1. Na obecnym etapie postępowania jedynym kosztem sądowym wymaganym w sprawie III SA/Wa 412 jest kwota wpisu, którą skarżąca powinna uiścić w wysokości 3828,- zł., zatem w tym zakresie należy rozpoznać wniosek skarżącej o zwolnienie od kosztów sądowych. Zdolność do ponoszenia przez stronę postępowania ciężarów finansowych powinna być oceniania z każdorazowym uwzględnieniem jej aktualnej sytuacji finansowej, która może zmieniać się. Warunkiem przyznania osobie prawnej prawa pomocy w zakresie całkowitym jest wykazanie, iż skarżąca nie ma jakichkolwiek środków na poniesienie kosztów postępowania - art. 246 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153 poz. 1270 ze zm.) – zwanej dalej u.p.p.s.a. Spółce można przyznać prawa pomocy w zakresie częściowym, a zatem, np. w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, czy w zakresie zwolnienia od wpisu sądowego, jeżeli wykaże, ze nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.
2. Wnioskiem złożonym na urzędowym formularzu PPPr z 25 stycznia 2008 r. D. Sp. z o.o. – dalej jako skarżąca lub spółka – wniosła o zwolnienie od wpisu. W uzasadnieniu wniosku skarżąca wskazała, że ze względu na postępowanie podatkowe, toczące się względem niej, spółka znalazła się "na krawędzi bankructwa", a organy podatkowe egzekwują- względem niej – kwotę ok. 15 000 000,- zł. Skarżąca poinformowała o tym, ze nie prowadzi działalności gospodarczej, ponieważ posiadane przez nią rachunki bankowe zostały zajęte przez organy skarbowe, a spółka nie posiada środków na zakup towarów handlowych, podobnie, jak żaden z kontrahentów nie skredytuje jej dostawy towarów. Zdaniem spółki nie jest ona w stanie zapłacić ciążących na niej zaległości, a niespłaceni kontrahenci wystąpili na drogę sądowe i uzyskali nakazy płatnicze. Spółka nie jest w stanie zbyć posiadanego majątku trwałego, ponieważ został on zabezpieczony na poczet należności. Spółka zatrudnia dwóch księgowych – na etaty cząstkowe – w celu kontaktu z organami podatkowymi. Wspólnicy natomiast nie są w stanie wnieść dopłat do spółki w celu pokrycia długu, ponieważ maksymalna dopuszczalna wysokość dopłat określona w akcie notarialnym spółki została już wniesiona i – do tej pory – z uwagi na brak środków – nie została zwrócona. Skarżąca poinformowała nadto, że rachunek spółki, wraz ze środkami na tym rachunku (8839,52 zł), został zajęty. Strata za 2007 r. została oznaczona na kwotę 195 tys. zł.
W wykonaniu wezwania referendarza sądowego skarżąca nadesłała kopie bilansu i wyników za 2005 r. CIT 8, i za 2006 r., wydruk z ksiąg – wstępny niezatwierdzony rachunek zysków i strat oraz bilans za 2007 r., kopie wyciągów bankowych z Banku [...], za okres 4 września 2007 r. – 25 luty 2008 r., kopie wyciągów z Banku [...] za okres 4 września 2007 r. – 1 października 2007 r., zestawienie aktualnych należności i zobowiązań. Ponadto spółka poinformowała o tym, że według stanu na dzień 11 marca 2008 r. spółka D. jest właścicielem nieruchomości w N., na hipotekę której Dyrektor Izby Celnej w W. dokonał wpisu przymusowego w wysokości 5639714,- zł. Ponadto wspólnicy spółki wnieśli dwukrotnie: pierwsza dopłata w łącznej wysokości 200000,- zł w dniu 31 marca 2003 r., druga dopłata w wysokości 200000,- zł w dniu 30 listopada 2005 r. Ograniczenie wysokości jednorazowej dopłaty do wysokości trzykrotnej nominalnej wartości udziałów określa § 19 umowy spółki. Spółka wskazała nadto, że zasądzone koszty sądowe w uprzednio rozstrzygniętych przez Sąd sprawach zostały wpłacone na rachunek bankowy zajęty przez Urząd Skarbowy.
