Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Przemysław Szustakiewicz (spr.), Sędzia WSA Bronisław Szydło, Sędzia WSA Jacek Fronczyk, Protokolant: Michał Sułkowski, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 czerwca 2008 r. sprawy ze skargi L. F. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] stycznia 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku - oddala skargę -

Decyzją z dnia [...] stycznia 2008 r. nr [...] – Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych po ponownym rozpatrzeniu sprawy utrzymał w mocy decyzję podjętą w dniu [...] grudnia 2007 r. i odmówił przyznania małoletniemu D. L. reprezentowanego przez matkę L. F. renty rodzinnej po zmarłym ojcu A. L. w drodze wyjątku.

W uzasadnieniu ww. decyzji Prezes ZUS podniósł, że przyznanie świadczenia na podstawie art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353), jest możliwe, jeżeli wnioskodawca spełnia następujące warunki:

• jest lub był osobą ubezpieczoną lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym;

• nie spełnia warunków ustawowych do uzyskania świadczeń wskutek szczególnych okoliczności;

• nie może podjąć pracy ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek;

• nie ma niezbędnych środków utrzymania.

Prezes ZUS wyjaśnił również, że do przyznania świadczenia w drodze wyjątku wszystkie przesłanki, o jakich mowa w tym przepisie, powinny być spełnione łącznie. Brak spełnienia przez wnioskodawcę którejkolwiek z przesłanek wyklucza możliwość przyznania mu świadczenia w drodze wyjątku. Renta rodzinna jest pochodną świadczenia osoby zmarłej. Dlatego też Prezes ZUS zbadał przede wszystkim okoliczności odnoszące się do zmarłego ojca dziecka. Organ podkreślił, iż za szczególne okoliczności uważa się wyłącznie wydarzenia o charakterze nadzwyczajnym, które wbrew zamiarom i woli ubezpieczonego, stanowią niemożliwą do przezwyciężenia przeszkodę do kontynuowania zatrudnienia i związanego z tym opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. W trakcie postępowania stwierdzono, że ostatnio udowodniony okres składkowy zmarłego przypadał na dzień [...] września 2001 r., po tym okresie do daty zgonu w dniu [...] lipca 2007 r. przez okres 5 lat, 9 miesięcy i 27 dni od ustania prawa do zasiłku dla bezrobotnych, nie pracował. Także w okresach od [...] sierpnia 1991 r. do [...] lipca 1993 r. oraz od [...] sierpnia 1993 r. do [...] lipca 1995 r., nie pracował. Brak jest w aktach sprawy informacji o tym, aby brak zatrudnienia był spowodowany szczególnymi okolicznościami. Łączny okres składkowy i nieskładkowy zmarłego wynosi 17 lat, 10 miesięcy i 9 dni i jest zbyt krótki do przyznania renty po osobie, która w chwili śmierci miała [...] lat.

W ocenie Prezesa ZUS, brak jest więc warunków do przyznania świadczenia z art. 83 cyt. ustawy.

Powyższa decyzja stała się przedmiotem skargi L. F. z dnia 18 lutego 2008 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Skarżąca wskazała na trudną sytuację materialną swojej rodziny, którą szczególnie odczuwa jej syn, uczeń I klasy szkoły sportowej. Skarżąca podkreśliła, iż przyznanie renty pozwoli dobrze rozwijać się dziecku. Ojciec dziecka nie pracował, ale także nie żył ze skarżącą.

W odpowiedzi na skargę Prezes ZUS wniósł o jej oddalenie, przytaczając argumenty zawarte w decyzji wydanej w drugiej instancji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Na podstawie art. 13 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność została zaskarżona.

Natomiast zgodnie z treścią art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej i to z przepisami obowiązującymi w dacie jej wydania.

Rozpoznawana pod tym względem skarga nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem.

Podstawę materialnoprawną wydania zaskarżonych decyzji stanowił przepis art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

Z treści tego przepisu wynika, że Prezes ZUS może przyznać świadczenie w drodze wyjątku, jeżeli wnioskodawca spełnia łącznie następujące przesłanki:

─ jest lub był osobą ubezpieczoną lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym,

─ nie spełnia warunków ustawowych określonych w art. 83 ust. 1 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskutek szczególnych okoliczności,

─ nie może podjąć pracy lub innej działalności objętej ubezpieczeniem społecznym ze względu na całkowitą niezdolność do pracy w związku ze złym stanem zdrowia lub wiek,

─ nie posiada niezbędnych środków utrzymania.

