Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Lidia Błystak po rozpoznaniu w dniu 22 października 2007 r. w Wydziale I na posiedzeniu niejawnym wniosku o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienia od kosztów sądowych na skutek sprzeciwu od postanowienia referendarza sądowego w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym we Wrocławiu z dnia 10 września 2007 r. przyznającego prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi w kwocie powyżej 1.000 zł w sprawie ze skargi R.B. [...] [...] w B. na decyzję Dyrektora Izby Celnej we W. z dnia 31 maja 2007r. nr [...] w przedmiocie określenia zobowiązania w podatku akcyzowym z III-XII 2003 r. postanawia I. przyznać prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi w kwocie powyżej 1.000 (słownie: tysiąc )zł; II. odmówić przyznania prawa pomocy w pozostałym zakresie.

W rozpoznawanej sprawie w odpowiedzi na wezwanie Sądu do uiszczenia wpisu od skargi w kwocie 25.608,00 zł. skarżący R.B. wniósł o zwolnienie od uiszczenia powyższego wpisu twierdząc, iż nie posiada majątku ruchomego i nieruchomego oraz nie dysponuje środkami pieniężnymi, które pozwalałby na jego uiszczenie.

Z dokumentów przedłożonych na wezwanie Sądu wynika, że wnioskodawca w 2005 r. z prowadzonej działalności gospodarczej osiągnął przychód w wysokości 10.509.057,13 zł i dochód (po odliczeniu kosztów uzyskania przychodu) - 15.835,93 zł, w 2006 r. przychód wyniósł 3.190.806,95 zł, a strata 213.891,05 zł. Skarżący oświadczył, że w okresie od stycznia do lipca 2007 r. uzyskał przychód w kwocie 1.024.505,25 zł i dochód - 8.499,66 zł. Wskazał, że miesięcznie ponosi wydatki (poszczególne z nich udokumentował dowodami opłat) w łącznej kwocie 1.909,63 zł, a dodatkowo w ciągu roku szkolnego, w związku z uczęszczaniem córki na ognisko muzyczne i angielski, wydatki te się powiększają o kwotę 315 zł. Wnioskodawca przedłożył również tytuły wykonawcze potwierdzające zajęcie rachunków bankowych oraz wyciągi z tych rachunków.

Postanowieniem z dnia 17 września 2007 r. referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu przyznał prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi w kwocie powyżej 1.000 (słownie: tysiąc )zł;

Odpis powyższego postanowienia doręczono w dniu 1 października 2007 r. skarżącemu, który w dniu 8 października 2006 r. wniósł do Sądu sprzeciw.

W uzasadnieniu sprzeciwu skarżący wskazał, iż od chwili składania wniosku o całkowite zwolnienie od kosztów jego sytuacja materialna jeszcze się pogorszyła. W wyniku przeprowadzonej kontroli przez organ podatkowy zostały zajęte jego rachunki bankowe co spowodowało, iż skarżący stał się niewiarygodny dla kontrahentów i w efekcie doprowadziło to do zaprzestania prowadzenia przez niego działalności gospodarczej i likwidacji firmy. Na dowód czego przedłożył decyzję Burmistrza Miasta B. z dnia 19.09.2007 r. o wykreśleniu z ewidencji jego firmy z dniem 14 września 2007 r. Dodatkowo skarżący podał fakt zastosowania wobec niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania na okres jednego miesiąca.

Ponadto skarżący zaznaczył, iż aktualnie przed WSA toczy się dziewięć spraw, w których wniósł skargi na decyzje Izby Skarbowej. W każdej z tych spraw został zwolniony od kosztów tylko częściowo tj. ponad 1.000 zł. W związku z tym skarżący zaznaczył, iż aby sąd rozpatrzył jego skargi musiałby łącznie uiścić wpis w kwocie 9.000 zł co jest dla niego niemożliwe do spełnienia i sprawi, że w istocie zostanie pozbawiony prawa do sądu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu zważył, co następuje:

Na wstępie należy wskazać, iż na podstawie art. 259 § 1 w związku z art. 258 § 2 pkt 7) ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi od postanowień wydanych przez referendarza sądowego na posiedzeniu niejawnym co do przyznania lub odmowy przyznania prawa pomocy strona albo adwokat, radca prawny, doradca podatkowy mogą wnieść do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego sprzeciw w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia.

Stosownie do art. 260 ustawy procesowej w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, od którego został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Na podstawie art. 245 § 1 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje – stosownie do § 2 art. 245 powołanej wyżej ustawy procesowej - zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego, natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje – na podstawie § 3 tego samego artykułu - zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego, patentowego. Częściowe zwolnienie z opłat lub wydatków może z kolei polegać - zgodnie z przepisem art. 245 § 4 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej ich kwoty pieniężnej. Natomiast z uregulowania sformułowanego w art. 246 § 1 pkt 1) i 2) ustawy procesowej wynika, iż przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, w zakresie częściowym natomiast - gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i swojej rodziny.

Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych jest instytucją stosowaną w przypadku osób charakteryzujących się ubóstwem, tj. całkowicie pozbawionych środków do życia ze względu na okoliczności życiowe. Zdaniem Sądu ubiegający się o taką pomoc powinni poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 1980 r. sygn. akt I CZ 99/80).

Kolejno podkreślenia wymaga, iż koszty sądowe zasługują na traktowanie na równi z innymi obciążeniami finansowymi, a zwolnienie od obowiązku ich ponoszenia – w sytuacji gdy są one dochodem budżetu państwa - stanowiłoby swoistą formę kredytowania podmiotów i naruszałoby zasadę równoważnego traktowania powinności finansowych.

W sprawie ocenie podlegał stan faktyczny wynikający ze złożonych oświadczeń i przedłożonych dokumentów, zaś ocena ta musi być relatywnie odnoszona do poziomu życia i statusu majątkowego innych obywateli Państwa, na których – w razie przyznania prawa pomocy - koszty zwolnienia strony od kosztów zostałoby przeniesione. Jednocześnie orzekając w zakresie przyznania prawa pomocy Sąd obowiązany jest wyważyć zarówno interes Państwa, tj. wszystkich obywateli, jak i strony skarżącej (por.: E. Ruśkowski – Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1995 r., sygn. III ARN 75/94 – Glosa z 1995 r., nr 7, s. 14).

Badanie zasadności zwolnienia wnioskodawcy od kosztów sądowych oparta będzie na zbadaniu, czy stan faktyczny, na który składają się okoliczności wynikające z akt sprawy, odpowiada hipotezie normy prawnej wynikającej z art. 246 § 1 pkt 2) ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Należy przy tym zaznaczyć, iż ocenie tej podlega nie tylko wykazanie przez wnioskodawcę zasadności jego żądania, ale również sposób wykazywania.

Treść akt niniejszej sprawy obligowała Sąd do stwierdzenia, iż została spełniona przesłanka przyznania skarżącemu prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi w kwocie powyżej 1.000 (słownie: tysiąc )zł.

Zdaniem Sądu w rozpatrywanej sprawie istotna trudność polegała na tym, iż nie można było w sposób wyczerpujący i nie budzący wątpliwości ustalić stanu majątkowego wnioskodawcy, podlegającego ocenie w postępowaniu wpadkowym wszczętym wnioskiem o przyznanie prawa pomocy, na podstawie dokumentów dostarczonych w tym celu przez skarżącego.

Z akt sprawy wynika jedynie, jaka jest sytuacja materialna skarżącego w zakresie środków materialnych pozostających do dyspozycji z jego bieżącej działalności. Brak jest natomiast wyczerpującej informacji o tym w jaki sposób skarżący gospodarował środkami finansowymi pochodzącymi z prowadzonej do tej pory działalności gospodarczej. Uwadze Sądu nie mógł uiść fakt, iż skarżący prowadził na dużą skalę działalności gospodarczą polegającą na obrocie paliwami. Nie przesądzając faktu legalności prowadzonej działalności z ustaleń dokonanych przez Sąd wynika, że skarżący z prowadzonej działalności gospodarczej uzyskiwał duży dochód. Zatem w sytuacji, w której ocenie podlegał stan faktyczny wynikający z złożonych oświadczeń i przedłożonych dokumentów, zasady doświadczenia życiowego – wskazują, iż skarżący posiada środki finansowe pozwalające mu uiścić wymagany wpis w zakresie od którego nie został zwolniony.

W ocenie Sądu fakty, iż skarżący zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej oraz został w stosunku do niego zastosowany środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, a także ilość spraw, w których skarżący jest stroną, stanowią istotne okoliczności, które brano pod uwagę zwalniając skarżącego od ponoszenia w części wpisu. Wskazać bowiem należy, iż przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, iż na obecnym etapie postępowania nie ma podstaw do przyznania stronie skarżącej prawa pomocy w wysokości żądanej przez nią i wobec takiej konstatacji, na podstawie powołanych wyżej przepisów ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji.