Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie postanowieniem z dnia 22 lipca 2008 r. przyznał K. W. prawo pomocy w zakresie częściowym poprzez ustanowienie adwokata, w pozostałym zaś zakresie wniosek o przyznanie prawa pomocy oddalił. W uzasadnieniu kwestionowanego postanowienia Sąd wskazał, że stosownie do przepisu art. 244 § 1 P.p.s.a. prawo pomocy obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Ponadto prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym - art. 245 § 1 P.p.s.a. Zgodnie z art. 245 § 2 powołanej ustawy prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego - art. 245 § 3 P.p.s.a. W niniejszej sprawie skarżąca wystąpiła o zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia adwokata, czyli o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym. Stosownie do treści art. 246 § 1 powołanej ustawy przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, a w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Przywołana regulacja oznacza zatem, iż przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym powinno mieć charakter wyjątkowy i może być stosowane w przypadku osób charakteryzujących się ubóstwem. W ocenie Sądu skarżąca nie spełnia przesłanek do przyznania jaj prawa pomocy w zakresie całkowitym, co nie oznacza, iż nie spełnia warunków do przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym. Jak wynika ze złożonych dokumentów i oświadczeń skarżąca prowadzi gospodarstwo domowe wraz z dwoma dorosłymi synami w tym jednym inwalidą niezdolnym do pracy w gospodarstwie rolnym i drugim bezrobotnym, z którymi zamieszkuje w domu o powierzchni [...] m2. Na dochód gospodarstwa domowego strony skarżącej składa się otrzymywana przez nią emerytura w kwocie [...] zł, dochód z dzierżawionego przez stronę skarżącą gospodarstwa rolnego o powierzchni [...] ha fizycznych - [...] ha przeliczeniowych wynoszący rocznie [...] zł, a miesięcznie [...] złotych, dochód uzyskiwany z uprawy należącego do syna – S. W. gospodarstwa rolnego o powierzchni [...] ha fizycznych - [...] ha przeliczeniowych wynoszący rocznie [...] zł, a miesięcznie [...] zł, otrzymane przez skarżącą dopłaty bezpośrednie do gospodarstwa rolnego za rok 2007 w kwocie [...] złotych, co daje miesięcznie kwotę dochodu w wysokości [...] złotych oraz renta inwalidzka syna strony skarżącej S. w kwocie [...] zł. w związku z tym łączny miesięczny dochód gospodarstwa domowego skarżącej wynosi [...] złotych netto. Na stałe miesięczne koszty utrzymania gospodarstwa domowego składają się wydatki na alimenty w kwocie 300 złotych do płacenia, których zobowiązany jest syn skarżącej F. i wydatki na energię elektryczną i usługi przesyłowe, które średnio miesięcznie zamykają się kwotą 150 złotych. ponadto strona zaznaczyła, że sprzęt rolniczy jaki posiadają jest całkowicie wyeksploatowany, a brak środków na modernizacje prowadzi do upadłości gospodarstwa rolnego. Biorąc pod uwagę wysokość uzyskiwanych dochodów oraz ponoszonych wydatków Sąd uznał, że skarżąca nie jest w stanie ustanowić profesjonalnego pełnomocnika z wyboru bez spowodowania uszczerbku w koniecznym dla siebie i rodziny utrzymaniu. Jednocześnie stwierdził, że brak jest podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawczyni nie może ponosić kosztów postępowania sądowego. Z akt sprawy wynika, że wnioskodawczyni uiściła wpis sądowy od wniesionej skargi w wysokości 200 zł. Powyższe wskazuje, że jest w stanie zgromadzić z uzyskiwanych dochodów środki na ponoszenie ewentualnie pozostałych kosztów sądowych w sprawie, które nie będą wyższe niż te dotychczas poniesione.
Zażalenie na postanowienie w tym przedmiocie złożyła skarżąca wskazując, że jest ono dla niej krzywdzące i nie uwzględnia jej ciężkiej sytuacji finansowej.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie ma usprawiedliwionych podstaw prawnych.
Przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w postępowaniu sądowoadministracyjnym następuje w myśl art. 246 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej P.p.s.a.. w zakresie całkowitym gdy osoba ubiegająca się o przyznanie tego prawa wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania oraz w zakresie częściowym gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Prawo pomocy wiąże się ściśle z realizacją przez stronę prawa do sądu, albowiem gwarantuje ono osobie, która nie jest w stanie ponieść kosztów toczącego się postępowania sądowego prawo do ochrony swych praw przed sądem, w tym poprzez pokrycie kosztów wynagrodzenia pełnomocnika, który reprezentuje jej interesy przed sądem. Z konstrukcji przepisu powołanego powyżej wynika, iż to na wnioskodawcy ciąży obowiązek wykazania trudnej sytuacji materialnej, która dawałby podstawy do przyznania prawa pomocy. Instytucja zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych, w tym także ustanowienia dla strony pełnomocnika ma charakter wyjątkowy i jest stosowana tylko w przypadku osób charakteryzujących się faktycznie trudną sytuacją materialną. Do osób tych można zaliczyć osoby naprawdę ubogie, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia, bądź środki te są bardzo ograniczone i zaspakajają tylko podstawowe potrzeby. Intencją ustawodawcy było, aby z prawa pomocy korzystały tylko osoby, które deklarują się niskim dochodami i wyjątkową sytuacją życiową. Przyznanie więc stronie prawa pomocy wiąże się z wykazaniem przez nią braku możliwości partycypowania w jakichkolwiek kosztach postępowania.
Zważywszy na wyjątkowy charakter pomocy w ponoszeniu kosztów postępowania sądowego, a także częściowe przyznanie przez Sąd Wojewódzki prawa pomocy w odniesieniu do profesjonalnego pełnomocnika, z drugiej zaś strony, wykazanie przez Sąd, że sytuacja materialna K. W. kwalifikuje ją do przyznania prawa pomocy tylko w części ocenić trzeba, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie zasadnie przyjął, że ze złożonych przez skarżącą dokumentów nie wynika, iż nie jest ona w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów toczącego się postępowania.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że kwestionowane postanowienie Sądu I instancji jest prawidłowe i odpowiada prawu i na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 P.p.s.a. orzekł jak w sentencji.