Zaznaczyć należy, że renta rodzinna jest świadczeniem pochodnym świadczenia, jakie przysługiwałoby osobie zmarłej, dlatego też w pierwszej kolejności rozpoznaniu podlega spełnienie powyższych przesłanek przez osobę zmarłą, a następnie ustalane jest prawo do tego świadczenia wnioskodawcy – członka rodziny po osobie zmarłej.

Z użytego w powołanym art. 83 ust. 1 sformułowania "może przyznać" wynika, że podejmowane na tej podstawie decyzje mają charakter uznaniowy. Oznacza to, że organ decyzyjny posiada swobodę działania i możliwości wyboru określonego sposobu załatwienia sprawy. Do oceny Prezesa ZUS należało zatem, podjęcie decyzji o przyznaniu skarżącej świadczenia w drodze wyjątku lub odmowa przyznania tego świadczenia. Sądowa kontrola tego rodzaju decyzji, jest ograniczona. Nie obejmuje ona bowiem celowości zaskarżonej decyzji. Sąd może zatem badać tylko, czy decyzja nie nosi cech dowolności, a więc czy organ rozstrzygający zebrał cały materiał dowodowy i dokonał wyboru określonego sposobu załatwienia sprawy po wszechstronnym i dogłębnym rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Prezes ZUS podejmujący decyzję administracyjną w sprawie świadczeń w trybie określonym w powołanym art. 83 ust. 1, jest związany rygorami procedury administracyjnej. Wynika to wyraźnie z przepisu art. 124 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepis ten stanowi, że w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w tej ustawie, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Prezes ZUS winien więc przestrzegać zasady dochodzenia do prawdy materialnej (art. 7 kpa), a więc podejmować wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Jest zobowiązany do należytego i wyczerpującego informowania strony o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego (art. 9 kpa).

Musi wreszcie w sposób wyczerpujący zebrać, rozpatrzyć i ocenić cały materiał dowodowy (art. 77 § 3 i art. 80 kpa) oraz uzasadnić swoje rozstrzygnięcie według wymagań określonych w art. 107 § 3 kpa.

W niniejszej sprawie, Prezes ZUS przestrzegał wszystkich tych reguł procesowych, czego dowodem są przede wszystkim uzasadnienia obu jego decyzji.

W uzasadnieniach decyzji powołano wszystkie okoliczności faktyczne w sprawie i na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Prezes ZUS odmówił skarżącej prawa do renty rodzinnej w drodze wyjątku dla jej małoletniego syna po zmarłym ojcu.

W ocenie Sądu, decyzjom tym nie można przypisać przekroczenia granic uznania administracyjnego. Organ słusznie wskazał, że świadczenie z art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest umiejscowione w systemie ubezpieczeń społecznych. Wynika z tego, że musi być ono w określony sposób powiązane z występowaniem określonego okresu ubezpieczenia połączonego z należytym opłacaniem składek. Skarżący ma krótki okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 17 lat, 10 miesięcy i 9 dni, jest to okres nieadekwatny dla osoby, która w chwili zgodni miała [...] lata, przy czym na tak krótki okres ubezpieczenia, składają się kilkuletnie przerwy w opłacaniu składek, np. prawie sześcioletnia przerwa w okresie od [...] września 2001 r. do [...] lipca 2007 r. Nadto w dziesięcioleciu przed zgonem okres składkowy i nieskładkowy wynosi tylko 3 lata, 5 miesięcy i 26 dni. Skarżąca nie wykazała w żaden sposób, czy powodem niewypracowania odpowiednich okresów ubezpieczenia były nadzwyczajne, wyjątkowe okoliczności, które uniemożliwiały zmarłemu podjęcie zatrudnienia wraz z ubezpieczeniem. Jak słusznie wskazał w zaskarżonej decyzji Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych sama trudna sytuacja materialna strony nie może być podstawą przyznania świadczenia, gdyż nie ma ono charakteru socjalnego, a jedynie uzupełnia system zabezpieczenia społecznego.

Mając powyższe na względzie, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 w związku z art. 132 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji.