Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jan Paweł Tarno po rozpoznaniu w dniu 27 października 2016 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia J. R. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 9 czerwca 2016 r., sygn. akt III SA/Łd 913/15 w sprawie ze skargi J. R. na decyzję Rektora Politechniki Łódzkiej w Łodzi z dnia [...] lipca 2015 r. znak [...] w przedmiocie skreślenia z listy studentów postanawia: oddalić zażalenie.

Postanowieniem z 9 czerwca 2016 r., III SA/Łd 913/15, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi odmówił zmiany postanowienia z 2 marca 2016 r. w sprawie ze skargi J. R. na decyzję Rektora Politechniki Łódzkiej w Łodzi z [...] lipca 2015 r., znak [...] w przedmiocie skreślenia z listy studentów w związku z ponownym wnioskiem o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Dziekana Wydziału Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki z [...] kwietnia 2015 r. W uzasadnieniu Sąd I instancji podniósł, że uzasadnianie wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji zawiera argumentację podobną do tej przedstawionej przez skarżącego w poprzednim wniosku oddalonym przez tenże Sąd 2 marca 2016 r. Została ona jedynie rozbudowana o kolejne przykłady dość ogólnikowo sformułowanych "utraconych praw", którymi dysponować mógł skarżący jako posiadający status studenta. Brak zatem przesłanek do stwierdzenia zaistnienia podstaw zmiany wcześniejszego rozstrzygnięcia w tym przedmiocie. Tym bardziej, że z treści wniosku, poza lakonicznymi wskazanymi sformułowaniami nie wynikają okoliczności świadczące o możliwościach płatniczych strony, posiadanym majątku czy też orientacyjnych choćby kosztach leczenia. Nie sposób zatem ocenić czy okoliczności powołane przez stronę spełniają przesłanki z art. 61 § 3 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.; dalej jako: "p.p.s.a."). Podkreślono, że Sąd nie może wyręczać skarżącego w poszukiwaniu przyczyn ubiegania się o ochronę tymczasową ani wzywać do uzupełnienia wniosku w trybie przewidzianym dla braków formalnych skargi. Zatem już tylko z tego powodu, że wniosek skarżącego nie zawiera w praktyce żadnych nowych okoliczności, potwierdzających spełnienie przesłanek wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji, a które były już badane w związku z rozpoznawaniem poprzedniego wniosku strony, brak było podstaw do zmiany poprzedniego rozstrzygnięcia w tej sprawie. Dodatkowo wskazano, że zaskarżona decyzja dotyczy skreślenia z listy studentów, a zatem tylko kwestionowanie zasadności tej decyzji i ewentualne jej uchylenie, może spowodować przywrócenie statusu skarżącego sprzed wydania zaskarżonej decyzji. Skutki ewentualnego wykonania decyzji mogą być zniwelowane jedynie przez pozytywne dla skarżącego orzeczenie Sądu uwzględniające jego skargę, a nie przez wydanie postanowienia o wstrzymaniu wykonania decyzji. Stanowisko takie wyraził już Naczelny Sąd Administracyjny m.in. w postanowieniu z 28 października 2015 r., I OZ 1377/15 w podobnym stanie faktycznym. Pamiętać bowiem należy, że swój materialnoprawny skutek ostateczna decyzja o skreśleniu z listy studentów wywiera już z momentem jej wydania i doręczenia stronie. Nie wymaga ona, poza ewentualnym wykonaniem następczej czynności materialno-technicznej polegającej na uczynieniu odpowiedniej adnotacji w ewidencji studentów, wykreślenia z listy studentów danego roku, żadnych dalszych aktów lub czynności warunkujących wykonanie decyzji. Natomiast wstrzymanie wykonania decyzji nie może być utożsamiane z czasowym wstrzymaniem czy też zawieszeniem skutków faktycznych i prawnych decyzji już wykonanej. Wykonanie decyzji ze swej istoty zawsze stoi na przeszkodzie dopuszczalności wstrzymania wykonania takiej decyzji. Dopiero wyeliminowanie przez sąd administracyjny z obrotu prawnego ostatecznej decyzji o skreśleniu z listy studentów może zniweczyć skutki takiej decyzji, powodując odzyskanie przez skarżącego statusu studenta, a zatem restytucję jego sytuacji prawnej. Reasumując powyższe, Sąd I instancji stwierdził, że zaskarżoną decyzją skreślono skarżącego z listy studentów, a zatem w takiej sytuacji tylko kwestionowanie formalnej i merytorycznej zasadności tej decyzji i ewentualne jej uchylenie przez sąd administracyjny może spowodować przywrócenie statusu, jaki strona miała przed wydaniem zaskarżonej decyzji.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył J. R., zaskarżając je w całości, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie:

1. art. 61 § 3 p.p.s.a. poprzez uznanie, że na skutek wykonania nieprawomocnej jeszcze decyzji nie zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub możliwości zaistnienia innych trudnych do odwrócenia skutków;

2. art. 61 § 4 p.p.s.a. poprzez uznanie, że nie zaistniały nowe okoliczności w zakresie odnoszącym się do ustawowych przesłanek wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji, na tyle, aby uzasadniały dokonanie zmiany uprzednio wydanego w sprawie rozstrzygnięcia.

W uzasadnieniu podniesiono, że od czasu wydania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi postanowienia o odmowie wstrzymania wykonania zaskarżonych decyzji, tj. od 2 marca 2016 r., nastąpiło istotne pogorszenie się stanu zdrowia skarżącego, który wymaga specjalistycznego leczenia, któremu to może się poddać w przychodni studenckiej. Pozbawienie go statusu studenta i tym samym praw przysługujących studentom spowoduje, że skarżący nie będzie miał możliwości korzystania z niezbędnej pomocy medycznej. Również pozbawienie go możliwości otrzymywania stypendium socjalnego dla osób niepełnosprawnych, możliwości zamieszkiwania w domu studenckim oraz związane z tym niebezpieczeństwo wyrządzenia skarżącemu znacznej szkody niewątpliwie stanowi przesłankę z art. 61 § 3 p.p.s.a.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 61 § 3 p.p.s.a. sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków. Z konstrukcji powyższego przepisu wynika, że na skarżącym spoczywa ciężar wykazania przesłanek zawartych w cytowanym przepisie, zaś sąd może wstrzymać wykonanie zaskarżonego aktu, jeżeli jest spełniona ustawowa przesłanka określona jako potencjalna możliwość wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, gdy akt lub czynność zostanie wykonana. Jest to wyjątek od zasady, w myśl której wniesienie skargi do sądu nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego aktu lub czynności. Obowiązek uprawdopodobnienia istnienia przesłanek z tego przepisu spoczywa na wnioskodawcy. Strona zobowiązana jest do przedstawienia konkretnych zdarzeń, które mogłyby uprawdopodobnić, że wykonanie zaskarżonej decyzji faktycznie spowoduje znaczną szkodę lub powstanie trudnych do odwrócenia skutków.

