Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Barbara Adamiak, Sędzia NSA Jerzy Bujko (spr.), Sędzia del. NSA Jacek Hyla, Protokolant Kamil Wertyński, po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2010r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. Sp. z o.o. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 lutego 2009r. sygn. akt II SA/Wa 1570/08 w sprawie ze skargi A. Sp. z o.o. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] września 2008r. nr [...] w przedmiocie udostępnienia danych osobowych oddala skargę kasacyjną

Wyrokiem z dnia 13 lutego 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę A. Spółki z o.o. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] września 2008 r. w przedmiocie udostępnienia danych osobowych.

Sąd pierwszej instancji przyjął następujący stan faktyczny:

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych decyzją z dnia [...] września 2008 r., wydaną między innymi na podstawie art. 12 pkt 2, art. 22, art. 18 ust.1 pkt 2 w związku z art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. ustawy o ochronie danych osobowych (Dz .U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.), utrzymał w mocy decyzję własną z dnia [...] czerwca 2008 r., nakazującą A. Spółce z o.o. udostępnienie K.W. danych osobowych A.R., M.J. oraz Z.Z., w zakresie miejsca ich zamieszkania.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że K.W. wystąpił o nakazanie spółce, wydawcy dziennika B., udostępnienia danych osobowych A.R., M.J. oraz Z.Z., w zakresie: daty urodzenia, imion rodziców i miejsca zamieszkania tych osób. W uzasadnieniu skarżący podniósł, że dane te są mu niezbędne do pozwania tych osób w postępowaniu cywilnym o naruszenie jego dóbr osobistych, do którego doszło poprzez opublikowanie w dzienniku B. w dniu [...] sierpnia 2007 r. artykułu pt. "[...] ". K.W. dwukrotnie, bezskutecznie wystąpował do spółki z wnioskiem o udostępnienie danych ww. osób. Zainteresowany złożył w Sądzie Okręgowym w Warszawie pozew przeciwko osobom odpowiedzialnym za naruszenie jego dóbr osobistych (sprawa o sygn. akt [...]). Sąd wezwał go do wskazania adresów zamieszkania wszystkich pozwanych. Wówczas nie mając sposobu ustalenia adresów A.R., M.J. oraz Z.Z., złożył wniosek o ustanowienie dla nieznanych z miejsca pobytu pozwanych kuratora, jednakże Sąd wezwał go do uzupełnienia tego wniosku o podanie dat urodzenia pozwanych, imion ich rodziców oraz miejsc stałego ostatniego miejsca zamieszkania. Wobec nieuzupełnienia braków Sąd postanowieniem wniosek oddalił. Z kolei następnym postanowieniem Sąd oddalił ponowny wniosek K.W. w tym przedmiocie, zaś w dniu 3 kwietnia 2008 r. zarządził zwrot pozwu.

W piśmie z dnia 18 kwietnia 2008 r., skierowanym do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, K.W. podtrzymał swój wniosek o udostępnienie danych osobowych wymienionych wyżej dziennikarzy i poinformował, iż ze względu na zarządzenie o zwrocie pozwu żądane dane osobowe są niezbędne do prawidłowego wytoczenia powództwa o ochronę dóbr osobistych.

Organ ustalił, że spółka odmówiła udostępnienia zainteresowanemu wnioskowanych danych z uwagi na tajemnicę dziennikarską wynikającą z art. 15 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 ze zm.). Nadto Spółka twierdziła, iż brak adresów zamieszkania dziennikarzy nie pozbawia zainteresowanego jego praw przed sądem z uwagi na możliwość tzw. doręczenia zastępczego (w miejscu pracy pozwanego) wynikającą z art. 135 K.p.c.

Decyzją z dnia [...] czerwca 2008 r. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych nakazał spółce udostępnienie K.W. adresów zamieszkania A.R., M. J. oraz Z.Z. - dziennikarzy Gazety B., a w pozostałym zakresie odmówił uwzględnienia wniosku zainteresowanego.

Spółka wniosła o ponowne rozpatrzenie sprawy w wyniku czego Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych decyzją z dnia [...] września 2008 r. utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że Spółka A. jest administratorem danych osobowych A.R., M.J. oraz Z.Z. - dziennikarzy gazety B., bowiem decyduje o celach i środkach przetwarzania tych danych (art. 7 pkt 5 ustawy). Żądanie K.W. o udostępnienie danych osobowych wspomnianych dziennikarzy wypełnia dyspozycję art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, gdyż zainteresowany wiarygodnie uzasadnił potrzebę pozyskania ich adresów zamieszkania, wskazując, że są mu one niezbędne do prawidłowego wytoczenia powództwa przeciwko ww. osobom o ochronie dóbr osobistych. Powyższe ustalenie wynika zarówno z treści pism zainteresowanego jak i z przedstawionych dokumentów z postępowania przed Okręgowym Sądem w Warszawie w sprawie o sygn. akt [...]. Jednakże do wytoczenia powództwa o ochronę dóbr osobistych nie są konieczne dane pozwanych dotyczące dat urodzenia oraz imion ich rodziców, stąd też, w ocenie Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, wniosek zainteresowanego w tym zakresie nie zasługiwał na uwzględnienie.

Organ podkreślił, że zgodnie z orzecznictwem, w sprawie o ochronę dóbr osobistych stosownie do art. 31 pkt 2 i 39 ust. 1 prawa prasowego, żądanie pozwu musi być skierowane przeciwko konkretnej osobie oznaczonej z imienia i nazwiska ze wskazaniem miejsca jej zamieszkania, a nie siedziby redakcji.

Organ stwierdził, iż tajemnica dziennikarska nie obejmuje swym zakresem samego dziennikarza, lecz osobę, która przekazuje dziennikarzowi pewne informacje, podlegające następnie publikacji. Tym samym jest oczywistym, iż udostępnienie danych osobowych dziennikarza nie może naruszać przepisu art. 15 ust. 2 Prawa prasowego.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego spółka wskazała na naruszenie przez organ zasad "tajemnicy dziennikarskiej", twierdząc, że art. 15 Prawa prasowego przyznaje dziennikarzowi prawo do nieujawniania swoich danych osobowych i bez zgody danego dziennikarza. Ani też redaktor naczelny periodyku, ani żaden z zatrudnionych innych dziennikarzy oraz pracowników redakcji nie może ujawnić danych osobowych tego dziennikarza, zwłaszcza gdy posługuje się on pseudonimem. Jeżeli dana publikacja narusza czyjeś dobra osobiste, odpowiedzialność cywilną ponosi, zgodnie z treścią art. 38 ust. 1 Prawa prasowego, redaktor naczelny, natomiast posługujący się pseudonimem autor artykułu nie może zostać ujawniony.

Spółka wskazała na powszechną praktykę, zgodnie z którą sądy w procesach przeciwko dziennikarzom przyjmują pozwy ze wskazanym adresem wyłącznie miejsca pracy dziennikarza (redakcji). K.W. dysponował adresem redakcji i dlatego mógł z takiej możliwości skorzystać. W ocenie skarżącej spółki niesłusznie ponosi ona konsekwencje nieprawidłowego rozstrzygnięcia problemu doręczenia pozwu dziennikarzowi.

Oddalając skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wskazał, że za uzasadnione żądanie udostępnienia danych osobowych uznaje się ich uzyskanie w celu dochodzenia swoich praw przed sądem czy wykonywania orzeczeń np. prowadzenia postępowania egzekucyjnego, gdy dane te dotyczą pozwanego lub dłużnika.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, w niniejszej sprawie zagadnienie uzasadnionego interesu wnioskodawcy do żądania ujawnienia danych osobowych w zakresie miejsca zamieszkania dziennikarzy, których zamierza pozwać do sądu z powództwa o ochronę dóbr osobistych, jest oczywiste i zostało prawidłowo wykazane przez samego zainteresowanego i Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd wskazał, że przepis art. 15 Prawa prasowego reguluje trzy różne sytuacje. Po pierwsze, prawo autora materiału prasowego do zachowania w tajemnicy swojego nazwiska. Po drugie, określa zakres podmiotowy i przedmiotowy tajemnicy dziennikarskiej, wskazując, na to, że dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych. Po trzecie: wskazano w treści tego przepisu, że dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich. W zakresie dwóch ostatnich sytuacji instytucja tajemnicy dziennikarskiej jest uregulowana podobnie jak instytucja tajemnicy autorskiej (art. 84 Prawa autorskiego) sprowadzając się w istocie do zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w danym utworze (publikacji) oraz nieujawniania związanych z tym dokumentów czy osób.

