Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Urszula Zięba po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2008 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi T. M. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie podatku od towarów i usług za miesiąc wrzesień 2004 r. postanawia oddalić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

We wniosku z dnia [...] lutego 2008 r. skarżący T. M. zwrócił się do Sądu o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] nr [...] odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie podatku od towarów i usług za miesiąc wrzesień 2004 r. W uzasadnieniu tego wniosku wskazał na niewspółmierność wartości przedmiotu sporu i wysokości wpisu. Skarżący podkreślił swą ciężką sytuację materialną wynikającą z zajęcia wynagrodzenia przez Dział Egzekucji Urzędu Skarbowego w wysokości ok. 1 000 zł miesięcznie. Z formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika, że skarżący prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną A. Ich wspólne miesięczne dochody to kwota 5 800 zł. We wniosku skarżący ujawnił nadto, iż przysługuje mu prawo do domu o powierzchni 85 m2, które to prawo jest obciążone hipoteką zabezpieczającą spłatę kredytu. Skarżący nie posiada przy tym żadnych innych wartościowych przedmiotów majątkowych ani oszczędności. Spłata kredytu hipotecznego wiąże się z koniecznością wydatkowania miesięcznie kwoty ok. 1 000 zł.

Postanowieniem z dnia [...] lutego 2008 r. Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie oddalił wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

W dniu [...] marca 2008 r. do Sadu wpłynął sprzeciw na postanowienie, w którym skarżący raz jeszcze wniósł o zwolnienie go od kosztów sądowych. Skarżący podniósł, że wbrew stwierdzeniom zawartym w zaskarżonym postanowieniu kwota 5800 zł nie stanowi faktycznych dochodów jego rodziny, gdyż jest to kwota brutto, a po potrąceniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczek na poczet podatku dochodowego łączna kwota dochodu w jego rodzinie to ok. 3 700 zł netto. Po uwzględnieniu spłaty kredytów zaciągniętych przed otrzymaniem zaskarżonych decyzji (spłata kredytu zabezpieczonego hipoteką na nieruchomości w kwocie ok. 1 000 zł miesięcznie oraz spłata kredytu zaciągniętego na kupno na samochodu w wysokości 1025 zł miesięcznie) oraz egzekucji należności na poczet zaskarżonych decyzji w wysokości ok. 1 000 zł miesięcznie na utrzymanie rodziny pozostaje ok. 700 zł miesięcznie, co nie stanowi jakby chciał tego Referendarz sądowy "stałego, pewnego i wysokiego źródła dochodów". Skarżący wskazał nadto, że w celu okazania swej dobrej woli wszystkie posiadane oszczędności w kwocie 5 000 zł wpłacił jednorazowo w maju 2007 r. na poczet zaległości podatkowych.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Na wstępie należy wyjaśnić, że zwolnienie od kosztów sądowych stanowi odstępstwo od generalnej zasady wyrażonej w art. 214 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.), zgodnie z którą do uiszczenia kosztów sądowych obowiązany jest ten, kto wnosi do Sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki.

Prawo pomocy jest szczególną instytucją postępowania przed sądami administracyjnymi, mającą na celu zagwarantowanie konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów postępowania sądowego. Instytucja przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym, zgodnie z art. 246 § 1 wspomnianej ustawy przysługuje osobie fizycznej, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, zaś w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Użyte w art. 246 ustawy sformułowanie "gdy osoba wykaże" oznacza, iż to na wnoszącym o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uzasadniającej przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym.

W orzecznictwie sądowym prezentowane jest stanowisko, że przyznanie prawa pomocy powinno mieć charakter wyjątkowy i winno być stosowane w stosunku do osób charakteryzujących się ubóstwem (przykładowo do takich osób można zaliczyć bezrobotnych bez prawa do zasiłku lub osoby ze względu na okoliczności życiowe pozbawione całkowicie środków do życia). Strona będąca osobą fizyczną powinna partycypować w kosztach postępowania, jeżeli ma jakiekolwiek środki majątkowe, w szczególności posiada stały miesięczny dochód przewyższający ustalone minimalne wynagrodzenie za pracę (post. NSA z dnia 22 grudnia 2002 r., OZ 862/04, niepubl.). Zgodnie z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 września 2006 r. w sprawie minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2007 roku (Dz. U. z 2006 r. Nr 171, poz. 1227), od dnia 1 stycznia 2007 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 936 zł, zaś zgodnie z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 września 2007 r. w sprawie minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2008 roku (Dz. U. nr 171, poz. 1209) od dnia 1 stycznia 2007 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi1 126 zł.

Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2005 r. (sygn. akt FZ 478/04, niepubl.), stwierdził, iż opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 ustawy zasadniczej. Dlatego też muszą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby, czy osób, na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia strony skarżącej z obowiązku ich ponoszenia. Strona musi zatem wykazać, iż jej sytuacja materialna jest na tyle trudna, iż uzasadnia poczynienie odstępstwa od tej generalnej reguły.

W ocenie Sądu przedstawiona przez skarżącego sytuacja finansowa nie daje podstaw do przyznania mu prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych. Zasadność wniosku skarżącego rozpatrywana była w dwóch aspektach, mianowicie z uwzględnieniem z jednej strony wysokości obciążeń finansowych, jakie musi on ponieść w niniejszym postępowaniu, a z drugiej strony biorąc pod uwagę możliwości finansowe skarżącego.

Wpis od skargi w niniejszej sprawie wynosi 200 zł.

W świetle danych wskazanych we wniosku, a następnie w sprzeciwie od postanowienia Referendarza sądowego stałe miesięczne zobowiązania skarżącego wyczerpują w znacznej mierze uzyskiwane przez niego i jego małżonkę dochody. Należy jednak zważyć, że przy ocenie zdolności skarżącego do poniesienia kosztów sądowych nie mogą mieć decydującego znaczenia obciążenia z tytułu spłaty kredytów, a już w szczególności tego zaciągniętego na poczet nabycia samochodu. W pierwszej kolejności przypomnienia wymaga (co wskazano zresztą w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia), że spłata zobowiązań z tytułu kredytów bankowych nie korzysta z pierwszeństwa zaspokojenia przed należnościami publicznoprawnymi. Ponadto nie do zaakceptowania byłoby stanowisko, iż spłata kredytu na samochód , który nie służy zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, jest ważniejsza niż pokrywanie kosztów postępowania wynikających z ustawy.

Wobec przyjętego w orzecznictwie poglądu, iż koszty udziału w postępowaniu sądowym należy traktować na równi z innymi bieżącymi wydatkami gospodarstwa domowego, a strona, która chce prowadzić takie postępowanie powinna zabezpieczyć niezbędne na ten cel środki, należy stwierdzić, że w rozpoznawanej sprawie, wniosek o przyznanie prawa pomocy nie może zostać rozpatrzony pozytywnie.

Podkreślić również należy, iż przedmiot sporu w niniejszej sprawie jest ściśle związany z prowadzoną przez skarżącego działalnością gospodarczą. Zgodnie z kolei z utrwaloną linią orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, przedsiębiorcy może być przyznane prawo pomocy, jeżeli wykaże, że w procedurze planowania wydatków uwzględnił konieczność gromadzenia środków na prowadzenie ewentualnego procesu sądowego, ale z przyczyn od niego niezależnych, nie jest w stanie ponieść tych kosztów (por.: postanowienie z 21 kwietnia 2004 r., sygn. akt FZ 5/04; postanowienie z 18 maja 2004 r., FZ 59/04; postanowienie z 7 czerwca 2004 r., FSK 444/04, postanowienie z 15 lutego 2005 r., FZ 118/04; postanowienie NSA z dnia 6 października 2004 r., sygn. akt GZ 71/2004).

Mając powyższe na uwadze oraz okoliczności niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż skarżący nie wykazał w sposób przekonywujący, iż znajduje się w sytuacji materialnej uprawniającej go do przyznania prawa pomocy. Świadczy o tym przede wszystkim stosunkowo wysoki dochód łączny przypadający na jego rodzinę (3 700 zł), który nie pozwala zaliczyć członków rodziny do osób ubogich, których środki wystarczają tylko na zaspokajanie tylko podstawowych potrzeb życiowych.

Nadmienić warto, iż w przypadku ubogiego społeczeństwa, jakim jest społeczeństwo polskie, prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom bezrobotnym, samotnym, bez źródeł stałego dochodu i bez majątku. Nie można, stosując prawo pomocy, chronić czy też wzbogacać majątku osób prywatnych, gdyż celem instytucji prawa pomocy jest zapewnienie dostępu do sądu osobom, którym brak środków finansowych ten dostęp uniemożliwia (H. Knysiak - Molczyk [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2005, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, str. 628).

Z tych względów na podstawie, art. 246 § 1 w związku z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) postanowiono jak w sentencji.