Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Maciej Dybowski (spr.) sędzia NSA Jolanta Rudnicka sędzia del. WSA Sławomir Pauter Protokolant starszy inspektor sądowy Joanna Drapczyńska po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2017 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. S.-W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 25 marca 2015 r. sygn. akt II SA/Sz 681/14 w sprawie ze skargi A. S.-W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie z dnia [...] maja 2014 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego 1. uchyla zaskarżony wyrok, zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Kołobrzeg z dnia [...] kwietnia 2014 r. nr [...] 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie na rzecz A. S.-W. kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wyrokiem z dnia 25 marca 2015 r., sygn. akt II SA/Sz 681/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie oddalił skargę A. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] maja 2014 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego.

Wyrok ów zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Decyzją z dnia [...] kwietnia 2014 r. wydaną z upoważnienia Prezydenta [...] odmówiono A.S. przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad dzieckiem M.W.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że A.S. (dalej wnioskodawczyni bądź skarżąca) w dniu 1 marca 2006 r. zawarła umowę o pracę na czas nieokreślony w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w [...]. W trakcie stosunku pracy skarżąca wniosła o udzielenie dodatkowego urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem M.W.. Pracodawca udzielił skarżącej dodatkowego urlopu wychowawczego na okres od 9 marca 2014 r. do 8 września 2015 r., co jest równoznaczne z pozostawaniem w stosunku pracy, mimo że nie otrzymuje ona w tym czasie wynagrodzenia. W ocenie organu, przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w okresie przebywania na urlopie wychowawczym nie jest możliwe ponieważ prawo do urlopu wychowawczego jest ściśle związane z pozostawaniem w stosunku pracy. Wobec powyższego skarżąca nie spełnia ustawowych przesłanek do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, zawartych w art. 17 ust. 1 [z dnia 28 listopada 2003 r.] o świadczeniach rodzinnych [Dz. U. z 2013 r., poz. 1456, dalej uśr].

A.S. złożyła odwołanie od powyższej decyzji podnosząc, że orzeczeniem z [...] grudnia 2012 r. Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w [...] zaliczył jej syna M. do osób niepełnosprawnych. Syn wymaga stałej i długotrwałej opieki w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz stałego współdziałania skarżącej na co dzień w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji. Orzeczenie wydano do 20 grudnia 2017 r. Dnia 15 lutego 2013 r. skarżąca otrzymała opinię Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju i orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Syn od 2012 r. jest pod opieką Centrum Zdrowia Dziecka w [...] a od 2011 r. pod opieką Kliniki Pediatrii, Hematologii i Onkologii Dziecięcej w [...]. Cierpi na całościowe zaburzenia rozwoju, na refluks żołądkowo-przełykowy, niewłaściwą motorykę żołądka, alergie krzyżowe, pokarmowe i wziewne. Obecnie jest na stałej diecie bezmlecznej, bezglutenowej i bezcukrowej, wymaga stałego przyjmowania leków, rehabilitacji, terapii behawioralnej, zajęć z zakresu integracji sensorycznej i hipoterapii. Tylko właściwe leczenie, codzienna rehabilitacja i terapia prowadzona w domu są gwarancją prawidłowego rozwoju dziecka, i dają możliwość dalszej edukacji i normalnego życia, co zmusza skarżącą do przebywania na "dodatkowym urlopie wychowawczym, niepłatnym".

Zdaniem skarżącej, wydana decyzja jest krzywdząca i niezgodna z obowiązującymi przepisami, gdyż warunek dotyczący konieczności rezygnacji z zatrudnienia lub wykonywania pracy zarobkowej w rozumieniu art. 3 pkt 22 uśr nie wymaga, by w tym celu rozwiązywany był stosunek pracy. Co prawda skarżąca pozostaje w stosunku pracy, jako osoba zatrudniona na czas nieokreślony, jednak z uwagi na niepełnosprawność syna, zrezygnowała z jej wykonywania w związku z czym nie otrzymuje wynagrodzenia.

Skarżąca powołała się dodatkowo na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który w sprawie I SA/Wa 1683/10, uznał że rodzicowi sprawującemu opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem w trakcie urlopu bezpłatnego przysługuje świadczenie pielęgnacyjne.

