Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Błesiński po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2008r. na posiedzeniu niejawnym wniosku Spółki A o przyznanie prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Spółki A na decyzję Dyrektora Izby Celnej z dnia "[...]" Nr "[...]" w przedmiocie: uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe, określenia uzupełniającej kwoty podatku od towarów i usług postanawia: odmówić przyznania prawa pomocy.

Skargą z dnia 23 listopada 2007r. Spółka A zaskarżyła decyzję Dyrektora Izby Celnej z dnia "[...]", nr "[...]" w przedmiocie uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe, określenia kwoty podatku od towarów i usług.

Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału spółka skarżąca wezwana została, stosownie do § 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów, z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193), do uiszczenia wpisu sądowego w wysokości 621 złotych.

W odpowiedzi na wezwanie skarżąca nadesłała wniosek o przyznanie prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu złożonego wniosku podniesiono, iż spółka nie posiada żadnych środków, które mogłyby zostać wykorzystane do uiszczenia wpisu od skargi. W stosunku do skarżącej prowadzona jest egzekucja, w oparciu o decyzje będące przedmiotem zaskarżenia wymierzające spółce zobowiązania publicznoprawne w kwocie kilkudziesięciu milionów złotych, wszystkie rachunki bankowe spółki zostały zablokowane. Skarżąca nie jest w stanie spieniężyć posiadanego towaru, majątku ruchomego i nieruchomego ani praw majątkowych, gdyż są one przedmiotem egzekucji, a ponadto nikt nie jest zainteresowany zakupem składników przedsiębiorstwa, na którym ciążą zobowiązania publicznoprawne w obawie przed ponoszeniem odpowiedzialności za te zobowiązania.

Z zamieszczonego we wniosku oświadczenia o majątku i dochodach wynika, że wysokość kapitału zakładowego skarżącej wynosi 1.650.000 zł, wartość środków trwałych na grudzień 2007r - 798.903,67 zł, zaś za ostatni rok obrotowy - 2007 wykazano stratę w wysokości 148.065,76. Strona skarżąca wskazała, że posiada osiem rachunków bankowych, które obecnie są zablokowane.

Dodatkowo w sprawach uprzednio zawisłych przed tut. Sądem, w których toczyło się postępowanie w zakresie prawa pomocy w oparciu o złożone dodatkowe oświadczenia i materiały źródłowe ustalono, iż umowa spółki przewiduje możliwość nałożenia na wspólników w drodze uchwały wspólników dopłat w wysokości 10-krotności wartości posiadanych udziałów, jednakże umowa nie przewiduje obowiązku podjęcia takiej uchwały w jakimkolwiek przypadku. Sami zaś wspólnicy w obecnej sytuacji spółki nie zdecydowali się na podjęcie takiej uchwały z uwagi na brak wystarczających środków finansowych. Wspólnicy nie podjęli również uchwały w przedmiocie kontynuacji działalności spółki w związku z treścią art. 233 ustawy z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U nr 94, poz. 1037 ze zm.). Z przedstawionych dokumentów źródłowych wynika, iż w okresie od 1 stycznia 2007r. do 30 września 2007r. spółka uzyskała przychód ze sprzedaży netto w kwocie 1.669.509,62 zł, przy czym koszt działalności operacyjnej samego zużycia materiałów i energii wyniósł 1.606.134,68 zł - co daje dochód 63.374,94 zł. Z analizy przedstawionego bilansu wynika także, że na dzień 30 września 2007r. skarżąca posiada aktywa obrotowe w postaci zapasów na łączną kwotę 1.345.674,56 zł, należności krótkoterminowe na kwotę 6.885.275,25 zł oraz udziały i akcje w innych jednostkach o wartości 22.206.137,63 zł.

Postanowieniem referendarza Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 11 marca 2008r. roku odmówiono skarżącej przyznania prawa pomocy.

