Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie Erwin Srebrny po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2008 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi Z.Ż. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] 2008 r., Nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiące III-VI, VIII-XII 2002 r. - na skutek wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych; postanawia: I. przyznać Z.Ż. prawo pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie w całości od wpisu sądowego od wniesionej skargi, II. odmówić Z.Ż. przyznania prawa pomocy w pozostałym zakresie.

W związku ze złożoną skargą na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej

w przedmiocie podatku od towarów i usług Z.Ż. złożył na urzędowym formularzu PPF wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia w całości od kosztów sądowych. W uzasadnieniu wniosku skarżący podnosi, iż obecnie jedyne źródło jego utrzymania stanowi renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy

w wysokości [...] zł. Jego małżonka, z którą pozostaje w stanie rozdzielności majątkowej uzyskuje zasiłek rehabilitacyjny w wysokości [...] zł. Łączne dochody małżonków wynoszą zatem [...] zł miesięcznie.

Oboje muszą ponosić regularnie wydatki związane z kosztami leczenia, co stanowi poważne obciążenie budżetu domowego. Wnioskodawca podkreślił

w uzasadnieniu, iż uwagi na bardzo wysoki wpis sądowy nie jest w stanie uiścić tak znacznej sumy. Skarżący uważa za zasadne zwolnienie jego z kosztów sądowych

w szczególności z uwagi na konstytucyjny obowiązek zapewnienia prawa do sądu. Obciążenie kosztami sądowymi oznaczałoby możliwość pozbawienie jego dostępu do tego prawa. Dodatkowo obowiązek poniesienia kosztów sądowych spowodowałoby

u wnioskodawcy brak płynności finansowej, co zagrozić by mogłoby podstawowym interesom życiowym jego i rodziny. Ze złożonego oświadczenia wynika również, iż we wspólnym gospodarstwie domowym skarżący pozostaje jedynie z żoną. Wnioskodawca nie posiada żadnego majątku z wyjątkiem udziału 1/2 w nieruchomości rolnej o powierzchni [...] ha. Natomiast jego żona posiada majątek w postaci: udziału 1/2 własności domu o pow. [...] m2, działki o powierzchni [...] ha oraz samochodu ciężarowego M. o wartości około [...]zł.

W myśl art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) zwanej dalej "ppsa" jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku, o którym mowa w art. 252, okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.

W związku z tym, że złożone na urzędowym formularzu PPF oświadczenie w ocenie referendarza sądowego okazało się niewystarczające, co do prawidłowej oceny sytuacji finansowej oraz możliwości płatniczych wnioskodawcy, stwierdzono, że zachodzi konieczność doprecyzowania jego sytuacji finansowej poprzez złożenie szeregu dokumentów. W związku z tym, wezwano wnioskodawcę do nadesłania: odpisów jego zeznań podatkowych i żony za rok 2007 r., oświadczenia wykazującego jakie i w jakiej wysokości są stałe konieczne wydatki związane z utrzymaniem wnioskodawcy jak

i wspólnego gospodarstwa domowego (np. czynsz, energia elektryczna, gaz, woda, ścieki, ogrzewanie, telefon, utrzymanie pojazdów, wydatki na żywność i leczenie),

w którym skarżący zamieszkuje i kto je ponosi, zaświadczenia z właściwego urzędu gminy o powierzchni posiadanego gospodarstwa rolnego (o tym, że wnioskodawca utrzymuje się też z pracy w gospodarstwie rolnym wynika z lektury akt sądowych w sprawie o sygn. akt I SA/Lu 260/08, a czego nie ujawniono na ww. urzędowym formularzu), oświadczenia wskazującego czy skarżący nadal jest współwłaścicielem domu o powierzchni [...] m2 jak również właścicielem samochodu VW T. z 2003 r. (ze złożonego oświadczenia nie wynika, żeby wnioskodawca posiadał jakikolwiek majątek). Fakt posiadania ww. majątku również wynikał z lektury akt sądowych o sygn. akt

I SA/Lu 260/08, oświadczenia wskazującego kto jeszcze poza żoną pozostaje ze skarżącym we wspólnym gospodarstwie domowym i może uzyskiwać dochody (jeżeli tak to w jakiej wysokości). Z lektury ww. akt sądowych wynikało, iż skarżący może mieć na utrzymaniu inne osoby, a czego nie ujawniono na urzędowym formularzu.

Z nadesłanego oświadczenia oraz innych dokumentów wynika, iż z powodu dokonywanych potrąceń na rzecz organów podatkowych miesięczny dochód z renty wnioskodawcy wynosi [...] zł netto. Łączna kwota rocznych dochodów skarżącego w 2007 r. z tytułu renty ustalona na podstawie nadesłanej kopii PIT 40A wyniosła [...] zł. Natomiast wydatki na leki i opiekę lekarską wynoszą około 100-150 zł miesięcznie. Gospodarstwo domowe utrzymuje żona z dziećmi, które zamieszkują w jednym domu. Córka i syn posiadają własne rodziny i dokładają się do wspólnego utrzymania domu. Koszty utrzymania domu ponosi żona z dziećmi po 1/3. Nie mniej jednak dzieci skarżącego prowadzą odrębne gospodarstwa domowe. Gospodarstwo rolne

o powierzchni 5 ha należy do córki skarżącego od stycznia 2008 r.. Także samochód VW T. należy do jego syna od lipca 2007 r. Również od listopada 2007 r. skarżący nie jest już współwłaścicielem 1/2 domu o powierzchni całkowitej [...] m2. Pozostała część domu należy do jego syna. Z nadesłanych kopii zeznań podatkowych jego żony za rok podatkowy 2007 wynika, iż z tytułu świadczenia ZUS osiągnęła ona roczny dochód w wysokości [...] zł. Natomiast z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej według nadesłanej kopii zeznania PIT 36 za rok 2007 wynika, iż żona skarżącego osiągnęła przychód w wysokości [...] zł. Natomiast koszty uzyskania przychodów wyniosły [...] zł.

Referendarz sądowy rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy

stwierdził, co następuje:

Zakres przyznawanego prawa pomocy określa art. 245 ppsa, stanowiąc, że prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym (§1). Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§2). Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo tylko od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§3). Częściowe zwolnienie od opłat lub wydatków może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej ich kwoty pieniężnej (§4). Skarżący wnosząc o zwolnienie w całości od kosztów sądowych, wniósł o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym. Zgodnie z art. 246 § 1 pkt. 2 ppsa przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Przez uszczerbek utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, o którym mowa w ww. przepisie, należy rozumieć zachwianie sytuacji materialnej i bytowej strony skarżącej

w taki sposób, iż nie jest ona w stanie zapewnić sobie minimum warunków socjalnych.

Z uwagi na to, że sprawa niniejsza dotyczy należności pieniężnej w wysokości 323 181 zł, koszty sądowe związane z niniejszym postępowaniem sądowoadministracyjnym, które skarżący może ponieść sprowadzają do wpisu stosunkowego od wniesionej skargi w kwocie co najmniej 3232 zł (§ 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz.U. Nr 221, poz. 2193) oraz ewentualnych kosztów sądowych

(wpis sądowy od zażalenia, opłata kancelaryjna za odpis orzeczenia z uzasadnieniem), które mogą ale nie muszą wystąpić, a nie przekroczą każdorazowo kwoty 100 zł (§ 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi; § 1 i § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych pobieranych w sprawach sądowoadministracyjnych – Dz.U. Nr 221, poz. 2192). Do ewentualnych kosztów sądowych, które mogą ale nie muszą wystąpić należy również zaliczyć kwotę wpisu sądowego od potencjalnej skargi kasacyjnej, który zgodnie z § 3 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi wynosi połowę wpisu od skargi.

Na stronie spoczywa ciężar wykazania, że znajduje się ona w sytuacji uprawniającej do skorzystania z prawa pomocy, zaś rozstrzygnięcie sądu (bądź referendarza sądowego) w tej kwestii zależy od tego, co zostanie przez stronę wykazane. Udzielenie prawa pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym jest formą dofinansowania z budżetu Państwa i powinno się sprowadzać do przypadków,

w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście niemożliwe. Zasadność wniosku o przyznanie prawa pomocy powinna być rozpatrywana w dwóch aspektach – z uwzględnieniem z jednej strony wysokości obciążeń finansowych, jakie strona musi ponieść w konkretnym postępowaniu z drugiej strony jej możliwości finansowych. Biorąc pod uwagę strukturę

i wysokość uzyskiwanych przez skarżącego dochodów jak również wysokość kosztów utrzymania, których jednak we wniosku jasno nie sprecyzowano postanowiono zwolnić wnioskodawcę w całości od wpisu sądowego od wniesionej skargi. Stronie poprzez zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu sądowego od skargi zapewnione zostało prawo dostępu do sądu. Pamiętać przy tym należy, iż prawo do sądu to nie jest absolutne i może być przedmiotem uzasadnionych prawnie ograniczeń (por. wyrok ETPC z dnia 2002.07.16, 56547/00, LEX nr 75481).

W pozostałym zakresie brak jest podstaw do przyznania skarżącemu prawa pomocy. W przedstawionych przez skarżącego okolicznościach, rozważając możliwości poniesienia przez niego pozostałych kosztów sądowych (poza wpisem sądowym od skargi), które mogą ale nie muszą wystąpić stwierdzić należy, że obecna sytuacja finansowa wspólnego gospodarstwa domowego skarżącego mimo uzyskanego zwolnienia od wpisu sądowego nie należy do skrajnie trudnych. Uiszczenie ww. kosztów sądowych, które mogą wystąpić na późniejszym etapie postępowania leży

w zasięgu możliwości finansowych wspólnego gospodarstwa domowego skarżącego

i nie spowoduje braku możliwości zapewnienia jemu i członkom rodziny minimum warunków socjalnych. Żona skarżącego osiąga przychody z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W roku 2007 r. była to kwota [...] zł, mimo uzyskiwanego równocześnie w tym okresie świadczenia ZUS. Dzieci skarżącego dokładają się do utrzymania domu. Ponadto, z uwagi na możliwość poniesienia tych ewentualnych kosztów sądowych na innym (późniejszym) etapie postępowania wspólne gospodarstwo domowe skarżącego może się do nich odpowiednio przygotować.

Nie może natomiast uzasadniać złożonego wniosku powołanie się na istniejącą rozdzielność majątkową małżonków, ponieważ przy badaniu przesłanek wynikających

z art. 246 § 1 pkt 2 ppsa należy wziąć pod uwagę to, iż zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy (por. art. 23 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) i z tego obowiązku nie zwalnia pozostawanie

w rozdzielności majątkowej (por. postanowienie NSA z 6 października 2004 r., GZ 71/04, ONSAiWSA 2005, nr 1, poz. 8).

Biorąc pod uwagę powyższe, działając art. 258 § 2 pkt 7 ppsa, należało orzec jak na wstępie.