Decyzją z dnia [...] maja 2014 r. nr [...] (dalej decyzja z [...] maja 2014 r.), na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267), art. 17a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1456 [, zm. z 2013 r., poz. 1623 i 1650, z 2014 r., poz. 559 i 567]), Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] (dalej Kolegium) utrzymało w mocy decyzję z [...] kwietnia 2014 r.

Zdaniem Kolegium, syn skarżącej spełnia warunki określone w art. 17a ust. 1 pkt 1 uśr, czyli ma orzeczenie o niepełnosprawności i wymaga stałego udziału opiekuna w codziennej opiece, jednak w przedmiotowej sprawie istotą problemu jest brak wypełnienia przez wnioskodawczynię dyspozycji drugiej części cytowanego przepisu, zgodnie z którym świadczenie przysługuje matce albo ojcu jeżeli nie podejmują albo rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się stosownym orzeczeniem wymienionym w tym przepisie.

Według wymagań art. 17a ust. 1 uśr, pojęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej należy rozumieć w znaczeniu określonym w treści art. 3 pkt 22 uśr – tak jak w tym przypadku – jako wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy.

Przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego gdy rodzic korzysta z urlopu wychowawczego na dziecko nie jest możliwe, bo rodzic pozostaje w stosunku pracy, mimo że nie otrzymuje w tym czasie wynagrodzenia.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, A.S. podniosła, że zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 22 uśr, gdy mówi się w niej o zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej – oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Już językowa wykładnia powyższego przepisu wskazuje, że w rozumieniu ustawy zatrudnieniem nie jest pozostawanie w stosunku pracy lecz wykonywanie tejże pracy, a w konsekwencji otrzymywanie z tego tytułu wynagrodzenia.

Zdaniem skarżącej, pracownik korzystający z przysługującego mu urlopu wychowawczego pozostaje w stosunku pracy, lecz nie świadcząc pracy, nie otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenia ani innych świadczeń. Skarżąca, korzystając w okresie od 9 marca 2014 r. do 8 września 2015 r. z dodatkowego urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad jej niepełnosprawnym dzieckiem, zrezygnowała z zatrudnienia, a więc spełniła wymóg przewidziany w art. 17a pkt 1 uśr - do uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] wniosło o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie na podstawie art. 151 ppsa skargę oddalił.

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1456 [, zm. z 2013 r., poz. 1623 i 1650, z 2014 r., poz. 559 i 567, dalej uśr]), świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 1) matce albo ojcu, 2) opiekunowi faktycznemu dziecka, 3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, 4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności - jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

W niniejszej sprawie bezspornym jest, że skarżąca jest zatrudniona w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w [...] na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony i że udzielono jej urlopu wychowawczego na okres od 9 marca 2014 r. do 8 września "2014" [winno być "2015r."] r. w celu sprawowania osobistej opieki nad niepełnosprawnym synem M.W.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do kwestii, czy skarżącej przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad synem w okresie przebywania na urlopie wychowawczym.

Art. 17 uśr przewiduje możliwość przyznania świadczenia pielęgnacyjnego wymienionym w nim osobom, które "w celu sprawowania opieki" – "nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej".

Zgodnie z art. 3 pkt 22 uśr, zatrudnienie lub inna praca zarobkowa - oznacza wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.

Z uwagi na powyższe należy uznać, że rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, to rezygnacja z wykonywania pracy świadczonej w ramach stosunku pracy lub innych stosunków prawnych wymienionych w tym przepisie.

Pojęcie stosunku pracy zdefiniowane zostało w art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. z "2014 r., poz. 1502 ze zm." [winno być "1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm., ostatnia zm. z 2014 r., poz. 208"], dalej kp). Zgodnie z tą regulacją, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia (art. 186 § 1 kp). Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 5 roku życia (art. 186 § 2 kp). Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od urlopu, o którym mowa w § 2, może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia (art. 186 § 3 kp). Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 1865 kp). Z powyższych regulacji wynika, że urlop wychowawczy może być udzielony jedynie osobie pozostającej w stosunku pracy.

