Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Referendarz Sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie – Grzegorz Karcz po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2008 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku W. S. o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi W. T., H. Z., W. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy nakazania przywrócenia pobocza drogi do stanu poprzedniego i naliczenia kar za zajęcie pasa drogowego postanawia: oddalić wniosek. Sygn. akt III SA/Kr 776/08 POSTANOWIENIE Dnia 22 sierpnia 2008 r. Referendarz Sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie – Grzegorz Karcz po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2008 r. wniosku H. Z. o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi W. T., H. Z., W. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy nakazania przywrócenia pobocza drogi do stanu poprzedniego i naliczenia kar za zajęcie pasa drogowego postanawia: oddalić wniosek.

Skarżący W. S. w złożonym na urzędowym formularzu "PPF" wniosku o przyznanie prawa pomocy domagał się zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata.

Oświadczył, że nie zatrudnia i nie pozostaje w innym stosunku prawnym z jakimkolwiek kwalifikowanym pełnomocnikiem.

Objaśniając swoją sytuację rodzinną podał, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z żoną oraz dwoma synami.

Określając swój majątek uwidocznił, że w jego skład wchodzi 60 metrowe mieszkanie, 25 arowa działka oraz samochód osobowy [...] rok. prod. 2003 r. . Nie posiada żadnych zasobów pieniężnych.

Stałe miesięczne dochody swego gospodarstwa domowego skarżący oszacował na kwotę 3950 zł podając że składa się na to 2800 zł jego emerytury oraz 1150 zł wynagrodzenia żony.

Uzasadniając swoje starania podniósł, że dochody jego i zony nie pozwalają mu na opłacenie kosztów sądowych i adwokata z uwagi na wysokie koszty utrzymania rodziny i opłaty.

Mając na uwadze powyższe zważyć należało co następuje:

Stosownie do art. 252 w związku z art. 246 §1 pkt. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – zwanej dalej "ppsa", osoba fizyczna może domagać się przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym o ile – poza samym wnioskiem (art. 243 ppsa) - złoży również oświadczenie którym wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Oświadczenie to zgodnie z wolą ustawodawcy ma być "dokładne", a owa "dokładność" stopniowana jest przeświadczeniem sądu, że strona okoliczności te wykazała, czyli przedstawiła je w sposób przekonywujący. Takie jest bowiem rozumienie wyrażenia "wykazać" oparte na regułach semantycznych języka polskiego, które oznacza 1. «udowodnić, przedstawić coś w sposób przekonywający; pokazać, unaocznić» (...) 2. «dać czemuś wyraz; przejawić, pokazać, uzewnętrznić» (...) 3. «ujawnić, stwierdzić coś» wykazać się — wykazywać się «udowodnić, że ma się kwalifikacje, umiejętności, uprawnienia do czegoś; okazać dokumenty coś stwierdzające; wylegitymować się». (por. Słownik języka polskiego PWN, opracowany autorsko przez Redakcję Słowników Języka Polskiego PWN wydany w latach 1978-1981 pod redakcją naukową prof. Mieczysława Szymczaka.). Jednocześnie przyjęta przez ustawodawcę konstrukcja prawna opiera się na założeniu, że jeżeli oświadczenie strony pozwala na zorientowanie się co do tego, że stać ją będzie na uiszczenie wymaganych kosztów to tym samym nie ma obowiązku prowadzenia dochodzeń lub podejmowania jakichkolwiek czynności bo generalnie ciężar dowodu co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie prawa pomocy (por. postanowienie NSA z 18 czerwca 2004 r. FZ 165/04). Nadto jeśli przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej zostało oparte na przesłankach podobnych co instytucja zwolnienia od kosztów sądowych w procesie cywilnym (por. H Knysiak – Molczyk w "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz". pod redakcją prof. T. Wosia. Warszawa 2005 s. 631) to aktualność zachowuje także dotychczasowa praktyka orzecznicza Sądu Najwyższego zgodnie z którą, sąd nie ma obowiązku przeprowadzania dochodzeń celem ustalenia rzeczywistego stanu majątkowego strony (por. orz. SN z 19 sierpnia 1937., C II 430/37, PPiA 37/4/345) gdyż w postępowaniu o przyznanie prawa ubogich to strona starająca się o to prawo powinna sama wykazać sądowi stan swego ubóstwa (por. orz. SN z 28 grudnia 1935 r., C II 2173/35, PPiA 35/2/142) a sąd może takie dochodzenie zarządzić tylko w wypadku, gdy ma wątpliwości, czy starający się o prawo ubogich pomimo przedstawionego zaświadczenia jest ubogim (orz. SN z 25 stycznia 1937 r., C II 2301/36, PPiA 37/2/104)

