Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Referendarz sądowy w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym we Wrocławiu Michał Kazek po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2008 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi A. O. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej we W. Ośrodek Zamiejscowy w W. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za kwiecień 2005 r. postanawia: odmówić przyznania prawa pomocy.

W sprawie, wraz ze skargą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu A. O. wniosła o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, uzasadniając, że jest osobą rozwiedzioną, samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, oraz że źródłem utrzymania są dochody z działalności gospodarczej oraz pomoc finansowa rodziny. W oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wnioskodawca podał, że jest właścicielem mieszkania o powierzchni 55 m-, obciążonego hipoteką z tytułu kredytu zaciągniętego na jego zakup, miesięcznie uzyskuje dochód w kwocie ok. 300-400 zł, oraz że spłaca raty kredytowe w kwocie 880 zł oraz "raty do Urzędu Skarbowego w K." w kwocie 800 zł.

W dniu 19 czerwca 2008 r. doręczono stronie skarżącej wezwanie do przedłożenia w terminie 7 dni, pod rygorem rozpoznania wniosku na podstawie akt sprawy, zeznań podatkowych za lata 2006 i 2007, szczegółowego, określonego kwotowo zestawienia ponoszonych miesięcznie wydatków ze wskazaniem źródeł ich finansowania (i załączeniem dowodów opłat), szczegółowych informacji o posiadanych przez skarżącą środkach transportu, szczegółowych wyciągów z posiadanych przez skarżącą rachunków bankowych za ostatnie trzy miesiące, oraz informacji, czy skarżąca korzysta z Pomocy Społecznej lub innych form wsparcia państwowego

W dniu 26 czerwca 2008 r. wnioskodawca przesłał do akt sprawy pismo, w którym podał, że jego miesięczne wydatki wynoszą 1.420 zł, dodatkowo spłaca kredyty i pożyczki w ratach w łącznej kwocie 1.700 zł oraz spłaca zaległości podatkowe w ratach wynoszących 800 zł. Nadto oświadczył, że obecnie nie posiada żadnych środków transportu, nie korzysta z pomocy społecznej, oraz że obecnie nie pracuje i otrzymuje zasiłek. Z przedłożonych zeznań o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za lata 2006 i 2007 wynika przychód wnioskodawcy podlegający opodatkowaniu w kwocie odpowiednio 40.778 zł i 16.269 zł.

Z urzędu wskazać należy, że w sprawach o sygn. akta od I SA/Wr 523/08 do I SA/Wr I SA/Wr 533/08 zarządzeniami z dnia 5 maja 2008 r. Przewodniczący Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu wyznaczył wpis sądowy od skarg wniesionych przez A. O. w łącznej kwocie 1.100 zł.

W sprawie zważono, co następuje.

Stosownie do art. 245 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje - na podstawie art. 245 § 3 ustawy procesowej - zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego, patentowego. Częściowe zwolnienie z opłat lub wydatków może z kolei polegać - zgodnie z przepisem art. 245 § 4 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej ich kwoty pieniężnej. Natomiast z uregulowania sformułowanego w art. 246 § 1 pkt 2) ustawy procesowej wynika, iż przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i swojej rodziny.

Wyżej powołane unormowania winny być odczytywane w kontekście treści art. 199 ustawy procesowej, zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Należy zatem przyjąć, iż zwolnienie z obowiązku uiszczenia opłat sądowych stanowi wyjątek od reguły wykonania tego obowiązku, który sprzyja rozwadze w wyborze sądowej drogi dochodzenia swoich praw. W konsekwencji przepisy ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, określające przesłanki przyznania prawa pomocy nie mogą być interpretowane według reguł wykładni rozszerzającej. Nadto zastosowanie przez ustawodawcę wskazanej wyżej formuły uregulowania instytucji prawa pomocy obliguje wnioskodawcę do zachowania szczególnej staranności przy wykazywaniu podstaw, które uzasadniają jego żądanie.

Badanie zasadności zwolnienia wnioskodawcy od kosztów sądowych oparte będzie na ocenie, czy stan faktyczny, na który składają się okoliczności wynikające z akt sprawy, odpowiada hipotezie normy prawnej wynikającej z art. 246 § 1 pkt 2) ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Przedmiotem oceny jest stan faktyczny wynikający ze złożonych oświadczeń i przedstawionych dokumentów, zaś ocena ta musi być relatywnie odnoszona do poziomu życia i statusu majątkowego innych obywateli Państwa, na których - w razie przyznania prawa pomocy - ciężar zwolnienia strony od kosztów zostałby przeniesiony. Konieczne jest zatem wyważenia zarówno interesu Państwa, tj. wszystkich obywateli, jak i interesu strony skarżącej (por.: E. Ruśkowski - Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1995 r., sygn. III ARN 75/94 - Glosa z 1995 r., nr 7, s. 14).

Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych jest instytucją stosowaną w przypadku osób charakteryzujących się ubóstwem, tj. całkowicie pozbawionych środków do życia ze względu na okoliczności życiowe. Ubiegający się o taką pomoc powinni zatem poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 1980 r. sygn. akt I CZ 99/80). Kolejno podkreślenia wymaga, iż koszty sądowe zasługują na traktowanie na równi z innymi obciążeniami finansowymi, a zwolnienie od obowiązku ich ponoszenia - w sytuacji, gdy są one dochodem budżetu państwa - stanowiłoby swoistą formę kredytowania podmiotów i naruszałoby zasadę równoważnego traktowania powinności finansowych.

Treść materiału aktowego niniejszej sprawy obligowała do stwierdzenia, iż nie została spełniona przesłanka przyznania skarżącej prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Przesądzający dla oceny zasadności wniosku A. O. jest fakt wykonywania przez skarżącą, mimo zadeklarowania niskich dochodów (w kwocie 843 zł miesięcznie, zasiłku) zobowiązań cywilno- i publiczno-prawnych o łącznej wartości 2.500 zł. Przy tym jedynie część tej kwoty, ok. 800 zł (rata kredytu hipotecznego), jest przeznaczona na zapewnienie skarżącej mieszkania i mieści się w kategorii wydatków na konieczne utrzymanie. Pozostająca kwota ok. 1.700 zł obejmuje inne zobowiązania skarżącej, których uregulowanie postawiła ona ponad realizację obowiązku ponoszenia kosztów sądowych związanych ze swoim udziałem w sprawie wszczętej jej skargą. W tym kontekście aktualne pozostaje stwierdzenie, iż koszty sądowe zasługują na traktowanie na równi z innymi obciążeniami finansowymi stron, do których zalicza się ciążące na nich zobowiązania, o ile nie dotyczą one koniecznego utrzymania. Jeżeli zatem strona skarżąca deklaruje wykonywanie co miesiąc innych niż związane z koniecznym utrzymaniem zobowiązań na łączną wartość 1.700 zł, to - bez względu na sposób pozyskiwania środków finansowych, to nie sposób uznać - nawet biorąc pod uwagę sumę opłat sądowych, do których uiszczenia skarżąca została wezwana w innych sprawach zawisłych przed tutejszym Sądem, że poniesienie przez nią opłat sądowych spowoduje uszczerbek w koniecznym utrzymaniu strony lub jej rodziny.

W tym stanie rzeczy uzasadnione jest stwierdzenie, że na obecnym etapie postępowania skarżąca nie wykazała, stosownie do brzmienia art. 246 § 1 pkt 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, podstaw do przyznania jej prawa pomocy w żądanym zakresie. Wobec takiej konstatacji, na podstawie powołanych wyżej przepisów prawa oraz art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, postanowiono jak w sentencji.