Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący WSA Adam Lipiński, Sędziowie WSA Ewa Grochowska - Jung (spr.), asesor WSA Jarosław Trelka, Protokolant Aneta Duszyńska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 sierpnia 2008 r. sprawy ze skargi G. C. na decyzję Ministra Obrony Narodowej z dnia [...] marca 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy zwolnienia z obowiązku zwrotu równoważności kosztów kształcenia i utrzymania 1) uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] grudnia 2007 nr [...] 2) zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości.

Minister Obrony Narodowej decyzją nr [...] z dnia [...] marca 2008 r., wydaną na podstawie art. 127 § 3 i art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz art. 54 ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750 ze zm.), po rozpoznaniu wniosku G. C. o ponowne rozpatrzenie sprawy, utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję nr [...] z dnia [...] grudnia 2007 r., którą odmówił zwolnienia G. C. z obowiązku zwrotu równowartości kosztów poniesionych na jego utrzymanie i naukę w Wojskowej Akademii Medycznej w [...]. W uzasadnieniu organ podał, że G. C. pełni zawodową służbę wojskową w Ambulatorium z izbą chorych w [...] Ośrodku Szkolenia Kierowców w [...] na stanowisku służbowym lekarza.

W dniu 5 września 2007 r. złożył wypowiedzenie stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej.

W dniu 18 września 2007 r. oficer złożył wniosek do Ministra Obrony Narodowej, o zwolnienie z obowiązku zwrotu kosztów poniesionych przez resort obrony narodowej na jego naukę w trakcie studiów w Wojskowej Akademii Medycznej w [...].

Wniosek swój zainteresowany motywował trudną sytuacją rodzinną i materialną spowodowaną przede wszystkim wydatkami finansowymi na utrzymanie rodziny. Do przedmiotowego wniosku zainteresowany nie załączył żadnego dokumentu potwierdzającego jego trudną sytuację.

W dniu [...] listopada 2007 r., pismem nr [...], organ rozpatrujący przedmiotową sprawę wezwał zainteresowanego do przedłożenia w terminie 7 dni od dnia doręczenia pisma, oryginałów lub potwierdzonych kopii dokumentów stwierdzających fakt zaistnienia trudnej sytuacji rodzinnej i materialnej, w szczególności: zaświadczenia o zarobkach i innych źródłach utrzymania, zaświadczenia z urzędu pracy o pozostawaniu żony bez pracy. Przedmiotowe pismo doręczone zostało w dniu 22 listopada 2007 r., co potwierdzone zostało własnoręcznym podpisem zainteresowanego.

W dniu 29 listopada 2007 r. wpłynęły dokumenty mające świadczyć o przedstawionej we wniosku sytuacji rodzinnej, tj.: zaświadczenie z Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w [...], że pani A. J. (żona zainteresowanego) przebywa na urlopie wychowawczym do dnia 27 marca 2010 r., akty urodzeń dwójki małoletnich dzieci, zaświadczenie z Jednostki Wojskowej nr [...] w [...] o wynagrodzeniu oficera w wysokości [...] zł brutto.

Decyzją nr [...] Ministra Obrony Narodowej z dnia [...] grudnia 2007 r. odmówiono zwolnienia zainteresowanego z obowiązku zwrotu równowartości kosztów poniesionych na jego utrzymanie i naukę w Wojskowej Akademii Medycznej w [...].

Od powyższej decyzji G. C. złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do przedmiotowego wniosku dołączył informację o dochodach oraz o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy, tj. PIT za 2007 r., informację o wysokości dochodu (straty) z pozarolniczej działalności gospodarczej w roku podatkowym za rok 2007 r., dokumenty medyczne związane z chorobą jego żony z powodu nadczynności tarczycy, tj.: skierowanie na badania, wynik badania z biopsją płata prawego tarczycy, wynik badania ultrasonograficznego, dokument z laboratorium medycznego S., jeden rachunek z apteki "D." z [...] na łączną kwotę 80,60 zł (osiemdziesiąt złotych sześćdziesiąt groszy), zaświadczenie wystawione przez Wyższą Szkołę Humanistyczno-Ekonomiczną w [...] informujące, że pani A. J. przebywa na urlopie wychowawczym do dnia 27 marca 2010 r. i nie są wypłacane żadne świadczenia przez wspomnianą szkołę na rzecz zainteresowanej.

Rozpoznając sprawę ponownie, Minister Obrony Narodowej wskazał, iż z dokumentacji złożonej przez G. C. wynika, że łączny dochód rodziny skarżącego w 2007 r. wyniósł ponad 4.000 zł miesięcznie, a przedstawione dokumenty nie pozwalają przyjąć, iż rodzina znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Ponadto skarżący, podejmując decyzję o wypowiedzeniu stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej, był świadomy konsekwencji i obciążeń finansowych, które będzie musiał ponieść.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie G. C. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji ją poprzedzającej lub stwierdzenie ich nieważności, zarzucając naruszenie art. 54 ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2007 r. poprzez niezasadne przyjęcie, że nie zachodzą przesłanki do zwolnienia go z obowiązku zwrotu kosztów utrzymania i nauki, naruszenie art. 89 k.p.a., poprzez dowolną ocenę okoliczności faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonych rozstrzygnięć oraz naruszenie art. 6 k.p.a., poprzez zastosowanie jako podstawy decyzji z dnia [...] marca 2008 r. przepisu, który utracił moc obowiązującą z dniem 31 stycznia 2007 r., tj. art. 54 ust. 6 pkt 2 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. W uzasadnieniu skargi podniósł swoją trudną sytuację materialną związaną z kosztami leczenia żony oraz utrzymania dwójki dzieci. Wskazał ponadto, iż nie mógł być świadomy konsekwencji i obciążeń finansowych, jakie będzie ponosił w związku ze zwolnieniem ze służby, bowiem wysokość tego zobowiązania dotyczącego zwrotu kosztów nauki i utrzymania nie była mu znana w chwili odejścia ze służby ani obecnie.

Nadto wskazał, iż przepis art. 54 ust. 6 pkt 2 ustawy pragmatycznej w chwili wydania decyzji z dnia [...] marca 2008 r. został uchylony na mocy ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1242), tym samym nie było podstawy prawnej, którą wskazano w decyzji, co stanowi przesłankę do stwierdzenia nieważności tej decyzji opisaną w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.

W odpowiedzi na skargę Minister Obrony Narodowej wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe argumenty faktyczne i prawne.

Odnosząc się do zarzutów zawartych w skardze, wskazał, iż zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 176, poz. 1242) obowiązującej od dnia 1 stycznia 2008 r. sprawy wszczęte, lecz niezakończone ostateczną decyzją przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy prowadzi się na podstawie przepisów dotychczasowych, tak więc zastosowanie ma przepis art. 54 ust. 6 w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2007 r.

G. C. pismem z dnia 26 czerwca 2008 r. podtrzymał swoje wnioski objęte skargą, jednocześnie podnosząc, iż jego zdaniem decyzja centralnego organu administracji rządowej jest ostateczną decyzją w administracyjnym toku instancji. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, jest to środek zaskarżenia nadzwyczajny, służy bowiem od decyzji ostatecznej. Nadto brak powołania się w decyzji organu na art. 10 ustawy nowelizacyjnej w podstawie prawnej decyzji stanowi samodzielną obrazę przepisów postępowania, mającą istotny wpływ na wynik sprawy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej i to z przepisami obowiązującymi w dacie jej wydania. Innymi słowy, sąd administracyjny kontroluje legalność rozstrzygnięcia zapadłego w postępowaniu z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i obowiązującymi przepisami prawa procesowego.

Skarga analizowana pod tym kątem zasługuje na uwzględnienie.

Materialną podstawę zaskarżonej decyzji stanowi art. 54 ust. 6 pkt 2 w związku z art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2008 r.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 cytowanej ustawy, żołnierz zawodowy będący absolwentem szkoły wojskowej i żołnierz skierowany na studia lub naukę oraz staż naukowy lub kurs trwający ponad 5 miesięcy, który wypowiedział stosunek służbowy zawodowej służby wojskowej lub został z niej zwolniony na podstawie art. 111 pkt 1, 4, 6, 7, 9 lit. "a" oraz pkt 11-16, a także art. 112 pkt 1 w okresie nieprzekraczającym okresu dwa razy dłuższego od czasu trwania studiów, nauki, stażu lub kursu - jest zobowiązany do zwrotu zwaloryzowanej na dzień zwolnienia ze służby równowartości kosztów poniesionych na jego utrzymanie i naukę z zastrzeżeniem ust. 5 i 6.

Stosownie natomiast do treści art. 54 ust. 6 pkt 2 wojskowej ustawy pragmatycznej, Minister Obrony Narodowej może zwolnić żołnierza zawodowego, o którym mowa w ust. 1 i 2, z obowiązku zwrotu kosztów w całości lub w części w przypadkach uzasadnionych potrzebami Sił Zbrojnych oraz ze względu na:

1) zaistnienie wypadku losowego;

2) trudną sytuację rodzinną i materialną;

3) powołanie do innej służby publicznej.

