Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie - Monika Rudzka po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2008 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku E. N. T. o częściowe zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] Nr: [...] w przedmiocie określenia zobowiązania podatkowego w zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych za 2003 rok p o s t a n a w i a oddalić wniosek skarżącej o częściowe zwolnienie od kosztów sądowych

W dniu [...] marca 2008 roku do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie wpłynął wniosek E. N - T, na urzędowym formularzu "PPF", o częściowe zwolnienie od kosztów sądowych obejmujące zwolnienie od konieczności uiszczenia wpisu sądowego w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] Nr: [...] w przedmiocie określenia zobowiązania podatkowego w zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych za 2003 rok.

Z informacji zawartych we wniosku wynika, że skarżąca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z mężem oraz trojgiem małoletnich dzieci. Ich miesięczny dochód z działalności gospodarczej prowadzonej przez skarżącą wynosi 1.683,14 zł. W skład majątku skarżącej wchodzi mieszkanie o powierzchni 62 m². Do syna skarżącej należy działka budowlana w N. S. wielkości 7 arów. Skarżąca nie dysponuje zasobami pieniężnymi, jak również cennymi ruchomościami.

W uzasadnieniu wniosku o przyznanie prawa pomocy E. N. T podniosła, iż posiada niskie dochody. Ma na utrzymaniu troje dzieci. Spłaca kredyt mieszkaniowy w wysokości 1.500 zł miesięcznie. Czynsz za mieszkanie wynosi 380,93 zł, do tego dochodzą opłaty za gaz 65 zł, opłaty za wodę 28,05 zł, ogrzewanie 119,66 zł oraz prąd 54 zł Ze względu na przewlekłą chorobę skarżąca ponosi koszty leczenia w wysokości 400 zł oraz koszty leczenia dziecka w wysokości 400 zł. W związku z powyższym skarżąca nie jest w stanie uiścić kwoty wpisu sądowego bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny.

Oświadczenie zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy okazało się niewystarczające do oceny stanu majątkowego i możliwości płatniczych skarżącej, dlatego na podstawie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, została ona wezwana do uzupełnienia wniosku poprzez przedłożenie odpowiednich dokumentów, a to: oświadczenia popartego stosownymi dokumentami czy jej mąż H. N.-T uzyskuje dochody – jeśli tak, to w jakiej wysokości, wyciągów z kont bankowych (firmowego i osobistego) obejmujących operacje z ostatnich trzech miesięcy, odpisów zeznań podatkowych o wysokości dochodów osiągniętych w roku 2007 przez skarżącą oraz jej męża, zeznania podatkowego dotyczącego rozliczenia podatku VAT za ostatni miesiąc oraz dowodu spłaty kredytu i wysokości miesięcznych rat.

W odpowiedzi na wezwanie pełnomocnik skarżącej nadesłał następujące dokumenty: kopię deklaracji VAT-7 za miesiąc luty 2008 roku, kopię dokumentów dotyczących spłaty kredytu, kopię pisma spółdzielni mieszkaniowej dotyczącego opłat za mieszkanie, kopię pisma spółdzielni dotyczącego rozliczenia za zimną wodę w mieszkaniu skarżącej, kopię zaświadczenia lekarskiego o stanie zdrowia syna skarżącej, kopie paragonów fiskalnych dotyczących wydatków na leczenie, zeznanie podatkowe o wysokości dochodu osiągniętego przez skarżącą w roku 2007 oraz zeznanie podatkowe o wysokości dochodu osiągniętego w roku 2007 przez męża skarżącej.

Mając na uwadze powyższe, zważono, co następuje:

Na wstępie należy wyjaśnić, że instytucja przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, zgodnie z art. 246 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zmianami) przysługuje osobie fizycznej, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Prawo pomocy w zakresie częściowym, którego przyznania domaga się skarżąca, obejmuje m. in. zwolnienie od opłat sądowych w całości lub w części (art. 245 § 3 ustawy).

Prawo pomocy jest szczególną instytucją postępowania przed sądami administracyjnymi, mającą na celu zagwarantowanie konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów postępowania sądowego. W orzecznictwie sądowym prezentowane jest stanowisko, że przyznanie prawa pomocy powinno mieć charakter wyjątkowy i winno być stosowane w stosunku do osób charakteryzujących się ubóstwem (przykładowo do takich osób można zaliczyć bezrobotnych bez prawa do zasiłku lub osoby ze względu na okoliczności życiowe pozbawione całkowicie środków do życia).

Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu postanowienia z dnia 10 stycznia 2005 r. (sygn. akt FZ 478/04, niepubl.) stwierdził, iż opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 ustawy zasadniczej. Dlatego też muszą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby, czy osób, na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia strony skarżącej z obowiązku ich ponoszenia. Strona musi zatem wykazać, iż jej sytuacja materialna jest na tyle trudna, iż uzasadnia poczynienie odstępstwa od tej generalnej reguły.

Z powyższego wynika, że strona dochodząca swoich praw na drodze sądowej ma prawo do ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych, jednakże dla skuteczności złożonego w tej materii wniosku zobowiązana jest spełnić przesłanki określone przepisami prawa, które regulują instytucję prawa pomocy. Zgodnie z treścią art. 252 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wniosek osoby ubiegającej się o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach, a jeżeli wniosek składa osoba fizyczna ponadto dokładne dane o stanie rodzinnym oraz oświadczenie o niezatrudnieniu lub niepozostawaniu w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym.

