Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie - Monika Rudzka po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2008 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku J. S. o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi J. S. na bezczynność Prezesa Sądu Rejonowego w [...] p o s t a n a w i a oddalić wniosek skarżącego o zwolnienie od kosztów sądowych; I. oddalić wniosek skarżącego o ustanowienie adwokata

Wyrokiem z dnia 13 maja 2008 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę J. S. na bezczynność Prezesa Sądu Rejonowego w [...]. Wobec treści tego orzeczenia skarżący złożył wniosek, na urzędowym formularzu "PPF", o zwolnienie go od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata celem wniesienia skargi kasacyjnej.

We wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżący oświadczył, że prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. Nie uzyskuje żadnych dochodów. W skład jego majątku wchodzi drewniany, niewykończony dom o powierzchni 100 m- oraz udział w prawie do lokalu mieszkalnego wielkości 47 m-. Posiada on również udziały w dwóch działkach w P. o łącznej powierzchni 490 m- oraz w parceli w M. pod P. wielkości 1560 m- zabudowanej budynkiem mieszkalnym o powierzchni 300 m-, blisko stuletnim, wymagającym kapitalnego remontu. Wymienione nieruchomości nie przynoszą dochodu i są niezbywalne ze względu na nieuregulowane sprawy własnościowe. Dodatkowo skarżący zadeklarował, iż posiada oszczędności w kwocie 18.000 zł.

Uzasadniając wniosek o przyznanie prawa pomocy skarżący podniósł, iż nie dysponuje dochodami, ani środkami finansowymi, które pozwoliłyby ponieść konieczne wydatki, w szczególności związane z wynagrodzeniem pełnomocnika. Wnioskodawca dodał, że jest osobą skromnie sytuowaną. Nie posiada samochodu, komputera, telewizora, telefonu komórkowego. W roku bieżącym nie posiada żadnych dochodów i się ich nie spodziewa. Posiadane oszczędności stanowią zabezpieczenie na pokrycie kosztów utrzymania w najbliższych miesiącach, a także na ewentualność konieczności skorzystania z opieki medycznej. Do wniosku skarżący załączył kserokopię zeznania podatkowego PIT-[...] o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym 2007, z którego wynika, że skarżący osiągnął przychód w wysokości 1.000 zł.

Mając na uwadze powyższe zważono, co następuje:

Prawo pomocy jest szczególną instytucją postępowania przed sądami administracyjnymi, mającą na celu zagwarantowanie konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów postępowania sądowego.

Instytucja przyznania prawa pomocy, zgodnie z art. 246 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zmianami) przysługuje osobie fizycznej, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (prawo pomocy w zakresie całkowitym), lub gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (prawo pomocy w zakresie częściowym). Użyte w art. 246 ustawy sformułowanie "gdy osoba wykaże" oznacza, iż to na wnoszącym o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uzasadniającej przyznanie prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Przez uszczerbek utrzymania zaś koniecznego dla siebie i rodziny, o którym mowa w powołanym przepisie, należy natomiast rozumieć zachwianie sytuacji materialnej i bytowej strony skarżącej w taki sposób, iż nie jest ona w stanie zapewnić sobie minimum warunków socjalnych.

Należy podkreślić, że przyznanie prawa pomocy powinno obejmować przede wszystkim osoby fizyczne znajdujące się w ubóstwie (do takich osób można zaliczyć m. in. bezrobotnych bez prawa do zasiłku lub osoby ze względu na okoliczności życiowe pozbawione całkowicie środków do życia), które z uwagi na swoją sytuację materialną i życiową nie są w stanie ponieść kosztów związanych z postępowaniem sądowym i dlatego postępowanie z ich udziałem winno kredytować państwo. Ubiegający się o taką pomoc powinien więc w każdym wypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny. Dopiero gdyby poczynione w ten sposób oszczędności okazały się niewystarczające - może zwrócić się o pomoc państwa.

Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu postanowienia z dnia 10 stycznia 2005 r. (sygn. akt FZ 478/04, niepubl.) stwierdził, iż opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 ustawy zasadniczej. Dlatego też muszą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby, czy osób, na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia strony skarżącej z obowiązku ich ponoszenia. Strona musi zatem wykazać, iż jej sytuacja materialna jest na tyle trudna, iż uzasadnia poczynienie odstępstwa od tej generalnej reguły.

W ocenie orzekającego sytuacja finansowa skarżącego umożliwia mu sprostanie obowiązkowi uiszczenia kosztów sądowych oraz kosztów wynagrodzenia kwalifikowanego pełnomocnika z wyboru bez uszczerbku w koniecznym własnym utrzymaniu. Zasadność wniosku skarżącego rozpatrywana była w dwóch aspektach, mianowicie z uwzględnieniem z jednej strony wysokości obciążeń finansowych, jakie musi on ponieść w niniejszym postępowaniu, a z drugiej strony biorąc pod uwagę możliwości finansowe skarżącego.

Co prawda, ze złożonego oświadczenia majątkowego wynika, iż skarżący nie dysponuje żadnymi dochodami (w roku 2007 osiągnął przychód w wysokości 1.000 zł), to jednak fakt, iż posiada on zgromadzone oszczędności w wysokości 18.000 zł nie pozwala na stwierdzenie, że skarżący spełnia przesłanki przyznania prawa pomocy. Posiadane oszczędności w zupełności wystarczą bowiem na pokrycie kosztów sądowych w niniejszej sprawie oraz kosztów wynagrodzenia kwalifikowanego pełnomocnika z wyboru.

Zauważyć wypada, że oprócz zasobów pieniężnych, skarżący dysponuje także majątkiem nieruchomym o znacznej wartości w postaci domu o powierzchni 100 m- oraz udziałów w kilku nieruchomościach. O ile ze względu na nieuregulowany stan własnościowy dwóch działek w P. i jednej w M., nie mogą one zostać zbyte, to sytuacja ta nie dotyczy domu o powierzchni 100 m-, którego skarżący jest wyłącznym właścicielem. Może on zatem swobodnie dysponować tą nieruchomością np. wynajmując część pomieszczeń, czy też wykorzystać jako zabezpieczenie pożyczki, czy kredytu. Zgodnie ze stanowiskiem zajętym przez Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 29 lipca 2004 roku sygn. akt FZ 131/04 posiadanie majątku w zasadzie wyklucza możliwość zwolnienia od kosztów, skoro istnieje możliwość jego obciążenia.

W świetle wykazanych okoliczności trudno uznać skarżącego za osobę ubogą, a właśnie dla takich osób przeznaczona jest instytucja prawa pomocy. Zdaniem orzekającego posiadane składniki majątkowe oraz oszczędności pozwolą skarżącemu na partycypowanie w kosztach sądowych oraz pokrycie wynagrodzenia pełnomocnika z wyboru bez uszczerbku we własnym utrzymaniu.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji postanowienia na podstawie art. 245 § 1, art. 246 § 1 pkt 1 w zw. z art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zmianami).