Oznacza to uprawnienie organu prowadzącego postępowanie do dokonania swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przedstawionego przez wnioskodawcę pod kątem zaistnienia jednej, bądź kilku przesłanek zawartych w cytowanym przepisie. Właściwy organ wojskowy, rozpoznając indywidualną sprawę, może zatem zwolnić żołnierza ze wskazanych kosztów, w szczególności, gdy ustali, iż fakty, na które powołuje się zainteresowany, wyczerpują znamiona jednej z przytoczonych przesłanek. Z użytego w tym przepisie sformułowania "może zwolnić" wynika, iż podejmowane na tej podstawie decyzje mają charakter uznaniowy. Oznacza to, iż Minister Obrony Narodowej posiada swobodę działania i możliwość wyboru określonego sposobu załatwienia sprawy. Do oceny organu należało zatem podjęcie decyzji o zwolnieniu skarżącego z obowiązku zwrotu kosztów jego utrzymania i nauki w WAM lub odmowa takiego zwolnienia.

Sądowa kontrola tego rodzaju decyzji jest ograniczona. Nie obejmuje ona bowiem celowości zaskarżonej decyzji. Sąd może zatem tylko badać, czy decyzja nie nosi cech dowolności, a więc czy organ rozstrzygający zebrał cały materiał dowodowy i dokonał wyboru określonego sposobu załatwienia sprawy, po wszechstronnym i dogłębnym rozważeniu wszystkich okoliczności faktycznych sprawy.

W toku postępowania Minister Obrony Narodowej musi zatem przestrzegać m.in. zasady dochodzenia do prawdy obiektywnej (art. 7 k.p.a.), w sposób wyczerpujący zebrać, rozpatrzyć i ocenić cały materiał dowodowy (art. 77 § 1 k.p.a. i art. 80 k.p.a.) oraz uzasadnić swoje rozstrzygnięcie zgodnie z wymaganiami art. 107 § 3 k.p.a. Obowiązek pełnego ustalenia stanu faktycznego spoczywa na organie działającym także w ramach uznania administracyjnego. W rozpatrywanej sprawie organ dopuścił się naruszenia powołanych reguł procesowych, nie podjął bowiem niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy .

Przede wszystkim skarżący wnioskiem z dnia 5 września 2007 r. wypowiedział stosunek służbowy zawodowej służby wojskowej, natomiast w dniu 18 września 2007 r. zwrócił się do Ministra Obrony Narodowej o zwolnienie go w całości z obowiązku zwrotu kosztów za naukę i utrzymanie w Wojskowej Akademii Medycznej.

Rozkazem personalnym Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego nr [...] z dnia [...] listopada 2007 r. skarżący został zwolniony z zawodowej służby wojskowej i przeniesiony do rezerwy z dniem 31 marca 2008 r. Rozkazem tym został zobowiązany do zwrotu zwaloryzowanej na dzień zwolnienia ze służby równowartości kosztów poniesionych na jego utrzymanie i naukę - po wydaniu odrębnej decyzji przez dowódcę jednostki wojskowej, w której pełni zawodową służbę wojskową, zgodnie z art. 54 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Takiej decyzji ustalającej wysokość zwaloryzowanej równowartości kosztów poniesionych na utrzymanie i naukę skarżącego w Wojskowej Akademii Medycznej brak jest w aktach administracyjnych organu. Jak wynika również ze skargi złożonej przez G. C., nie jest mu znana dotychczas wysokość tych kosztów. Jeżeli zatem ani organ, ani sam skarżący nie znają wysokości zwaloryzowanych na dzień zwolnienia ze służby równowartości kosztów poniesionych na utrzymanie i naukę skarżącego w Wojskowej Akademii Medycznej, przedwczesnym wydaje się przyjęcie przez organ, iż G. C. nie znalazł się w trudnej sytuacji rodzinnej i materialnej, która uzasadniałaby zwolnienie go w całości lub części z obowiązku zwrotu tych kosztów.

Nie jest natomiast zasadnym wniosek skarżącego o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji oraz decyzji ją poprzedzającej. Decyzja Ministra Obrony Narodowej nr [...] z dnia [...] grudnia 2007 r. oraz zaskarżona decyzja nr [...] z dnia [...] marca 2008 r. zostały podjęte w oparciu o aktualnie obowiązujące przepisy ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych oraz ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 176, poz. 1242). Podstawa prawna działania organu istnieje w przepisach cytowanej ustawy a niewskazanie art. 10 jest uchybieniem, które mimo wszystko nie wpływa na legalność aktu administracyjnego.

Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji wyroku.

O wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji w całości Sąd orzekł na podstawie art. 152 p.p.s.a.