Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Kaja Angerman, Sędziowie sędzia WSA Anna Szymańska (spr.), sędzia WSA Wanda Zielińska-Baran, Protokolant sekr. sąd. Marek Lubasiński, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 kwietnia 2016 r. sprawy ze skargi O. Z. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] listopada 2015 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wpisania aktu urodzenia do rejestru stanu cywilnego oddala skargę

Zaskarżoną do Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Warszawie decyzją z dnia [...] listopada 2015 r. nr [...], Wojewoda [...] (dalej również jako: "organ odwoławczy") powołując się na art. 138 § 1 pkt 1 Kpa oraz art. 107 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 1741 ze zm.) zwanej dalej: "p.a.s.c.", utrzymał w mocy decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego W. (dalej również jako: "organ pierwszej instancji") z dnia [...] października 2015 r., nr [...] orzekającej o odmowie wpisania do rejestru stanu cywilnego prowadzonego w systemie rejestrów państwowych aktu urodzenia O.Z. urodzonego [...] maja 2013 r. w M. ([...]).

Organ orzekał w następującym stanie faktycznym.

Pismem z dnia 25 lipca 2015 r. R.Z.- przedstawiciel ustawowy małoletniego O. Z., wniósł do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego W. wniosek o dokonanie transkrypcji [...] aktu urodzenia ww. małoletniego, urodzonego [...] maja 2013 r. w M.. Do wniosku załączył poświadczony odpis aktu urodzenia nr [...] wydanego przez Władze Stanu M. Wydział Zdrowia w Przedsiębiorstwie Municypalnym [...] wraz z tłumaczeniem,[...] wyciąg z rejestru ludności dotyczący O. Z.. oświadczenie K. V. - kobiety, która zgodziła się na implantację embrionów (zarodka) R. Z. i na urodzenie dziecka w wyniku powyższego zabiegu oraz zrzekła się wszelkich praw do tego dziecka na rzecz R. Z., zaświadczenie wydane przez Konsulat Generalny [...] w [...] z dnia [...] czerwca 2013 r. potwierdzające, że O. Z. urodził się poprzez procedurę surogacji, a jego ojcem biologicznym jest R. Z., zaświadczenie wydane przez Dr L H [...] Hospital w dniu [...] maja 2013 r., że O. Z. jest dzieckiem R.B. (obecnie Z.), urodzonym za pośrednictwem procedury in vitro, orzeczenie Okręgowego Sądu Rodzinnego w [...] z dnia [...] czerwca 2013 r. stwierdzające, że R.Z. jest ojcem małoletniego O. B., kserokopię pierwszej strony paszportu O. Z. oraz kopię decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia[...] czerwca 2015 r., nr [...] potwierdzającej posiadanie obywatelstwa polskiego przez małoletniego O. Z..

Organ pierwszej instancji wezwał pełnomocnika R. Z. do uzupełnienia wniosku poprzez dostarczenie dokumentu stwierdzającego pochodzenie dziecka od określonych rodziców (tj. zawierającego dane zarówno ojca, jak i matki).

Wnioskodawca nie złożył wymaganego dokumentu wyjaśniając, że małoletni pochodzi z procedury in vitro i dlatego dane matki nie zostały wskazane.

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego W. decyzją z dnia [...] października 2015 r. odmówił wpisania do rejestru stanu cywilnego prowadzonego w systemie rejestrów państwowych aktu urodzenia małoletniego O.Z. urodzonego [...] maja 2013 r. w [...] ([...]), syna R.Z.. Uzasadniając wydaną decyzję organ pierwszej instancji wskazał, że transkrypcja odpisu [...] aktu urodzenia O. Z. bez danych matki, stanowiłaby naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego w Rzeczypospolitej Polskiej.

R. Z., przedstawiciel ustawowy O.Z., wniósł odwołanie do Wojewody [...], zarzucając organowi pierwszej instancji naruszenie przepisów prawa.

Rozpatrując sprawę na skutek wniesionego odwołania, Wojewoda [...] nie stwierdził podstaw do zmiany bądź uchylenia zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Organ odwoławczy wskazał, że na podstawie art. 104 p.a.s.c. kierownik urzędu stanu cywilnego wpisuje, w drodze transkrypcji, do rejestru stanu cywilnego zagraniczny dokument stanu cywilnego, który spełnia określone w tym przepisie warunki. Zgodnie natomiast z art. 107 omawianej ustawy, kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia transkrypcji zagranicznego dokumentu stanu cywilnego, jeżeli transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. W ocenie organu odwoławczego, taki przypadek zaistniał w rozpatrywanej sprawie, ponieważ przedłożony do transkrypcji odpis [...] aktu urodzenia O.Z. nie zawiera danych matki.

Wojewoda [...] stwierdził, że zgodnie z art. 619 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2015 r. poz. 583 ze zm., dalej: k.r.o.), matką dziecka jest kobieta, które je urodziła. Fakt urodzenia dziecka przez kobietę stanowi z kolei podstawę do określenia macierzyństwa w akcie urodzenia dziecka, który korzysta z domniemania wskazanego w art. 3 p.a.s.c. Organ odwoławczy zaznaczył, że zarówno przepisy k.r.o., jak i p.a.s.c. nie przewidują możliwości sporządzenia aktu urodzenia, który nie zawierałby danych matki. Akt urodzenia stanowi bowiem dowód pochodzenia dziecka od określonych rodziców, a także przyczynia się do realizacji prawa każdego człowieka do poznania swojej tożsamości i poszanowania godności ludzkiej. Z tego względu wszelkie umowy cywilnoprawne o surogację są w Polsce bezskuteczne.

Ponadto, w ocenie Wojewody [...], omawiana umowa godzi w art. 18 Konstytucji RP, gwarantujący małżeństwu jako związkowi kobiety i mężczyzny, rodzinie, macierzyństwu i rodzicielstwu opiekę i ochronę państwa polskiego. W Polsce zrzeczenie się lub utrata praw rodzicielskich może nastąpić tylko przed sądem opiekuńczym albo w wyniku przysposobienia małoletniego. Transkrypcja aktu urodzenia sporządzonego w następstwie powyższej procedury naruszałaby, zdaniem organu odwoławczego, podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, a z mocy art. 7 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe, w takiej sytuacji prawa obcego nie respektuje się.

Wojewoda [...] podzielił również zastrzeżenia Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego. W. dotyczące wskazania w przedłożonym do transkrypcji [...] odpisie aktu urodzenia jako ojca O.Z. – R. Z.. Podkreślił, że w polskim porządku prawnym ustalenie ojcostwa uzależnione jest od uprzedniego ustalenia macierzyństwa. Brak danych matki w akcie urodzenia stwarza wątpliwość co do pochodzenia dziecka od mężczyzny wpisanego jako ojciec. Organ odwoławczy przyznał, że jakkolwiek z przedłożonego przez wnioskodawcę orzeczenia [...] sądu wynika, że RZ. jest biologicznym ojcem małoletniego O. Z. to w znaczeniu prawnym - w świetle obowiązujących w Polsce uregulowań dotyczących ojcostwa, nie wywiera ono skutku.

W tej sytuacji organ odwoławczy za uzasadnione uznał stwierdzenie Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego W., że badany [...] odpis aktu urodzenia O. Z. nie jest aktem urodzenia w rozumieniu polskiego prawa. W celu ustalenia treści aktu urodzenia małoletniego syna, R.Z. powinien, na podstawie art. 40 pkt 2 p,a.s.c., zwrócić się z wnioskiem o ustalenie treści aktu urodzenia do sądu.

Małoletni O.Z., w imieniu którego działa przedstawiciel ustawowy R. Z., wniósł skargę na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] listopada 2015 r., zarzucając naruszenie art. 104 p.a.s.c. i wniósł o uchylenie zaskarżonej oraz poprzedzającej ją decyzji oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi wskazano, że [...] akt urodzenia będący aktem stanu cywilnego spełniał wszystkie wymogi formalne wymienione w art. 104 p.a.s.c. i na jego podstawie Minister Spraw Wewnętrznych dokonał ustaleń w zakresie pochodzenia małoletniego i poświadczył jego polskie obywatelstwo.

Jak stwierdzono w skardze, transkrypcja zagranicznego aktu stanu cywilnego następuje w drodze czynności materialno – technicznej. Kierownik urzędu stanu cywilnego bada jedynie aspekty formalne wynikające z art. 104 i 107 p.a.s.c. W niniejszej sprawie nie istniały okoliczności uniemożliwiające dokonanie wpisu aktu urodzenia małoletniego. Przedmiotowy akt stanu cywilnego odzwierciedlał stan faktyczny związany z urodzeniem dziecka i jego pochodzeniem.

Ponadto podniesiono, że odmowa wpisania aktu urodzenia małoletniego, uniemożliwi realizację jego ustawowego prawa do otrzymania polskiego paszportu.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda [...] wniósł o jej oddalenie, w całości podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tj. Dz. U. Dz. U. z 2014r., poz. 1647) w związku z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., zwanej dalej P.p.s.a.), kontrola sądowa zaskarżonych decyzji, postanowień bądź innych aktów wymienionych w art. 3 § 2 P.p.s.a., sprawowana jest w oparciu o kryterium zgodności z prawem. W związku z tym, aby wyeliminować z obrotu prawnego akt wydany przez organ administracyjny konieczne jest stwierdzenie, że doszło w nim do naruszenia bądź przepisu prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, bądź przepisu postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albo też przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a-c P.p.s.a.), a także, gdy decyzja lub postanowienie organu dotknięte jest wadą nieważności (art. 145 § 1 pkt 2 P.p.s.a.).

