Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Małgorzata Pocztarek Sędziowie sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.) sędzia del. NSA Roman Ciąglewicz Protokolant starszy sekretarz sądowy Joanna Drapczyńska po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2013 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej P. T. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 17 lipca 2012 r. sygn. akt II SA/Bk 271/12 w sprawie ze skargi P. T. na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej Uniwersytetu w Białymstoku z dnia [...] stycznia 2012 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium rektora dla najlepszych studentów 1. oddala skargę kasacyjną. 2. zasądza od P. T. na rzecz Uniwersytetu w Białymstoku kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wyrokiem z 17 lipca 2012 r., II SA/Bk 271/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku oddalił skargę P. T. na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej ds. Studentów Uniwersytetu w Białymstoku z [...] stycznia 2012 r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium rektora dla najlepszych studentów. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że zaskarżona decyzja wydana została na podstawie przepisów ustawy z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) - zwanej dalej ustawą (po jej nowelizacji ustawą z 18.03.2011 r. – Dz. U. nr 84, poz. 455). Określone art. 173 ust. 1 pkt 2 Prawa o szkolnictwie wyższym stypendium rektora dla najlepszych studentów, jest jedną z ustawowych form pomocy materialnej ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa. W świetle art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji RP świadczenia z tytułu pomocy materialnej studentom stanowią środek służący spełnieniu zasady powszechnego i równego dostępu dc wykształcenia.

W myśl art. 181 ust. 1 ustawy stypendium rektora dla najlepszych studentów może otrzymywać student, który uzyskał za rok studiów wysoką średnią ocen lub posiada osiągnięcia naukowe, artystyczne lub wysokie wyniki sportowe we współzawodnictwie międzynarodowym lub krajowym. Z kolei art. 173 ust. 1 stanowi, że student może ubiegać się o pomoc materialną ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa w formie: a) stypendium socjalnego, b) stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych, c) stypendium rektora dla najlepszych studentów; d) stypendium ministra za osiągnięcia w nauce, e) stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe, f) zapomogi. Posłużenie się przez ustawodawcę w wymienianych przepisach sformułowaniem "może" oznacza, że świadczenie ma charakter uznaniowy (może lecz nie musi być przyznane), ale rektor i komisje stypendialne nie mogą działać w sposób dowolny lecz w granicach prawa.

W sprawie niniejszej, spór dotyczy sposobu interpretacji art. 181 ust. 1 ustawy oraz § 18 ust. 1 Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej studentom Uniwersytetu w Białymstoku z 20 września 2011 roku (który jest powtórzeniem art. 181 ustawy) w aspekcie odpowiedzi na pytanie: czy ten sam student może otrzymać dwa stypendia rektora, jedno za wysoką średnią ocen drugie – za osiągnięcia naukowe? W ocenie Sądu, określenie "stypendium rektora dla najlepszych studentów" oznacza jedno stypendium przyznawane, po spełnieniu któregokolwiek z wymogów określonych w art. 181 ust. 1 ustawy (także w § 18 ust. 1 Regulaminu). Świadczy o tym, jak słusznie podkreślił organ, użycie liczby pojedynczej "stypendium rektora" (a nie "stypendia rektora") występujące zarówno w art. 173 ust. 1, jak też w art. 181 ust. 1 ustawy. Należy też zwrócić uwagę na przepis art. 181 ust. 6 ustawy, który stanowi, że "student może równocześnie otrzymywać stypendium rektora dla najlepszych studentów i stypendium ministra za wybitne osiągnięcia’. Przepis ten reguluje sytuację, kiedy student może, równocześnie, otrzymywać dwa stypendia z puli budżetu państwa.

Sąd nie podzielił zarzutów skargi, że Rektor UwB wskutek błędnej interpretacji przepisów art. 173 ust. 1 pkt 3, art. 181 ust. 1 ustawy i § 18 pkt 1 Regulaminu odmówił skarżącemu przyznania stypendium za posiadanie osiągnięcia naukowe. Działające w imieniu Rektora komisje stypendialne prawidłowo zastosowały przepisy prawne. Tym samym nie jest uprawniony zarzut naruszenia przepisów art. 7 i 8 k.p.a.

