Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Mirosława Kowalska, Sędziowie sędzia WSA Krystyna Tomaszewska, sędzia WSA Elżbieta Zielińska-Śpiewak (spr.), Protokolant ref. staż. Katarzyna Dawejnis, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 maja 2016 r. sprawy ze skargi A. B. na decyzję Rzecznika Praw Pacjenta z dnia [...] grudnia 2015 r. znak: [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów skargę oddala

Decyzją Nr [...]z dnia [...]grudnia 2015 Rzecznik Praw Pacjenta na podstawie art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjent w związku z art. 104 § 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego, odmówił wszczęcia postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów wobec [...], prowadzącego działalność leczniczą pod nazwą: "Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej [...]", zwanego dalej: "podmiotem leczniczym" lub "[...]".

W uzasadnieniu organ wskazał, że w dniu 19 października 2015 r. [...]wniosła o wszczęcie postępowania wyjaśniającego oraz postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów.

We wniosku podała, że dr [...]na prowadzonej stronie internetowej informuje, iż jest specjalistą chirurgii kosmetycznej i estetycznej, podczas gdy zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów, takie specjalizacje w Polsce nie istnieją.

Dr [...]narusza w ten sposób zbiorowe prawa pacjentów, gdyż świadomie od wielu lat przeprowadza zabiegi z zakresu chirurgii plastycznej nie posiadając tytułu specjalisty w tej dziedzinie, czym naraża zdrowie pacjentów na uszczerbek. Wskazała również, iż szczególnie niebezpieczny dla pacjentów jest fakt, iż [...]aktywnie i publicznie promuje swą działalność w zakresie chirurgii plastycznej m.in. w programie telewizyjnym "[...].

[...]podała nadto, że na stronie internetowej podmiotu leczniczego prowadzonego przez [...]zawarta jest informacja, że liposukcja laserowa jest mało inwazyjną i bezpieczną metodą usuwania komórek tłuszczowych, a sam zabieg ma łagodny przebieg. Powyższe w ocenie wnioskodawczyni mając na względzie, iż w jej indywidualnej sprawie doszło do powikłań, o których nie została poinformowana przed podpisaniem formularza zgody na zabieg - jest wprowadzeniem w błąd w zakresie możliwych skutków zabiegu.

Rzecznik Praw Pacjenta po analizie złożonego wniosku i podniesionych w nim okoliczności wskazał, że w rejestrze podmiotów prowadzących działalność leczniczą prowadzonym przez Wojewodę [...] ([...]) pod numerem księgi: [...] widnieje podmiot leczniczy: [...]prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą: "[...]". Przedsiębiorstwem podmiotu leczniczego jest: "Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej [...]" przy

ul. [...].

Podmiot leczniczy prowadzi działalność obejmującą głównie zabiegi medycyny estetycznej, w tym również "walkę z otyłością", co potwierdza m.in. wpis

w rejestrze podmiotów wykonujących działalność leczniczą, oferta cennika dostępna publicznie, stanowisko wnioskodawczyni oraz informacje przekazywane w mediach przez [...]. W zakresie prowadzonych usług uwzględniono również: ginekologię estetyczną, chirurgię onkologiczną, chirurgię naczyniową oraz ortopedię. Z cennika podmiotu leczniczego wynika, iż tylko część zabiegów ma charakter terapeutyczny i służy przywróceniu funkcji ciała. Sposób przyjętej reklamy oraz przedstawienia oferty wskazuje, iż głównym zakresem działania podmiotu leczniczego jest wykonywanie zabiegów mających na celu nie poprawę funkcji ciała, ale upiększenie osoby korzystającej z oferty (zabiegi typu: "powiększenie piersi, podniesienie piersi, Iiposukcja, plastyka różnych części ciała, lifting, korekcja zmarszczek, modelowanie twarzy"). W podmiocie leczniczym oprócz [...]zabiegi wykonywane są przez: dr [...], dr [...],

dr [...].

Organ dodał, że regulamin castingu na uczestnika cyklu "[...]" stanowi, iż organizatorem cyklu jest podmiot leczniczy [...] (§ 1). Lekarzem reprezentującym podmiot leczniczy jest [...]. Treść cyklu obejmuje m.in. wykonywanie zabiegów chirurgicznych na sali operacyjnej podmiotu leczniczego (§ 3 pkt 17 d i f). Powyższe działania nie są jednak podejmowane bezpośrednio w celu terapeutycznym, ale na warunkach uczestnictwa w programie telewizyjnym, na co wskazują zapisy o wyrażeniu zgody na wykorzystanie wizerunku. Z treści odcinków programu wynika, iż uczestnicy poddający się zabiegowi nie kontynuują zalecanego planu leczenia, a główną pobudką pozostaje upiększenie ciała. Pomimo, iż program kierowany jest do nieograniczonej widowni, każdy z odcinków dotyczy sytuacji indywidualnej osoby fizycznej. Pośrednim celem programu może być zatem promowanie usług podmiotu leczniczego.

Nadto dr [...]na dzień wydania decyzji nie został pozbawiony prawa wykonywania zawodu, jednakże toczy się postępowanie przed Okręgowym Rzecznikiem Odpowiedzialności Zawodowej działającym przy Okręgowej Izbie Lekarskiej w [...].

Podsumowując organ uznał, iż poczynione ustalenia dały podstawę do odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Stosownie bowiem do art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Rzecznik odmawia, w drodze decyzji, wszczęcia postępowania, jeżeli działanie lub zaniechanie w sposób oczywisty nie spełnia przesłanek określonych w art. 59 ust. 1 ustawy lub jeżeli wnoszący o wydanie decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów nie uprawdopodobnił pozbawienia pacjentów ich praw lub ograniczenia tych praw.

W niniejszej sprawie nie uprawdopodobniono pozbawienia lub ograniczenia zbiorowego prawa pacjentów w rozumieniu art. 59 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy, który wymaga kumulatywnego spełnienia przesłanek bezprawności, zorganizowanego działania lub zaniechania podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, mających na celu ograniczenie praw pacjentów lub ich pozbawienie, a także zorganizowanego charakteru działania lub zaniechania podmiotu.

Z tych względów w ocenie Rzecznika zakres sprawy objęty wnioskiem [...]pozostaje częściowo poza kompetencją organu z uwagi na charakter usług świadczonych przez podmiot leczniczy.

Następnie organ wyjaśnił, że zgodnie z art. 3 ust 4 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta za pacjenta uważa się osobę zwracającą się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystającą ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny. Jednocześnie świadczenie zdrowotne stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia

15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej to działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania.

W piśmiennictwie używanych jest kilka pojęć odnoszących się do zabiegów medycyny estetycznej: zabiegi kosmetyczne, chirurgia plastyczna, chirurgia estetyczna. Pojęć tych nie można ze sobą utożsamiać, a określenie ich zakresu pozostaje istotne dla stwierdzenia kompetencji Rzecznika Praw Pacjenta do działania w sprawie. Zabieg kosmetyczny jest to czynność medyczna, której celem jest poprawienie wyglądu zewnętrznego, usunięcie wad urody dla poprawy wyglądu estetycznego. Chirurgia plastyczna jest specjalnością chirurgii ogólnej, której głównym celem jest odtwarzanie lub przywracanie funkcji i kształtu części ciała. Obok działań rekonstrukcyjnych w zakres chirurgii plastycznej wchodzą również zabiegi mające na celu poprawę wyglądu i usuwanie skutków procesu starzenia. Obejmują one szeroką gamę zabiegów od wygładzania zmarszczek, także metodami niechirurgicznymi, po operacyjne modelowanie ciała poprzez chirurgiczną korekcją części ciała znacznie odbiegających od przyjętych norm estetycznych oraz usuwanie oznak starzenia się powłok ciała. Z powyższego można wnioskować, iż czynnikiem różnicującym jest cel zabiegów - chirurgia plastyczna jest specjalnością, która zajmuje się leczeniem wad wrodzonych, pourazowych, zniekształceń powłok ciała, nowotworów oraz schorzeń kończyn górnych, natomiast chirurgia estetyczna to zabiegi dokonywane dla poprawienia urody i likwidacji objawów starzenia (organ w tym zakresie odwołał się do książki [...], "Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych", Warszawa 2099, s. 400 i in.).

Dalej wyjaśnił, że zabiegi medycyny estetycznej zostały podzielone na dwie kategorie: zabiegi o charakterze leczniczym (terapeutycznym) i zabiegi o charakterze pozaterapeutycznym. Zabiegi o charakterze leczniczym mają za zadanie poprawić anomalie fizyczne mogące wpływać na stan zdrowia pacjenta w sensie fizycznym

i psychicznym albo naprawienie skutków wypadku, w wyniku którego pacjent doznał uszkodzenia ciała, oszpecenia. Natomiast zabieg o charakterze pozaterapeutycznym to zabieg wyłącznie w celu poprawy wyglądu. Cechą charakterystyczną takich zabiegów jest brak wskazań zdrowotnych do ich wykonania. Zwykle ocena jaki jest charakter danego zabiegu wynika z weryfikacji czy zabieg na celu kontynuowania przyjętego planu leczenia z uwagi na niewątpliwe właściwości lecznicze. Założenie leżące

u podstaw rozróżnienia zabiegów na terapeutyczne i pozaterapeutyczne wynika zatem z oceny konieczności ich wykonania.

Z powyższego wynika, iż ocena czy doszło do udzielania świadczenia zdrowotnego każdorazowo będzie uzależniona od tego, czy dany zabieg ma charakter terapeutyczny czy pozaterepeutyczny. Natomiast Rzecznik Praw Pacjenta może wszcząć postępowania tylko w przypadku, w którym doszło do naruszenia prawa osoby fizycznej, która stosownie do przepisów powyższych nosi status pacjenta, a zatem uczestniczyła w zabiegu o charakterze terapeutycznym.

W niniejszej sprawie zgormadzony materiał dowodowy wskazuje, iż oferta podmiotu leczniczego dotyczy zabiegów poza terapeutycznych, które nie są kwalifikowane jako świadczenia zdrowotne. Tym samym, w przypadku wszczęcia postępowania wyjaśniającego zakresie świadczeń pozaterapeutycznych, Rzecznik Praw Pacjenta działałby niezgodnie ze swoją właściwością.

Zdaniem organu nie można również mówić o zorganizowanym działaniu podjętym

w celu ograniczenia lub pozbawienia pacjentów ich praw. Skutki zabiegów są elementem losowym, a zatem nie mogą mieć charakteru celowego, zorganizowanego działania lub zaniechania w przypadku, gdy dotyczą kompetencji konkretnego lekarza stanowiącego część personelu podmiotu leczniczego. W przypadku oceny, czy doszło do naruszenia prawa pacjenta do świadczeń zdrowotnych co do zasady, Rzecznik Praw Pacjenta będzie działał w obszarze indywidualnego naruszenia prawa i jedynie wyjątkowo zajdą okoliczności uprawdopodobnienia naruszenia także zbiorowych praw pacjentów.

Organ zwrócił nadto uwagę na to, że przekazywane w mediach informacje nie odnoszą się bezpośrednio do relacji pacjent - podmiot leczniczy, którą w swoich postępowaniach bada Rzecznik Praw Pacjenta.

Na zakończenie podkreślił, że zakres postępowania przed Rzecznikiem Praw Pacjenta nie może pokrywać się z odpowiedzialnością wynikającą z nieprzestrzegania przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny i ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, a taki właśnie charakter mają zarzuty wnioskodawczyni dotyczące wprowadzania pacjentów w błąd przez [...], co do posiadanych kwalifikacji.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na powyższą decyzję Rzecznika Praw Pacjentów wniosła [...]reprezentowana przez pełnomocnika [...].

Decyzji zarzucono naruszenie:

- art. 59 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjent w związku z art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej – poprzez ich błędną wykładnię polegającą na stwierdzeniu, że zabiegi medyczne dokonywane dla poprawienia urody i likwidacji objawów starzenia są zabiegami pozaterapeutycznymi,

i nie stanowią świadczeń zdrowotnych;

- art. 6 i art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego poprzez całkowity brak odniesienia się do załącznika 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów, z którego wynika, że w Polsce nie istnieje specjalizacja z zakresu tzw. "chirurgii estetycznej", co powinno prowadzić do wniosku, że wszelkie zabiegi w tym zakresie muszą być kwalifikowane jako zawierające się w specjalizacji z chirurgii plastycznej;

- art. 7 KPA poprzez brak wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy i brak wykazania w jakiej części podlega ona kognicji Rzecznika Praw Pacjenta. W prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy należało uznać, że zabiegi wykonywane w placówce leczniczej [...]mają charakter terapeutyczny;

- art. 6, art. 7 i art. 8 KPA poprzez stwierdzenie, że skoro lekarz [...] prowadzi podmiot leczniczy zatrudniając innych lekarzy, a jednocześnie sam wykonuje w tym podmiocie zawód lekarza, to tym samym zarzuty skarżącej dotyczące wprowadzenia pacjentów w błąd przez [...]nie zasługują na uwzględnienie, bowiem mógł on tego dokonać jedynie jako konkretny lekarz, a nie jako podmiot wykonujący działalność leczniczą;

- naruszenie art. 7, art. 8 i art. 77 § 1 KPA poprzez błędną ocenę zarzutów skarżącej

i przekazanych na ich poparcie przy piśmie z dnia 12 października 2015 r. dowodów.

Rozwijając przedstawione zarzuty skarżąca nie zgodziła się z organem, iż zabiegi nie mające celu terapeutycznego nie mieszczą się w definicji świadczeń zdrowotnych zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r.

o działalności leczniczej. Brak jest bowiem podstaw do uznania, że osoba poddająca się zabiegom medycznym, nawet o poważnym przebiegu, wykonywanym w znieczuleniu ogólnym, nie może być traktowana jako pacjent o ile zabieg ten jest wykonywany ze względów pozazdrowotnych. Takie rozumienie świadczeń zdrowotnych jest, zdaniem skarżącej sprzeczne z definicją świadczenia zdrowotnego zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy o działalności leczniczej, gdyż zabiegi chirurgii plastycznej, nawet gdy wykonywane są w celu poprawienia wyglądu, mogą być podyktowane względami zdrowotnymi.

Skarżąca wskazała także, że z analizy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia

2 stycznia 2013r. w sprawie specjalizacji lekarzy i dentystów, a w szczególności jego załącznika nr 1 wynika, że w Polsce nie istnieje specjalizacja z zakresu tzw. "chirurgii estetycznej", która jest jedynie kursem prowadzonym w ramach specjalizacji z chirurgii plastycznej, a tym samym stanowi część chirurgii plastycznej. Zabiegi z zakresu chirurgii estetycznej wykonywane są przez [...] (np. powiększenie piersi, korekcja zmarszczek, leczenie obwisłego brzucha) i są one faktycznie zabiegami

z zakresu chirurgii plastycznej.

W uzupełnieniu skargi z dnia 28 stycznia 2016r. skarżąca wniosła

o przeprowadzenie dowodu z postanowienia Komendy Rejonowej Policji [...]nr [...] z dnia [...] grudnia 2015 r. w przedmiocie zawieszenia dochodzeń o sygn. akt [...]Ds [...], w związku z wystąpieniem

o wydanie opinii przez biegłego z zakresu tzw. "chirurgii estetycznej".

W odpowiedzi na skargę Rzecznik Praw Pacjenta wniósł o jej oddalenie. Wskazał, że zgodnie z art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r.

o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Rzecznik odmawia, w drodze decyzji, wszczęcia postępowania, jeżeli działanie lub zaniechanie w sposób oczywisty nie spełnia przesłanek określonych w art. 59 ust. 1 ww. ustawy lub jeżeli wnoszący

o wydanie decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów nie uprawdopodobnił pozbawienia pacjentów ich praw lub ograniczenia tych praw.

Odmowa wszczęcia postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów nie jest podejmowana po przeprowadzeniu postępowania. Rzecznik ocenia skierowany do niego wniosek, a w przypadku zaistnienia przesłanek określonych w art. 63 ust. 1 jest obowiązany do wydania decyzji o odmowie wszczęcia postępowania. Skoro zatem Rzecznik Praw Pacjenta nie przeprowadza postępowania przed wydaniem ww. decyzji, nie może mieć zastosowania przepis art. 65 in fine ww. ustawy, zgodnie z którym w zakresie nieuregulowanym w przepisach niniejszego rozdziału i rozdziału 14 do postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył co następuje:

Skarga podlega oddaleniu.

Stosownie do art. 145 §1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. u. z 2012r. poz. 270 ze zm.) sąd może uchylić zaskarżoną decyzję jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W niniejszej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, że zaskarżona decyzja narusza prawo we wskazanym zakresie.

Sąd kontrolował decyzję Rzecznika Praw Pacjenta z dnia [...] grudnia 2015r. odmawiającą wszczęcia postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Stosownie do art. 63 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta

i Rzeczniku Praw Pacjenta, Rzecznik odmawia wszczęcia postępowania, jeżeli działanie lub zaniechania w sposób oczywisty nie spełnia przesłanek określonych

w art. 59 ust. 1 cyt. ustawy lub jeżeli wnoszący o wydanie decyzji nie uprawdopodobni pozbawienia lub ograniczenia pacjentów ich praw.

Art. 59 ust. 1 ustawy zawiera definicję praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Biorąc pod uwagę powyższe uregulowania przyjąć jednak należy, że aby można było mówić o naruszeniu zbiorowych praw pacjentów doprecyzowania wymaga pojęcie "pacjent", którym jest osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych (art. 3 ust. 1 pkt 4 ustawy o prawach pacjentów i Rzeczniku Praw Pacjenta).

Natomiast świadczenie zdrowotne to działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne służące poprawie zdrowia – art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy o działalności medycznej (Dz. U. z 2011r. Nr 112, poz. 654 ze zm.). Podobnie określono świadczenia zdrowotne w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1991r., Nr 91, poz. 408 ze zm.).

Sąd podziela stanowisko organu, iż zabiegi z zakresu medycyny estetycznej co do zasady nie mieszczą się w pojęciu świadczenia zdrowotnego w rozumieniu powyższych przepisów. Mają one na ogół na celu poprawienie wyglądu zewnętrznego lub usunięcie wad urody. W pewnych przypadkach świadczenia z zakresu medycyny estetycznej mogą jednak służyć poprawie lub nawet ratowaniu zdrowia, ale takie ustalenia muszą być dokonane w każdym indywidualnym przypadku.

W niniejszej sprawie Rzecznik Praw Pacjenta wszczął postępowanie w sprawie naruszenia praw skarżącej [...], jako pacjentki. Nie oznacza to jednak, że nawet ewentualnie nieprawidłowo przeprowadzony u skarżącej zabieg lipsukcji stanowi jednocześnie naruszenie zbiorowych praw pacjentów w rozumieniu ustawy, gdyż stosowanie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów to nie suma naruszeń praw indywidualnych.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy należy zgodzić się z organem, iż skarżąca [...]nie uprawdopodobniła pozbawienia pacjentów ich praw lub ograniczenia tych praw. W szczególności brak jest podstaw do przyjęcia, że zarzucane przez skarżącą wprowadzenie w błąd potencjalnych pacjentów (podczas programów telewizyjnych) co do posiadania kwalifikacji (specjalizacji z chirurgii plastycznej)stanowi naruszenie zbiorowych praw pacjentów w rozumieniu art. 59 ust. 1 ustawy o prawach pacjentów i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Należy wskazać, na co też zwrócił uwagę Rzecznik Praw Pacjenta, że wprowadzenie w błąd potencjalnych pacjentów, co do posiadanych specjalizacji nie podlega regulacjom ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ale może stanowić materię rozważań w oparci o przepisy ustawy o zawodach laekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2015r. poz. 464 ze zm.)

Z powyżej wskazanych przyczyn Sąd uznał, iż zaskarżona decyzja odpowiada prawu, w związku z czym na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r. poz. 270 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.