W piśmiennictwie przyjmuje się, że celem urlopu wychowawczego jest umożliwienie matce dziecka, ojcu lub opiekunowi sprawowania nad nim osobistej opieki. Urlop wychowawczy jest szczególną formą urlopu bezpłatnego, podczas którego zachowane są wszelkie uprawnienia pracownicze, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Osoby przebywające na urlopach wychowawczych nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu (art. 11 ust. 1 i 2 oraz 12 ust. 2 ustawy [o] systemie ubezpieczeń społecznych). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy systemowej, osoby przebywające na urlopie wychowawczym podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Osoby korzystające z urlopu wychowawczego, niepodlegające z innego tytułu obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, podlegają mu z tego tytułu (art. 66 ust. 1 pkt 32 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - Dz. U. 2008 nr 164, poz. 1027). Okres urlopu wychowawczego jest okresem nieskładkowym w rozumieniu przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Maria Teresa Romer, Prawo pracy. Komentarz, LexisNexis 2012).

Prawo do urlopu wychowawczego jest ściśle związane z pozostawaniem w stosunku pracy. Zatem z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo do urlopu wychowawczego ustaje (Jacek Skoczyński, Anna Hintz, Kodeks pracy, Komentarz LEX 2011).

Urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym. W sytuacji, gdy dochody rodziny są niskie, osobie korzystającej z urlopu wychowawczego przysługuje - dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem, na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych (art. 10 uśr).

Sąd I instancji w pełni podzielił stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyrażone w wyroku z 8.5.2013 r., I OSK 2250/12, zgodnie z którym "nie sposób uznać, aby osoba przebywająca na urlopie wychowawczym spełniała warunek rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, albowiem osoba taka pozostaje w stosunku pracy, mimo że pracy nie świadczy i nie otrzymuje wynagrodzenia. Urlop wychowawczy powoduje jedynie czasowe zawieszenie obowiązku świadczenia pracy po stronie pracownika, zaś po stronie pracodawcy obowiązku zatrudniania go i świadczenia wynagrodzenia. Jego celem jest stworzenie pracownikowi korzystnych warunków do sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w sytuacji trudności z połączeniem obowiązków opiekuńczych z obowiązkami zawodowymi. Z uprawnienia do urlopu wychowawczego może skorzystać wyłącznie osoba mająca status pracownika (E. Maniewska, Komentarz aktualizowany do art. 186, art. 1861, art. 1862, art. 1863, art. 1864, art. 1865, art. 1866, art. 1867 Kodeksu pracy, Lex). Urlop wychowawczy jest uprawnieniem ściśle związanym z pozostawaniem w stosunku pracy. Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się także do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 1865 kp). Nie można zatem zgodzić się z twierdzeniem, że pozostawanie na urlopie wychowawczym i związany z tym faktyczny brak wykonywania pracy i otrzymywania wynagrodzenia, stanowi rezygnację z zatrudnienia".

Naczelny Sąd Administracyjny w omawianym wyroku uznał za słuszne stanowisko, że rezygnacja z zatrudnienia, o której mowa w art. 17 ust. 1 uśr, oznacza całkowitą rezygnację z zatrudnienia, tj. rozwiązanie stosunku pracy. Należy mieć na względzie, że rezygnacja z zatrudnienia i niepodejmowanie tego zatrudnienia następuje właśnie z uwagi na konieczność sprawowania opieki, która z założenia jest opieką stałą lub długotrwałą. Intencją ustawodawcy przy wprowadzeniu ww przepisu była pomoc osobom sprawującym długotrwałą opiekę nad osobami niepełnosprawnymi, które przez tę okoliczność znajdują się w życiowej sytuacji zmuszającej ich do rezygnacji z pracy zarobkowej, mimo istniejących na rynku pracy miejsc pracy i zdolności oraz gotowości do podjęcia zatrudnienia.

Skoro skarżąca korzystając z urlopu wychowawczego, w dalszym ciągu pozostaje w stosunku pracy, zatem organy administracji publicznej orzekające w niniejszej sprawie w sposób prawidłowy ustaliły, że skarżąca nie spełniła przesłanki rezygnacji z zatrudnienia niezbędnej do przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Co prawda Kolegium w decyzji z [...] maja 2014 r. jako podstawę prawną rozstrzygnięcia błędnie przywołało art. 17a ust. 1 pkt 1 uśr zamiast art. 17 ust. 1 pkt 1 uśr, jednak uchybienie to nie miało wpływu na wynik sprawy ponieważ z treści uzasadnienia decyzji jednoznacznie wynika, że organ ten zastosował właściwy przepis, prawidłowo cytując art. 17 ust. 1 pkt 1 uśr.

Na marginesie jedynie należy wskazać, że wyrok I SA/Wa 1683/10 Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, powołany przez skarżącą dotyczył innego stanu faktycznego - przebywania strony na urlopie bezpłatnym (którego to okresu nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze – art. 174 § 2 kp), nie zaś na urlopie wychowawczym.

Sąd I instancji ocenił wydane decyzje obu instancji za zgodne z prawem.

Skargę kasacyjną wywiodła A.S., reprezentowana przez r. pr. P. S., zaskarżając ów wyrok w całości, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego:

1. art. 3 pkt 22 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z "2015 r., poz. 114", dalej uśr) przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zdefiniowane w nim pojęcie "zatrudnienia" oznacza pozostawanie w stosunku pracy, bez względu na rzeczywiste świadczenie pracy i otrzymywanie wynagrodzenia, podczas gdy prawidłowa wykładnia, uwzględniająca reguły celowościowe i systemowe, winna prowadzić do wniosku, że tak zdefiniowane pojęcie "zatrudnienia" na gruncie ustawy o świadczeniach rodzinnych, nie obejmuje swym zakresem nie tylko osób, które nie mają zawartej lub rozwiązały umowę o pracę, lecz również osób korzystających z urlopu wychowawczego;

2. art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z "2015 r., poz. 114") przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że osoba korzystająca z urlopu wychowawczego nie spełnia przesłanki rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu art. 3 pkt 22 uśr, podczas gdy prawidłowo dokonana wykładnia winna prowadzić do wniosku, że osoba korzystająca z urlopu wychowawczego jest osobą, która zrezygnowała z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w rozumieniu art. 3 pkt 22 uśr, a tym samym przysługuje jej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 1 uśr.

Skarżąca kasacyjnie wniosła o: uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi na podstawie art. 188 ppsa, i uchylenie decyzji z [...] "czerwca" 2014 r. nr [...]; ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Szczecinie; zasądzenie na rzecz skarżącej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W świetle art. 183 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2016 r., poz. 718 ze zm.), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej i bierze z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania; bada przy tym wszystkie podniesione przez skarżącego zarzuty naruszenia prawa (uchwała pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 października 2009 r. sygn. akt I OPS 10/09, ONSAiWSA 2010 z. 1 poz. 1).

W sprawie nie zachodzą przesłanki nieważności postępowania.

Wobec braku zarzutu z drugiej podstawy kasacyjnej (art. 174 pkt 2 ppsa), stan faktyczny w sprawie, aprobowany przez Sąd I instancji, jest dla Naczelnego Sądu Administracyjnego wiążący.

Oba zarzuty naruszenia: art. 3 pkt 22 i art. 17 ust. 1 pkt 1 uśr postawione zostały niestarannie. Kontrola decyzji dokonywana jest w oparciu o stan prawny obowiązujący w dniu wydawania zaskarżonego aktu lub podjęcia czynności (art. 133 § 1 ppsa; J. P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LexisNexis 2012, s. 343-344, uw. 1). Autor skargi kasacyjnej jako wzorce kontroli wskazał precyzyjnie przywołane w zarzucie przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity Dz. U. "2015 r., poz. 114" - zatem w brzmieniu tekstu jednolitego, który wszedł w życie dnia 22 stycznia 2015 r.; s. 1-2 skargi kasacyjnej), gdy tymczasem należy wziąć pod uwagę tę ustawę w brzmieniu obowiązującym w dniu orzekania przez organ odwoławczy (Dz. U. z 2013 r., poz. 1456, zm. z 2013 r., poz. 1623 i 1650, z 2014 r., poz. 559 i 567, dalej uśr bądź ustawa o świadczeniach rodzinnych). Mimo tego uchybienia, zarzuty te nadawały się do rozpoznania (uchwała I OPS 10/09).

Mimo że w skardze kasacyjnej sformułowane zostały dwa odrębne zarzuty naruszenia prawa materialnego, to oba pozostają ze sobą w ścisłym związku merytorycznym, bowiem zwłaszcza z zarzutu umieszczonego w tiret drugim (s. 2 skargi kasacyjnej) wynika, że autor skargi kasacyjnej dopatruje się naruszenia normy prawnej, dekodowanej z obu przepisów, wskazanych w zarzucie drugim, z których art. 3 pkt 22 uśr przywołany został samoistnie w zarzucie pierwszym. Z tej przyczyny oba zarzuty należało rozpoznać łącznie.

Zarzuty naruszenia art. 3 pkt 22 i art. 17 ust. 1 pkt 1 uśr w postaci błędnej wykładni obu tych przepisów okazały się być zasadne.

Podstawą orzekania przez organy stosujące prawo nie jest przepis prawny, lecz norma prawna, w praktyce wywiedziona w drodze wykładni prawa z szeregu przepisów prawnych - w tym częstokroć także z różnych aktów prawnych, w tym o różnej randze. W punkcie V ppkcie 9 uzasadnienia wyroku z 10.12.2002 r., P 6/02, OTK-A 2002/7/91, Trybunał Konstytucyjny trafnie wskazał, że normę prawną rekonstruuje się zawsze z całokształtu obowiązujących przepisów prawnych. Wykładnią prawa jest operacja myślowa nie ograniczająca się do wykładni jednego bądź dwu przepisów (zwłaszcza ograniczona jedynie do wykładni językowej, zawartych w jednej ustawie), lecz operacja w toku której dokonuje się przekładu zbioru przepisów ogłoszonych w aktach prawodawczych na zbiór norm postępowania równoznaczny jako całość z danym zbiorem przepisów.

We współczesnej nauce i praktyce sądów, przeważa pogląd, zgodnie z którym wykładnię należy kontynuować przy wykorzystaniu wszystkich trzech grup dyrektyw interpretacyjnych, bez względu na stopień jasności rezultatu wykładni otrzymanego w wyniku zastosowania dyrektyw chronologicznie wcześniejszych (dyrektyw językowych, systemowych, funkcjonalnych; M. Peno, M. Zieliński, Koncepcja derywacyjna wykładni a wykładnia w orzecznictwie Izby Karnej i Izby Wojskowej Sądu Najwyższego, w: Zagadnienia prawa dowodowego, pod red. J. Godynia, M. Hudzika, L. K. Paprzyckiego, Warszawa 2011, s. 120). Jednakowe rezultaty interpretacji otrzymane wg tych trzech typów dyrektyw niebywale wzmacniają uzyskany rezultat wykładni i taka sytuacja winna być typowa w każdym przypadku poprawnie przeprowadzonej legislacji. Różnice rezultatów wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej wymagają podjęcia decyzji o pierwszeństwie któregoś z nich (M. Zieliński, Clara non sunt interpretanda – mity i rzeczywistość, ZNSA 2012/6/18-21; M. Zieliński, Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, LexisNexis 2012, s. 238-239, nb 432, 433, przypis 17, dalej M. Zieliński, Wykładnia).

W zaskarżonym wyroku Sąd I instancji nie ograniczył się jedynie do językowej wykładni art. 17 ust. 1 pkt 1 uśr, nie przedstawiając w istocie rezultatu wykładni językowej tego przepisu. Z wywodu zaprezentowanego w uzasadnieniu wyroku II SA/Sz 681/14 wnosić należy, że Sąd I instancji nie był usatysfakcjonowany rezultatem wykładni językowej i uznał, że zarówno art. 3 pkt 22, jak i art. 17 ust. 1 pkt 1 uśr nie pozwalają na przyjęcie, że ustawodawca wymaga dla uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego rozwiązania stosunku pracy lub stosunku prawnego, w ramach którego wnioskodawca wykonywał inną pracę zarobkową.

Trafnie zatem Sąd I instancji sięgnął także do wykładni systemowej, odwołując się do treści art. 3 pkt 22 uśr i uznając, że "rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, to rezygnacja z wykonywania pracy świadczonej w ramach stosunku pracy lub innych stosunków prawnych wymienionych w tym przepisie" (s. 5 akapit 5 uzasadnienia wyroku II SA/Sz 681/14). Następnie Wojewódzki Sąd szerzej zbadał regulację stosunku pracy, wskazując, że "przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 kp, który winien być zastosowany w brzmieniu Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm., ostatnia zm. z 2014 r., poz. 208). Sąd I instancji zbadał regulację prawa do urlopu wychowawczego (art. 186 § 1-3, art. 1865 kp), trafnie dochodząc do wniosku, że urlop wychowawczy może być udzielony jedynie osobie pozostającej w stosunku pracy, a z dniem rozwiązania stosunku pracy, prawo do urlopu wychowawczego ustaje. Sąd wskazał, że urlop wychowawczy jest szczególną formą urlopu bezpłatnego, podczas którego zachowane są wszelkie uprawnienia pracownicze, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Osoby przebywające na urlopach wychowawczych nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu, natomiast obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 6 ust. 1 pkt 19, art. 11 ust. 1 i 2, art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm., ostatnia zm. 2014 r., poz. 567). Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Osoby korzystające z urlopu wychowawczego, niepodlegające z innego tytułu obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, podlegają mu z tego tytułu (art. 66 ust. 1 pkt 32 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - Dz. U. z 2008 nr 164, poz. 1027 ze zm., ostatnia zm. 2014 r., poz. 567). Okres urlopu wychowawczego jest okresem nieskładkowym w rozumieniu art. 7 pkt 5 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., ostatnia zm. 2014 r., poz. 567). Gdy dochody rodziny są niskie, osobie korzystającej z urlopu wychowawczego przysługuje dodatek do dodatku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem (art. 10 uśr).

Mimo przywołania owych regulacji i szeregu komentarzy (s. 4-8 uzasadnienia wyroku II SA/Sz 681/14), Sąd I instancji w istocie nie przedstawił osiągniętego przez siebie rezultatu wykładni systemowej, ograniczając się wyłącznie do podzielenia w pełni stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyrażonego w wyroku z 8.5. 2013 r., I OSK 2250/12, Lex 1343873. Odnośnie stanowiska zaprezentowanego w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 4.11.2010 r., I SA/Wa 1683/10, Lex 750710, Sąd I instancji ograniczył się do uwagi, że wyrok ów dotyczył innego stanu faktycznego – przebywania strony na urlopie bezpłatnym. Tymczasem orzeczenie sądu stanowi w istocie przykład aktu subsumcji, który można podzielić bądź nie – mając na uwadze rezultat wykładni prawa, osiągnięty przez skład orzekający w danej sprawie.

Dokonując wykładni systemowej, Sąd I instancji pominął w szczególności to, że "W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem" (art. 1862 § 1 kp). "Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika (§ 1). Wniosek, o którym mowa w § 1, składa się na dwa tygodnie przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku (§ 2 art. 1867 kp). Jest zatem oczywiste, że sam fakt złożenia wniosku przez pracownika o udzielenie urlopu wychowawczego (art. 186 § 7 kp) nie wyklucza samo przez się wykonywania pracy przez pracownika, jeśli zdecyduje się na wykonywanie pracy. Trafnie skarżąca podnosi, że mając na uwadze treść oświadczenia woli złożonego przez siebie pracodawcy dla uzyskania urlopu wychowawczego w dodatkowym wymiarze (art. 186 § 3 kp), w istocie zrezygnowała z "wykonywania pracy na podstawie stosunku pracy" (verba legis – art. 3 pkt 22 in princ. uśr) i z wynagrodzenia, które stanowi istotny element stosunku pracy. Ustawodawca przewidział szczególną sytuację, w jakiej znalazła się skarżąca, bowiem "Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od urlopu, o którym mowa w § 2 ["Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 5 roku życia"], może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia" (art. 186 § 3 kp).

Za wynikiem wykładni, zgodnie z którą skorzystanie przez pracownika z urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, legitymującym się orzeczeniem o którym mowa w art. 17 ust. 1 in fine uśr, przemawia także wzgląd na racjonalność prawodawcy, który przewiduje "Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką, uprawnionemu do urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres: [...] 3) 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności" (art. 10 ust. 1 uśr). Prawodawca obejmuje zatem świadczeniami przewidzianymi w ustawie o świadczeniach rodzinnych osoby korzystające z urlopu wychowawczego. Brak jest normatywnych podstaw, by rodzic korzystający z urlopu wychowawczego, sprawujący rzeczywistą opiekę nad dzieckiem, legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji (verba legis - art. 17 ust. 1 in fine uśr), mógł korzystać z dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego (art. 10 ust. 1 uśr), a nie mógł korzystać ze świadczenia pielęgnacyjnego (art. 17 ust. 1 uśr).

Przeciwko takiej wykładni nie przemawia to, że wyrok I SA/Wa 1683/10 zapadł w sprawie, w której ubiegająca się o świadczenie pielęgnacyjne pozostawała w stosunku pracy, nie uzyskując wynagrodzenia, przebywając na trzyletnim urlopie bezpłatnym celem sprawowania opieki nad dzieckiem, zaliczonym do znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności z marca 2010 r. Nie jest bowiem istotne dla rezultatu wykładni prawa w zakresie normatywnym istotnym dla kontrolowanej sprawy to, czy okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 174 § 2 kp), czy też okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 1865 kp). Różnica ta jest nieistotna z punktu widzenia prawa skarżącej do świadczenia pielęgnacyjnego.

Istotne dla rezultatu wykładni jest natomiast to, że zarówno w przypadku korzystania z urlopu bezpłatnego, jak i urlopu wychowawczego, osoba uprawniona rezygnuje z wykonywania pracy świadczonej w ramach stosunku pracy (s. 5 akapit 5 uzasadnienia wyroku II SA/Sz 681/14) i nie otrzymuje wynagrodzenia. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego jednoznacznie wskazano, że zasadniczym celem świadczenia pielęgnacyjnego jest "częściowe pokrycie wydatków ponoszonych przez rodzinę w związku z koniecznością zapewnienia opieki i pielęgnacji niepełnosprawnemu dziecku lub niepełnosprawnej osobie dorosłej" (uzasadnienie rządowego projektu ustawy o świadczeniach, druk sejmowy nr 1555/IV kadencja). Podmiotem prawa do tego świadczenia jest osoba (zdolna do pracy), rezygnująca z zatrudnienia - w celu sprawowania osobistej opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny - której ma ono częściowo rekompensować utracony zarobek. Na kompensacyjną funkcję świadczenia pielęgnacyjnego wskazują także wypowiedzi przedstawicieli doktryny (A. Korcz-Maciejko, W. Maciejko, Świadczenia rodzinne. Komentarz, Warszawa 2009, s. 314; M. Wasilewska, Świadczenia rodzinne i fundusz alimentacyjny, Gdańsk 2009, s. 65; W. Kardasz, R. Krajewski, S. Szymański, Komentarz do ustawy o świadczeniach rodzinnych wraz ze zbiorem przepisów wykonawczych, Kutno 2006, s. 56) i orzecznictwo sądów administracyjnych (np. wyrok WSA w Poznaniu z 17.10.2007 r., IV SA/Po 399/07, Lex 982972; uchwała 7 sędziów NSA z 11.12.2012 r., I OPS 5/12, OSP 2014/3/27).

W podobnym tonie w odniesieniu do istoty świadczenia pielęgnacyjnego wypowiedział się także Trybunał Konstytucyjny, który stwierdził, że świadczenie pielęgnacyjne stanowi pomoc "ze strony państwa dla osoby zdolnej do pracy, lecz niezatrudnionej i niewykonującej innej pracy zarobkowej z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w sytuacji, gdy na osobie tej ciąży obowiązek alimentacyjny wobec dziecka" (wyrok z 18.7.2008 r., P 27/07, w którym podtrzymał linię orzeczniczą dotyczącą zasiłku stałego, będącego poprzednikiem świadczenia pielęgnacyjnego; także wyrok z 22.7.2008 r., P 41/07; cz. III pkt 5.2 uzasadnienia wyroku TK z 18.11.2014 r., SK 7/11, OTK-A 2014/10/112).

Za taką wykładnią art. 3 pkt 22 w zw. z art. 17 ust. 1 uśr przemawia także art. 71 ust. 1 i 2 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 1997/78/483, sprost. 2001/ 28/319, zm. 2006/200/1471, 2009/114/946), zgodnie z którym (w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia kontrolowanej sprawy) rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej,[...] mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych; matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i w doktrynie podkreśla się normatywne znaczenie art. 71 ust. 1 zd. 1 Konstytucji, bo naruszenie konstytucyjnego postanowienia określającego cele działalności organów władzy publicznej następuje m.in. wówczas, gdy ustawodawca niewłaściwie zinterpretował przepis konstytucji wyznaczający określony cel czy zadanie władzy publicznej, a w szczególności uchwalając ustawę, zastosował takie środki, które nie mogły doprowadzić do realizacji tego celu (odpowiednio - wyrok TK z 4.4.2001 r., K 11/00, OTK 2001/3/54 s. 358 i powołany tam pogląd J. Trzcińskiego). Art. 71 ust. 1 zd. 2 formułuje prawo podmiotowe, którego adresatem są władze publiczne - zarówno organy państwowe, jak i samorządowe (L. Garlicki w: Konstytucja RP. Komentarz, t. III Wyd. Sejm. 2003 uw. 5-7 do art. 71; wyrok TK z 10.7.2000 r., SK 21/99, OTK 2000/5/144; B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, C.H. Beck 2012, s. 423-425, nb 1, 2, 3; s. 151-152, nb 7).