Konkludując należy zatem stwierdzić, że jeżeli na podstawie przyjętego oświadczenia dojdzie się do przekonania, że nie ma się do czynienia z osoba "biedną" w potocznym tego słowa znaczeniu lub jeśli stwierdzi się, że wymagane koszty nie pozostają w takiej dysproporcji z deklarowanym przez nią stanem majątkowym, że strony najzwyczajniej albo nie będzie w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § pkt. 1 ppsa) albo odbędzie się to kosztem istotnego uszczuplenia jej majątku (art. 246 §1 pkt. 2 ppsa) to można wydać rozstrzygniecie w przedmiocie zwolnienia bez konieczności wzywania o składanie dodatkowych oświadczeń czy przedłożenie dokumentów źródłowych uznając, że złożone we wniosku oświadczenie jest wystarczające dla oceny możliwości płatniczych strony (arg. ex art. 255 ppsa).

Mając zatem na uwadze powyższe, bacząc na wysokość ustalonego wpisu od skargi a także przewidując jego wysokość w razie ewentualnej skargi kasacyjnej, możliwych opłat kancelaryjnych oraz wysokość stawek za czynności adwokackie w postępowaniu przed sądami administracyjnymi w oparciu o §18 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.02.163.1348 ze zm.) i zastawiając to wszystko z kwotą uwidocznionych przez skarżącego stałych miesięcznych dochodów rodziny oraz posiadanym majątkiem trudno jest bronić poglądu, że są to wydatki których skarżący nie jest w stanie ponieść (art. 246 § pkt. 1 ppsa) albo, że odbędzie się to z uszczerbkiem dla utrzymania koniecznego skarżącego bądź jego rodziny. (art. 246 §1 pkt. 2 ppsa).

Zakładają nawet wersję dla skarżącego najkorzystniejszą, że dochody jakie uwidocznił podał w kwotach brutto i tak obraz ten nie ulega zakłóceniu. Po dokonaniu stosownych przeliczeń wskazywanych dochodów wynika bowiem, że kwota 987,50 zł przypadająca miesięcznie na członka rodziny (3950/4=987,50) odbiega od średniej (por. także post. NSA z 28 lutego 2005 r., OZ 1730/04). Przy tym z zasad doświadczenia życiowego wynika, że prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego pozwala na ograniczenie bieżących wydatków. Skarżący mógł więc poczynić niezbędne oszczędności bo obiektywnie posiadał na to wystarczające środki (por. postanow. SN z 24 września 1984 r., II CZ 104/84, Monitor Prawniczy – Zestawienie 2000/7 s. 455 oraz post. NSA z 22 marca 2005 r. II OZ 86/05). Posiadany przezeń majątek ma też określoną wartość sprzedażną względnie podkładową pod ewentualną pożyczkę co oznacza, że nic nie stoi na przeszkodzie aby rozporządzić choćby posiadanym samochodem osobowym marki [...] rocznik 2003. Jest to bowiem akurat taki składnik majątku, który nie jest niezbędny do życia a który jednocześnie można stosunkowo łatwo czy to spieniężyć czy też zastawić uzyskując w ten sposób potrzebne środki na dalsze popieranie sprawy. Zresztą jak już powiedziano w oświadczeniu skarżącego razi hasłowość i gołosłowność twierdzeń opieranych o takie ogólniki jak "wysokie koszty utrzymania rodziny i opłaty" bez choćby najmniejszej nawet próby ich dookreślenia. To nie pozwala uznać, że zostało wykazane aby zgłoszone żądanie przyznania prawa pomocy zasługiwało na uwzględnienie (por. też post. WSA w W-wie z 6 czerwca 2005 r. III SA/Wa 645/04). Wreszcie zwrócenia uwagi wymaga, że skoro ciężar wykazania przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie wszelkie wątpliwości dotyczące jej stanu majątkowego i dochodów należy rozstrzygać na jej niekorzyść (por. post. WSA w W-wie z 10 maja 2006 r. III SA/Wa 3456/05)

Udzielenie zatem w takiej sytuacji skarżącemu prawa pomocy w zakresie całkowitym poprzez przerzucenie ciężaru poniesienia kosztów sadowych oraz opłacenia kwalifikowanego pełnomocnika na resztę społeczeństwa nie znajduje dla siebie wystarczających podstaw. Sprzeciwia się temu bowiem zarówno reguła prawa ustanowiona w przepisie art. 246 §1 ppsa, jak i aktualne poglądy doktryny zgodnie z którymi jest to instytucja o charakterze wyjątkowym. W przypadku ubogiego społeczeństwa, jakim jest społeczeństwo polskie, prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom bezrobotnym, samotnym, bez źródeł stałego dochodu (tak H Knysiak – Molczyk w "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz". pod redakcją prof. T. Wosia. Warszawa 2005 s. 631), które pozbawione są środków do życia bądź których środki są bardzo ograniczone i zaspakajają tylko potrzeby egzystencjalnie niezbędne (por. post. NSA z 19 października 2005 r. I GZ 107/05).

Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 243 §1 oraz art. 252 w związku z art. 246 §1 pkt. 1 i art. 245 §1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270).

Sygn. akt III SA/Kr 776/08

UZASADNIENIE

Skarżąca H. Z. w złożonym na urzędowym formularzu "PPF" wniosku o przyznanie prawa pomocy domagała się zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata.

Oświadczyła, że nie zatrudnia i nie pozostaje w innym stosunku prawnym z jakimkolwiek kwalifikowanym pełnomocnikiem.

Objaśniając swoją sytuację rodzinną podała, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z mężem.

Określając swój majątek uwidoczniła, że w jego skład wchodzi 60 metrowe mieszkanie, 25 i 10 arowe działki oraz samochód osobowy [...]. Nie posiada żadnych zasobów pieniężnych.

Stałe miesięczne dochody swego gospodarstwa domowego oszacowała na kwotę 3090 zł podając że składa się na to 1302 zł jej emerytury oraz 1788 zł emerytury męża.

Uzasadniając swoje starania podniosła, że dochody jej i męża nie pozwalają na opłacenie kosztów sądowych i adwokata z uwagi na wysokie koszty utrzymania gospodarstwa oraz koszty zakupu drogich leków i niezbędnej rehabilitacji męża.

Mając na uwadze powyższe zważyć należało co następuje:

Stosownie do art. 252 w związku z art. 246 §1 pkt. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – zwanej dalej "ppsa", osoba fizyczna może domagać się przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym o ile – poza samym wnioskiem (art. 243 ppsa) - złoży również oświadczenie którym wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Oświadczenie to zgodnie z wolą ustawodawcy ma być "dokładne", a owa "dokładność" stopniowana jest przeświadczeniem sądu, że strona okoliczności te wykazała, czyli przedstawiła je w sposób przekonywujący. Takie jest bowiem rozumienie wyrażenia "wykazać" oparte na regułach semantycznych języka polskiego, które oznacza 1. «udowodnić, przedstawić coś w sposób przekonywający; pokazać, unaocznić» (...) 2. «dać czemuś wyraz; przejawić, pokazać, uzewnętrznić» (...) 3. «ujawnić, stwierdzić coś» wykazać się — wykazywać się «udowodnić, że ma się kwalifikacje, umiejętności, uprawnienia do czegoś; okazać dokumenty coś stwierdzające; wylegitymować się». (por. Słownik języka polskiego PWN, opracowany autorsko przez Redakcję Słowników Języka Polskiego PWN wydany w latach 1978-1981 pod redakcją naukową prof. Mieczysława Szymczaka.). Jednocześnie przyjęta przez ustawodawcę konstrukcja prawna opiera się na założeniu, że jeżeli oświadczenie strony pozwala na zorientowanie się co do tego, że stać ją będzie na uiszczenie wymaganych kosztów to tym samym nie ma obowiązku prowadzenia dochodzeń lub podejmowania jakichkolwiek czynności bo generalnie ciężar dowodu co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie prawa pomocy (por. postanowienie NSA z 18 czerwca 2004 r. FZ 165/04). Nadto jeśli przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej zostało oparte na przesłankach podobnych co instytucja zwolnienia od kosztów sądowych w procesie cywilnym (por. H Knysiak – Molczyk w "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz". pod redakcją prof. T. Wosia. Warszawa 2005 s. 631) to aktualność zachowuje także dotychczasowa praktyka orzecznicza Sądu Najwyższego zgodnie z którą, sąd nie ma obowiązku przeprowadzania dochodzeń celem ustalenia rzeczywistego stanu majątkowego strony ubiegającej się o prawo ubogich (por. orz. SN z 19 sierpnia 1937., C II 430/37, PPiA 37/4/345) gdyż w postępowaniu o przyznanie prawa ubogich to strona starająca się o to prawo powinna sama wykazać sądowi stan swego ubóstwa (por. orz. SN z 28 grudnia 1935 r., C II 2173/35, PPiA 35/2/142) a sąd może takie dochodzenie zarządzić tylko w wypadku, gdy ma wątpliwości, czy starający się o prawo ubogich pomimo przedstawionego zaświadczenia jest ubogim (orz. SN z 25 stycznia 1937 r., C II 2301/36, PPiA 37/2/104)

Konkludując należy zatem stwierdzić, że jeżeli na podstawie przyjętego oświadczenia dojdzie się do przekonania, że nie ma się do czynienia z osoba "biedną" w potocznym tego słowa znaczeniu lub jeśli stwierdzi się, że wymagane koszty nie pozostają w takiej dysproporcji z deklarowanym przez nią stanem majątkowym, że strony najzwyczajniej albo nie będzie w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § pkt. 1 ppsa) albo odbędzie się to kosztem istotnego uszczuplenia jej majątku (art. 246 §1 pkt. 2 ppsa) to można wydać rozstrzygniecie w przedmiocie zwolnienia bez konieczności wzywania o składanie dodatkowych oświadczeń czy przedłożenie dokumentów źródłowych uznając, że złożone we wniosku oświadczenie jest wystarczające dla oceny możliwości płatniczych strony (arg. ex art. 255 ppsa).

Mając zatem na uwadze powyższe, bacząc na wysokość ustalonego wpisu od skargi a także przewidując jego wysokość w razie ewentualnej skargi kasacyjnej, możliwych opłat kancelaryjnych oraz wysokość stawek za czynności adwokackie w postępowaniu przed sądami administracyjnymi w oparciu o §18 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.02.163.1348 ze zm.) i zastawiając to wszystko z kwotą uwidocznionych przez skarżącą stałych miesięcznych dochodów rodziny oraz posiadanym majątkiem trudno jest bronić poglądu, że są to wydatki których skarżąca nie jest w stanie ponieść (art. 246 § pkt. 1 ppsa) albo, że odbędzie się to z uszczerbkiem dla utrzymania koniecznego rodziny skarżącej (art. 246 §1 pkt. 2 ppsa).

Zakładając nawet wersję dla skarżącej najkorzystniejszą, że dochody jakie uwidoczniła podał w kwotach brutto i tak obraz ten nie ulega zakłóceniu. Po dokonaniu stosownych przeliczeń wskazywanych dochodów wynika bowiem, że kwota 1545 zł przypadająca miesięcznie na członka rodziny (3090/2=1545) odbiega od średniej (por. także post. NSA z 28 lutego 2005 r., OZ 1730/04). Przy tym z zasad doświadczenia życiowego wynika, że prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego pozwala na ograniczenie bieżących wydatków. Skarżąca mogła więc poczynić niezbędne oszczędności bo obiektywnie posiadała na to wystarczające środki (por. postanow. SN z 24 września 1984 r., II CZ 104/84, Monitor Prawniczy – Zestawienie 2000/7 s. 455 oraz post. NSA z 22 marca 2005 r. II OZ 86/05). Posiadany majątek ma też określoną wartość sprzedażną względnie podkładową pod ewentualną pożyczkę co oznacza, że nic nie stoi na przeszkodzie aby rozporządzić choćby posiadanym samochodem osobowym marki [...] czy jedną z dwu działek. Są to bowiem akurat takie składniki majątku, który nie są niezbędne do życia a które jednocześnie można stosunkowo łatwo czy to spieniężyć czy też zastawić uzyskując w ten sposób potrzebne środki na dalsze popieranie sprawy. Zresztą w oświadczeniu skarżącej razi hasłowość i gołosłowność twierdzeń opieranych o takie ogólniki jak "wysokie koszty utrzymania gospodarstwa" oraz "koszty zakupu drogich leków i niezbędnej rehabilitacji" bez choćby najmniejszej nawet próby ich dookreślenia. To nie pozwala uznać, że zostało wykazane aby zgłoszone żądanie przyznania prawa pomocy zasługiwało na uwzględnienie (por. też post. WSA w W-wie z 6 czerwca 2005 r. III SA/Wa 645/04). Wreszcie zwrócenia uwagi wymaga, że skoro ciężar wykazania przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie wszelkie wątpliwości dotyczące jej stanu majątkowego i dochodów należy rozstrzygać na jej niekorzyść (por. post. WSA w W-wie z 10 maja 2006 r. III SA/Wa 3456/05)

Udzielenie zatem w takiej sytuacji skarżącej prawa pomocy w zakresie całkowitym poprzez przerzucenie ciężaru poniesienia kosztów sądowych oraz opłacenia kwalifikowanego pełnomocnika na resztę społeczeństwa nie znajduje dla siebie wystarczających podstaw. Sprzeciwia się temu bowiem zarówno reguła prawa ustanowiona w przepisie art. 246 §1 ppsa, jak i aktualne poglądy doktryny zgodnie z którymi jest to instytucja o charakterze wyjątkowym. W przypadku ubogiego społeczeństwa, jakim jest społeczeństwo polskie, prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom bezrobotnym, samotnym, bez źródeł stałego dochodu (tak H Knysiak – Molczyk w "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz". pod redakcją prof. T. Wosia. Warszawa 2005 s. 631), które pozbawione są środków do życia bądź których środki są bardzo ograniczone i zaspakajają tylko potrzeby egzystencjalnie niezbędne (por. post. NSA z 19 października 2005 r. I GZ 107/05).

Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 243 §1 oraz art. 252 w związku z art. 246 §1 pkt. 1 i art. 245 §1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270).