Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Sędzia WSA Alicja Polańska po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2008 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku A.B. o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie z jej skargi na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] nr [...] w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego p o s t a n a w i a odmówić przyznania A.B. prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych

A.B. złożyła, w odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu od skargi w wysokości [...], wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych (wnosząc o ewentualne częściowe zwolnienie od kosztów sądowych).

Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2008 r. (doręczonym 18 kwietnia 2008 r.) odmówił przyznania A.B. prawa pomocy, a skarżąca złożyła w dniu 24 kwietnia 2008 r. sprzeciw od tego postanowienia.

Stosownie do treści przepisu art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), w razie wniesienia sprzeciwu na postanowienie referendarza sądowego odmawiające przyznania prawa pomocy, postanowienie przeciwko któremu został on wniesiony traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Skarżąca wskazała, że okolicznością uzasadniającą złożenie ww. wniosku jest to, że znaczna część jej dochodów przeznaczana jest na spłatę kredytu mieszkaniowego (wg oświadczenia miesięczna rata w wysokości [...]), pożyczki od byłego pracodawcy (pożyczka z kasy zapomogowo - pożyczkowej oraz pożyczka remontowa w łącznej kwocie, według oświadczenia skarżącej, miesięczna rata stanowi kwotę [...]), zapłatę za energię, gaz i lekarstwa.

Z zawartego w uzasadnieniu zestawienia dochodów i wydatków wynika, że skarżąca, po opłaceniu ww. należności, dysponuje miesięcznie kwotą [...].

Ze złożonego przez A.B. oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach oraz dodatkowych dokumentów wynika, iż skarżąca prowadzi gospodarstwo domowe samodzielnie, nie ma na utrzymaniu innych osób. Źródłem utrzymania są dochody ze stosunku pracy w wysokości brutto [...].

Odnosząc się do posiadanego majątku skarżąca wskazała na mieszkanie - strych w adaptacji - o powierzchni 112 m-. Z oświadczenia tego wynika również, że skarżąca nie posiada innych nieruchomości, oszczędności oraz przedmiotów o wartości powyżej [...].

Wezwaniem z dnia 13 lutego 2008 r. skarżąca została zobowiązana do złożenia:

- zaświadczenia pracodawcy o wysokości miesięcznego wynagrodzenia z ostatnich trzech miesięcy,

- dokumentów potwierdzających wysokość ponoszonych przez skarżącą miesięcznie wydatków na konieczne utrzymanie z ostatnich trzech miesięcy (w szczególności: wydatki tytułem czynszu, opłaty za energię elektryczną, gaz, wodę),

- dokumentów potwierdzających spłatę kredytu i pożyczek wraz z aktualnym harmonogramem spłaty,

- wykazu posiadanych przez skarżącą rachunków bankowych (w tym lokat) oraz wyciągów z posiadanych rachunków bankowych za okres od 1 grudnia 2007 r. do 31 stycznia 2008 r.

Przedłożone, w odpowiedzi na ww. wezwanie, dokumenty potwierdziły, że miesięczne wynagrodzenie skarżącej stanowi kwotę [...]. Skarżąca przedstawiła także dokumenty, z których wynika, że jest zobowiązana do uiszczania czynszu za mieszkanie o powierzchni 134, 20 m- w wysokości [...], średnie opłaty za gaz stanowią [...] miesięcznie, natomiast za energię elektryczną [...] miesięcznie.

Skarżąca nie przedłożyła dokumentów potwierdzających spłatę pożyczek, które wykazała w uzasadnieniu wniosku oraz aktualnego harmonogramu ich spłaty, nie przedłożyła także dokumentów potwierdzających spłatę kredytu mieszkaniowego oraz nie przedłożyła wykazu posiadanych rachunków bankowych wraz z wyciągami za wskazany w wezwaniu okres (tj. od 1 grudnia 2007 r. do 31 stycznia 2008 r.), nie składając również w tym zakresie żadnych dodatkowych oświadczeń.

W odniesieniu do kredytu mieszkaniowego, skarżąca przedłożyła jedynie sporządzoną przez bank w dniu 9 lipca 2004 r. poglądową symulację dotyczącą kredytu na kwotę [...].

Podkreślając niewykonanie nałożonego na skarżącą zobowiązania do przedstawienia wymaganych dokumentów (wykazy i wyciągi z rachunków bankowych oraz dokumentów potwierdzających spłatę kredytu i pożyczek), referendarz sądowy wskazał w uzasadnieniu postanowienia, że skarżąca nie wykazała w sposób dostatecznie przekonujący, iż znajduje się w sytuacji uzasadniającej przyznanie jej prawa pomocy. Zaniechanie skarżącej we wskazanym zakresie uniemożliwiło, jak wskazano uzasadnieniu, ustalenie rzeczywistej sytuacji finansowej skarżącej, a tym samym dokonanie oceny czy, i w jakim zakresie, skarżąca jest w stanie ponieść koszty sądowe w sprawie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

W sprzeciwie, skarżąca obszernie przedstawiając zarówno treść przepisów ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, regulujących instytucję prawa pomocy wraz z komentarzami i orzecznictwem sądowym oraz powołując się na przepisy Konstytucji RP oraz prawa międzynarodowego (Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności), regulujących prawo do sądu, podniosła, że przedstawiona argumentacja referendarza sądowego nie znajduje uzasadnienia w stanie faktycznym zarówno dotyczącym jej sytuacji majątkowej, jak i obecnej sytuacji gospodarczej państwa, co czyni jego pogląd "całkowicie bezzasadnym i nie odpowiadającym zasadom logiki i słuszności". Skarżąca wyjaśniła, że udzielanie pożyczek w zakładzie pracy nie jest obwarowane żadnymi wymogami, które należałoby spełnić, aby je otrzymać, ponieważ fakt potrącania rat przez zakład pracy bezpośrednio z wynagrodzenia pożyczkobiorcy jest wystarczającym zabezpieczeniem.

W odpowiedzi na zobowiązanie Sądu z dnia 7 maja 2008 r. do przedstawienia, w terminie 7 dni, pod rygorem odmowy przyznania prawa pomocy:

- sporządzonych przez bank dokumentów potwierdzających harmonogram spłaty kredytów w okresie ostatnich sześciu miesięcy,

- dowodów potwierdzających dokonane przez skarżącą wpłaty tytułem spłaty pożyczek od byłego pracodawcy, dokonane w okresie ostatnich sześciu miesięcy,

- odpisu zeznania podatkowego skarżącej za 2007 rok,

skarżąca A.B. przedłożyła zeznanie podatkowe PIT-37 za 2007 r. z wykazaną kwotą dochodu do opodatkowania w wysokości [...] oraz - po raz drugi - symulację banku [...] S.A. z dnia 9 lipca 2004 r. dotyczącą spłaty kredytu w wysokości [...] oraz wyjaśniła, iż nieprzedstawienie wymaganego sporządzonego przez bank dokumentu spowodowane jest koniecznością uiszczenia do banku opłaty za zaświadczenie w wysokości [...], której skarżąca nie jest w stanie ponieść.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 245 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 ustawy). Przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym jest uzależnione od wykazania przez stronę będącą osobą fizyczną, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 ustawy).

Prawo pomocy jest szczególną instytucją postępowania przed sądami administracyjnymi, która ma na celu zagwarantowanie konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów postępowania sądowego, a tym samym realizację uprawnień wynikających z przepisów art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 roku (Dz. U. z 1993 roku, Nr 61, poz. 284 ze zm.). Wskazać jednak należy, iż prawo dostępu do sądu nie ma charakteru absolutnego i może być przedmiotem uzasadnionych prawnie ograniczeń. W przypadku, gdy dostęp jednostki do sądu jest ograniczony, czy to przez działanie prawa, czy faktycznie, ograniczenie tego prawa nie będzie sprzeczne z cytowanymi wyżej przepisami Konstytucji i Konwencji, gdy ograniczenie dostępu do sądu nie narusza samej istoty tego prawa, gdy zmierza do realizacji uzasadnionego prawnie celu oraz, gdy zachowana została rozsądna relacja proporcjonalności pomiędzy stosowanymi środkami, a celem, do realizacji którego stosowane środki zmierzały. Stąd ograniczona ilość funduszy publicznych dostępna na udzielanie pomocy prawnej sprawia, że koniecznością systemu wymiaru sprawiedliwości jest przyjęcie procedury selekcji, a sposób, w jaki ta procedura funkcjonuje w poszczególnych sprawach, winien być pozbawiony arbitralności lub dysproporcjonalności i nie powinien rzutować na istotę prawa dostępu do sądu (por. wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 16 lipca 2002 roku w sprawie P., C. i S. vs. Wielka Brytania nr 56547/00, opubl. Lex nr 75481).

Przepis art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wprost przenosi na stronę obowiązek wykazania, że nie ma środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Strona winna mieć świadomość obowiązku ponoszenia kosztów postępowania, a wnosząc o zwolnienie z tego obowiązku musi uprawdopodobnić okoliczności przemawiające za uwzględnieniem złożonego w tym przedmiocie wniosku.

W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, skarżąca nie wykazała, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Okoliczność spłaty kredytu mieszkaniowego i pożyczki od byłego pracodawcy w wysokości, według oświadczenia skarżącej, [...] miesięcznie, nie została przez skarżącą, wbrew wezwaniom, zarówno na etapie rozpoznawania wniosku, jak i obecnie, po wniesieniu sprzeciwu, uprawdopodobniona.

Wykazanie w sposób dostatecznie przekonujący wysokości wydatków z ww. tytułu umożliwiłoby ocenę rzeczywistej zdolności płatniczej skarżącej, której miesięczne dochody kształtują się na poziomie ok. [...] natomiast udokumentowane wydatki stanowią kwotę ok. [...] (czynsz, energia elektryczna, gaz).

Zaniechanie skarżącej, polegające na nieprzedstawieniu, w odpowiedzi na wezwanie do nadesłania sporządzonych przez bank dokumentów potwierdzających harmonogram spłaty kredytów w okresie ostatnich sześciu miesięcy, chociażby umowy kredytu bankowego, pożyczki, czy kopii przelewów potwierdzających wysokość miesięcznych rat z ww. tytułów - wobec oświadczenia o wymaganych przez bank dodatkowych opłatach za zaświadczenie - oznacza, że okoliczność ponoszenia wydatków w wysokości ok. [...] miesięcznie na ich spłatę nie została uprawdopodobniona.

Tym samym, uznać należy, że skarżąca nie wykazała, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, sprowadzających się na obecnym etapie do wpisu od skargi w wysokości [...], bez uszczerbku koniecznego utrzymania swojej osoby.