Rozpoznając sprawę w ramach tak zakreślonej kognicji Sąd stwierdza, że skarga jest nieuzasadniona, ponieważ decyzje organów obu instancji nie naruszają prawa.

Zgodnie z regulacją zawartą w art. 104 p.a.s.c. zagraniczny dokument stanu cywilnego będący dowodem zdarzenia i jego rejestracji, może zostać przeniesiony do rejestru stanu cywilnego w drodze transkrypcji (ust. 1 omawianego przepisu). Transkrypcja polega na wiernym i literalnym przeniesieniu treści zagranicznego dokumentu stanu cywilnego zarówno językowo, jak i formalnie, bez żadnej ingerencji w pisownię imion i nazwisk wskazanych w zagranicznym dokumencie stanu cywilnego (ust. 3).

Z treści powyższych przepisów wynika, że niedopuszczalne jest wprowadzanie zmian w treści zagranicznego aktu stanu cywilnego w toku wpisywania do polskiej księgi urodzeń, małżeństw i zgonów. Czynność polegająca na wpisaniu zagranicznego odpisu aktu stanu cywilnego ma charakter formalnoprawny, nie wymaga przeprowadzania postępowania dowodowego i polega na przeniesieniu treści zawartej w odpisie zagranicznego aktu stanu cywilnego do polskiej księgi stanu cywilnego. Organ dokonując wpisu zagranicznego aktu stanu cywilnego nie może podać innej treści aktu, niż treść wynikająca z tego dokumentu.

Przepis art. 107 pkt 3 p.a.s.c. natomiast stwierdza, że kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia dokonania transkrypcji, jeżeli byłaby ona sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Zatem kierownik urzędu stanu cywilnego przed dokonaniem transkrypcji jest zobowiązany do zbadania, czy złożony do transkrypcji dokument da się pogodzić z wartościami uznawanymi za fundamentalne przez polski system prawny. Należy w szczególności sprawdzić, czy akt danego rodzaju mógłby powstać w analogicznym kształcie także w zwykłym trybie rejestracji dotyczącym zdarzeń krajowych.

W sprawie będącej przedmiotem kontroli wniosek o transkrypcję dotyczył [...] odpisu aktu urodzenia O. Z.. Dokument ten nie zawierał danych matki, zawiera jedynie imię i nazwisko ojca – R. Z.. W danych matki widnieje wpis "imię i nazwisko matki nieznane". Do wniosku dołączono m. in. oświadczenie K. V., kobiety która zgodziła się na implantację embrionów R. Z. i na urodzenie dziecka w wyniku powyższego zabiegu oraz zrzekła się wszelkich praw do tego dziecka.

W tej sytuacji obowiązkiem organu – jak już wyżej wskazano - było zbadanie, czy przepisanie przeniesienie treści przedłożonego dokumentu do systemu rejestracji stanu prawa cywilnego nie byłoby sprzeczne z art. 107 pkt 3 p.a.s.c. Należy bowiem wskazać, że mając na uwadze zasady dotyczące transkrypcji, kierownik urzędu stanu cywilnego przenosi jedynie treść aktu zagranicznego do polskiej księgi urodzeń, co w kontrolowanej sprawie oznaczałoby, że akt urodzenia nie zawierałby danych matki.

W rozpatrywanej sprawie wnioskodawca przedstawił dokument, który jest odpisem aktu urodzenia wydanym zgodnie z prawem [...], a zatem zgodnie z prawem jego miejsca wystawienia. Należy jednak mieć na uwadze, że – jak wynika z art. 7 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 1792), prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

W niniejszej sprawie przy ustalaniu podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej – na użytek klauzuli porządku publicznego należało brać przede wszystkim pod uwagę przepisy zawarte w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Rozważając tę kwestię, należy wskazać, że w polskim porządku prawnym matką dziecka jest kobieta, która je urodziła, o czym stanowi art. 619 k.r.o. Natomiast domniemywa się, że ojcem dziecka jest mąż matki, jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa (art. 62 § 1 k.r.o.). Domniemanie to może zostać obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Stosownie do art. 68 k.r.o. zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zostało poczęte w następstwie zabiegu medycznego, na który mąż matki wyraził zgodę. Prawo polskie nie zna instytucji "matki zastępczej", a także nie uznaje "umów o zastępcze macierzyństwo" (umów między dawcami komórki jajowej i nasienia a kobietą, która godzi się urodzić im dziecko i zobowiązuje się do zrzeczenia praw rodzicielskich wobec tego dziecka). Przyjmuje się, że umowa o zastępcze macierzyństwo jest nieważna, albowiem jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, ponieważ człowiek traktowany jest w niej jak przedmiot. Z tego też względu wszelkie umowy cywilnoprawne o surogację są w Polsce bezskuteczne.

