Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Elżbieta Lenart Sędziowie Sędzia WSA Monika Nowicka Asesor WSA Agnieszka Miernik (spr.) Protokolant Anna Jurak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 maja 2008 r. sprawy ze skargi G.K. i M.J na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] września 2007 r., nr [...] w przedmiocie nakazu przeprowadzenia robót budowlanych przy zabytku oddala skargę.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego decyzją z dnia [...] września 2007 r. nr [...], po rozpatrzeniu odwołania G. K. i M. J. od decyzji [...] Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Z. z dnia [...] maja 2007 r. nr [...] nakazującej przeprowadzenie robót budowlanych przy dworze w B., w terminie do dnia [...] września 2007 r., uchylił zaskarżoną decyzję w części dotyczącej wyznaczenia terminu zakończenia nakazanych prac, wyznaczył nowy termin ich zakończenia - do dnia [...] maja 2008 r., a w pozostałej części utrzymał ww. decyzję w mocy.

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazano, że wzniesiony w XVI wieku dwór w B., wpisany został do rejestru zabytków pod nr [...] decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Z. z dnia [...] kwietnia 1961 r. Jest on jednym z najcenniejszych renesansowych rezydencji zachowanych na terenie Ziemi [...]. Właściciele dworu G. K.i M. J. nabyli ww. zabytek w dniu [...] lutego 1990 r., korzystając z przysługującej im bonifikaty w wysokości 50% jego wartości. W chwili zakupu mieli oni wiedzę o stanie technicznym dworu, czego dowodzi zapis w pkt 9 aktu notarialnego (Rep. [...]), w którym zobowiązali się do przeprowadzenia remontu zabytku w ciągu czterech lat. Pomimo tego, do chwili obecnej nie zostały podjęte żadne prace naprawcze przy tym cennym zabytku, a jego stan techniczny ulega stopniowemu pogorszeniu.

[...] Wojewódzki Konserwator Zabytków, działając a podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit.c, art. 7 pkt 1, art. 49 ust. 1 pkt 2, art. 89 pkt 1 i art. 93 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.), nakazał G. K. i M. J. przeprowadzenie robót budowlanych zabezpieczających przed zniszczeniem zabytku w zakresie obejmującym:

1) naprawę dachu, poprzez wymianę dachówki i gąsiorów oraz obróbek blacharskich, rynien i rur spustowych wraz z wykonaniem odprowadzenia wody korytkami betonowymi poza obrys budynku,

2) wykonanie izolacji ław i ścian fundamentowych w celu zabezpieczenia przed bezpośrednim działaniem wód gruntowych poprzez zastosowanie ekranów z tłustej gliny,

3) przemurowanie przypór od strony południowo-wschodniej i północno-zachodniej,

4) przemurowanie spękań w ścianach zewnętrznych i wewnętrznych budynku,

5) wzmocnienie konstrukcji drewnianej stropów nad parterem i pierwszym piętrem,

6) uzupełnienie szklenia w oknach,

7) wykonanie nowej stolarki okiennej w oknach na wzór istniejącej, usytuowanej na pierwszym piętrze, w południowo-wschodnim narożniku dworu,

8) zabezpieczenie portalu i wejścia do dworu przed spadającymi elementami detalu architektonicznego (attyki) i

9) usuniecie samosiewów roślinności z murów kurtynowych dziedzińca.

[...] Wojewódzki Konserwator Zabytków wskazał, że powyższej wymienione prace winny być przeprowadzone nie później niż do dnia [...] września 2007 r. Organ przy tym wyjaśnił, że kierowanie się przesłankami ekonomicznymi doprowadziłoby do całkowitego, nieodwracalnego zniszczenia substancji zabytkowej, w szczególności renesansowych sgraffit i kamieniarki, renesansowych i manierystycznych polichromii stropów, renesansowych i barokowych sztukaterii.

