Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Referendarz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach Jolanta Skowronek po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2008 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi "A" Spółki akcyjnej z siedzibą w W. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] r., nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług w zakresie wniosku o przyznanie prawa pomocy obejmującego zwolnienie z kosztów sądowych postanawia: zwolnić skarżącą spółkę z wpisu sądowego od skargi w części przekraczającej kwotę [...] zł (słownie: [...] złotych), a w pozostałym zakresie wniosek oddala.

Odpowiadając na wezwanie do uiszczenia należnego od wniesionej skargi wpisu sądowego w kwocie [...] zł skarżąca Spółka, reprezentowana przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, nadesłała do tut. Sądu urzędowy formularz wniosku o przyznanie prawa pomocy (PPPr), w którym domagała się zwolnienia

od kosztów sądowych (tj. opłat sądowych i wydatków).

W uzasadnieniu powyższego podała, iż w wyniku ograniczenia, a następnie zaprzestania działalności [...] sytuacja finansowa Spółki uległa pogorszeniu. Dlatego też zdecydowano się na otwarcie postępowania układowego, które

nie przyniosło jednak spodziewanych efektów (vide: adnotacje w KRS - dział [...], rubryka [...]).

Ponieważ od czasu uchylenia układu do chwili obecnej Spółka nie prowadzi już działalności operacyjnej jej przychody znacznie zmalały. I tak w okresie ostatnich [...] kwartałów, tj. od [...] r. do [...] r. wynosiły one łącznie [...] zł. W tym samym czasie Spółka zanotowała również stratę w wysokości [...] zł. Co więcej prowadzone przeciwko Spółce postępowanie egzekucyjne doprowadziło do całkowitej utraty płynności finansowej, albowiem posiadany majątek, tj. rachunki bankowe i nieruchomości zostały zajęte przez komornika.

Z uwagi na powyższe [...] r. zarząd podjął decyzję o postawieniu Spółki w stan upadłości obejmującej likwidację majątku. Stosowny wniosek w tym przedmiocie został złożony [...] r., a następnie ponowiono go w dniu

[...] r. Według przedłożonej do niego dokumentacji wynika, iż na dzień [...] r. zobowiązania Spółki wynoszące [...] zł znacznie przekroczyły wartość należności, które zamknęły się w kwocie [...] zł. Jednocześnie Spółka posiada zobowiązania pozabilansowe w wysokości [...] zł wynikające ze zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa w dniu [...] r.

Tymczasem w oświadczeniu o stanie majątkowym i dochodach Spółka zadeklarowała kapitał zakładowy w wysokości [...] zł (jak wynika

z działu [...], rubryki [...] KRS kapitał ten uległ podwyższeniu), wartość środków trwałych wnioskodawcy według bilansu za [...] rok w kwocie [...] zł oraz stratę, która na dzień [...] r. wynosiła [...] zł. Z kolei stan konta na koniec miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku wynosił [...] zł. Według wyjaśnień skarżącej rachunek ten zajęty jest przez komornika. Z kolei środki trwałe obciążone są [...] oraz [...] na rzecz banków. Aktualnie Spółka nie posiada więc żadnej zdolności kredytowej pozwalającej na uzyskanie pożyczki lub kredytu bankowego, nie posiada też możliwości zbycia nieruchomości, ani żadnych innych składników majątku.

Na potwierdzenie podanych we wniosku danych do akt sprawy przedłożono:

- odpis z Krajowego Rejestru Sądowego, z treści którego ustalono, iż prowadzone przeciwko Spółce postępowanie egzekucyjne zostało umorzone z uwagi na fakt,

iż uzyskana suma nie przekroczy kosztów egzekucyjnych (vide: dział 4, rubryka 4);

- wyciąg z rachunku bankowego potwierdzający wysokość zgromadzonych tam środków wraz z wykazem zajęć komorniczych skierowanych do tego rachunku;

- wykaz majątku trwałego (tj. grunty o pow. [...] i [...] m2, budynki o pow. [...]

i [...] m2 oraz nieruchomości o pow. [...] i [...] m2) z szacunkową wyceną księgową jego składników, na których zabezpieczone są zobowiązania w łącznej kwocie [...] zł;

- wykaz tytułów egzekucyjnych obejmujących m.in. zawiadomienie z dnia

[...] r. o wszczęciu egzekucji z nieruchomości, dla których prowadzona jest [...] [...] i [...], nakaz zapłaty z dnia [...] r. wystawiony na rzecz Banku "B" S.A. w W. oraz zawiadomienia z dnia [...] r. i [...] r. o wszczęciu egzekucji roszczeń pieniężnych na rzecz "C" S.A. w W. oraz "D" S.A. O/Z w K.;

- ponowny wniosek o ogłoszenie upadłości z dnia [...] r., z którego wynika, iż poprzednio składane wnioski zostały zwrócone zarządzeniami z dnia [...]r. i [...]r. z uwagi na braki formalne;

- sprawozdanie finansowe za okres od [...] r. do [...] r.

wraz z rachunkiem zysków i strat oraz informacją dodatkową;

- raport kasowy za [...] r., gdzie wykazano saldo początkowe w kwocie [...] zł oraz saldo końcowe w wysokości [...] zł.

Należy ponadto w tym miejscu zauważyć, iż skarżąca Spółka "A" składała już wcześniej wnioski o zwolnienie od kosztów, m. in. w postępowaniu

w sprawie o sygn. akt I SA/Gl 1420/05, w której postanowieniem z dnia

31 października 2005 r. zwolniono ją od każdorazowej opłaty sądowej w części przekraczającej [...] zł oraz w sprawie o sygn. akt I SA/Gl 162/07, gdzie postanowieniem z dnia 30 maja 2007 r. zwolniono skarżącą z wpisu sądowego od skargi w części przekraczającej [...] zł, a w pozostałym zakresie wniosek oddalono.

Mając na uwadze wszystkie podniesione wyżej okoliczności zważono,

co następuje.

Stosownie do treści art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej w skrócie p.p.s.a., osobie prawnej lub innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym - obejmującym zgodnie z art. 245 § 3 ustawy zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych

i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego – gdy ta wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

W tym miejscu należy zauważyć, iż przywołany przepis stanowi odstępstwo

od generalnej zasady odpłatności wymiaru sprawiedliwości obowiązującej

w postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym, w myśl której strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 199 ustawy p.p.s.a.), zatem jego stosowanie może mieć miejsce jedynie w takich sytuacjach, kiedy uzasadnione jest zapewnienie stronie skarżącej będącej osobą prawną – prawa do sądu pod warunkiem, iż ta wykaże, tj. udowodni w sposób wystarczająco przekonujący istnienie okoliczności uzasadniających zwolnienie jej z obowiązku uiszczania występujących w sprawie kosztów sądowych, w tym należnego od wniesionej skargi wpisu sądowego.

Z regulacji zawartej w art. 246 § 2 pkt 2 ustawy p.p.s.a. wypływa bowiem jednoznaczny wniosek, iż to na wnioskodawcy spoczywa ciężar wykazania

w znaczeniu udowodnienia, przedstawienia czegoś w sposób przekonujący, unaocznienia (por. Słownik języka polskiego pod redakcją prof. Mieczysława Szymczaka, tom III, Wydawnictwo Naukowe PWN, Sp. z o.o. Warszawa 1978, wydanie IX z 1994 r., str. 805), że osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna ubiegająca się o prawo pomocy nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Tym samym rozstrzygnięcie złożonego wniosku zależy w gruncie rzeczy od tego, co zostanie przez wnioskodawcę udowodnione (por. J.P.Tarno "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi". Komentarz, Wyd. Prawnicze Lexis Nexis, W-wa 2004 r., str. 319).

