Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie – Agnieszka Góra po rozpoznaniu w dniu 30 kwietnia 2008r na posiedzeniu niejawnym wniosku J.H. o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego z urzędu w sprawie skargi na decyzję Wojewody z dnia [ ] w przedmiocie ustalenia odszkodowania z tytułu zajęcia nieruchomości pod drogę publiczną p o s t a n a w i a I. oddalić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, II. ustanowić dla skarżącego radcę prawnego, którego wyznaczy Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w K.

W dniu ....2008r. skarżący J.H. złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego w sprawie skargi na decyzję Wojewody ......z dnia [....] wydaną w przedmiocie ustalenia odszkodowania. Skarżący domaga się zwolnienia z konieczności poniesienia opłaty kancelaryjnej za sporządzenie uzasadnienia do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 7 marca 2008r. oddalającego skargę na w/w decyzję Wojewody.......

Skarżący domaga się przyznania prawa pomocy z uwagi na niskie dochody, duże koszty utrzymania, samotność.

Zdaniem Sądu, wniosek skarżącego zasługuje w części na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, iż powyższy wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy jest jego kolejnym w tej sprawie. Skarżący postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 21 grudnia 2007r. został zwolniony od wpisów sądowych, w pozostałym zakresie jego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych rozpoznany został negatywnie. Wnioskodawca nie ubiegał się wówczas o ustanowienie kwalifikowanego pełnomocnika z urzędu, a jego wniosek obejmował jedynie zwolnienie od kosztów sądowych. Ponieważ wspomniane postanowienie Sądu z dnia 21 grudnia 2007r. stało się prawomocne , obecny wniosek strony rozpoznawany jest w oparciu o art. 165 ustawy z dnia 30.08.2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który stanowi , iż postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne. Ponieważ z akt sprawy wynika, iż obecne złożenie przez skarżącego wniosku o przyznanie prawa pomocy związane jest z chęcią złożenia ew. skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego uznano, iż jest to zmiana okoliczności sprawy o jakiej mowa w art. 165 cyt. ustawy.

Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, iż skarżący prowadzi gospodarstwo domowe samodzielnie. Źródłem utrzymania skarżącego jest dochód z tytułu prowadzenia przez niego działalności gospodarczej w formie firmy ubezpieczeniowej w wysokości około [...] zł miesięcznie oraz dochód z tytułu dopłat do gospodarstwa rolnego z Unii Europejskiej w wysokości 800,00 zł rocznie. Wnioskodawca przedstawia zeznanie podatkowe za 2007 rok, z którego wynika, iż przychód z tytułu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej wyniósł [....] zł, koszty uzyskania tego przychodu –[....] zł, natomiast zysk wyniósł [....] zł.

Z oświadczenia skarżącego znajdującego się w aktach sprawy wynika także, iż posiada on dom o pow. 110 m2, z czego użytkuje jedynie 30 m2 gdyż reszta budynku jest niewykończona, oraz nieruchomość rolną o pow. 1,40 ha. Skarżący nie wykazuje też faktu posiadania cennych ruchomości ani oszczędności.

Instytucja przyznania prawa pomocy stanowi w istocie pomoc państwa dla osób, które z uwagi na ich trudną sytuację materialną nie mogą uiścić kosztów bez wywołania uszczerbku w koniecznych kosztach utrzymania siebie i rodziny. Ubiegający się o taką pomoc winien więc w każdym wypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny. Dopiero gdyby poczynione w ten sposób oszczędności okazały się niewystarczające - może zwrócić się o pomoc państwa.

Zgodnie z art. 246 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – prawo pomocy w zakresie całkowitym może być przyznane osobie, która wykaże, iż nie ma jakichkolwiek dochodów do pokrycia kosztów postępowania, natomiast w zakresie częściowym – gdy wykaże, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku w koniecznym utrzymaniu siebie i rodziny.

Użyte w art. 246 ustawy sformułowanie "gdy osoba wykaże" oznacza, iż to na wnoszącym o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, iż znajduje się w sytuacji uzasadniającej przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Powołany przepis nie pozostawia wątpliwości co do tego, że inicjatywa dowodowa zmierzająca do wykazania, iż zachodzą przesłanki pozytywne dla uwzględnienia wniosku, spoczywa na wnioskodawcy.

Udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest więc formą jej dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do wypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Kluczową zaś rolę dla oceny możliwości płatniczych skarżącego ma fakt, iż zasadność wniosku o przyznanie prawa pomocy powinna być rozpatrywana w dwóch aspektach – z uwzględnieniem z jednej strony wysokości obciążeń finansowych, jakie strona musi ponieść w konkretnym postępowaniu, z drugiej strony jej możliwości finansowych.