Od powyższej decyzji odwołali się G. K. i M. J. W odwołaniu wskazali, że dotrzymanie terminu na przeprowadzenie robót budowlanych określonego przez organ pierwszej instancji nie jest realne, że wykonanie prac zabezpieczających nie jest ekonomicznie uzasadnione bez generalnego remontu pałacu, który wymaga znacznych nakładów finansowych, a także zakwestionowali konieczność wykonania prac budowlanych ze względu na zagrożenie zniszczeniem lub istotnym uszkodzeniem zabytku

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w wyniku rozpoznania odwołania, wskazał, że zgodnie z przepisem art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, wojewódzki konserwator zabytków może wydać decyzję nakazującą jednostce organizacyjnej posiadającej tytuł prawny do korzystania z zabytku, przeprowadzenie robót budowlanych przy tym zabytku, jeżeli ich wykonanie jest niezbędne ze względu na zagrożenie zniszczeniem lub istotnym uszkodzeniem tego zabytku. Minister uznał, że w rozpoznawanej sprawie taka okoliczność niewątpliwie ma miejsce, a w związku z tym [...] Wojewódzki Konserwator Zabytków miał obowiązek wydania ww. nakazu.

Minister odnosząc się do zarzutów odwołania dotyczących wyznaczenia zbyt krótkiego terminu na przeprowadzenie prac budowlanych przy zabytku, wskazał, że argument ten jest zasadny. Z tego względu w tej części uchylił zaskarżoną decyzję, a termin zakończenia remontu przedłużył do dnia [...] maja 2008 r.

Minister wskazał ponadto, że okoliczność, iż dwór został wystawiony na sprzedaż, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Organ konserwatorski zobowiązany jest bowiem uwzględnić aktualny stan prawny dotyczący m.in. stanu własnościowego zabytku. Organ przypomniał, że zgodnie z zobowiązaniem stron zawartym w akcie notarialnym, remont zabytku powinien zostać zakończony przynajmniej 10 lat temu.

Organ odwoławczy nie uznał zasadności zarzutu dotyczącego nieliczenia się przez [...] Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z realiami ekonomicznymi (pojedyncze bardzo drogie naprawy zamiast generalnego remontu), a tym samym naruszenia prawa własności. W tym miejscu organ przypomniał, że zgodnie z przepisem art. 5 pkt 2, 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, opieka nad zabytkiem sprawowana jest przez jego właściciela, a polega w szczególności na prowadzeniu prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych, na zabezpieczeniu i utrzymaniu zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie oraz korzystaniu z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości. Obowiązek ten był przez obecnych właścicieli zabytku nie wykonywany. To, że obiekt wymaga generalnego remontu, jest wynikiem tego zaniechania. Ponadto, jak wskazał Minister, nic nie stoi na przeszkodzie, aby w miejsce nakazanych prac, które mają na celu zabezpieczenie budynku przed dalszą dewastacją, został przeprowadzony remont generalny.

Mając powyższe na uwadze Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego decyzją z dnia [...] września 2007 r. nr [...] uchylił decyzję [...] Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Z. G. z dnia [...] maja 2007 r. nr [...] w części dotyczącej terminu przeprowadzenia prac budowlanych przy zabytku i wyznaczył nowy termin, a w pozostałej części utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.

G. K. i M. J. wnieśli skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na powyższą decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w części dotyczącej wyznaczenia nowego termin zakończenia nakazanych prac do dnia [...] maja 2008 roku. W skardze wnieśli o uchylenie Decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] września 2007 roku w zaskarżonym zakresie. Zaskarżonej decyzji zarzucili naruszenie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przez jego niewłaściwe zastosowanie - niezgodne z podstawowym doświadczeniem życiowym i wiedzą fachową z dziedziny restauracji zabytków nieruchomych. W ocenie skarżących, czas minimalny potrzebny na wykonanie nakazanych robót budowlanych przy zabytku w sposób prawidłowy wynosi około 2,5 roku. Dotrzymanie nowego terminu zakończenia robót budowlanych i zabezpieczających wskazanego w decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] września 2007 roku nie jest realne, nawet gdyby dochowali oni najwyższej staranności przy przygotowaniu i prowadzeniu prac budowlanych oraz nie uwzględnia okoliczności wskazanych przez Skarżących w odwołaniu od Decyzji [...] Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Z. z dnia [...] maja 2007 roku.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie i podtrzymał stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skargę nie jest zasadna.

Postępowanie administracyjne przeprowadzone przez [...] Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, wykazało, że niezbędne jest wykonanie określonych prac i robót w celu zapobieżenia zniszczeniu zabytkowego dworu położonego w B. W związku z powyższym [...] Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał decyzję, którą nakazał skarżącym jako właścicielom zabytku niezwłoczne wykonanie prac zabezpieczających. Decyzję tę Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego zmienił zaskarżoną decyzją z dnia [...] września 2007 r. w zakresie terminu wykonania robót zabezpieczających, określając termin ich wykonania do dnia [...] maja 2008 r.; w pozostałym zakresie decyzję organu pierwszej instancji utrzymał w mocy. Częściowo więc zarzut skarżących zgłoszony w odwołaniu odnośnie do zbyt krótkiego terminu na przeprowadzenie prac zabezpieczających, został uwzględniony. Minister bowiem określił termin ten jako dwukrotnie dłuższy w stosunku do terminu ustalonego przez organ pierwszej instancji, chociaż nie tak długi (2,5 roku) jak postulowali skarżący.

Wskazać należy, że wpisanie obiektu do rejestru zabytków nakłada na właścicieli lub użytkowników obowiązek przestrzegania rygorów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Obowiązek sprawowania przez właściciela opieki nad zabytkiem został przez ustawodawcę określony w art. 5 ustawy.

W niniejszej sprawie materialną podstawę prawną decyzji stanowił przepis art. 49 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków, z którego wynika, że wojewódzki konserwator zabytków może wydać decyzję nakazującą osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej posiadającej tytuł prawny do korzystania z zabytku wynikający z tytułu własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu albo ograniczonego prawa rzeczowego lub stosunku zobowiązaniowego, przeprowadzenie prac konserwatorskich lub robót budowlanych przy tym zabytku, jeżeli ich wykonanie jest niezbędne ze względu na zagrożenie zniszczeniem lub istotnym uszkodzeniem zabytku. Z brzmienia tego przepisu wynika, że decyzja podejmowana w tym zakresie przez organ administracyjny ma charakter uznaniowy i zależy od tak zwanego uznania administracyjnego. Zatem jeżeli decyzja w tej materii została wydana prawidłowo w ramach uznania administracyjnego, Sąd nie ma podstaw prawnych do kwestionowania jej legalności.

Główny zarzut skargi sprowadzał się do kwestii terminu na przeprowadzenie nakazanych robót budowlanych określonego przez organy orzekające niezgodnie z podstawowym doświadczeniem życiowym i wiedzą fachową z dziedziny restauracji zabytków nieruchomych. Zważyć jednakże należy, że organy ochrony zabytków są władne do dokonywania oceny obiektu pod względem stanu jego zachowania. Wojewódzki konserwator zabytków dysponuje wykształconą w zakresie historii sztuki i architektury kadrą pracowników i jest w stanie obiektywnie ocenić – w oparciu o zebrany materiał dowodowy – jaki termin jest potrzebny na usunięcie stanu zagrożenia zniszczenia zabytku lub istotnego uszkodzenia zabytku. Skarżący nie przedstawili żadnego dowodu – na przykład opinii kompetentnej w tym zakresie osoby – na okoliczność, że zachowanie terminu wyznaczonego przez organy orzekające jest niemożliwe.

Podnoszony również zarzut braku środków finansowych na pokrycie kosztów nakazanych robót, które będą stanowiły znaczne obciążenie dla skarżących, jest jednak argumentem natury ekonomicznej, a nie prawnej. Rozumiejąc skalę obciążeń finansowych związanych z remontem obiektu, sąd obowiązany był jednak kierować się przepisami prawa.

Z powyższych względów nie można postawić organowi zarzutu, że powierzchownie rozpatrzył sprawę i nierzetelnie uzasadnił swoje rozstrzygnięcie, co mogłoby prowadzić do przekroczenia granicy uznania administracyjnego. To z kolei prowadzi do wniosku, iż zarówno ta decyzja jak i decyzja organu drugiej instancji nie naruszyły prawa.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd – z mocy przepisu art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – orzekł jak w sentencji.