Jak słusznie wskazały organy przepisy K.r.o. jak i p.a.,s.,c. nie przewidują możliwości sporządzenia aktu urodzenia, który nie zawierałby danych matki. Przepis art. 60 pkt 4 p.a.s.c. wskazuje, że akt urodzenia zawiera nazwiska, imiona oraz nazwiska rodowe, daty i miejsca urodzenia rodziców dziecka. Zgodnie z § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 stycznia 2015 r. w sprawie wzorów dokumentów wydawanych z zakresu rejestracji stanu cywilnego (Dz. U. z 2015 r. poz. 194 ze zm.), określa się wzór zupełnego aktu urodzenia w postaci papierowej, stanowiący załącznik nr 1 do rozporządzenia. Wedle zaś tego załącznika w odpisie zupełnym aktu urodzenia należy wpisać m. in.: imię (imiona), nazwisko, nazwisko rodowe, datę urodzenia, miejsce urodzenia ojca i matki dziecka.

W ocenie Sądu, trafnie również organy administracyjne zakwestionowały możliwość transkrypcji danych dotyczących ojcostwa R. Z., skoro w polskim porządku prawnym ustalenie ojcostwa uzależnione jest od uprzedniego ustalenia macierzyństwa. Brak danych matki w akcie urodzenia stwarza wątpliwość co do pochodzenia dziecka od mężczyzny wpisanego jako ojciec. Wprawdzie, na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności (Dz. U. z 2015 r. poz. 1087), zmieniającej K.r.o. i p.a.s.c., rozszerzono instytucję domniemania ojcostwa i uznania ojcostwa (art. 62 i 751 k.r.o.), to niezmiennym pozostało zapewnienie każdemu dziecku, w tym urodzonemu w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji, aby mogło mieć zarówno matkę, jak i ojca, mimo braku biologicznego pochodzenia od przynajmniej jednej z tych osób oraz mimo tego, że nie muszą one pozostawać w związku małżeńskim w dniu zastosowania u biorczyni (przyszłej matki) komórek rozrodczych albo zarodka. Przedłożone przez R. Z.orzeczenie [...] sądu, z którego wynika, że jest on biologicznym ojcem O.Z., nie ma wpływu na możliwość transkrypcji w niniejszej sprawie zagranicznego aktu urodzenia, bowiem kwestia genetycznego pochodzenia dziecka nie ma znaczenia w rozpatrywanej sprawie, gdyż jak już wyżej wskazano pojęcie ojca i matki na gruncie przepisów p.a.s.c. i k.r.o. ma charakter prawny i decydujące znaczenie mają podstawowe zasady polskiego prawa rodzinnego dotyczące sposobu ustalenia pochodzenia dziecka. Natomiast w świetle polskiego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ojcostwo R. Z. nie jest prawnie określone.

W tej sytuacji organy zasadnie uznały, że ustalenie treści aktu urodzenia O. Z. może być dokonane wyłącznie przez sąd w postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z art. 40 ust. 2 p.a.s.c.

Podsumowując należy stwierdzić, że odmowa transkrypcji przedłożonego [...] aktu stanu cywilnego była zgodna z prawem, bowiem przeniesienie zagranicznego aktu stanu cywilnego w niniejszej sprawie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Dlatego też nie można zgodzić się z zarzutami podniesionymi w skardze dotyczącymi naruszenia art. 104 i 107 p.a.s.c.

Argumentacja skarżącego dotycząca braku możliwości realizacji ustawowego prawa do otrzymania paszportu polskiego (art. 3 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych), nie może przemawiać za uwzględnieniem skargi. Jak już wyżej wskazano, podstawę odmowy transkrypcji aktu urodzenia w niniejszej sprawie stanowiły prawidłowo zastosowane przepisy art. 107 pkt 3 w związku z art. 104 p.a.s.c. Natomiast w celu ustalenia treści aktu urodzenia O. Z. R. Z. powinien, na podstawie art. 40 pkt 2 p.a.s.c., zwrócić się z wnioskiem o ustalenie treści aktu urodzenia. Po ustaleniu treści aktu urodzenia małoletniego O. Z. przez sąd powszechny i otrzymaniu jego polskiego odpisu, R. Z. będzie mógł ubiegać się o wydanie paszportu dla małoletniego syna.

Reasumując, zarzuty naruszenia wskazanych w skardze przepisów Sąd uznał za nieuzasadnione. Również z urzędu nie dopatrzył się innych uchybień, skutkujących koniecznością wyeliminowania zaskarżonej decyzji z obrotu prawnego.

W konsekwencji, na podstawie art. 151 ustawy dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.