W ocenie orzekającego, skarżący nie wykazał w sposób wystarczający i skuteczny, iż w aktualnej sytuacji materialnej nie jest w stanie ponieść kosztów opłaty kancelaryjnej należnej za sporządzenie uzasadnienia do wyroku bez uszczerbku w koniecznym swoim utrzymaniu. Biorąc pod uwagę w szczególności wysokość comiesięcznych, stałych dochodów wnioskodawcy w wysokości około [....] zł, brak udokumentowanych wydatków na leczenie czy utrzymanie, niewskazanie dodatkowych, nadzwyczajnych okoliczności czy obowiązkowych kosztów obciążających budżet domowy, brak zadłużenia, brak innych osób na utrzymaniu nie zaistniały przesłanki uzasadniające zwolnienie strony od kosztów sądowych ponad wymiar, jaki został już skarżący zwolniony w postanowieniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 21 grudnia 2007r. Tym bardziej, iż zgodnie z treścią art. 246 par. 1 pkt 2 cytowanej ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – regulacja w nim zawarta stanowi odstępstwo od zasady ustanowionej w treści art. 199, na mocy której strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przytoczone we wniosku okoliczności winny zatem uzasadniać wyjątkowe traktowanie, o jakim mowa w powołanym przepisie. Przez uszczerbek utrzymania zaś koniecznego dla siebie i rodziny, o którym mowa w powołanym przepisie, należy rozumieć zachwianie sytuacji materialnej i bytowej strony skarżącej w taki sposób, iż nie jest ona w stanie zapewnić sobie minimum warunków socjalnych.

Zdaniem Sądu, w przedmiotowej sprawie okoliczności takie nie zostały wykazane w stopniu uzasadniającym zwolnienie wnioskodawcy od opłaty kancelaryjnej należnej za sporządzenie uzasadnienia do wyroku Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 7 marca 2008r.

Odnosząc się natomiast do wniosku skarżącego o ustanowienie radcy prawnego, orzekający uznał, iż wobec istniejącego w ustawie z dnia 30.08.2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – tzw. przymusu adwokackiego czy radcowskiego, obligującego strony skarżące do wnoszenia skarg kasacyjnych po sporządzeniu ich przez kwalifikowanego pełnomocnika oraz wobec kosztów, jakie należałoby ponieść w celu ustanowienia pełnomocnika z wyboru w odniesieniu do dochodów, jakie otrzymuje skarżący – uznano, iż ustanowienie dla strony radcy prawnego jest zasadne. Regulacje cyt. ustawy w zakresie przyznania prawa pomocy nie uzależniają przyznania tej pomocy od charakteru i problematyki sprawy oraz potrzeby udziału w niej kwalifikowanego zastępcy procesowego. Poniesienie przez skarżącego, zdaniem orzekającego, kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru mogłoby spowodować uszczerbek w koniecznym jego utrzymaniu. W takiej sytuacji odmowa przyznania stronie pomocy w postaci wyznaczenia radcy prawnego mogłaby doprowadzić do pozbawienia jej konstytucyjnego prawa do sądu.

Należy podkreślić, iż celem instytucji prawa pomocy jest umożliwienie skorzystania z drogi sądowej osobom o znikomych dochodach, znajdujących się na skraju ubóstwa, wobec których konieczność poniesienia kosztów sądowych mogłaby spowodować uszczerbek w koniecznym utrzymaniu. Skarżący do takich osób nie należy. Dlatego przyznanie skarżącemu prawa pomocy jedynie w zakresie częściowym obejmującym ustanowienie radcy prawnego wraz z uprzednim zwolnieniem go przez Sąd z wpisów sądowych, należy uznać za adekwatne do aktualnej sytuacji majątkowej strony.

Podsumowując należy zaznaczyć, iż w aktualnej sytuacji finansowej skarżącego zwolnienie go w pełni od kosztów sądowych oraz ustanowienie dla strony radcy prawnego byłoby niezasadne. Konieczność zaś poniesienia przez wnioskodawcę kosztów sądowych w formie opłaty kancelaryjnej za sporządzenie uzasadnienia do wyroku przy jednoczesnym ustanowieniu dla niego kwalifikowanego pełnomocnika procesowego, nie naraża skarżącego na pogorszenie warunków bytowych, a z drugiej strony odpowiada fiskalnemu interesowi Państwa, które swoją pomoc powinno gwarantować tylko najbardziej potrzebującym.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł, jak w sentencji na podstawie art. 243 § 1, art. 244 § 1, art. 245 § 3 oraz art. 246 § 1, art. 258 § 1 i § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153 poz. 1270 ).