Odnosząc przywołaną wyżej regulację prawną oraz prezentowane w tym zakresie stanowisko doktryny do realiów rozpatrywanej sprawy stwierdzić należy,

że przewidziana w art. 246 § 2 pkt 2 ustawy przesłanka zwolnienia strony skarżącej

z obowiązku uiszczania kosztów sądowych (tj. opłat sądowych i wydatków)

nie została spełniona w stopniu pozwalającym na uwzględnienie złożonego wniosku w całości, tj. w zakresie odpowiadającym żądaniu wnioskodawcy.

Analiza stanu majątkowego Spółki "A", której kapitał zakładowy

wynosi [...] zł, a wartość środków trwałych kształtuje się w wysokości [...] zł prowadzi bowiem do wniosku, iż ta powinna w nich partycypować przynajmniej w określonej części. Tym bardziej, że w roku obrachunkowym [...] skarżąca wypracowała zysk w kwocie [...] zł, który zgodnie z podjętą w dniu [...] r. uchwałą Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia przeznaczyła na pokrycie strat z lat ubiegłych. W ocenie rozpoznającego wniosek nic nie stało na przeszkodzie aby część tej kwoty zabezpieczyć na poczet przyszłych opłat sądowych, zważywszy, że kapitał zapasowy Spółki wynosi [...] zł, a postępowanie będące przedmiotem skargi toczyło się już od dłuższego czasu. Podobne spostrzeżenia nasuwają się w odniesieniu do wykazanych w deklaracji CIT-2 o wysokości poniesionej straty za okres od dnia [...] r. do dnia [...]r. kosztów uzyskania przychodu w kwocie [...]zł, w ramach których mogły się również znaleźć wydatki dotyczące postępowania sądowego (vide: akta sprawy o sygn. I SA/Gl 162/07, tom II, k-[...]).

Podkreślić ponadto w tym miejscu należy, że instytucja prawa pomocy

w zakresie zwolnienia od opłat sądowych i wydatków stanowi wyjątek od generalnej zasady odpłatności wymiaru sprawiedliwości obowiązującej w procedurach sądowych, w tym w postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym. Każdy podmiot zamierzający wytoczyć sprawę lub wziąć udział w sprawie powinien zatem liczyć się z koniecznością poniesienia związanych z tym kosztów

i odpowiednio wcześniej w miarę istniejących możliwości, gromadzić środki potrzebne na ich pokrycie. Skoro dostępność do sądu wymaga z natury rzeczy posiadania środków finansowych, posiadanie tych środków staje się istotnym składnikiem prowadzonej działalności. Oznacza to, że w procedurze planowania wydatków podmioty prowadzące tę działalność, przewidując realizację swoich praw przed sądem, powinny uwzględniać także konieczność posiadania środków na prowadzenie spraw sądowych. Planowanie wydatków bez uwzględnienia zasady,

o której wspomniano wyżej, jest naruszeniem równoważności w traktowaniu swoich powinności finansowych oraz preferowanie jednych zobowiązań mających zresztą charakter publicznoprawny względem drugich, zaś strona, która realizuje swoje zobowiązania w taki sposób, że wyzbywa się zdolności do zapłaty należnych

w sprawie opłat sądowych nie może prawnie skutecznie podnieść zarzutu,

iż odmowa zwolnienia jej z obowiązku ich ponoszenia w pełnym zakresie

(tj. odpowiadającym żądaniu wnioskodawcy) jest ograniczeniem dostępności

do realizacji jej praw przed sądem.

Stwierdzenia tego nie może zmienić okoliczność, iż posiadane przez Spółkę składniki majątku w postaci nieruchomości obciążone są hipoteką. Ta bowiem

nie oznacza zakazu korzystania z nich, a stanowi jedynie zabezpieczenie wierzytelności (vide: art. 65 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych

i hipotece – t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.). Stąd możliwe jest dalsze

z nich korzystanie i uzyskiwanie dodatkowych dochodów.

Należy ponadto zauważyć, iż pomimo znacznych problemów finansowych skarżąca nadal funkcjonuje w obrocie. I chociaż złożono stosowny wniosek

o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku to jednak z treści nadesłanych dokumentów źródłowych wynika, iż podjęte zostały próby dofinansowania Spółki.

W dniu [...] r. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy podjęło bowiem uchwałę w sprawie emisji Obligacji serii [...] zamiennych na Akcje serii [...] Spółki, które zostaną zaoferowane obligatariuszom Spółki posiadającym obligacje zamienne serii [...], celem wykupu tych obligacji. Powyższa uchwała – jak wskazano – została podjęta w interesie Spółki i służyć ma umożliwieniu wznowienia działalności Spółki. Co więcej w przypadku zrealizowania się wspomnianego wyżej celu zarząd nie wyklucza możliwości wycofania wniesionego już po raz kolejny wniosku

o upadłość. Maksymalna wysokość podwyższenia kapitału zakładowego Spółki

w drodze zamiany Obligacji serii [...] na Akcje serii [...] wynosić bowiem będzie [...]zł.

Ponadto w wyniku podjętej w dniu [...]r. uchwały w sprawie zmiany rynku notowań Spółki z regulowanego rynku pozagiełdowego "E"

na rynek równoległy Giełdy Papierów Wartościowych S.A. w W. toczy się postępowanie o dopuszczenie oraz wprowadzenie do obrotu na rynku regulowanym na Giełdzie Papierów Wartościowych w W. akcji zwykłych na okaziciela serii [...], [...], [...] - Spółki "A".

Powyższe działania nie pozwalają w sposób jednoznaczny przesądzić jakoby skarżąca nie była w stanie partycypować we wszystkich kosztach postępowania.

Nie można jednak tracić z pola widzenia faktu, iż sprawa będąca przedmiotem skargi nie jest jedyną zawisłą w tut. Sądzie, a strona - jak większość podmiotów gospodarczych - boryka się z trudnościami finansowymi ze względu na stosunkowo niewielką wartość sprzedaży, konsekwentnie wykazywaną stratę oraz zajęcia egzekucyjne rachunków bankowych. Okoliczności te – zdaniem rozpoznającego wniosek - przemawiają za uwzględnieniem złożonego wniosku w pewnej części, która stosownie do przywołanego już art. 245 § 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, obejmować może zwolnienie od opłat sądowych w całości lub w części, co może polegać zarówno na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej części kosztów lub określonej ich kwoty pieniężnej (art. 245 § 4 Prawa

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi), jak i zawężeniu zwolnienia

do jednego rodzaju opłaty, np. do wpisu.

Ustalając zatem powyższą kwotę pieniężną na poziomie [...] zł kierowano się założeniem, iż kwota ta może się znaleźć w strukturze szeroko rozumianych kosztów działalności Spółki, przyjmujących przecież wyższe wartości.

Z kolei ograniczając zwolnienie wyłącznie do wpisu, miano na względzie to,

iż sytuacja Spółki – z uwagi m. in. na podjęte próby wznowienia działalności oraz prowadzenie licznych postępowań sądowych z jej udziałem – cechuje się dynamizmem i nieprzewidywalnością. W konsekwencji nie sposób wykluczyć,

że ulegnie ona poprawie. Dlatego poprzestano na częściowym zwolnieniu od tego elementu kosztów sądowych, którego obowiązek poniesienia powstał w chwili obecnej. Nie wyklucza to wszak ewentualnego wniosku o zwolnienie od pozostałych opłat i wydatków, jakie mogą się pojawić w sprawie, lecz umożliwia potencjalną ponowną ocenę stanu majątkowego Spółki uwzględniającą okoliczności, jakie w tym czasie będą miały miejsce.

Wobec powyższego, działając na podstawie art. 258 § 1 i § 2 pkt 7

w zw. z art. 258 § 3 oraz art. 245 § 1, § 3 i § 4 w zw. z art. 246 § 2 pkt 2 ustawy

z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, postanowiono orzec jak w sentencji.