W skardze kasacyjnej P. T. reprezentowany przez radcę prawnego zaskarżył wyrok Sądu I instancji w całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj.:

1) art. 173 ust. 1 pkt Prawa o szkolnictwie wyższym, poprzez błędną wykładnię, polegającą na odmowie przyznania skarżącemu prawa do stypendiów rektora, pomimo osiągnięcia przez jego osobę wysokiej średniej ocen oraz osiągnięć naukowych;

b) art. 181 ust. 1 oraz art. 186 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym przez błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że ów przepis przewiduje możliwość przyznania studentowi wyłącznie jednego stypendium rektora, w miejsce dwóch w sytuacji, gdy spełnia on kryteria do otrzymywania obu stypendiów, zamiast uznania, iż wykładnia językowa przedmiotowego artykułu, a w szczególności użycie spójnika "lub" w miejsce spójnika "albo" oznacza istnienie po stronie skarżącego prawa do otrzymywania obu stypendiów;

§ 18 pkt 1 Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej studentom Uniwersytetu w Białymstoku, wprowadzonego Zarządzeniem nr 21 Rektora Uniwersytetu w Białymstoku z 20 września 2011 r. przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że skarżącemu nie przysługuje prawo zarówno do stypendium rektora za wysoką średnią, jak i do stypendium za osiągnięcia naukowe, w sytuacji gdy spełnia on kryteria do otrzymywania obu stypendiów.

Wskazując na powyższe wniesiono o 1) uchylenie w całości zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz 2) zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu tej skargi podniesiono, że na mocy art. 173 ust. 1 pkt. 3 Prawa o szkolnictwie wyższym student może ubiegać się o pomoc materialną ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa w formie stypendium rektora dla najlepszych studentów. W ocenie skarżącego jako "stypendium rektora dla najlepszych studentów" postrzegane są stypendia o których mowa w art. 181 ust. 1 ustawy, tzn. stypendium za wysoką średnią ocen, stypendium za osiągnięcia naukowe, artystyczne, stypendium za wysokie wyniki sportowe we współzawodnictwie międzynarodowym lub krajowym.

Natomiast art. 186 ust. 1 stanowi, że szczegółowy regulamin ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, za wyniki w nauce, w tym szczegółowe kryteria i tryb udzielania tych świadczeń, wzór wniosku o przyznanie stypendium socjalnego oraz sposób udokumentowania sytuacji materialnej studenta, ustala rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego. W niniejszej sprawie skarżący wypełnił dwa, oddzielne wnioski: o przyznanie stypendium rektora za wysoką średnią oraz o przyznanie stypendium rektora za osiągnięcia naukowe. Skarżący uzyskał za rok studiów wysoką średnią ocen oraz posiadał wyniki naukowe, co w jego ocenie pozwalało na otrzymanie obu stypendiów rektora.

Jak słusznie zauważył w wyroku z 13 czerwca 2007 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy: "Z powyższych przepisów wynika, że opracowany przez rektora Uniwersytetu (...) regulamin przyznawania świadczeń pomocy materialnej, winien określać nie tylko ogólne zasady przyznawania pomocy materialnej za wyniki w nauce, lecz również winien je skonkretyzować w możliwie szczegółowy sposób, by na ich podstawie było możliwe podjęcie decyzji w zakresie przyznania stypendium." (II SA/Bd 123/07). Tymczasem Regulamin Uniwersytetu w Białymstoku nie precyzuje dostatecznie kryteriów oraz liczby przyznawanych stypendiów, przez co krzywdząco wpływa na sytuację studenta.

Zgodnie z § 18 pkt 1 Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej studentom Uniwersytetu w Białymstoku stypendium Rektora dla najlepszych studentów może otrzymywać student, który uzyskał za rok studiów wysoką średnią ocen lub posiada osiągnięcia naukowe, artystyczne lub wysokie wyniki sportowe we współzawodnictwie międzynarodowym lub krajowym. Stypendium przyznawane jest przez rektora na pisemny wniosek studenta. Z regulacji tej jednoznacznie wynika, że studentowi przysługuje prawo ubiegania się o stypendium rektora dla najlepszych studentów za wysoką średnią ocen lub stypendium rektora dla najlepszych studentów za osiągnięcia naukowe. Spójnik "lub" w sensie logicznym (matematycznym) może być stosowany tylko w jednym znaczeniu zgodnie z którym A lub B oznacza: A, B, A+B. Jest to tak zwana alternatywa łączna, pozwalająca na połączenie dwóch zdań równorzędnych. Potwierdzeniem owych twierdzeń jest stanowisko zaprezentowane przez profesora Z. Ziembińskiego, w podręczniku pt. "Logika praktyczna". Na s. 87 tego podręcznika prof. Ziembiński przytacza przykłady wypowiedzi, w których używa zamiennie spójnika "lub" oraz spójnika "albo" pisząc: "1. Nabywca otrzymał części zamienne lub bon na bezpłatną naprawę. 2. Nabywca otrzymał części zamienne albo bon na bezpłatną naprawę. W pierwszym przypadku stwierdza się, że nabywca otrzymał przynajmniej jedno, a nie wyklucza się, że otrzymał i części i bon. W drugim przypadku stwierdza się, że otrzymał jedno i tylko jedno z tych dwóch."

