Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Niewyrażenie przez stronę postępowania ubiegającą się o świadczenie z pomocy społecznej zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez pracowników socjalnych w asyście funkcjonariusza Policji, jest równoznaczne z niewyrażeniem zgody na wywiad w ogóle.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Elżbieta Trykoszko (spr.), Sędziowie sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska, sędzia NSA Mieczysław Markowski, Protokolant st. sekretarz sądowy Sylwia Tokajuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 19 września 2017 r. sprawy ze skargi J. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] marca 2017 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku celowego oddala skargę

Skarga została wywiedziona na tle następujących okoliczności.

Decyzją z dnia [...] lutego 2017r. Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w W. po rozpoznaniu dwóch wniosków skarżącego J. G. z dnia [...].01.2017r. i [...].02.2017r. powołując się na przepisy ustawy o pomocy społecznej orzekł o odmowie przyznania zasiłku celowego na zaspokojenie potrzeb opisanych we wnioskach, konkretnie na dojazdy do lekarzy specjalistów, w tym do Poradni Chorób Zawodowych w B., na zakup okularów z przepisanej recepty, na zakup 4 ton węgla do ogrzania domu, na zakup benzyny oraz oleju do piły spalinowej, na zakup 2 koszul flanelowych roboczych i 2 par butów, konkretnie pary trzewików do pracy w gospodarstwie i pary gumiaków do pracy w polu i przy wyrzucaniu obornika, jak też dla używania w dni deszczowe i na podmokłe łąki.

Z uzasadnienia decyzji wynikało, iż zasadniczym powodem odmowy przyznania świadczeń był brak współdziałania skarżącego z pracownikami socjalnymi w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej i uniemożliwienie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, co zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej może stanowić podstawę odmowy przyznania świadczenia. Konkluzję organ poprzedził ustaleniami co do wielokrotnie podejmowanych prób skontaktowania się ze stroną w celu ustalenia terminu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Wskazał, że w dniach [...] i [...] lutego 2017r. pracownicy organu wielokrotnie bezskutecznie telefonowali do strony by ustalić dogodny dla niej termin wywiadu a w dniu [...] lutego 2017r. udali się w asyście policji do domu mieszkalnego skarżącego. Zastali zamkniętą bramę i dwa biegające na podwórzu luzem i ujadające psy. W skrzynce na listy postawiona została kartka z informacją o pilny kontakt z Ośrodkiem. Po powrocie do Ośrodka pracownicy nadal bezskutecznie usiłowali telefonicznie skontaktować się ze skarżącym. W dniu [...] lutego 2017r. Kierownik Ośrodka spotkawszy skarżącego w poczekalni przychodni zdrowia osobiście poinformował o potrzebie zgłoszenia się do Ośrodka dla ustalenia terminu przeprowadzenia wywiadu. Wnioskodawca mimo wizyty w Urzędzie Gminy, gdzie złożył wniosek w sprawie akcyzy na paliwo i udania się do pobliskiego gabinetu rehabilitacyjnego, do Ośrodka Pomocy Społecznej się nie zgłosił. Na wezwanie z dnia [...] lutego 2017r. wysłane listem poleconym, skarżący również nie wskazał konkretnego terminu dla przeprowadzenia wywiadu, natomiast stwierdził, że przebywa w domu z powodu choroby i można wówczas wywiad przeprowadzić. W piśmie skierowanym do strony z dnia [...] lutego 2017r. organ poinformował, że termin wywiadu środowiskowego został wyznaczony na [...] lutego 2017r. w godzinach od 11.00 do 13.00. Gdy pracownicy Ośrodka wraz z funkcjonariuszami Policji przybyli na wywiad, skarżący odmówił wpuszczenia policjantów do domu a pracownicy Ośrodka w obawie o własne bezpieczeństwo (na posesji przebywają dwa duże ujadające psy) odstąpili od wejścia na posesję bez asysty policjantów.

