Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Danuta Rzyminiak- Owczarczak Sędziowie NSA Grażyna Radzicka WSA Maciej Dybowski (spr.) Protokolant st.sekr.sąd. Teresa Zaporowska po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 27 czerwca 2007r. sprawy ze skargi P.S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] nr [...] w przedmiocie pomocy społecznej, o d d a l a s k a r g ę /-/ M. Dybowski /-/ D.Rzyminiak-Owczarczak /-/ G.Radzicka

sygn. IV SA/Po 865/06

U Z A S A D N I E N I E

Decyzją z dnia [...] lipca 2006 r. nr [...] ( dalej decyzja z dnia [...] lipca 2006 r.) działający z upoważnienia Burmistrza Miasta i Gminy W. Dyrektor Ośrodka Pomocy Społecznej we W. (dalej Ośrodek) na podstawie art. 11 ust. 2, art. 106 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 64/04/593 ze zm.- dalej ups) odmówił P.S. przyznania świadczenia z pomocy społecznej.

W uzasadnieniu decyzji Dyrektor Ośrodka wskazał, że wnioskiem z dnia [...] lipca 2006 r. P.S. wystąpił o pomoc z powodu braku możliwości zatrudnienia. W wyniku wywiadu środowiskowego ustalono, że Wnioskodawca zamieszkuje wspólnie z byłą żoną i dziećmi, prowadząc odrębne gospodarstwo domowe. Strona nie wykazuje żadnego źródła dochodu. Wnioskodawca od [...] lutego 2001 r. jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy (dalej PUP) jako osoba bezrobotna; od dnia [...] marca 2002 r. nie ma prawa do zasiłku. Od 2003 r. źródłem utrzymania Wnioskodawcy są świadczenia z pomocy społecznej. Z uwagi na sygnalizowane przez [Wnioskodawcę] problemy zdrowotne, uniemożliwiające- w Jego przekonaniu- podjęcie zatrudnienia, skierowano Stronę na badania Komisji Lekarskiej w celu ustalenia stopnia niepełnosprawności. Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności (dalej Powiatowy Zespół) orzeczeniem z dnia [...] maja 2006 r. nr [...] nie zaliczył Strony do osób niepełnosprawnych. W związku z brakiem orzeczenia o niepełnosprawności, Ośrodek wznowił propozycje podjęcia prac społecznie użytecznych; Strona ponownie odmówiła prac społecznie użytecznych. Jest to podstawą do odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywania jego postanowień, nieuzasadniona odmowa przyjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach runku pracy..., mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia...z pomocy społecznej ( art. 11 ust. 2 ups). Odmowa wykonywania prac społecznie użytecznych jest nieuzasadniona. Strona nie legitymuje się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, uznającym Stronę za osobę niezdolną do pracy (k. 24-25 akt administracyjnych).

W piśmie z dnia [...] lipca 2006 r. P.S. zawarł odwołania od decyzji z dnia: [...] maja 2006 r. nr [...] (dalej decyzja z dnia [...] maja 2006 r.) i z dnia [...] lipca 2006 r.

Postanowieniem z dnia [...] sierpnia 2006 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej Samorządowe Kolegium) stwierdziło uchybienie terminu do wniesienia odwołania od decyzji z dnia [...] maja 2006 r. Wyrokiem z dnia [...] czerwca 2007 r.- sygn. IV SA/Po 864/06 Wojewódzki Sąd Administracyjnego w Poznaniu oddalił skargę P.S. od postanowienia z dnia [...] sierpnia 2006 r. nr [...] Samorządowego Kolegium.

W dalszej części niniejszego uzasadnienia Sąd pomija zagadnienia (w istocie proceduralne), istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zakończonej wyrokiem z dnia z dnia [...] czerwca 2007 r.- sygn. IV SA/Po 864/ 06 - jako nie wpływające na rozstrzygnięcie sprawy IV SA/Po 865/06.