W sytuacji gdyby w Regulaminie zawarty został zapis dotyczący prawa do łącznego pobierania stypendiów, zawierający spójnik "albo" wówczas interpretacja Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku byłaby interpretacją prawidłową, bowiem A albo B rozumieć należy jako: A, B. Jest to tak zwana alternatywa rozłączna (czyli wykluczająca).

W odpowiedzi na skargę kasacyjną wniesiono o jej oddalenie oraz o zasądzenie na rzecz organu administracji kosztów postępowania według norm przepisanych. Podniesiono w szczególności, że organ administracji podziela w całości interpretację przepisów prawa zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

1. W postępowaniu przed NSA prowadzonym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje generalna zasada ograniczonej kognicji tego sądu (art. 183 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270, zwanej dalej p.p.s.a.). NSA jako sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, wyznaczonych przez przyjęte w niej podstawy, określające zarówno rodzaj zarzucanego zaskarżonemu orzeczeniu naruszenia prawa, jak i jego zakres. Z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. Ta jednak nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie.

2. Skarga kasacyjna nie mogła być uwzględniona, albowiem podniesione w niej zarzuty przeciwko zaskarżonemu wyrokowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku nie mają usprawiedliwionych podstaw, ponieważ nie znajdują uzasadnienia w treści mających zastosowanie w sprawie przepisów.

3. Przepis art. 181 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym, który stanowi, że "Stypendium rektora dla najlepszych studentów może otrzymywać student, który uzyskał za rok studiów wysoką średnią ocen lub posiada osiągnięcia naukowe, artystyczne lub wysokie wyniki sportowe we współzawodnictwie międzynarodowym lub krajowym" jest jednoznaczny w swej treści i nie budzi wątpliwości w świetle reguł wykładni językowej. Wynika z niego, że stypendium rektora dla najlepszych studentów może być przyznane studentowi, który spełnia jedną lub więcej przesłanek warunkujących jego otrzymanie, a wymienionych w tym przepisie. Użyta w analizowanym przepisie alternatywa łączna w postaci spójnika "lub" odnosi się bowiem do kryteriów, jakie musi spełnić student, żeby otrzymać stypendium rektora dla najlepszych studentów, a nie do różnicowania kategorii tego stypendium. Tak więc, o to stypendium może ubiegać się skutecznie zarówno student, który spełnia tylko jedną przesłankę warunkującą jego przyznanie (np. uzyskał wysokie wyniki sportowe we współzawodnictwie krajowym), jak i student, który wypełnił kilka lub wszystkie z wymienionych w tym przepisie wymagań. Zatem uznać należy, że stypendium rektora dla najlepszych studentów jest jedno, natomiast jego przyznanie jest uwarunkowane spełnieniem różnych przesłanek, które mogą być spełnione łącznie, ale nie muszą.

4. Jak trafnie zauważył Sąd I instancji powyższa konkluzja znajduje potwierdzenie na gruncie wykładni systemowej, bowiem jak wynika z art. 181 ust. 6 ustawy otrzymywanie stypendium rektora dla najlepszych studentów nie wyklucza przyznania stypendium ministra za wybitne osiągnięcia.

5. Takie samo znaczenie należy przypisać § 18 pkt 1 Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej studentom Uniwersytetu w Białymstoku, ponieważ jego treść jest powtórzeniem regulacji zawartej w art. 181 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym (stypendium Rektora dla najlepszych studentów może otrzymywać student, który uzyskał za rok studiów wysoką średnią ocen lub posiada osiągnięcia naukowe, artystyczne lub wysokie wyniki sportowe we współzawodnictwie międzynarodowym lub krajowym).

6. Zarzut naruszenia art. 186 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym jest bezzasadny, ponieważ przepis ten nie ma zastosowania w rozpoznawanej sprawie.

7. Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę kasacyjną za niemającą usprawiedliwionych podstaw i na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.

8. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na zasadzie art. 204 pkt 1 p.p.s.a.