Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Anna Sobolewska - Nazarczyk (spr.), po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2007 roku sprzeciwu H. K., S. Sz., M. Sz. i R. F. Sz. wobec postanowienia referendarza sądowego z dnia [...] października 2007 r. przyznającego prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi G. P. na decyzję P. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w B. z dnia [...] sierpnia 2007 roku Nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego w sprawie legalności przeprowadzonych robót budowlanych p o s t a n a w i a oddalić wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata

Pani G. P. wniosła o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata.

We wniosku oświadczyła, że ma 74 lata, jest osobą schorowaną, ma I grupę inwalidzką, wymaga opieki ze strony innych osób i nie jest w stanie poruszać się środkami komunikacji. G. P. pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z córką H. A., która nigdzie nie pracuje i pozostaje na utrzymaniu wnioskodawczyni. Skarżąca otrzymuje emeryturę w wysokości 667,59 zł miesięcznie, ponosi znaczne wydatki związane z leczeniem, aktualnie musi zakupić opał na zimę (k. 14). Wnioskodawczyni posiada dom o pow. [...] m², oficynę i chlew oraz działkę o pow. [...] m², nie posiada zasobów pieniężnych ani przedmiotów wartościowych.

Postanowieniem z dnia [...] października 2007 roku tutejszy sąd w osobie referendarza sądowego przyznał pani G. P. prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata.

Sprzeciw od powyższego rozstrzygnięcia złożyli uczestnicy postępowania H. K., S. Sz., M. Sz. i R. F. Sz.

W swoich sprzeciwach uczestnicy postępowania zakwestionowali prawidłowość informacji podanych we wniosku o przyznanie prawa pomocy oraz ich dokładność. Wskazali, iż skarżąca posiada kilka nieruchomości, a budynki mieszkalne na zamieszkałej nieruchomości zostały w ostatnim czasie wyremontowane według najnowszych standardów. Ponadto zakwestionowali stan zdrowa skarżącej oraz wysokość jej emerytury, która znacznie przekracza kwotę wskazaną we wniosku.

Z uwagi na sprzeciwy i zawarte w nim informacje wezwano skarżącą do uzupełnienia złożonego oświadczenia majątkowego i udzielenia informacji o aktualnym stanie rodzinnym i majątkowym, w tym wysokości otrzymywanej emerytury oraz wysokości ponoszonych miesięcznie wydatków związanych z bieżących utrzymaniem siebie i posiadanych nieruchomości (k. 54).

W odpowiedzi na wezwanie skarżąca podała, iż wymienione we wniosku o przyznanie prawa pomocy budynki - dom mieszkalny i oficyna są w stanie średnim i całości zostały wyremontowane (dom mieszkalny) i wybudowane (oficyna) z pieniędzy otrzymanych przez jej męża ze spadku po rodzicach ([...] zł – akt notarialny k.104-105). Częściowo również do budowy oficyny dołożyła się córka H., która mieszka razem z nią. Posiadała ona pieniądze z otrzymanych akcji pracowniczych w 1998 roku z B. A. T. (k. 103). Budowa i wykończenie oficyny była finansowana ponadto ze środków uzyskanych ze sprzedaży dwóch działek (w roku 1999 i 2002 – akty notarialne k. 97-100).

Do miesięcznych wydatków skarżąca zaliczyła: opłatę za prąd – 62 zł (k. 95-96), opłatę za wodę – 50 zł (k. 93), podatek od nieruchomości - 25 zł (k. 92), opłatę za telefon - 44,82 zł (k. 94), zakup opału – przeciętnie 500 zł, na leki – około 100 zł miesięcznie. Dodatkowo skarżąca podniosła, iż na jej utrzymaniu znajduje się córka, która się nią opiekuje. Podkreśliła ponadto, iż poza wskazaną we wniosku nieruchomością w chwili obecnej nie posiada żadnych innych nieruchomości (wypis z rejestru gruntów k. 101). Natomiast wysokość emerytury (łącznie z dodatkami sybirackimi) określiła na kwotę 2.227,08 oraz wskazała, iż otrzymuje zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153 zł (odcinek emerytury i zaświadczenie k. 90 i 91). Poza tym stwierdziła, iż nie posiada żadnych innych źródeł dochodu.

W swoim piśmie z dnia 8 listopada 2007 roku pani G. P. ustosunkowała się ponadto do złożonych sprzeciwów i zakwestionowała okoliczności w nich wskazane.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 260 zd. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 poz. 1270 ze zm.) zwanej dalej p.p.s.a., w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, postanowienie przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Odpłatność jest jedną z podstawowych zasad postępowania przed sądem administracyjnym. Reguła ta doznaje wyjątków tylko w sytuacjach szczegółowo określonych przepisami. Są to zwolnienia ustawowe wymienione zwłaszcza w przepisie art. 239 p.p.s.a. oraz prawo pomocy czyli zwolnienie od kosztów sądowych na wniosek strony. Celem prawa pomocy jest umożliwienie osobom o niskich dochodach i trudnej sytuacji materialnej poddania ich sprawy rozpatrzeniu przez sąd oraz umożliwienie realizacji innych uprawnień w postępowaniu sądowoadministracyjnym bez konieczności uiszczania opłat. Z uwagi na to, że prawo pomocy jest odstępstwem od zasady odpłatności postępowania sądowego, jego przyznanie następuje w sytuacjach wyjątkowych, po uprzednim wnikliwym zbadaniu sytuacji materialnej wnioskodawcy. W konsekwencji to na żądającym zwolnienia od kosztów sądowych spoczywa ciężar wykazania braku możliwości poniesienia pełnych kosztów postępowania. Okoliczność, czy warunki do przyznania prawa pomocy zostały spełnione podlega ostatecznie ocenie sądu.

Analiza materialnych i finansowych warunków życia skarżącej wykazała, iż jest ona w stanie ponieść koszty sądowe w niniejszej sprawie, a jej stan majątkowy nie uzasadnia przyznania prawa pomocy w postaci ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika.

Wskazać trzeba w pierwszej kolejności na istotne rozbieżności w przedstawieniu sytuacji materialnej skarżącej wynikające z jej dwóch oświadczeń: z informacji znajdującej się w formularzu wniosku o przyznanie prawa pomocy i w uzupełniającym oświadczeniu nadesłanym po sprzeciwach (k. 17-18 i 82-83). Dopiero bowiem z drugiego oświadczenia wynika, iż pani G. P. osiąga łączny dochód w wysokości 2.380, 08 zł (emerytura - odcinek z emerytury i zasiłek pielęgnacyjny - zaświadczenie), a nie jak wskazała w formularzu 667,59 zł. Przy czym skarżąca nie wyjaśniła skąd się wzięły powyższe rozbieżności. Wskazuje to na brak ze strony wnioskującej o prawo pomocy pełnej woli współpracy z sądem i nie uszanowanie powagi tej instytucji. Zachowanie takie należy uznać za wysoce naganne.

Niemniej jednak przechodząc do merytorycznego rozpoznania wniosku skarżącej w oparciu o dane wskazane w kolejnym oświadczeniu majątkowym, w przeważającej mierze udokumentowane stosownymi zaświadczeniami i rachunkami należy wskazać, iż nie zasługuje on na uwzględnienie. W ocenie Sądu przywołane przez skarżącą okoliczności (sytuacja materialna) nie stanowią dostatecznego uzasadnienia do przyznania prawa pomocy i to w zakresie całkowitym. Skarżąca posiada stałe źródło dochodu w postaci emerytury, a wysokość przedmiotowego świadczenia jest wystarczająca zarówno do ponoszenia bieżących kosztów utrzymania jak i pokrycia kosztów procesu.

Zdaniem sądu skarżąca jest bowiem w stanie ponieść koszty postępowania. Zajmując takie stanowisko sąd wziął pod uwagę, iż uzyskiwany miesięczny dochód w kwocie 2.380,08 zł (emerytura plus zasiłek pielęgnacyjny) jest stały, stosunkowo wysoki i wystarcza w/w na optymalne zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych. Pokrycie zatem kosztów postępowania, w tym ewentualne ustanowienie adwokata pozostaje zatem w zasięgu możliwości finansowych skarżącej i nie będzie dla niej znacznym uszczerbkiem. Ponadto suma aktualnych wydatków skarżącej, nawet przy przyjęciu najkorzystniejszej dla niej wersji (maksymalnej ich wysokości, przy uwzględnieniu wydatków na opał – 500 zł i na leki – 100 zł, mimo braku rachunków w tej mierze) - oscyluje wokół 780 zł. Skarżącej pozostaje zatem około 1600 zł miesięcznie na zaspokojenie pozostałych nie uwzględnionych potrzeb (np. żywności, odzieży, środków higieny). Biorąc pod uwagę przedstawione powyżej możliwości zarobkowe oraz to, że ubiegająca się o prawo pomocy powinna poczynić wszelkie starania, by koszty sądowe uiścić, uprawniona jest odmowa przyznania tego prawa w zakresie kosztów postępowania i ustanowienia adwokata. Nie zachodzi bowiem sytuacja, iż skarżąca nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów sądowych.

Należy podkreślić, iż instytucja prawa pomocy stanowi jedną z gwarancji realizacji konstytucyjnej zasady prawa do sądu. Niemniej jednak ma ona charakter wyjątkowy i powinna stanowić przywilej dla osób, które muszą korzystać z ochrony prawnej przed sądem. Prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom bezrobotnym, bez źródeł dochodu i majątku. Skarżąca do takich osób nie należy.

Końcowo zauważyć należy także, iż dla wydatków związanych z prowadzeniem procesu strona powinna znaleźć pokrycie w swych dochodach przez odpowiednie ograniczenie innych wydatków, nie będących niezbędnymi dla jej utrzymania (tak wskazał również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 14.10.2005 roku, w sprawie sygn. akt II SA/Gd 618/05, LEX 235275).

Z przyczyn wskazanych powyżej, na podstawie art. 246 § 1 pkt 1 w zw. z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzeczono jak w sentencji.