybia ogólnym zasadom i regułom postępowania administracyjnego.

Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie art. 151 ustawy z dnia

30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 151, poz. 1270 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku. W przedmiocie poniesionych kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu orzeczono w oparciu o § 18 ust. 1 pkt 1 c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, pz. 1348 ze zm.).