Analiza przepisu art. 15 ust. 1 Prawa prasowego prowadzi do wniosku, że przepis ten wyłącza obowiązek ujawnienia danych osobowych dziennikarza - autora artykułu prasowego, gdy zastrzegł on anonimowość swojego nazwiska. W takiej sytuacji administrator danych powinien kategorycznie odmówić ujawnienia danych osobowych takiego dziennikarza, wskazując, iż posługiwał się on pseudonimem. Odmowa taka będzie mieściła się w ramach art. 29 ust. 2 i 3 w związku z art. 5 ustawy o ochronie danych osobowych, albowiem art. 15 ust. 1 Prawa prasowego przyznaje dziennikarzowi prawo do anonimowości, zaś ustawa o ochronie danych osobowych nie może pozostawać w sprzeczności z innymi ustawami. Pozostałe regulacje tajemnicy dziennikarskiej zawarte w przepisie art. 15 Prawa prasowego dotyczą ochrony innych osób, a nie dziennikarza. Zatem dziennikarz, autor artykułu prasowego, ujawniający swoje imię i nazwisko, odpowiada wobec osób trzecich za naruszenie ich dóbr osobistych solidarnie z redaktorem naczelnym periodyku publikującego dany artykuł. Zasada powyższa wynika z treści art. 38 ust. 1 Prawa prasowego i nie wyłącza ona odpowiedzialności wydawcy tytułu prasowego.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, twierdzenie że samo ujawnienie imion i nazwisk autorów publikacji nie jest jednoznaczne z identyfikacją autora, jest błędne. Takie określenie autora jest w zupełności wystarczające dla przypisania danego utworu jego twórcy w odczuciu czytelników, chyba że podane imię i nazwisko jest pseudonimem.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, dokonując subsumcji art. 15 Prawa prasowego z powyżej ustalonym stanem faktycznym, stwierdzić należy, iż Główny Inspektor Danych Osobowych prawidłowo ocenił zarówno stan faktyczny i prawny sprawy, stwierdzając brak rzeczywistego związku, w tej konkretnej sprawie, pomiędzy regulacją zawartą w art. 15 Prawa prasowego a treścią art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych. Wyżej przytoczone okoliczności faktyczne wskazują na brak w niniejszej sprawie zbiegu art. 15 Prawa prasowego z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych, o której stanowi art. 5 ustawy. Dodać do tej argumentacji należy, iż zgodnie z treścią art. 38 ust. 1 Prawa prasowego, odpowiedzialność dziennikarza sygnującego imieniem i nazwiskiem artykuł prasowy jest solidarna wraz z redaktorem naczelnym publikatora, w którym artykuł ten zamieszczono. W niniejszym stanie faktycznym ujawnienie miejsca zamieszkania takiego dziennikarza, dla potrzeb postępowania o ochronę dóbr osobistych, wynikać będzie wprost z zasady odpowiedzialności solidarnej wskazanej w powyższym przepisie.

W ocenie Sądu pierwszej instancji autor skargi myli zasady tajemnicy dziennikarskiej wobec osób ujawniających dziennikarzowi określone informacje z ochroną samego dziennikarza, która, jak wyżej wspomniano, uzależniona od sposobu sygnowania publikacji.

