Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jacek Fronczyk, Sędziowie WSA Przemysław Szustakiewicz, WSA Sławomir Antoniuk (spr.), Protokolant Dorota Kwiatkowska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 września 2008 r. sprawy ze skargi J. S. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] stycznia 2008 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia w drodze wyjątku - oddala skargę -

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia [...] stycznia 2008 r., nr [...] uchylił w całości własną decyzję z dnia [...] listopada 2007 r., nr [...] i przyznał w drodze wyjątku rentę rodzinną w wysokości [...] zł miesięcznie dla małoletnich: A. i M. S. do ukończenia 16 roku życia.

Z ustaleń organu i akt administracyjnych wynika następujący stan sprawy:

J. S. wnioskiem z dnia 19 września 2007 r. zwrócił się do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie jego małoletnim dzieciom A. S. i M. S. renty w drodze wyjątku po zmarłej w dniu [...] września 2007 r. matce dzieci J. S.

Decyzją z dnia [...] listopada 2007 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmówił przyznania małoletnim A. S. i M. S. renty rodzinnej w drodze wyjątku. W uzasadnieniu decyzji organ podniósł, iż przyznanie renty rodzinnej na podstawie art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zm.) jest możliwe, gdy są spełnione następujące przesłanki: 1) wnioskodawca jest lub był osobą ubezpieczoną w rozumieniu ustawy emerytalnej lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym, 2) nie spełnia warunków ustawowych do uzyskania świadczenia wskutek szczególnych okoliczności, 3) nie może podjąć pracy lub innej działalności objętej ubezpieczeniem, 4) nie ma niezbędnych środków utrzymania. Warunki określone w powołanym przepisie muszą być spełnione łącznie. Natomiast renta rodzinna jest świadczeniem pochodnym świadczenia, jakie przysługiwałoby osobie zmarłej. W związku z tym, w pierwszej kolejności rozpatrzeniu podlega spełnienie powyższych przesłanek przez osobę zmarłą, a następnie do świadczenia w drodze wyjątku przez wnioskodawcę. Z dokumentacji znajdującej się w aktach zaś wynikało, iż matka dzieci na przestrzeniu 42 lat życia posiadała łącznie 4 lata, 1 miesiąc i 4 dni udowodnionego okresu składkowego i nieskładkowego. Matka dzieci do dnia zgonu była uprawniona do renty socjalnej, jednakże ustawa o rencie socjalnej nie przewiduje prawa do renty rodzinnej pozostałym członkom rodziny, a przedmiotowe uregulowanie ustawowe nie może stanowić szczególnej okoliczności w rozumieniu art. 83 powołanej ustawy. W zaistniałym stanie faktycznym organ nie znalazł podstaw do przyznania wnioskowanego świadczenia.

Pismem z dnia 6 grudnia 2007 r. J. S. wniósł o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej powyższą decyzją i przyznanie jego dzieciom renty rodzinnej w drodze wyjątku od miesiąca września 2007 r. We wniosku odwołujący się podniósł, że organ pominął w swych rozważaniach szereg istotnych okoliczności, m.in. fakt, iż jego żona otrzymywała rentę rodzinną po swoich rodzicach, z uwagi na stwierdzoną od urodzenia niepełnosprawność. Ponadto, syn M. cierpi na epilepsję i porażenie mózgowe. Wskazał także, iż jego rodzina znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, gdyż on sam jest osobą bezrobotną, choć usilnie poszukuje zatrudnienia.

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia [...] stycznia 2008 r. uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przyznał rentę rodzinną w drodze wyjątku małoletnim A. i M. S. od pierwszego dnia miesiąca, w którym wydano decyzję. Wysokość renty organ ustalił na [...] zł miesięcznie i wskazał, iż wysokość ta ulegnie podwyższeniu w terminie waloryzacji.

Od powyższej decyzji przedstawiciel ustawowy ww. małoletnich – J. S. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w której wystąpił o przyznanie renty rodzinnej w drodze wyjątku za okres od września do listopada 2007 r. i zwiększenie jej wysokości. Zdaniem skarżącego, renta rodzinna w drodze wyjątku powinna zostać przyznana jego małoletnim dzieciom począwszy od miesiąca, w którym złożył on wniosek o przyznanie świadczenia, a nie od miesiąca, w którym wydano pozytywną decyzję w sprawie. Jego stanowisko jest zasadne z uwagi na fakt, iż to organ, rozpatrując sprawę po raz pierwszy w toku instancyjnym, podjął błędną decyzję, wywołującą negatywne dla strony skutki.

W odpowiedzi na skargę Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie. Odnosząc się do zarzutów skargi organ podniósł, iż zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczeń określonych w tej ustawie, w tym także w drodze wyjątku, powstaje z chwilą spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia. W przypadku świadczeń z art. 83 powołanej ustawy, jeden z takich warunków nie leży po stronie wnioskodawcy lecz organu – jest nim wydanie decyzji konstytutywnej. Skutek decyzja ta wywiera dopiero od daty wydania. W przypadku świadczeń w drodze wyjątku nie istnieje po stronie wnioskodawcy roszczenie przyznania świadczenia we wskazanej przez niego wysokości i dacie wypłaty.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Stosownie do art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem.

Rozpoznając sprawę w świetle powołanych wyżej kryteriów stwierdzić należy, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona decyzja nie narusza prawa.

Podstawą materialnoprawną zaskarżonej decyzji jest przepis art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.). Zgodnie z powołanym przepisem ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury i renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może przyznać w drodze wyjątku świadczenie w wysokości nieprzekraczającej świadczeń przewidzianych w ustawie.

Z treści tego przepisu wynika, że prawo do świadczeń w nim przewidzianych przysługuje wyłącznie w przypadku łącznego spełnienia przez wnioskodawcę wszystkich wymienionych w cytowanym przepisie warunków i w ściśle określonej ustawowo wysokości (zgodnie z art. 73 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy renta rodzinna wynosi dla dwóch osób uprawnionych - 90 % świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu), której Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie może samodzielnie ustalać.

W orzecznictwie podkreśla się, iż świadczenie w drodze wyjątku przyznawane jest uznaniowo i nie jest utożsamiane ze świadczeniami, które muszą być przyznane po spełnieniu precyzyjnie określonych ustawowych przesłanek. Te pierwsze świadczenia są przyznawane decyzjami konstytutywnymi i przysługują od dat wynikających ze wskazanych w decyzji, natomiast w przypadku świadczeń przysługujących obligatoryjnie, których dotyczą decyzje deklaratoryjne, decyduje data spełnienia ustawowych warunków. Uznaniowość decyzji odnosi się bowiem zarówno do faktu przyznania prawa do świadczenia, jak i daty powstania tego prawa (patrz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 kwietnia 2001 r., sygn. akt II SA 2270/00 – publik. LEX nr 53782). Analogiczne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12 października 2000 r., sygn. akt II SA 1243/00 (publik. - LEX nr 51002) podkreślając, iż nie stosuje się, w odniesieniu do świadczeń przyznanych w trybie art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, przepisów regulujących przyznanie prawa do emerytury lub renty w trybie ustawowym, a więc nie ma tu zastosowania art. 129 wyżej wymienionej ustawy. Dlatego też data przyznania prawa do świadczenia w drodze wyjątku każdorazowo jest określana w decyzji.

Z tych względów zaskarżona decyzja nie narusza prawa, gdyż Prezes Zakładu w ramach przyznanego mu przepisami prawa uznania administracyjnego określił termin powstania prawa do przyznanego świadczenia.

Mając powyższe na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na mocy art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) w zw. z art. 132 ww. ustawy, orzekł jak w sentencji.