Stosownie natomiast do art. 61 § 4 p.p.s.a. postanowienia w sprawie wstrzymania aktu lub czynności, wydane na podstawie § 2 i 3 sąd może zmienić lub uchylić w każdym czasie w razie zmiany okoliczności. Z powyższego wynika, że niezbędnym warunkiem takiego rozstrzygnięcia jest wykazanie zmiany okoliczności dotyczących wnoszącego o wstrzymanie wykonania aktu lub czynności, która to zmiana warunkuje zaistnienie jednej z przesłanek ochrony tymczasowej. Bez zmiany okoliczności sprawy sąd nie może jednak uchylić i zmienić takiego postanowienia. Muszą to być takie zmiany, które uzasadniają zmianę dotychczasowego rozstrzygnięcia. Postępowanie wpadkowe, dotyczące wniosku o zmianę lub uchylenie postanowienia o odmowie wstrzymaniu wykonania decyzji, powinno zatem mieć na celu ocenę, czy zmieniły się okoliczności sprawy, które były podstawą odmowy zastosowania ochrony tymczasowej w poprzednim, prawomocnie zakończonym postępowaniu wpadkowym dotyczącym tej kwestii. Niewątpliwie warto zaznaczyć, że w tym kolejnym postępowaniu nie dochodzi do zmiany ciężaru dowodu w zakresie wystąpienia okoliczności uzasadniających wstrzymanie wykonania decyzji. Wciąż obowiązek ten ciąży na wnioskodawcy, który przedstawiając wnikliwą argumentację popartą stosownymi dokumentami powinien przekonać Sąd do zmiany swojego wcześniejszego rozstrzygnięcia.

Jak przyjęto w judykaturze, sąd rozpoznając wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji nie dokonuje oceny zasadności skargi, dlatego też wniosek powinien zawierać odrębne uzasadnienie. Samo powołanie się na skutki wymienione w art. 61 § 3 p.p.s.a. nie stanowi uprawdopodobnienia ich wystąpienia. Domagając się wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji, niezbędne jest wskazanie na konkretne okoliczności pozwalające ocenić, czy wstrzymanie zaskarżonego aktu lub czynności jest zasadne. Podkreślenia wymaga, że wniosek powinien zawierać spójną argumentację, popartą faktami oraz ewentualnie odnoszącymi się do nich dowodami, które uzasadniają wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu. Zadaniem Sądu jest zaś zbadanie, czy argumenty przedstawione przez stronę przemawiają (lub nie) za wydaniem postanowienia o wstrzymaniu wykonania zaskarżonego aktu. Należy przy tym mieć na uwadze, że skoro ustawa przyznaje stronie prawo do wystąpienia do sądu z takim wnioskiem, uzależniając możliwość udzielenia tej stronie ochrony tymczasowej od wystąpienia choć jednej z dwóch wskazanych w powołanym przepisie przesłanek, to obowiązkiem strony jest wskazanie we wniosku okoliczności na poparcie spełnienia przynajmniej jednej z tychże przesłanek. Art. 61 § 3 p.p.s.a. zobowiązuje stronę do wskazania przesłanek wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu lub czynności, nie nakładając obowiązku ich udowodnienia, przy czym uprawdopodobnienie nie może opierać się na samych twierdzeniach strony. Jednakże Sąd musi opierać się na jakimś materiale pozwalającym zająć stanowisko (postanowienie NSA z 31 maja 2010 r., II OZ 443/10). Ocena czy grożąca szkoda jest znaczna, możliwe jest wyłącznie na podstawie analizy okoliczności konkretnej sprawy i można o niej mówić wówczas, gdy rozmiary szkody wywołane wykonaniem zaskarżonego aktu są większe niż zwykle wywołane wykonaniem aktu tego rodzaju. Trudne do odwrócenia skutki to takie skutki wykonania zaskarżonej decyzji, które wprawdzie można odwrócić, ale przy podjęciu nadmiernego w danych warunkach wysiłku. Wskazanie niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków wymaga podania okoliczności, z którymi wiąże się szkoda lub trudne do odwrócenia skutki. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że przez znaczną szkodę lub trudne do odwrócenia skutki rozumie się taką szkodę, która nie będzie mogła zostać wynagrodzona przez późniejszy zwrot świadczenia lub nie będzie możliwe przywrócenie rzeczy do pierwotnego stanu (por. postanowienie NSA z 29 sierpnia 2006 r., I OZ 1144/06). Dlatego zawarta we wniosku argumentacja, winna być poparta faktami i ewentualnie odnoszącymi się do nich dowodami, które uzasadniają wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu. Ogólnikowe twierdzenia strony, pozbawione szerszej motywacji, nie mogą stanowić podstawy do orzeczenia przez Sąd o wstrzymaniu wykonania zaskarżonego aktu. Rozpoznanie wniosku powinno uwzględniać wszystkie okoliczności sprawy mające wpływ na ocenę wystąpienia przesłanek wstrzymania wykonania decyzji/postanowienia, nie zwalnia to jednak strony z wykazania, że zastosowanie instytucji ochrony tymczasowej jest w stosunku do niej zasadne (postanowienie NSA z 20 października 2015 r., I OZ 1290/15).

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego należy podzielić stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, że skarżący zarówno we wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonych decyzji z 23 lutego 2016 r. jak i w ponownym wniosku z 11 maja 2016 r. dotyczącym zmiany postanowienia z 2 marca 2016 r. nie wskazał, ani nie udokumentował konkretnych okoliczności, które mogłyby spowodować możliwość wyrządzenia znacznej szkody lub trudnych do odwrócenia skutków. Skarżący nie uzasadnił skutecznie wniosku o zmianę postanowienia o odmowie wstrzymania wykonania zaskarżonych decyzji, gdyż nie wykazał w nim nowych okoliczności, które uzasadniałyby wydanie rozstrzygnięcia oczekiwanego przez skarżącego. Również w zażaleniu skarżący nie przytoczył ani nie uprawdopodobnił żadnych konkretnych okoliczności uzasadniających wstrzymanie wykonania zaskarżonych decyzji, albowiem za takie z pewnością nie można uznać powoływania się przez skarżącego na trudną sytuację materialną wynikającą z pozbawienia go możliwości otrzymywania stypendium socjalnego dla osób niepełnosprawnych oraz zamieszkiwania w domu studenckim, jak i na niemożność korzystania z niezbędnej pomocy medycznej w przychodni studenckiej. Należy jeszcze raz podkreślić, że strona ubiegająca się o wstrzymanie wykonania decyzji, jako ta, która potencjalnie czerpie korzyść z tej instytucji, ma obowiązek wykazać istnienie konkretnych okoliczności pozwalających wywieść, że wstrzymanie aktu lub czynności jest zasadne z uwagi na niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków (postanowienie NSA z 14 listopada 2006 r., II FZ 585/06). Takie same wymogi ciążą na stronie domagającej się w trybie art. 61 § 4 p.p.s.a. zmiany postanowienia o odmowie wstrzymania wykonania decyzji.

Uwzględniając okoliczności faktyczne i prawne niniejszej sprawy uznać należy, że brak było podstaw do wstrzymania wykonania zaskarżonych decyzji, albowiem przedstawiona przez skarżącego argumentacja zawiera jedynie twierdzenia o charakterze ogólnym i generalnym, pozbawione konkretnej oraz przekonującej argumentacji ściśle odnoszącej się do sytuacji wnioskodawcy, i nie przesądza o niebezpieczeństwie wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków w rozumieniu art. 61 § 3 p.p.s.a. Co więcej, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sąd I instancji trafnie w uzasadnieniu swojego postanowienia wskazał, że decyzja o skreśleniu z listy studentów została już wykonana, a zatem wniosek o wstrzymanie jej wykonania jest bezprzedmiotowy. Niemożliwe jest bowiem wstrzymanie wykonania decyzji już wykonanej, gdyż prowadziłoby do kwestionowania samej decyzji, co możliwe jest wyłącznie w drodze rozpoznania skargi. Wstrzymanie wykonania decyzji w takich okolicznościach doprowadziłoby do uchylenia decyzji bez rozpoznania skargi na tę decyzję, a to z kolei stanowiłoby obejście prawa. Wstrzymanie decyzji może nastąpić tylko wówczas, gdy może zostać spełniony cel jaki instytucja wstrzymania ma spełniać, a wykonanie decyzji przesądza o bezprzedmiotowości wstrzymania jej wykonania (zob. postanowienie NSA z 28 października 2015 r., I OZ 1377/15).

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji