Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Grzegorz Jankowski, Sędziowie Sędzia WSA Renata Bukowiecka-Kleczaj (spr.), Sędzia WSA Barbara Gebel, Protokolant sekretarz sądowy Anita Jałoszyńska, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 25 marca 2015 r. sprawy ze skargi A. S.-W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę. .

Decyzją z dnia [...] r., Nr[...] , Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta Nr [...] z dnia [...] r., odmawiającą A. S. – W. ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad dzieckiem M. W.

Powyższa decyzja organu odwoławczego zapadła w następującym stanie faktycznym.

Decyzją z dnia [...] r. wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta odmówiono A. S. – W. przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad dzieckiem M. W.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że A. S. – W. w dniu [...] r. zawarła umowę o pracę na czas nieokreślony w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w G. W trakcie stosunku pracy wymieniona złożyła wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem M. W. Pracodawca udzielił zainteresowanej dodatkowego urlopu wychowawczego na okres od [...] r., co jest równoznaczne z pozostawaniem w stosunku pracy, pomimo, że nie otrzymuje ona w tym czasie wynagrodzenia. W ocenie organu, przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w okresie przebywania na urlopie wychowawczym nie jest możliwe ponieważ prawo do urlopu wychowawczego jest ściśle związane z pozostawaniem w stosunku pracy. Wobec powyższego A. S. – W. nie spełnia ustawowych przesłanek do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, zawartych w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

A. S. – W. złożyła odwołanie od powyższej decyzji podnosząc, że w dniu [...] r. Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności wydał orzeczenie zaliczające jej syna M. do osób niepełnosprawnych. Syn wymaga stałej i długotrwałej opieki w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz stałego współdziałania skarżącej na co dzień w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji. Orzeczenie wydano do [...] r. W dniu [...] r. skarżąca otrzymała również opinię Poradni [...] o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju oraz orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Syn od [...] r, jest pod opieką Centrum Zdrowia Dziecka w W. oraz od [...] r. pod opieką Kliniki [...]. Cierpi na całościowe [...] . Obecnie jest na stałej diecie[...] . Tylko właściwe leczenie, codzienna rehabilitacja oraz terapia prowadzona w domu są gwarancją prawidłowego rozwoju dziecka i dają możliwość dalszej edukacji i normalnego życia, co zmusza skarżącą do przebywania na "dodatkowym urlopie wychowawczym, niepłatnym".

Zdaniem skarżącej, wydana decyzja jest krzywdząca i niezgodna z obowiązującymi przepisami gdyż warunek dotyczący konieczności rezygnacji z zatrudnienia lub wykonywania pracy zarobkowej w rozumieniu art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych nie wymaga, aby w tym celu rozwiązywany był stosunek pracy. Co prawda skarżąca pozostaje w stosunku pracy, jako osoba zatrudniona na czas nieokreślony, jednak z uwagi na niepełnosprawność syna, zrezygnowała z jej wykonywania w związku z czym nie otrzymuje wynagrodzenia.

Skarżąca powołała się dodatkowo na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który w sprawie o sygn. akt I SA/Wa 1683/10, uznał, że rodzicowi sprawującemu opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem w trakcie urlopu bezpłatnego przysługuje świadczenie pielęgnacyjne.

Wskazaną na wstępie decyzją z dnia [...] r., wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267), art. 17 a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1456), Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy opisaną wyżej decyzję z dnia [...] r.

Zdaniem organu odwoławczego, syn skarżącej spełnia warunki określone w art. 17 a ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, czyli posiada orzeczenie o niepełnosprawności i wymaga stałego udziału opiekuna w codziennej opiece jednak w przedmiotowej sprawie istotą problemu jest brak wypełnienia przez wnioskodawczynię dyspozycji drugiej części cytowanego przepisu, zgodnie z którym świadczenie przysługuje matce albo ojcu jeżeli nie podejmują albo rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się stosownym orzeczeniem wymienionym w tym przepisie.

Według wymagań art. 17 a ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych pojęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej należy rozumieć w znaczeniu określonym w treści art. 3 pkt 22 tej ustawy, a mianowicie – tak jak w tym przypadku – jako wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy.

Przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego gdy rodzić korzysta z urlopu wychowawczego na dziecko nie jest możliwe, bo rodzic pozostaje w stosunku pracy, mimo że nie otrzymuje w tym czasie wynagrodzenia.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, A. S. – W. podniosła, że zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych, gdy mówi się w niej o zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej – oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.

Już językowa wykładnia powyższego przepisu wskazuje, że w rozumieniu ustawy zatrudnieniem nie jest pozostawanie w stosunku pracy lecz wykonywanie tejże pracy, a w konsekwencji otrzymywanie z tego tytułu wynagrodzenia.

Zdaniem skarżącej, pracownik korzystający z przysługującego mu urlopu wychowawczego pozostaje w stosunku pracy, lecz nie świadcząc pracy nie otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenia ani innych świadczeń. Wobec powyższego, skarżąca korzystając w okresie od dnia [...]r. z dodatkowego urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad jej niepełnosprawnym dzieckiem, zrezygnowała z zatrudnienia, a więc spełniła wymóg przewidziany w art. 17 a pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych – do uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny z w a ż y ł, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości między innymi przez kontrolę administracji publicznej, pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną i stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia (art. 134 § 1 i art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r., poz.270 ze zm.).

W ocenie Sądu, skarga A. S. – W. jest nieuzasadniona.

Zgodnie z przepisem art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1456), świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 1) matce albo ojcu, 2) opiekunowi faktycznemu dziecka, 3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, 4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności - jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

W niniejszej sprawie bezspornym jest, że skarżąca jest zatrudniona w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w G. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony oraz że został jej udzielony urlop wychowawczy na okres od [...] r. w celu sprawowania osobistej opieki nad niepełnosprawnym synem M. W.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do kwestii, czy skarżącej przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad synem w okresie przebywania na urlopie wychowawczym.

Cytowany już powyżej przepis art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych przewiduje możliwość przyznania świadczenia pielęgnacyjnego wymienionym w nim osobom, które "w celu sprawowania opieki" – "nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej".

Zgodnie z treścią art. 3 pkt 22 cytowanej ustawy, zatrudnienie lub inna praca zarobkowa - oznacza wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.

Z uwagi na powyższe należy uznać, że rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, to rezygnacja z wykonywania pracy świadczonej w ramach stosunku pracy lub innych stosunków prawnych wymienionych w tym przepisie.

Natomiast pojęcie stosunku pracy zdefiniowane zostało w art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks Pracy (Dz. U. z 2014 r., poz. 1502 ze zm.). Zgodnie z tą regulacją, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

W myśl przepisu art. 186 Kodeksu pracy, pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia (art. 186 § 1 Kodeksu pracy). Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 5 roku życia (art. 186 § 2 Kodeksu pracy).

Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od urlopu, o którym mowa w § 2, może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia (art. 186 § 3 Kodeksu pracy).

Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 1865 Kodeksu pracy).

Jak wynika zatem z powyższych regulacji urlop wychowawczy może być udzielony jedynie osobie pozostającej w stosunku pracy.

W piśmiennictwie przyjmuje się, że celem urlopu wychowawczego jest umożliwienie matce dziecka, ojcu lub opiekunowi sprawowania nad nim osobistej opieki. Urlop wychowawczy jest szczególną formą urlopu bezpłatnego, podczas którego zachowane są wszelkie uprawnienia pracownicze, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Osoby przebywające na urlopach wychowawczych nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu (art. 11 ust. 1 i 2 oraz 12 ust. 2 ustawy systemie ubezpieczeń społecznych) natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy systemowej osoby przebywające na urlopie wychowawczym podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Osoby korzystające z urlopu wychowawczego, niepodlegające z innego tytułu obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, podlegają mu z tego tytułu (art. 66 ust. 1 pkt 32 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - Dz. U. 2008, Nr 164, poz. 1027). Okres urlopu wychowawczego jest okresem nieskładkowym w rozumieniu przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tak: Romer Maria Teresa, Prawo pracy. Komentarz, 2012, LexisNexis, Warszawa, (wydanie V), ISBN: 978-83-7806-405-3).

Prawo do urlopu wychowawczego jest ściśle związane z pozostawaniem w stosunku pracy. Zatem z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo do urlopu wychowawczego ustaje (por. Jacek Skoczyński, Anna Hintz, Kodeks pracy, Komentarz LEX 2011).

Urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym. W sytuacji, gdy dochody rodziny są niskie, osobie korzystającej z urlopu wychowawczego przysługuje - dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem, na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych (art. 10 ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Zdaniem Sądu należy w pełni podzielić stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażone w wyroku z dnia 8 maja 2013 r. (sygn. akt I OSK 2250/12), zgodnie z którym "nie sposób uznać, aby osoba przebywająca na urlopie wychowawczym spełniała warunek rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, albowiem osoba taka pozostaje w stosunku pracy, mimo że pracy nie świadczy i nie otrzymuje wynagrodzenia. Urlop wychowawczy powoduje jedynie czasowe zawieszenie obowiązku świadczenia pracy po stronie pracownika, zaś po stronie pracodawcy obowiązku zatrudniania go i świadczenia wynagrodzenia. Jego celem jest stworzenie pracownikowi korzystnych warunków do sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w sytuacji trudności z połączeniem obowiązków opiekuńczych z obowiązkami zawodowymi. Z uprawnienia do urlopu wychowawczego może skorzystać wyłącznie osoba mająca status pracownika (zob. E. Maniewska, Komentarz aktualizowany do art. 186, art. 1861, art. 1862, art. 1863, art. 1864, art. 1865, art. 1866, art. 1867 Kodeksu pracy, Lex). Urlop wychowawczy jest zatem uprawnieniem ściśle związanym z pozostawaniem w stosunku pracy. Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się także do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 1865 Kodeksu pracy). Nie można zatem zgodzić się z twierdzeniem, że pozostawanie na urlopie wychowawczym i związany z tym faktyczny brak wykonywania pracy i otrzymywania wynagrodzenia, stanowi rezygnację z zatrudnienia".

Naczelny Sąd Administracyjny w omawianym wyroku uznał za słuszne stanowisko, że rezygnacja z zatrudnienia, o której mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych oznacza całkowitą rezygnację z zatrudnienia, tj. rozwiązanie stosunku pracy. Należy mieć bowiem na względzie, że rezygnacja z zatrudnienia i niepodejmowanie tego zatrudnienia następuje właśnie z uwagi na konieczność sprawowania opieki, która z założenia jest opieką stałą lub długotrwałą. Podkreślenia wymaga, że intencją ustawodawcy przy wprowadzeniu w/w przepisu była pomoc osobom sprawującym długotrwałą opiekę nad osobami niepełnosprawnymi, które przez tę okoliczność znajdują się w życiowej sytuacji zmuszającej ich do rezygnacji z pracy zarobkowej, pomimo istniejących na rynku pracy miejsc pracy i zdolności oraz gotowości do podjęcia zatrudnienia.

Mając powyższe na uwadze należy uznać, że skoro skarżąca korzystając z urlopu wychowawczego w dalszym ciągu pozostaje w stosunku pracy zatem organy administracji publicznej orzekające w niniejszej sprawie w sposób prawidłowy ustaliły, że skarżąca nie spełniła przesłanki rezygnacji z zatrudnienia niezbędnej do przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Co prawda organ odwoławczy w decyzji z dnia 16 maja 2014 r. błędnie przywołał jako podstawę prawną rozstrzygnięcia art. 17a ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych zamiast art. 17 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, jednak powyższe uchybienie nie miało wpływu na wynik sprawy ponieważ z treści uzasadnienia decyzji jednoznacznie wynika, że organ ten zastosował właściwy przepis, prawidłowo cytując art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Na marginesie jedynie należy wskazać, że wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na który powołuje się skarżąca (sygn. akt I SA/Wa 1683/10) dotyczył innego stanu faktycznego, a mianowicie przebywania strony skarżącej na urlopie bezpłatnym (którego to okresu nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze – art. 174 § 2 Kodeksu pracy), nie zaś na urlopie wychowawczym.

Z tych względów Sąd ocenił, wydanie decyzji organów obu instancji za zgodne z prawem i na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - skargę oddalił.