Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Małgorzata Boniecka-Płaczkowska Sędziowie Sędzia WSA Elżbieta Sobielarska Sędzia WSA Bogdan Wolski (spr.) Protokolant Monika Chorzewska-Korczak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 sierpnia 2009 r. sprawy ze skargi [...] Kościoła w [...] na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] lutego 2009 r. nr [...] w przedmiocie wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych 1. uchyla zaskarżoną decyzję; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia [...] lutego 2009 r., nr [...], po rozpoznaniu wniosku Kościoła [...] w [...] o ponowne rozpatrzenie sprawy rozstrzygniętej decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] września 2008 r., mocą której odmówiono wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] października 2006 r. o wpisaniu do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [...] Katolickiego Kościoła w [...], uchylił decyzję z dnia [...] września 2008 r. w całości i stwierdził nieważność decyzji z dnia [...] października 2006 r.

W uzasadnieniu decyzji Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wskazał, że Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia [...] października 2006 r., z powołaniem się między innymi na art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r., Nr 231, poz. 1965 ze zm.), wpisał do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [...] Katolicki Kościół w [...].

Wnioskiem z dnia 29 grudnia 2007 r. Kościół [...] w [...] zwrócił się do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia [...] października 2006 r. wskazując na rażące naruszenie art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia [...] września 2008 r. odmówił wszczęcia postępowania uznając, że Kościół [...] w [...] nie jest stroną postępowania administracyjnego w przedmiotowej sprawie.

Organ przytoczył treść art. 28 k.p.a. i podkreślił, że o tym czy określonemu podmiotowi służy prawo strony w konkretnym postępowaniu administracyjnym decyduje norma prawna, z której dla danego podmiotu wynikają wprost określone prawa lub obowiązki. Zdaniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji za taką normę prawną nie można uznać art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, ani też art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 97, poz. 482 ze zm.).

Kościół [...] w [...] wystąpił we wniosku z dnia 22 września 2008 r. o ponowne rozpatrzenie sprawy rozstrzygniętej decyzją z dnia [...] września 2008 r.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji rozpoznając ponownie sprawę podkreślił, że Kościół [...] w [...] swój przymiot strony wywodzi z treści art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r., zgodnie z którym wymieniony Kościół pozostaje w jedności wiary i moralności z [...] Kościołem Katolickim w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanadzie.

W ocenie organu przepis ten jest przepisem prawa materialnego uzasadniającym uczestnictwo w charakterze strony Kościoła [...] w [...] w postępowaniu administracyjnym zakończonym decyzją z dnia [...] października 2006 r. o wpisaniu do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [...] Katolickiego Kościoła w [...].

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji zaznaczył, że uwzględniając bezpieczeństwo obrotu prawnego, należy uznać, iż nazwa [...] Katolickiego Kościoła w [...] może ewentualnie prowadzić do błędnego przekonania, że Kościół ten jest Kościołem, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r. Tym bardziej, że [...] Katolicki Kościół w [...] ma siedzibę w miejscu i pod adresem zlikwidowanej wcześniej Parafii Kościoła [...] w [...].

W świetle powyższego organ uznał, że decyzja z dnia [...] października 2006 r. rażąco narusza art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r., zgodnie z którym statut kościoła lub innego związku wyznaniowego powinien w szczególności określać nazwę kościoła lub innego związku wyznaniowego różną od nazw innych organizacji.

Skargę na powyższą decyzję wniósł [...] Katolicki Kościół w [...] zarzucając naruszenie art. 28 k.p.a. w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego.