Sąd pierwszej instancji wyjaśnił ponadto, że pismo procesowe w sprawie cywilnej winno spełniać warunki określone w art. 187 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać: dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna; przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu. Natomiast, w myśl art. 126 § 1 pkt 1 K.p.c., każde pismo procesowe powinno zawierać m.in. oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników. Z powyższego wynika, że niezbędnym elementem pozwu o naruszenie dóbr osobistych jest oznaczenie w nim osoby, przeciwko której żądanie określone w pozwie jest skierowane (tj. przyszłej strony procesowej w sporze z tytułu naruszenia dóbr osobistych) w zakresie jej adresu zamieszkania. Dlatego też wnioskodawca, chcąc pozwać w sprawie o ochronę dóbr osobistych, obok wydawcy i redaktora naczelnego czasopisma także i autorów artykułu prasowego, musi znać nie tylko ich imiona i nazwiska, ale również i miejsca ich zamieszkania.

Skarżąca spółka podniosła, że zainteresowany mógł wskazać adres redakcji jako adres, pod którym można doręczyć pozew trzem pozwanym przez niego dziennikarzom, co wyłączałoby potrzebę uzyskiwania dla potrzeb postępowania cywilnego miejsc zamieszkania tych dziennikarzy, wskazując na taką praktykę postępowania w tego typu sprawach. W ocenie Sądu, takie rozumowanie nie jest zasadne. Po pierwsze, pozostaje ono w sprzeczności z wyżej przytoczonymi przepisami procedury cywilnej, a także narusza zasady solidarnej odpowiedzialności autora artykułu prasowego i redaktora naczelnego, wynikającej z treści art. 38 ust. 1 Prawa prasowego. Po drugie, umożliwia uniknięcie wdania się w spór przez takiego dziennikarza, który zaprzestanie współpracy z daną redakcją. Po trzecie, w przypadku uzyskania przez zainteresowanego korzystnego dla niego orzeczenia może uniemożliwić jego wykonanie, albowiem miejsce zamieszkania pozwanego (dłużnika) w przypadku uwzględnienia powództwa będzie niezbędne do ewentualnego prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła skarżąca spółka. Zarzuciła naruszenie prawa materialnego:

1. Art. 5 u.o.d.o. w związku z art. 15 ust. 2 pkt. 1 oraz ust. 3 Prawa prasowego przez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające przyjęciu, że "Pozostałe regulacje tajemnicy dziennikarskiej zawarte w przepisie art. 15 Prawa prasowego dotyczą ochrony innych osób, a nie dziennikarza. Twierdzenie Spółki A., iż sam ujawnienie imion i nazwisk autorów publikacji nie jest jednoznaczne z identyfikacją autora, jest błędne. Autor skargi myli zasady tajemnic, dziennikarskiej wobec osób ujawniających dziennikarzowi określone informacje z ochroną samego dziennikarza, która jak wyżej wspomniano, uzależniona jest od sposobu sygnowania publikacji", pomimo iż ochrona tajemnicy dziennikarskiej określona w art. 15 ust. 2 pkt. 1 oraz ust. 3 Prawa prasowego stanowi wyraźnie, że dziennikarz oraz inne osoby zatrudnione w redakcjach, wydawnictwach prasowych i prasowych jednostkach organizacyjnych mają obowiązek zachowania w tajemnicy m.in. danych umożliwiających identyfikację autora materiału, które to dane dotyczą nie tylko "innych osób", ale przede wszystkim dziennikarzy.

2. Art. 23 ust. 1 pkt. 5 uodo oraz art. 29 ust. 2 u.o.d.o. (w zw. z art. 27 § 2, art. 126 § 2 i 135 K.p.c.) przez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że podanie w pozwie, w przypadku trudności w ustaleniu adresu zamieszkania, adresu miejsca pracy pozwanych, nie jest wystarczające do prawidłowego wytoczenia powództwa.

Zarzucono także naruszenie przepisów postępowania - art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przez nieuwzględnienie skargi spółki, a tym samym zaakceptowanie wadliwości postępowania administracyjnego skutkującego nakazaniem spółce udostępnienia danych osobowych dziennikarzy.