Od powyższego postanowienia skarżąca spółka wniosła sprzeciw w uzasadnieniu którego podniosła, że sytuacja spółki stale się pogarsza, co uniemożliwia poniesienie kosztów sądowych w 156 sprawach zawisłych przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Olsztynie. Fakt, że spółka początkowo została wyposażona w znaczny majątek wniesiony na kapitał zakładowy oraz że posiada udziały w innych podmiotach w żadnym stopniu nie stanowi, iż można postawić tezę, że prowadzi działalność gospodarczą znacznych rozmiarów. W 2007r. skarżąca nie zainwestowała w środki trwałe w budowie kwoty 7.574.134,20 zł. Zmiany w sprawozdaniach finansowych wynikają wyłącznie z błędów księgowych popełnionych w 2006r., kiedy to zbyt wcześnie zakwalifikowano je jako środki trwałe podczas, gdy nie były one jeszcze oddane do użytku. Środki trwałe w budowie stanowią część przedsiębiorstwa spółki, tym samym ewentualny ich nabywca narażony jest na odpowiedzialność podatkową osób trzecich przewidzianą w ordynacji podatkowej. Biorąc pod uwagę rozmiar zobowiązań celnych nałożonych na spółkę nikt nie chciałby ryzykować zakupu składników majątku o takiej wartości, tym bardziej w przypadku niedokończonej inwestycji. Nawet w przypadku gdyby spółce udało się spieniężyć środki trwałe w budowie i tak wszelkie środki zostałyby zajęte przez organy egzekucyjne w ramach wykonywania decyzji zaskarżonych w sprawach skierowanych do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Z zestawienia obrotów pożyczek wynika ponadto, że w 2007r. zaciągnięto pożyczki w kwocie 62.951,90 zł na pokrycie kosztów administracyjnych. Tymczasem pożyczki zostały udzielone przez podmioty powiązane, które obecnie nie posiadają środków na dalsze finansowanie skarżącej. W obecnej sytuacji finansowej w jakiej znajduje się skarżąca żadna instytucja finansowa nie udzieli jej pożyczki czy kredytu na zasadach komercyjnych. Dodatkowo podniosła, że posiadane udziały o wartości ok. 22 mln złotych w Spółce B nie mają już takiej wartości, gdyż spółka ta została pociągnięta do odpowiedzialności posiłkowej za zarzucane skarżącej przestępstwa skarbowe i co za tym idzie zagrożona jest egzekucją należności Skarbu Państwa. W chwili obecnej przeszły one zaś na własność wierzyciela skarżącej. Wydatki w postaci usług różnych na kwotę 350.267,39 zł i usług pozostałych na kwotę 811.540,67 zł obejmują wszystkie wydatki związane z utrzymaniem siedziby spółki, a także wynagrodzenia pracownicze oraz koszty przechowywania towaru, który został zajęty przez organy celne. Ponadto spółka podniosła, że w 2007r. poniosła stratę finansową w kwocie 6.501.422,87 zł. Nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem, iż spółka winna przewidzieć konieczność gromadzenia środków na postępowania sądowe, w sytuacji gdy sam fakt wszczęcia kontroli nie oznacza, że zostaną wskazane jakieś nieprawidłowości. Także sami wspólnicy spółki nie posiadają wystarczających środków finansowych, by dokonać dopłat umożliwiających pokrycie kosztów sądowych, zaś spółka nie może wymóc na nich podjęcia takiej uchwały. Co więcej również w przypadku podjęcia uchwały o nałożeniu dopłat, wierzytelności z tego tytułu zostałyby najprawdopodobniej zajęte przez organy egzekucyjne, a sama spółka nie uzyskałaby w ten sposób żadnych środków.

Wobec powyższego wskazano, iż w obecnej sytuacji spółka nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych w jakimkolwiek zakresie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył , co następuje :

W razie wniesienia sprzeciwu, zgodnie z art. 260 Ustawy z dnia 30 sierpnia

2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153,

poz. 1270 ze zm., cyt. dalej jako p.p.s.a.) postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a wniosek o przyznanie prawa pomocy podlega rozpoznaniu przez Sąd.

Generalną zasadą postępowania przed sądami administracyjnymi jest konieczność ponoszenia przez strony kosztów postępowania związanych z udziałem w sprawie.

Wyjątek od powyższej zasady przewidziany jest m.in. w art. 246 § 2 pkt 1 i 2 p.p.s.a. Zgodnie z którym Sąd może przyznać prawo pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym, przy czym całkowite zwolnienie może nastąpić w sytuacji, gdy wykazana zostanie niemożność poniesienia jakichkolwiek kosztów postępowania. Strona będąca osobą prawną może uzyskać częściowe zwolnienie, gdy wykaże że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

W orzecznictwie podkreśla się jednakże, iż udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Zapobiegliwości i przezorności w tym zakresie należy szczególnie wymagać od osób toczących spory sądowe w związku z prowadzoną działalności gospodarczą, która ze swej istoty wiąże się z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym kosztów także sądowych (vide: postanowienie NSA z dnia 6 października 2004r., sygn. akt. GZ 61/04, GZ 64/04 niepubl.). Zgodnie bowiem z art. 84 Konstytucji każdy na obowiązek świadczenia ciężarów i świadczeń publicznych, do których zalicza się daniny publiczne w postaci kosztów sądowych. Zwolnienia od tego rodzaju danin stanowi więc odstępstwo od konstytucyjnej zasady ich powszechnego i równego ponoszenia. Dlatego winno być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na współobywateli (vide: postanowienie NSA z dnia 10 stycznia 2005r., sygn. akt FZ 478/04 niepubl.).

Dodatkowo wskazać należy, iż to na wnioskodawcy spoczywa obowiązek udowodnienia zaistnienia przesłanek uzasadniających przyznanie jej prawa pomocy w określonym zakresie. W sytuacji gdy wnioskodawcą jest osoba prawna jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, musi ona wykazać nie tylko, iż nie ma środków na poniesienie kosztów postępowania, lecz także że nie ma ich, mimo wykorzystania wszelkich możliwości aby zdobyć fundusze na ich pokrycie.

Oceniając sytuację finansową spółki na podstawie złożonych przez nią oświadczeń i dokumentów źródłowych Sąd doszedł do wniosku, iż nie wykazała ona, że spełnia przesłanki warunkujące przyznanie jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Spółka wskazuje, iż jej sytuacja finansowa jest zła i stale się pogarsza, zajęcie majątku przez organy celne uniemożliwia jej zdobycie środków na pokrycie kosztów sądowych. Należy jednakże zauważyć, iż mimo tych trudności nie zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej, nie wszczęła postępowania upadłościowego czy naprawczego, zaś ze złożonego oświadczenia wynika, iż w okresie od 1 stycznia do 30 września 2007r. uzyskała dochód w wysokości 63.374,94 zł. Zainwestowała także w środki trwałe w budowie kwotę 7.574.134,20 zł, niezależnie czy przyjmie się, iż nastąpiło to w 2007r. jak wynika z dostarczonych dokumentów, czy jak twierdzi strona było wynikiem jedynie zmian w sprawozdaniach finansowych spowodowanych błędami księgowymi popełnionych w 2006r., kiedy to zbyt wcześnie zakwalifikowano je jako środki trwałe, gdy nie były one jeszcze oddane do użytku.