W uzasadnieniu skargi podniesiono, że stanowisko Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji jest błędne, gdyż Kościół [...] nie ma przymiotu strony w postępowaniu rejestracyjnym dotyczącym [...] Katolickiego Kościoła w [...] oraz że art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r. nie może być traktowany w odniesieniu do Kościoła [...] jako źródło jego uprawnień. Zdaniem skarżącego pojęcie "jedności wiary i moralności" obu Kościołów nie konstytuuje związków organizacyjnych, w oparciu o które jeden z nich miałby prawo działać w imieniu lub choćby interesie drugiego. Nie powstała też podstawa materialna do występowania w interesie [...] w USA i Kanadzie, albowiem żadne uprawnienia tego podmiotu nie zostały naruszone decyzją rejestracyjną z dnia [...] października 2006 r.

Skarżący podkreślił, że ani Kościół [...] nie realizuje w niniejszym postępowaniu żadnego własnego interesu prawnego, ani też nie powstała sytuacja, w której interes prawny jakiegokolwiek podmiotu zostałby naruszony w sposób wywołujący potrzebę jego ochrony w postępowaniu administracyjnym. Tym samym zdaniem skarżącego decyzja z dnia [...] września 2008 r. była prawidłowa, albowiem trafnie odmawiała uznania za stronę podmiotu niespełniającego przesłanek z art. 28 k.p.a. W tej sytuacji wniesiono o uchylenie zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na skargę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Istota rozpoznawanej sprawy sprowadza się do zajęcia stanowiska co do spełnienia przez wnioskodawcę - Kościół [...] w [...] warunków określonych w art. 28 k.p.a., a ściśle uprawnienia do wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia [...] października 2006 r. ze względu na własny interes prawny tego Kościoła.

Wobec powyższego należy na wstępie zauważyć, że rozpoznając wniosek Kościoła [...] w [...] z dnia 29 grudnia 2007 r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia [...] września 2008 r. odmówił wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] października 2006 r. o wpisaniu do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [...] Katolickiego Kościoła w [...]. Organ uznał bowiem, że Kościół [...] w [...] nie jest stroną postępowania administracyjnego w przedmiotowej sprawie. Uzasadniając swoje stanowisko organ odwołał się do art. 28 k.p.a. i wskazał, że nie jest możliwe wywiedzenie interesu prawnego wnioskodawcy z art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, ani też art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 97, poz. 482 ze zm.), dalej: ustawa.

Odmiennie organ ocenił istnienie tego interesu po ponownym rozpoznaniu sprawy, gdyż uznał, że wnioskodawca może być stroną postępowania nadzorczego, a jego interes wynika art. 2 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym wymieniony Kościół pozostaje w jedności wiary i moralności z [...] Kościołem Katolickim w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanadzie. W ocenie organu przepis ten jest przepisem prawa materialnego uzasadniającym uczestnictwo w charakterze strony Kościoła [...] w [...] w postępowaniu nadzorczym dotyczącym decyzji z dnia [...] października 2006 r. o wpisaniu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [...] Katolickiego Kościoła w [...].

Stanowisko organu, zajęte po ponownym rozpatrzeniu sprawy, pozostaje w sprzeczności z ustawowymi wymaganiami wynikającymi z art. 28 k.p.a. Wymieniony przepis określa kryteria strony postępowania administracyjnego wskazując, że stroną jest każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

W orzecznictwie wyjaśniono, że przepis ten nie stanowi samoistnej normy prawnej, gdyż ustalenie interesu prawnego lub obowiązku może nastąpić tylko w związku z konkretną normą prawa materialnego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 maja 2008 r., I OSK 826/07, niepubl.). Zatem konieczne jest wykazanie, że osoba żądająca uznania jej za stronę ma interes prawny oparty na konkretnej normie prawa materialnego. Odnosząc przedstawione uwagi do niniejszej sprawy Sąd wskazuje, że organ wywodzi istnienie interesu prawnego z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 97, poz. 482 ze zm.). Przepis ten stanowi: Kościół pozostaje w jedności wiary i moralności z Polskim Narodowym Kościołem Katolickim w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanadzie. Zdaniem organu, przedstawionym w odpowiedzi na skargę, zasada wyrażona w tym przepisie ma charakter normy ustawowej, która nie może być przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji kwestionowana. W zaskarżonej decyzji ponadto wyjaśniono, że nazwa [...] Kościoła Katolickiego w [...] może ewentualnie prowadzić do błędnego przekonania, że Kościół ten jest Kościołem w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy.

Zasadnie organ wskazuje na konieczność uwzględnienia przy rozstrzygnięciu sprawy administracyjnej norm zawartych w obowiązujących przepisach, gdyż inne stanowisko pozostawałoby w sprzeczności z zasadą legalizmu wyrażoną w art. 7 Konstytucji RP. Na organie prowadzącym postępowanie spoczywa jednak wyłącznie obowiązek zastosowania przepisów istotnych dla jej rozstrzygnięcia, a więc przepisów pozostających w związku z przedmiotem sprawy administracyjnej.

Nie było zatem wystarczające wyjaśnienie, przy odwołaniu się do art. 2 ust. 2 ustawy, że przepis ten zawiera obowiązującą normę ustawową. Wymagane było, aby z przepisu tego wynikał wprost interes prawny wnioskodawcy dotyczący postępowania nadzorczego w sprawie rejestracyjnej odnoszącej się do skarżącego Kościoła. Warunek ten, w ocenie Sądu, nie został spełniony.

Powołany przepis nie może stanowić podstawy ustalenia istnienia po stronie wnioskodawcy interesu prawnego w postępowaniu nadzorczym, a w konsekwencji Kościół [...] w [...] nie był uprawniony w oparciu ten przepis wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] października 2006 r. o wpisaniu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [...] Katolickiego Kościoła w [...]. Decyzja ta w jakikolwiek sposób nie dotyczy praw wnioskodawcy wynikających z art. 2 ust. 2 ustawy. Kościół [...] w [...] pozostawać ma w jedności wiary i moralności z [...] Kościołem Katolickim w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanadzie. Decyzja z dnia [...] października 2006 r. stanu tego w żaden sposób nie podważa.

Podkreślić także należy, że interes prawny powinien cechować się indywidualnym charakterem. W tej sytuacji nieskuteczne jest odwoływanie się do ewentualnego naruszenia praw osób trzecich i wskazywanie na potrzebę podjęcia czynności w imieniu tych osób lub na ich rzecz. Stąd bez znaczenia dla niniejszej sprawy jest ewentualnie istnienie interesu prawnego po stronie [...] Kościoła Katolickiego w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanadzie.

Podsumowując Sąd przychyla się do zarzutu skarżącego, iż art. 2 ust. 2 ustawy nie może stanowić podstawy ustalenia, że postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia [...] października 2006 r. o wpisaniu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [...] Katolickiego Kościoła w [...], dotyczy interesu prawnego Kościoła [...] w [...].

W konsekwencji uznać należy Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji bezpodstawnie przystąpił do merytorycznej oceny decyzji rejestracyjnej. Przejście do tego etapu postępowania było bowiem uzależnione od istnienia interesu prawnego wnioskodawcy.

Warunek ten nie został jednak spełniony, a wobec tego nie zachodziły podstawy do oceny zgodności decyzji rejestracyjnej z art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r., Nr 231, poz. 1965 ze zm.).

W ponownie prowadzonym postępowaniu Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wyda rozstrzygnięcie z uwzględnieniem oceny prawnej przedstawionej w niniejszym orzeczeniu.

Z uwagi na powyższe oraz mając na uwadze granice rozpoznania sprawy przez Wojewódzki Sąd Administracyjny wyznaczone jedynie granicami sprawy administracyjnej, zasadne stało się uchylenie w całości decyzji poddanej kontroli sądowej. Organ naruszył art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego poprzez jego niezasadne zastosowanie i art. 28 k.p.a., co skutkowało wadliwością całego aktu kończącego postępowanie nadzorcze.

W tym stanie rzeczy Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) oraz art. 152 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), orzekł jak w sentencji.