Strona wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Zarzuty skargi kasacyjnej są nieuzasadnione, gdyż Wojewódzki Sąd Administracyjny dokonał prawidłowej wykładni oraz we właściwy sposób zastosował przepisy podane w podstawie tej skargi. Przepis art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.) stanowi, że dane osobowe, z wyłączeniem danych, o których mowa w art. 27 ust. 1, mogą być także udostępnione w celach innych niż włączenie do zbioru, innym osobom i podmiotom niż wymienmione w ust. 1, jeżeli w sposób wiarygodny uzasadnią potrzebę posiadania tych danych, a ich udostępnienie nie naruszy praw i wolności osób, których dane dotyczą. W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca K.W. wiarygodnie uzasadnił potrzebę posiadania adresów zamieszkania trzech dziennikarzy znanych mu z nazwisk, którzy są autorami materiału prasowego naruszającego – jego zdaniem – jego dobra osobiste. Naruszenie tych dóbr stanowiło przyczynę powództwa o ochronę dóbr osobistych wnioskodawcy, które jednak nie mogło być merytorycznie rozpoznane z powodu braku pozwu polegającego na niewskazaniu adresów pozwanych dziennikarzy. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszzawie trafnie stwierdził, że skoro pozew jest pierwszym pismem w sprawie, to zgodnie z przepisami art. 187 K.p.c. w zw. z art. 126 § 2 K.p.c. powinien wskazywać miejsce zamieszkania pozwanych osób fizycznych. Zasadę tę potwierdził, między innymi, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 10 października 1989 r. sygn. II CZ 167/89 stwierdzając, iż "w sprawie o ochronę dóbr osobistych żądanie pozwu musi być skierowane przeciwko konkretnej osobie oznaczonej z inmienia i nazwiska ze wskazaniem jej miejsca zamieszkania, a nie siedziby redakcji" (publ. LEX nr 8991). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie podał nadto w uzasadnieniu zaskarzonego wyroku przekonywujace, dodatkowe powody uzasadniające koniecznośc posiadania przez powoda adresów pozwanych dziennikarzy w sprawie o ochronę dóbr osobistych.

Wbrew stanowisku prezentowanemu w skardze kasacyjnej, ujawnieniu tych danych nie przeciwstawia się regulacja prawna zawarta w art. 15 ustawy o ochronie danych osobowych.

Wojewódzki Sąd Administracyhjny w Warszawie trafnie uznał, iż tylko w sytuacji określonej w ust. 1 tegoż artykułu autorowi materiału prasowego przysługuje prawo do zachowania aninimowości, w tym również obejmującej jego miejsce zamieszkania. Skoro jednak autor taki podpisał swój materiał prasowy nazwiskiem, oznacza to, że nie skorzystał on z prawa do anonimowości i w takiej sytuacji mozliwe jest też ujawnienie jego miejsca zamieszkania w warunkach okreslonych art. 29 ust. 2 u.o.s.o.

Nie przeciwstawiają się temu regulacje prawne zawarte w art. 15 ust. 2 i 3 prawa prasowego, które dotyczą obowiązku zachowania w tajemnicy przez dziennikarza danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału dostarczonego przez osobę trzecią. Wynika to z wyrażnego rozróżnienia w treści tych przepisów z jednej strony dziennikarza, który ma obowiązek zachowania tajemnicy dziennikarskiej, z drugiej zaś osób, których ta tajemnica dotyczy. Wobec więc nieudostepnienia K.W. adresów autorów dotyczącego go materiału prasowego, Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych miał podstawę (art. 12 pkt 2 i art. 18 ust. 1 pkt 2 u.o.d.o.) do nałożenia na skarżącą Spółkę obowiązku ujawnienia tych danych. Należy przy tym zauważyć, iż K. W. ma konstytucyjne prawo (art. 45 ust. 1 Konstytucji) do rozpoznania jego sprawy cywilnej przez niezależny, bezstronny i niezawisły Sąd i zatajenie adresów autorów materiału prasowego, służące niewątpliwie uniemożliwieniu wytoczenia przeciwko nim powództwa o ochronę dóbr osobistych, naruszyłoby to konstytucyjne prawo.

Dlatego Naczelny Sąd Administracyjny uznał wszystkie zarzuty skargi kasacyjnej za nieuzasadnione, co skutkowało oddaleniem tej skargi zgodnie z art. 184 P.p.s.a.