W zakresie odwołania od decyzji z dnia [...] lipca 2006 r. Odwołujący się podniósł, że nie mógł podjąć się pracy interwencyjnej ze względu na jego leczenie (co oświadczył Policji i w Ośrodku). Wnioskodawca kontaktował się z pracownikiem Ośrodka (o czym rzekomo Dyrektor Ośrodka nie wiedziała); ustnie przyznawano Odwołującemu się rację, lecz nie otrzyma On pieniędzy za ostatnie dwa miesiące (maj i czerwiec 2006 r.). Bezskutecznie oczekuje na przyznanie pomocy na podstawie wniosku z dnia [...] lipca 2006 r. Z uzasadnienia Ośrodka błędnie wynika, że Wnioskodawca odmówił podjęcia prac społecznie użytecznych i nie współdziałał z pracownikiem socjalnym. "Nie mógł odmówić prac" społeczne użytecznych, bo jest chory (zwyrodnienie stawu biodrowego i skrzywienie kręgosłupa), o czym poinformował pracownika Ośrodka i dostarczył odwołanie z dnia 5 lipca 2006 r. do Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności (by zaliczono Go do osób niepełnosprawnych). Mimo to Dyrektor Ośrodka stwierdziła, że Odwołujący uchyla się od podjęcia prac interwencyjnych, proponowanych przez W. Urząd Gminy. Dnia [...] lipca 2006 r. Wnioskodawca dowiedział się od Pani Kierownik od prac interwencyjnych, że takie prace są bardzo rzadkie. Skoro przed dwoma miesiącami Odwołujący prac takich nie podjął, obecnie o taką pracę jest bardzo trudno i "okazja uciekła mi sprzed nosa". Otrzymanie takiej pracy we W. jest trudne i tylko nieliczni na odpowiedni wniosek i po weryfikacji mogą taką pracę otrzymać. Wobec powyższego kłamstwem było uznanie, że odmowa podjęcia pracy była nieuzasadniona. Odwołujący się leczy; nawet gdyby był zdrowy, to pracy w Urzędzie Gminy i tak by nie miał. Obecnie Wnioskodawca oczekuje dodatkowego wsparcia, gdyż zaczął się leczyć i potrzebuje pieniędzy na lekarstwa. Odwołujący musi oddać [...] zł, które pożyczył na życie. Nie może pisać nowego wniosku o pomoc do Ośrodka, bo znów będzie "nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia". Choć bezrobocie cały czas duże, rachunki trzeba płacić. Gdy chce się leczyć, wmawia Mu się, że jest zdrowy i jeszcze może [pracować], a pomocy żadnej.

Decyzją z dnia [...] sierpnia 2006 r. nr [...] ( dalej decyzja z dnia [...] sierpnia 2006 r.) Samorządowe Kolegium Odwoławcze na podstawie art. 127 § 2, art. 138 § 1 pkt 1 kpa utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu Samorządowe Kolegium stwierdziło, że organ I instancji działania swe opierał na ustawie o pomocy społecznej i na kpa. Do organu I instancji należy analiza sytuacji bytowej osoby, ubiegającej się o pomoc; do tego organu należy także wybór formy pomocy. W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby życiowej może być przyznany zasiłek (art. 39 ups). Pomoc społeczna przysługuje osobom, których dochód na osobę samotnie gospodarującą nie przekracza 461 zł (art. 8 ust. 1 ups). Wnioskodawca nie posiada dochodu, deklaruje, że prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, choć mieszka wspólnie z żoną i dziećmi- tym samym spełnia warunki do otrzymania pomocy finansowej.

Organ pomocy społecznej musi badać wszelkie okoliczności, mogące mieć znaczenie przy udzielaniu pomocy. Ustawa o pomocy społecznej na korzystających z pomocy nakłada pewne obowiązki. Podstawowym obowiązkiem jest współdziałanie w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Pismem z dnia [...] kwietnia 2006 r., PUP we W. wezwał Skarżącego do stawienia się w PUP w związku z ofertą pracy. Wnioskodawca w wyznaczonym terminie, ani w następnych wyznaczonych terminach, nie stawił się, przedstawiając zaświadczenie lekarskie, potwierdzające niezdolność do pracy (termin nie pokrywa się z ofertą pracy). Następnym razem przy nowej ofercie pracy, Odwołujący się odmówił podjęcia pracy. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej, są zobowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej (art. 4 ups). Brak współpracy może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia ( art. 11 ust. 2 ups). Brak współpracy ze strony P.S. stanowił podstawę do odmowy przyznania świadczenia przez organ I instancji.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję z dnia [...] sierpnia 2006 r. P.S. podniósł (w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcie sprawy IV SA/Po 865/06) w szczególności, że ubiega się o świadczenie z pomocy społecznej ze względu na bezrobotność i- obecnie obowiązkowe- leczenie (zwyrodnienie stawu biodrowego i skrzywienie kręgosłupa). Skarżący uważa, że pomoc społeczna w demokratycznej i wolnej Polsce, winna służyć udzielaniu pomocy potrzebującym, nawet gdyby trzeba było pokonywać wiele przeszkód i barier natury międzyludzkiej- by pomóc ludziom. W ocenie Skarżącego- w Jego przypadku- instytucje te "szukały dziury w całym, by tylko uznać swą wyższość, zamiast służebność wobec społeczeństwa", do czego są powołane. P.S. zarzucił decyzji z dnia [...] sierpnia 2006 r. błąd w ustaleniach faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. W istocie PUP wezwał Skarżącego do stawienia się w PUP w dniach od [...].4.2006 do [...].4.2006 r. Wnioskodawca chciał podjąć tę pracę, lecz niedomagania zdrowotne (zwyrodnienie stawu biodrowego i skrzywienie kręgosłupa), nie pozwalały na to Wnioskodawcy. Dnia [...] kwietnia 2006 r. udał się do lekarza, by po wizycie zdecydować i udać się do PUP i do Ośrodka, lecz lekarz przyjmował po południu i nie zdążył przed godz. 15ºº udać się do tych instytucji. Skarżący uczynił to rano, w poniedziałek- [...] kwietnia 2006 r. r. (potwierdza to zwolnienie lekarskie od [...] kwietnia 2006 do [...] kwietnia 2006 r.). Lekarz ogólny skierował Wnioskodawcę do lekarza chirurga-ortopedy, który mógł przyjąć Zainteresowanego dopiero [...] maja 2006 r. P.S. nie mógł zatem podjąć pracy, którą oferował Mu Urząd Gminy. Dyrektor Ośrodka przynaglała Skarżącego do pracy- jeśli nie [przystąpi], to nie otrzyma pomocy- co też się stało. Dnia [...] maja 2006 r. dr D.- specjalista chirurg stwierdził, że Wnioskodawca nie może wykonywać prac fizycznych, bo zagraża to jego zdrowiu. Konsekwencje mogą być poważne, bo Skarżący jest po pięćdziesiątce. Lekarz nie wystawił zaświadczenia lekarskiego, o które prosił (by okazać w Ośrodku i PUP), bo kosztuje to ok. [...] zł. Wnioskodawca nie dysponował tymi pieniędzy i zwrócił się o pomoc do Ośrodka, by przesłano te pieniądze do Ośrodka Zdrowia i wówczas dostarczy zaświadczenie lekarskie, co spowoduje otrzymanie pomocy w Ośrodku. Pracownik Ośrodka stwierdził, że te dokumenty które Wnioskodawca dostarczył, wystarczą do przyznania Mu pomocy. Ów pracownik Ośrodka poszedł na urlop, a Wnioskodawca otrzymał odpowiedź negatywną co do dalszej pomocy. W ocenie Skarżącego to nie On nie wykazywał chęci do prawidłowej współpracy, lecz Dyrektor Ośrodka, która negatywnie nastawiła się do Jego wniosków o pomoc, nie dopuszczając do dotarcia zaświadczeń lekarskich od specjalisty. Nigdy potem Wnioskodawca nie otrzymał innej propozycji pracy. Skarżący oczekuje na rozstrzygnięcie Sądu Ubezpieczeń Społecznych Jego odwołania od decyzji odmawiającej przyznania Mu statusu osoby niepełnosprawnej. W toku rozprawy dnia [...] czerwca 2007 r. Skarżący podniósł, że decyzją ze stycznia 2007 r. Dyrektor Ośrodka przyznał Mu kwotę [...]zł zasiłku okresowego (k. 60-61 akt IV SA/Po 865/06).

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, w szczególności powtarzając argumenty zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga okazała się niezasadną.

1. Sąd podziela ustalenia faktyczne organów obu instancji. Sądowi z urzędu wiadomym jest, że prawomocnym wyrokiem z dnia 23 listopada 2006 r.- sygn. IV SA/Po 801/05 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchylił decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] lipca 2005 r. nr [...] i poprzedzającą ją decyzję Burmistrza Miasta i Gminy W. z dnia [...] stycznia 2005 r. nr [...], którą to decyzją przyznano P.S. [...] zł miesięcznie zasiłku okresowego od dnia [...] stycznia 2005 do [...] marca 2005 r. Przyczyną uchylenia owych decyzji było w szczególności niedostateczne wskazanie w uzasadnieniach decyzji, jakie aspekty sytuacji życiowej Skarżącego organy wzięły pod uwagę a nadto jakimi konkretnie środkami dysponuje Ośrodek, jakie są potrzeby i ilość osób ubiegających się o świadczenie, które to skutkowały przyznaniem P. Siemiątkowskiemu zasiłku stałego w takiej, a nie innej wysokości ( art. 106 § 5 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi- Dz.U. 153/02/1270 ze zm.- dalej ppsa). P.S. w okresie od [...] lutego 2005 do [...] maja 2005 r. przebywał najpierw w Areszcie Śledczym w Ś., a następnie w ZK G. (na podstawie art. 13 ust. 2 ups za okres tymczasowego aresztowania nie udziela się świadczeń z pomocy społecznej). Zainteresowanemu dnia [...] stycznia 2005 r. wypłacono zasiłek okresowy za styczeń 2005 r., a dnia [...] lipca 2005 r. stosowną część zasiłku okresowego za [...] dni lutego 2005 r. W okresie od stycznia do kwietnia 2006 r. korzystał ze [...] zł miesięcznie zasiłku okresowego. Po odmowie zaliczenia P.S. do osób niepełnosprawnych, orzeczeniem z dnia [...] czerwca 2006 r. nr [...] Powiatowego Zespołu, Ośrodek dnia [...] lipca 2006 r. ponownie zaproponował Skarżącemu podjęcie prac społecznie użytecznych (w wymiarze 2 razy w tygodniu po 5 godzin dziennie). Wnioskodawca w oświadczeniu z dnia [...] lipca 2006 r. odmówił podjęcia tych prac. Ośrodek wielokrotnie proponował Wnioskodawcy korzystanie z szerokiego asortymentu żywności, lecz w okresie od lutego do lipca 2006 r., Zainteresowany tylko raz skorzystał z tej możliwości. P.S. jest technikiem elektronikiem, ostatnio zamierzał pójść na studia zaoczne, lecz zrezygnował z uwagi na koszty; urodził się [...] czerwca 1955 r. i ma ukończone 50 lat. Dzieci, z którymi Skarżący zamieszkuje, są dorosłe. (k. 2, 9, 22 akt administracyjnych).

Sąd ustalił zakres i rozmiary świadczeń udzielanych P.S. w okresie od stycznia 2005 do marca 2005 i od stycznia do kwietnia 2006 r. z pomocy społecznej; wiek Skarżącego i Jego dzieci, zawód Skarżącego i terminy proponowanych Mu prac społecznie użytecznych, na podstawie pisma z dnia: [...] kwietnia 2007 r. nr [...] Ośrodka do SKO; [...] sierpnia 2006 r. nr [...]; podpisanych przez P.S. wywiadów środowiskowych z dnia: [...] maja 2006 i [...] lipca 2006 r. (k. 27-28=60; 42-43 akt IV SA/Po 865/06; k. 8-9, 22-23 akt administracyjnych; art. 106 § 3 i 5 ppsa w zw. z art. 228 § 2, art. 244 i 245 kpc). Owe dokumenty nie nasunęły Sądowi wątpliwości co do ich autentyczności i wiarogodności. W szczególności przeciwko daniu wiary odpisowi pisma z dnia [...] sierpnia 2006 r. nie przemawiało to, że Skarżący zaprzeczył, by otrzymał ponowną ofertę pracy (k. 6 akt IV SA/Po 865/06), bowiem w aktach administracyjnych znajduje się własnoręczne oświadczenie P.S., w którym podał On jednoznacznie, że "pomimo oferowanej ponownie mi pracy użytecznej społecznie niestety nie mogę jej podjąć gdyż złożyłem odwołanie do Wojewódzkiego Zespołu do Spraw orzekania o Niepełnosprawności o dalsze rozpatrzenie o mej niepełnosprawności w dniu [...].07.2006 r...". Jest rzeczą oczywistą, że tylko Wnioskodawca wiedział o złożeniu odwołania do Wojewódzkiego Zespołu i składając własnoręczne oświadczenie dnia [...] lipca 2006 r. nie miał żadnego interesu, by w owym oświadczeniu podawać nieprawdę, że praca społecznie użyteczna została Mu oferowana ponownie; treść oświadczenia Skarżącego pozostaje w logicznym związku z zapisem w protokole wywiadu środowiskowego z dnia [...] lipca 2007 r. (k. 16 i 22 akt administracyjnych).

Sąd odmówił dania wiary twierdzeniom Skarżącego, że M.D.- lekarz specjalista ortopeda i traumatolog chirurg, odmówił wystawienia zaświadczenia o stanie zdrowia P.S., bowiem wymagało to wpłaty ok. [...] zł (k.5-6 akt IV SA/Po 865/06), skoro w aktach administracyjnych znajduje się skierowanie z dnia [...] czerwca 2006 r. na zabiegi fizjoterapeutyczne (k. 14), a w aktach sądowych znajduje się kserokopia pierwszej karty historii choroby P.S. z pierwszym wpisem z dnia [...] maja 2006 r., dokonanym przez tego Lekarza (k. 54 akt IV SA/Po 865/06). Sprzeczne jest z doświadczeniem życiowym, by lekarz odmawiał wystawienia pacjentowi zaświadczenia o stanie zdrowia pacjenta bądź uzależniał wystawienie takiego zaświadczenia od uiszczenia kwoty stanowiącej równowartość 1/18 części minimalnego wynagrodzenia za pracę (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2006 r.- MP 177/05/1469), jeśli pacjent ma prawo uzyskać nieodpłatnie zaświadczenie o stanie swego zdrowia dla potrzeb urzędowych, bądź może za kwotę odpowiadającą uzasadnionym kosztom sporządzenia kserokopii (nie większą niż 20 gr za stronę A4), uzyskać odpis swej dokumentacji lekarskiej- na każde życzenie pacjenta odpowiednio- wyrok 7 Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19.5.2003 OSA 1/03- OSP 11/03/136, akceptowany przez J.P. Tarno "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz" W.Pr. 2006 s. 31 uw. 17 a in fine).

2. Skarżący błędnie przyjmuje, że za każdym razem musi uzyskać świadczenie z pomocy społecznej. W szczególności- w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy- obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa ( art. 67 ust. 2 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.- Dz.U. 78/97/483, sprost. 28/01/319, zm. 200/06/1471). Ponieważ Wnioskodawca w postępowaniu przed organami obu instancji nie wykazał w sposób wiarogodny, by Jego niezdolność do pracy wynikała z choroby, inwalidztwa bądź osiągnięcia wieku emerytalnego, art. 67 ust. 1 Konstytucji nie znajduje zastosowania w sprawie. Utrwalonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest pogląd, że art. 32 ust. 1 i art. 67 Konstytucji nie mogą być samoistnym źródłem roszczeń o zasiłek z opieki społecznej (wyrok SN z 14.3.2002- III RN 141/01- OSNP 24/02/584).

Z definicji pomocy społecznej, zawartej w art. 2 ust. 1 ups nie sposób wyprowadzić wniosku, że każdy wniosek Zainteresowanego winien być uwzględniony. Pomoc społeczna, będąca instytucją polityki społecznej państwa, ma na celu umożliwienie (w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy) osobom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Tak pomyślana pomoc społeczna opiera się na zasadach pomocniczości i solidarności, zakotwiczonych w preambule Konstytucji RP. Z zasady pomocniczości wynika podział zadań między obywateli, stowarzyszenia, fundacje, samorządy terytorialne i państwo (art. 2 ust. 1 ustawy; W. Łączkowski "Etyczne aspekty finansowania potrzeb socjalnych ze środków publicznych" RPEiS 1/04/8; Ł. Borkowski, R. Krajewski, S. Szymański "Komentarz do nowej ustawy o pomocy społecznej" Wyd. LEGES 2004 s. 10).

3. W rozpatrywanej sprawie pomoc społeczna należycie wspiera Wnioskodawcę w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb w zakresie zasiłków okresowych i oferowanej Mu pomocy żywnościowej (k. 60 akt IV SA/Po 865/06; k. 9, 22 akt administracyjnych). W tym zakresie udzielane Zainteresowanemu świadczenia z pomocy społecznej przyczyniają się do życia P.S. w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 3 ust. 1 ups). Nie sposób pominąć faktu, że elementem prawa zabezpieczenia społecznego jest także udzielanie Zainteresowanemu składki na ubezpieczenie zdrowotne, bowiem i to świadczenie odbywa się na koszt podatnika.

W polskich realiach społeczno- gospodarczych, takie działania mieszczą się w zasadzie solidarności (W. Łączkowski- op. cit. s. 9-11; G. Szpor w: "Komentarz do ustawy o pomocy społecznej" Gdańsk 2001 s. 22- 23 uw. 4, 5).

4. Konstytucyjna kategoria zabezpieczenia społecznego zawiera w sobie szereg instytucji prawa socjalnego- w szczególności: prawo pracy ( w tym sferę pracy socjalnej), pomoc społeczną, zatrudnienie ( organizację administracji i rynku pracy wraz ze świadczeniami na wypadek pozostawania bez pracy), ochronę prawa do mieszkania ( L. Garlicki w: "Konstytucja RP. Komentarz" Wyd. Sejm. 2003 t. III s. 2 uw. 2, s. 4- 8 uw. 7-9 i akceptowane przez Komentatora orzecznictwo i piśmiennictwo; W. Muszalski "Prawo socjalne" PWN 1999 s. 12 i n.; I. Sierpowska "Prawo pomocy społecznej" Zakamycze 2006 s. 25-34).