Dodatkowo wskazać należy, iż sam stan majątkowy deklarowany we wniosku nie pokrywa się z potencjalną możliwością uzyskania dodatkowych środków, np. zaciągnięcia kredytu bądź podwyższenia kapitału zakładowego. Sama zaś spółka wskazała, że w 2007r. zaciągnęła pożyczkę w kwocie 62.951,90 zł, która była niezbędna na pokrycie kosztów administracyjnych m.in. koszt papieru, korespondencji urzędowej, tonerów oraz częściowe pokrycie składek ZUS. Co prawda spółka podaje, iż pożyczki zostały udzielone przez podmioty powiązane, jednakże nie sposób przyjąć, że udzieliłyby one pożyczki wiedząc że nie zostanie ona zwrócona. Spółka nie zwracała się do komercyjnych instytucji finansowych o udzielenie pożyczki czy kredytu mimo tego twierdzi, że uznałyby one, iż nie posiada zdolności kredytowej i to w sytuacji gdy na podmiocie wnoszącym o przyznanie prawa pomocy ciąży obowiązek wykazania, że wyczerpał wszelkie możliwości uzyskania środków na pokrycie kosztów postępowania.

Wskazać należy także, iż spółka na etapie składania wniosku o przyznanie prawa pomocy posiadała udziały o wartości ok. 22 mln złotych, dopiero w złożonym sprzeciwie wskazano, że obecnie nie są one już własnością spółki, gdyż przeszły na własność wierzyciela skarżącej. Tymczasem zdaniem Sądu planowanie wydatków finansowych związanych z działalnością gospodarczą powinno przewidywać realizację swoich praw przed sądem chociażby w minimalnej wysokości. Nie można bowiem zgodzić się z twierdzeniem, iż strona może preferencyjnie traktować niektóre zobowiązania (w niniejszym przypadku koszty administracyjne, inne wierzytelności) wygenerowane przez wnioskodawcę i wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej, znajdując na nie środki kosztem posiadania środków na prowadzenie procesu sądowego i przerzucając tym samym ciężar ich poniesienia na Skarb Państwa.

Uzyskanie środków mogłoby nastąpić także przez podjęcie uchwały wspólników w sprawie dopłat. Fakt, iż umowa spółki nie nakłada takiego obowiązku, a sami wspólnicy mając na uwadze sytuację finansową spółki nie podjęli takiej decyzji nie wskazuje, iż nie mogą takiej uchwały podjąć. Nie sposób bowiem przyjąć, iż rola wspólnika sprowadza się jedynie do czerpania profitów z działalności spółki, nie obejmuje zaś możliwości pomocy finansowej w razie trudności w prowadzonej działalności gospodarczej i obciążania kosztami sądowymi wyłącznie Skarbu Państwa, a w konsekwencji całego społeczeństwa.

Sąd rozpatrując złożony wniosek o przyznanie prawa pomocy wziął pod uwagę także koszty sądowe jakie strona jest obowiązana ponieść uwzględniając wszystkie toczące się lub oczekujące na rozpoznanie sprawy zawisłe przed tutejszym sądem . Spraw takich jest obecnie 156, a łączna kwota wpisów, do których uiszczenia strona została wezwana wynosi 709.834 zł. We wszystkich z nich skarżąca ubiega się o prawo pomocy. W 108 sprawach rozpoznanych uprzednio spółce przyznano częściowe zwolnienie od kosztów ponad kwotę 2.000 zł oraz w kilku sprawach ponad kwotę 1.000 zł. Ogólna wartość wpisów w tych sprawach wynosiła 668.179 zł. Zatem Sąd przyznając skarżącej prawo pomocy w zakresie częściowym w znacznej części zwolnił ją z obowiązku poniesienia kosztów sądowych. W pozostałych rozpoznawanych sprawach o przyznanie prawa pomocy wartość wpisów nie przekracza 2.000 zł, zaś łączna ich wartość wynosi 41.656 zł.

Biorąc pod uwagę powyższe jak również fakt, że wysokość wpisu w niniejszej sprawie wynosi 621 zł., a więc jest stosunkowo niewielka uznano, że sytuacja finansowa spółki nie uzasadnia przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Spółka posiada bowiem wciąż majątek, który pozwoli uiścić należne koszty sądowe. Tym samym nie spełnia przesłanek przewidzianych w art. 246 § 2 p.p.s.a.

Z tych względów na podstawie art. 254 § 1 i art. 260 Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji postanowienia.