Użyte w art. 246 ustawy sformułowanie "gdy osoba wykaże" oznacza, iż to na wnoszącym o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uzasadniającej przyznanie prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Zatem to skarżąca ubiegając się o udzielenie jej prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od konieczności uiszczania wpisu sądowego, winna była przekonać sąd, że jej sytuacja materialna nie pozwala na poniesienie pełnych kosztów postępowania we własnym zakresie bez uszczerbku w utrzymaniu siebie i rodziny.

Zdaniem orzekającego skarżąca nie wykazała, iż w stosunku do jej osoby zachodzą przesłanki, od których zależy przyznanie prawa pomocy. Dane zawarte w złożonym przez niego oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach nie mają cechy "dokładności", o której mowa w art. 252 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, a wezwanie do uzupełnienia danych zostało przez skarżącą wykonane jedynie w ograniczonym zakresie.

Stosownie do treści art. 255 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi strona obowiązana jest złożyć na wezwanie w zakreślonym terminie dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego, jeżeli jej oświadczenie zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości. Wezwanie skierowane do skarżącej o uzupełnienie wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez złożenie dodatkowych oświadczeń oraz nadesłanie dokumentów źródłowych oznaczało, że dane, którymi dysponował orzekający nie wystarczyły do wolnej od wątpliwości oceny sytuacji majątkowej wnioskodawczyni, a tym samym nie umożliwiły uwzględnienia wniosku.

Wątpliwości budziło przede wszystkim oświadczenie skarżącej o wysokości uzyskiwanych dochodów. Na urzędowym formularzu PPF skarżąca wskazała jako jedyne źródło utrzymania rodziny dochody uzyskiwane z prowadzonej przez nią działalności gospodarczej w wysokości 1.683,14 zł. Brak było natomiast jakichkolwiek informacji na temat dochodów męża skarżącej. Na wezwanie referendarza sądowego o złożenie przez skarżącą oświadczenia popartego stosownymi dokumentami czy jej mąż uzyskuje jakiekolwiek dochody – skarżąca nie udzieliła odpowiedzi.

Należy zauważyć, że sytuację materialną osoby wnioskującej o przyznanie prawa pomocy ocenia się przy uwzględnieniu nie tylko dochodów uzyskiwanych przez nią samą, ale również członków rodziny pozostających z nią we wspólnym gospodarstwie domowym. Nieudzielanie przez skarżącą informacji w przedmiocie osiągania dochodów przez jej męża spowodowało, iż niewyjaśnione pozostały podstawowe okoliczności dotyczące źródeł utrzymania skarżącej i jej rodziny oraz rzeczywistej wysokości osiąganych dochodów.

Ponadto skarżąca nie wykonała wezwania referendarza sądowego do nadesłania wyciągów z kont bankowych (zarówno firmowego, jak i osobistego) obejmujących operacje z ostatnich trzech miesięcy. Dane te niewątpliwie są bardzo istotne dla oceny sytuacji finansowej skarżącej.

Zauważyć także wypada, że wysokość zadeklarowanych przez skarżącą miesięcznych dochodów jest o wiele niższa niż wydatki, które ponosi rodzina skarżącej. Z nadesłanych dokumentów wynika, że łączna wysokość rat kredytowych, które skarżąca spłaca z tytułu zaciągniętych kredytów bankowych wynosi 1.581,55 zł (867,58 zł, 553,07 zł i 160,90 zł), zaś opłata za mieszkanie wynosi 415,36 zł. Załączone przez skarżącą paragony fiskalne opiewają na kwotę 140,69 zł (jeden z paragonów jest nieczytelny) i dotyczą wydatków na leczenie. Już zsumowanie przedstawionych wydatków daje kwotę 2.137,60 zł. Ponadto we wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżąca oświadczyła, że ponosi opłaty za gaz w wysokości 65 zł, za prąd 54 zł, zaś na leczenie siebie i dziecka wydaje miesięcznie łącznie 800 zł. Wysokość tych wydatków nie znajduje pokrycia w deklarowanych dochodach skarżącej.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że wykonanie przez skarżącą wezwania do uzupełnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy nie tylko nie usunęło wątpliwości dotyczących sytuacji majątkowej skarżącej, ale wręcz spotęgowało przypuszczenia, że strona uchyla się od ujawnienia rzeczywistych dochodów i wydatków celem zwiększenia szans na przyznanie prawa pomocy. Informacje, do których udzielenia zobowiązano skarżącą, a które pozostały niewyjaśnione, miały istotny wpływ na merytoryczne rozpoznanie złożonego przez nią wniosku o częściowe zwolnienie od kosztów sądowych.

W świetle powyższego należy stwierdzić, iż skarżąca nie wykazała, że nie jest w stanie uiścić należnego w sprawie wpisu od skargi - jedynego wymaganego na tym etapie postępowania składnika kosztów sądowych - w wysokości 510 zł.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 245 § 3, art. 246 § 1 pkt 2 w zw. z art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zmianami).