Dla zrekonstruowania normy prawnej koniecznym jest sięgnięcie do zasad wykładni, zgodnie z którymi znaczenie przepisu zależy nie tylko od jego językowego sformułowania (kontekst językowy), ale także od treści innych przepisów (kontekst systemowy) oraz całego szeregu wyznaczników pozajęzykowych takich jak cele, funkcje regulacji prawnej i przekonania moralne (L. Morawski, Wykładnia w orzecznictwie sądów – komentarz, Toruń 2002 s. 77). W zespole założeń o racjonalności prawodawcy założenia o racjonalności aksjologicznej mają wagę najwyższą, co przejawia się w tym, że w razie konfliktu z innymi złożeniami o prawodawcy założenia aksjologiczne są zawsze preferowane. Akceptacja tej preferencji stanowi w szczególności podstawę do przełamania jednoznacznego rezultatu wykładni językowej. Zawsze chodzi o to, by wartości przypisywane prawodawcy były możliwie najbardziej powszechnie akceptowane społecznie (M. Zieliński, Wykładnia, s. 306-307, nb 554). W pierwszym rzędzie, spośród kilku możliwych znaczeń przepisu za pośrednictwem reguł wykładni, poszukiwany winien być zawsze taki sens normatywny, który pozwala na uzgodnienie przepisu z Konstytucją – zgodnie z domniemaniem zgodności normy ustawowej z Konstytucją (wyrok TK z 8.11.2000 r., SK 18/99, OTK 2000/7/1273).

Nie ulega wątpliwości, że rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo (art. 18 Konstytucji), podlegają szczególnej ochronie, przy czym matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa (art. 71 ust. 2 Konstytucji). Ustawodawca daje szereg dowodów, chroniąc macierzyństwo i rodzicielstwo – w sposób szczególny chroniąc trwałość stosunku pracy osoby korzystającej z urlopu wychowawczego ("Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika" – art. 1861 § 1 kp; "Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika" - art. 1868 § 1 kp).

Skoro ustawodawca przyznał dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego matce – w tym sprawującej opiekę nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności – nie dłużej niż przez okres 72 miesięcy (art. 10 ust. 1 pkt 3 uśr), to nie sposób przyjąć, by celem ustawodawcy było doprowadzenie do rozwiązania stosunku pracy przez matkę, ubiegającą się o świadczenie pielęgnacyjne, gdy nie wykonuje ona pracy na podstawie stosunku pracy (art. 3 pkt 22 uśr), korzystając z urlopu wychowawczego – w tym dodatkowego (do 3 lat, do ukończenia przez dziecko niepełnosprawne 18 roku życia – ponad okres 3 lat z § 2 - art. 186 § 3 kp). Rezultatem wykładni językowej, systemowej i celowościowej art. 3 pkt 22 w zw. z art. 17 ust. 1 uśr jest norma prawna, zgodnie z którą osoba spełniająca przesłanki pozytywne z art. 17 ust. 1 uśr, korzystająca z urlopu wychowawczego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem spełniającym przesłanki z art. 17 ust. 1 in fine uśr i nie uzyskująca wynagrodzenia, nie musi rozwiązywać stosunku pracy, by uzyskać prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.

Skoro zaskarżony wyrok, oddalający skargę, oparty był na błędnej wykładni art. 3 pkt 22 w zw. z art. 17 ust. 1 uśr, należało uchylić zaskarżony wyrok i skargę rozpoznać, uznając, że istota sprawy jest dostatecznie wyjaśniona (art. 188 ppsa). Zaskarżona decyzja została oparta na błędnej wykładni art. 3 pkt 22 w zw. z art. 17 ust. 1 uśr, podobnie jak decyzja I instancji, czego organ odwoławczy nie dostrzegł. Na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i art. 135 ppsa, należało zaskarżoną decyzję i decyzję ją poprzedzającą uchylić.

Rozpoznając sprawę ponownie, Prezydent [...] rozstrzygnie o wniosku skarżącej, kierując się oceną prawną wyrażoną w niniejszym wyroku (art. 153 ppsa), uwzględniwszy to, że opieka sprawowana przez skarżącą nad synem w ramach urlopu wychowawczego jest opieką długotrwałą – zwłaszcza w odniesieniu do wieku dziecka.

O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 203 pkt 1 ppsa.