3. Przystępując do rozpoznania wniosku, przypomnieć należy, że zasadą jest, iż strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (art. 199 u.p.p.s.a.). Powyższe oznacza, że każdy, kto wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki, obowiązany jest do ich uiszczenia (art. 211 u.p.p.s.a.). Celem instytucji prawa pomocy jest natomiast zapewnienie prawa do sądu i możliwości obrony swoich racji podmiotom, które znajdują się w sytuacji finansowej uniemożliwiającej poniesienie kosztów z tym związanych. Jest to forma dofinansowania strony postępowania sądowego z budżetu państwa i przez to zwolnienie z obowiązku ponoszenia kosztów postępowania powinno sprowadzać się do wypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w takim postępowaniu jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe (postanowienie NSA z 6 października 2004r., sygn. akt GZ 71/04, ONSA 2005, Nr 1, poz. 8). Przyznanie lub odmowa przyznania prawa pomocy winna wynikać z wzajemnej oceny dwóch elementów: kosztów, jakie musi ponieść strona na poczet prowadzonego postępowania i jej aktualnej kondycji finansowej. Możliwość przyznania prawa pomocy uzależniona jest od szczególnie rozważnej oceny sytuacji materialnej wnioskodawcy wykazanej w treści wniosku tak, aby można było jednoznacznie stwierdzić, iż skarżąca nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy, należy również mieć na uwadze, że to na skarżącej spoczywa obowiązek wyjaśnienia oraz udokumentowania sytuacji majątkowej, uzasadniającej przyznanie prawa pomocy, do Sądu należy natomiast ocena przytoczonych okoliczności.
Spółka rzetelnie przedstawiła swoją sytuację finansową, także wykonując wezwanie referendarza sądowego, przy czym treść nadesłanych dokumentów – zeznania podatkowe, wyciągi z rachunków bankowych, zestawienie zysku i strat, bilans - potwierdza uprzednio złożone wyjaśnienia na formularzu PPPr.
W badanej sprawie rozpoznanie skargi przez sąd administracyjny zależy od uiszczenia wpisu w kwocie 3828,- zł. W ocenie referendarza sądowego, dokonanej po analizie akt sprawy, przyznanie skarżącej prawa pomocy w całości w żądanym zakresie nie jest zasadne. W szczególności spółka sama wskazała, że posiadała środki na pokrycie kosztów bieżącego funkcjonowania – w styczniu i w lutym – na kwotę ponad 10 tys. zł. a w sytuacji, kiedy spółka nie prowadzi działalności gospodarczej wydatki te nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia z tytułu wpisu sądowego. Jednakże rozpatrzenie sporu przed sądem należy rozważać z uwzględnieniem ewentualnego skutku rozpoznania sprawy. Pozytywne – możliwe – zakończenie sporu będzie mieć mniejsze znaczenie, kiedy skarżący zakończy uprzednio działalność – np. ze względu na konieczność uiszczenia wpisu sądowego kosztem wydatków na podtrzymanie istnienia. Z tego powodu, chociaż na obecnym etapie postępowania sądowoadministracyjnego, jedynym elementem kosztów sądowych jest wpis od skargi, należy spółkę z niego zwolnić w części umożliwiającej jej prowadzenie sporu sądowego, bez konieczności rezygnacji ze wspomnianych wydatków na podtrzymanie istnienia spółki. Za powyżej wyrażonym poglądem przemawia także ilość spraw skarżącej (pięć), od których Sąd żąda – w tym samym czasie – opłat sądowych. Z nadesłanych dokumentów wynika, ze spółka nie posiada wolnych środków, poza zadeklarowaną kwotą 1000,- zł, która – w ocenie referendarza – może przeznaczyć na potrzeby postępowania sądowego. Zważywszy na krótki termin do uiszczenia wpisu, spółka nie ma także możliwości powzięcia działań w celu zgromadzenia środków na jego uiszczenie ze wskazanych, posiadanych wierzytelności. Niezależnie jednak od możliwości poprawy jej kondycji finansowej, spółka, dysponując potencjalnymi możliwościami zgromadzenia w dłuższym okresie czasu środków finansowych w drodze gospodarowania posiadanymi dobrami, co wynika choćby z przeprowadzanych doraźnie transakcji handlowych, powinna należności te zabezpieczyć – jeśli przewiduje dalsze postępowanie sądowe w razie niekorzystnego dla niej wyniku sprawy przed Sądem I instancji. Referendarz sądowy zauważa przy tym, że spółka posiada nieściągnięte należności od innych podmiotów w wysokości ponad 100 tys., które może zabezpieczyć, choćby w części, na wybrane przez nią cele. Okoliczności tej nie zmienia posiadanie zobowiązań w wysokości ok. 15 mln. zł, ponieważ to spółka może dysponować posiadanymi przez nią środkami i należnościami w najkorzystniejszy – w jej ocenie - sposób.
Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 243 § 1 w związku z art. 245 § 1, § 3 i art. 246 § 2 pkt 2 u.p.p.s.a. postanowiono jak w sentencji.