Do prawa zabezpieczenia społecznego należą w szczególności: ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 64/04/593 ze zm.), ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. 122/03/1143 ze zm.- dalej uzs), ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 99/04/1001- upz), ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz.U. 71/01/734 ze zm.– dalej udm) i szereg innych- z uwagi na stan faktyczny- nie mających zastosowania w sprawie. Ustawy te tworzą system zabezpieczenia społecznego, realizujący w szczególności art. 65-66, art. 67-71, art. 74-76 i 81 Konstytucji RP. Założeniem tego systemu jest spójność i wzajemne uzupełnianie się instytucji zabezpieczenia społecznego. Co do zasady- chyba że ustawodawca wyraźnie postanowi inaczej- klient zabezpieczenia społecznego nie powinien na koszt podatnika otrzymywać kilku świadczeń z tego samego tytułu, na podstawie różnych ustaw z zakresu zabezpieczenia społecznego (przykładowo: art.1 ust. 3 uzs, art. 3 ust. 3 udm, art. 6 pkt 3 i 4, i art. 8 ust. 3- 13 ups, art. 3 pkt 1- 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych - j.t. Dz.U. 139/06/992 ze zm.).

5. Rozwiązania zawarte w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 99/04/1001 ze zm.) i ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 64/04/593 ze zm.) korelują ze sobą i wzajem się uzupełniają. W szczególności- w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy- wskazują na stosowanie ustawy do tych samych grup społecznych (np. osób dotkniętych ubóstwem, bezrobociem- art. 7 pkt 1 i 4 ups; art. 1 ust. 1 i 2 pkt 4, art. 49 pkt 2, art. 50 ust. 2, art. 73a ust. 1- 3 upz; I. Sierpowska- op. cit. s. 262; W. Maciejko "Prawo osoby bezrobotnej do pomocy społecznej" Sł. Prac. 7/05/27).

Obie ustawy operują podobnymi rozwiązaniami szczegółowymi- pracownikiem organu pomocy społecznej (art. 11 ust. 1 i 2, art. 116, art. 119, art. 120 ups) jest pracownik socjalny, który prowadzi pracę socjalną (art. 6 pkt 12, art. 15 pkt 2, art. 119 ust. 1 pkt 1 ups), będącą działalnością zawodową mającą na celu pomoc osobom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania społecznych oraz na tworzeniu warunków sprzyjających temu celowi. Pracownik urzędu pracy w szczególności zajmuje się pośrednictwem zawodowym- w tym o charakterze indywidualnym (odpowiednio- art. 34 pkt 1, art. 35 ust. 1 pkt 3, art. 38 ust. 1 i 3 upz). Kierowanie do prac społecznie użytecznych opiera się na porozumieniu, zawartym między właściwą gminą a starostą (k. 4 akt administracyjnych- w niniejszej sprawie na Porozumieniu nr 1/2006; art. 73a ust. 2 upz).

Nie wszystkie formy działalności organów pomocy społecznej czy Powiatowego Urzędu Pracy realizowane są w ramach postępowania regulowanego przepisami kpa. Organ pomocy społecznej orzeka w szczególności o przyznaniu świadczenia bądź odmowie przyznania świadczenia decyzją administracyjną (art. 106 ust. 1 i 4 ups), lecz już udzielanie świadczeń w postaci interwencji kryzysowej, pracy socjalnej, poradnictwa, przyznania biletu kredytowanego, nie wymaga wydania decyzji administracyjnej (art. 106 ust. 2 ups). W szczególności skierowanie przez starostę do prac społecznie użytecznych, organizowanych przez gminę w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej,...lub na rzecz społeczności lokalnej, odbywa się w ramach pracy socjalnej i pomocy w uzyskaniu dla osób będących w trudnej sytuacji życiowej poradnictwa dotyczącego możliwości rozwiązywania problemów i udzielania pomocy przez właściwe instytucje samorządowe i organizacje pozarządowe i wspieranie w uzyskiwaniu pomocy oraz współpracy i współdziałania z innymi specjalistami w celu łagodzenia skutków ubóstwa ( art. 6 pkt 12, art. 119 ust.1 pkt 1, 4 i 7 ups w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 23a i art. 73a upz). W doktrynie trafnie wskazuje się, że prace społecznie użyteczne- podobnie jak zatrudnienie socjalne- są pewnym zespołem działań, mających doprowadzić do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej ( odpowiednio- I.Siepowska op.cit.s. 263, 267-268).

Skarżący błędnie przywiązuje nadmierne znaczenie co do tego, czy w okresie proponowania prac społecznie użytecznych podjął starania o ustalenie stopnia Jego niepełnosprawności, bądź czy takie postępowanie w tym czasie się toczyło. Tymczasem aż do dnia [...] maja 2006 r.- przedłożenia zaświadczenia lekarskiego z dnia [...] kwietnia 2006 r. o niezdolności do pracy w dniach [...] -[...] kwietnia 2006 r. (przekazanych tego dnia przez Kancelarię Ogólną Urzędu MiG we W. k.1-2 akt administracyjnych) Ośrodek nie dysponował żadnymi dowodami, że stan zdrowia stanowił jakąkolwiek przeszkodę dla podjęcia prac społecznie użytecznych. Sam Skarżący rejestrując się jako osoba bezrobotna dnia [...] lutego 1001 r. i pobierając zasiłek dla bezrobotnych w okresie do dnia [...] marca 2003 r., a następnie pozostając jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych (w tym po ponownej rejestracji w PUP dnia [...] czerwca 2006 r.- k. 42 akt IV SA/Po 865/06), deklarował swą zdolność i gotowość do podjęcia zatrudnienia (art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu- j.t. Dz.U. 6/01/56 ze zm.- w dacie pierwszej rejestracji a następnie art. 2 ust. 1 pkt 2 upz- w dacie drugiej rejestracji). Skarżący od 2003 r. utrzymuje się ze świadczeń z pomocy społecznej (k. 42 akt IV SA/Po 865/06); aż do dnia [...] kwietnia 2006 r. nie deklarował Urzędowi Gminy, a do dnia [...] maja 2006 r. Ośrodkowi, że choruje i że uniemożliwia Mu to podjęcie pracy. Z faktu, że pierwszy wpis w poradni ortopedycznej pochodzi z dnia [...] maja 2006 r. (k. 54 akt IV SA/Po 865/06) wnosić należy, że czynnikiem sprawczym poszukiwania pomocy lekarskiej nie było pogorszenie się stanu zdrowia, lecz chęć wykazania, że to względy zdrowotne uniemożliwiają Mu podjęcie prac społecznie użytecznych.

Sądowi z urzędu wiadomym jest, że przy rejestracji w PUP każdy rejestrujący otrzymuje czterostronicowe pouczenie o istotnych prawach i obowiązkach wynikających z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (uprzednio- tożsamych w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy- o istotnych prawach i obowiązkach wynikających z ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu). Skarżący miał obowiązek poinformować PUP w terminie 7 dni, że utracił zdolność do podjęcia pracy z przyczyn zdrowotnych (art. 74 upz), przy czym szczególną po temu sposobność miał, każdocześnie zgłaszając się co miesiąc w PUP.

Z dniem 1 listopada 2005 r. wszedł w życie pkt 23a ust. 1 art. 2 i art. 33 ust. 4 pkt 3 upz, i skorelowany z nim art. 11 ust. 2 ups w nowym brzmieniu (art. 1 pkt 1 lit. a tiret siódme w zw. z art. 22 in princ. ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw- Dz.U. 164/05/ 1366). Obowiązkiem Kierownika Ośrodka jest realizacja postanowień ustawy, a stwierdzenie przez organ, że odmowa podjęcia zatrudnienia przez bezrobotnego jest nieuzasadniona, zwalnia organ od badania jakichkolwiek innych przesłanek odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej (odpowiednio- W. Maciejko- op. cit. s. 27).

6. Dwukrotna odmowa wyrażenia zgody na podjęcie prac społecznie użytecznych, bez dostatecznego usprawiedliwienia (w postaci aktualnego na dzień podjęcia prac zwolnienia lekarskiego wskazującego na niezdolność do pracy w tymże dniu bądź orzeczenia o niepełnosprawności w zakresie, wskazującym na niezdolność do pracy całkowitą lub obejmującą dany rodzaj prac społecznie użytecznych) upoważniała Dyrektora Ośrodka w konkretnej sytuacji do odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej (art. 11 ust. 2 ups w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 2 i art. 73 ust. 1 i 2 upz).

W rozpatrywanej sprawie za taka oceną przemawiało to, że Zainteresowany jest w wieku aktywności zawodowej ( w dacie wydania decyzji ukończone 50 lat), nie wykazuje żadnym dowodem, że nie był zdolny do prac społecznie użytecznych w dniach [...] i [...] kwietnia 2006 i dnia [...] lipca 2006), ma średnie wykształcenie w atrakcyjnym zawodzie elektronika, od [...] lutego 2001 r., a następnie od [...] czerwca 2005 r. ma status bezrobotnego i nie ma prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Utrwalonym w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego jest pogląd, że nie sam fakt odczuwania dolegliwości zdrowotnych, a jedynie dokument lekarski stanowiący o niezdolności do pracy w danym dniu, stanowiłby podstawę do usprawiedliwienia odmowy wykonywania prac społecznie użytecznych (odpowiednio- wyrok NSA z: 28.5.1998- II SA 443/98; 5.1.1998- II SA 1146/97).

W realiach P. i jego bliskiego otoczenia (W. leży w odległości [...] km od P.- przy głównej trasie kolejowej i drogowej na W.), gdzie po [...] maja 2004 r. i otwarciu się części rynku pracy Unii Europejskiej ilość bezrobotnych stale i znacząco się zmniejsza, aktywizacja zawodowa P.S. może realnie wpłynąć na wzrost możliwości uzyskania przezeń pracy. W piśmiennictwie podkreśla się, że wykonywanie jakiejkolwiek pracy jest dla bezrobotnego korzystniejsze, niż nie wykonywanie pracy w ogóle.

Z załącznika do obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 27 września 2005 r. (MP 58/05/789) wynika, że przeciętna stopa bezrobocia na obszarze działania powiatowego urzędu pracy we W. wynosiła według stanu na dzień [...] czerwca 2005 r. 21,2 % (ale już w położonym nieopodal P. 7,1% co oznacza, że była bliska poziomu tzw. bezrobocia naturalnego). Należy wskazać na stałą tendencję malejącą, ponieważ dwanaście miesięcy później przeciętna stopa bezrobocia na obszarze działania powiatowego urzędu pracy we W. wynosiła 19,2 % (w P. 6,2%; załącznik do obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 26 września 2006 r.- MP 67/06/693).

8. Organy obu instancji prawidłowo uznały, że jakkolwiek Skarżący spełnia ustawową przesłankę pozytywną przyznania pomocy (art. 8 ust. 1 pkt 1 ups), to udzielenia tejże pomocy należy odmówić, z uwagi na przesłankę negatywną – nieuzasadnioną odmowę wykonywania prac społecznie użytecznych (art. 11 ust. 2 ups).

Zestawiając oczywiście trudną sytuację materialną Skarżącego, Jego wiek w przedziale produkcyjnym, długotrwałą bezrobotność (art. 1 ust. 2 pkt 5 uzs i art. 49 pkt 2 i 3 upz), Sąd jako jednoznacznie pozytywne ocenia skierowanie Skarżącego do wykonywania prac społecznie użytecznych. Wykonywanie takich prac leży w interesie podatników, finansujących w ramach solidarności społecznej świadczenia na rzecz osób ubogich, jak i w interesie osób długotrwale bezrobotnych, bez prawa do zasiłku. Aktywność życiowa i pracownicza przyczynić się może do zapobiegania trwałemu wykluczeniu społecznemu osób długotrwale bezrobotnych, prowadzić może do podjęcia pracy przez takie osoby i do ich powrotu do aktywnego życia społecznego (A. Bańka w:"Bezrobocie. Podręcznik pomocy psychologicznej" Poznań 1992 s. 25). Wykonujący prace społecznie użyteczne uzyskuje nadto legalne wynagrodzenie w kwocie nie mniejszej niż 6 zł za godzinę, przy umiarkowanym obciążeniu- do 10 godzin w tygodniu (art. 73a ust. 1 upz; A. Kosut "Nowe regulacje prawne z zakresu promocji zatrudnienia..." PiZS 2/06/26 i n.). Skarżący w sposób nieuzasadniony dwakroć odmówił podjęcia prac społecznie użytecznych, co uzasadniało odmowną decyzję organów pomocy społecznej.

W przypadku uzyskania w postępowaniu przed Sądem Ubezpieczeń Społecznych orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, z którego wynikać będzie, że Skarżący nie może wykonywać danego typu pracy w połowie wymiaru czasu pracy (o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 upz), ze skutkiem od dnia [...][...] kwietnia 2006 r., P.S. będzie mógł wnieść do Ośrodka o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej ostateczną decyzją z dnia [...] sierpnia 2006 r. (art. 145 § 1 pkt 5 kpa w zw. z art. 365 § 1 kpc).

Skargę jako nieuzasadnioną, na podstawie art. 151 ppsa należało oddalić.

/-/ M. Dybowski /-/ D. Rzyminiak-Owczarczak /-/ G. Radzicka

Za nieobecnego Sędziego

/-/ M. Dybowski

M.K./