W odwołaniu od tej decyzji J. G. zarzucił decyzji niezgodność z ustawą o pomocy społecznej a uzasadnieniu kłamliwość. Wyjaśnił, że nie odbierał telefonów ponieważ zgubił aparat telefoniczny, który znalazł się na podwórzu po kilku dniach. W dniu [...] lutego 2017r. przed posesję przybyli tylko policjanci a nie było pracowników Ośrodka i nie zostawiono w jego skrzynce na listy żadnej informacji o potrzebie kontaktu z ośrodkiem. Zaprzeczył, że spotkany w przychodni zdrowia kierownik Ośrodka przekazał mu informacje o konieczności uzgodnienia terminu wywiadu. Zarzucił, że kierownictwo Ośrodka celowo nasyła na niego policję tj. po to, by w środowisku odbierano skarżącego jako przestępcę, złodzieja czy bandytę. Stwierdził, że jest przez pracowników Ośrodka pomawiany, poniżany i fałszowana jest dokumentacja, w tym usuwane załączniki odwołań. Wskazał, że w dniu [...] lutego 2017r. policyjny radiowóz zniszczył drogę dojazdową do bramy posesji a odmowa wpuszczenia policjanta, który z pracownikami Ośrodka chciał wejść do domu była następstwem nieokazania nakazu sądowego. Pracownicy Ośrodka nie chcieli przeprowadzić wywiadu.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. po rozpoznaniu powyższego odwołania decyzją z dnia [...] marca 2017r. orzekło o utrzymaniu w mocy decyzji organu I instancji. W uzasadnieniu decyzji odwoławczej Kolegium wskazało na cel pomocy społecznej i na uznaniowy charakter decyzji przyznającej świadczenia celowe. Stwierdziło również, iż u osób i rodzin korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej w celu ustalenia ich sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej tj. ustalenia wystąpienia przesłanek lub okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy, przeprowadza się wywiad środowiskowy. W oparciu o wywiad środowiskowy można również ustalić, czy w danej sprawie wystąpiła szczególna sytuacja uzasadniająca przyznanie pomocy a także, czy osoba ubiegająca się o świadczenia nie ma zaspokojonych zgłoszonych potrzeb bądź czy nie może tych potrzeb zaspokoić we własnym zakresie. Kolegium wskazało na uregulowanie art. 107 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej oraz na treść art. 107 ust. 3 "a" tejże ustawy, z której wynika, że przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego oraz świadczeniu pracy socjalnej w środowisku może uczestniczyć drugi pracownik socjalny oraz, iż rodzinny wywiad środowiskowy a także świadczenie pracy socjalnej w środowisku może się odbywać w asyście funkcjonariusza Policji. Kolegium przytoczyło też brzmienie art. 107 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, z którego wynika, że konsekwencją niewyrażenia zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego lub jego aktualizację, jest odmowa przyznania świadczenia, uchylenie decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymanie świadczeń z pomocy społecznej. Skoro zgromadzony materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje a treść odwołania to potwierdza, że J. G. odmówił przeprowadzenia u niego rodzinnego wywiadu środowiskowego w asyście Policji, pomimo, iż przepisy ustawy o pomocy społecznej na to pozwalają, odmowa przyznania wnioskowanej pomocy była zasadna.

W skardze wniesionej do sądu administracyjnego J. G. powtórzył argumentację odwołania. Nadto zarzucił decyzji Kolegium stronniczość, nierzetelność, niesłuszność i niekonstytucyjność. Stwierdził, że Kolegium celowo odrzuca dołączane do odwołania dokumenty w postaci zwolnień lekarskich i dokumentu informującego o padniętych zwierzętach. Zarzucił wydanie przez Kolegium decyzji z przekroczeniem terminu. Podkreślił, że nie odmówił przeprowadzenia wywiadu środowiskowego pracownikom socjalnym a jedynie nie pozwolił na wejście do domu policjantów, gdyż nie jest bandytą ani przestępcą. Stwierdził, że nie wyrazi zgody na wejście policjantów do domu, gdyż od czasu gdy to raz uczynił, jest przedstawiany jako osoba, u której każdy wywiad środowiskowy jest przeprowadzany przy asyście Policji. Nie zgadza się na kreowanie swojej osoby jak przestępcy i bandyty. Zarzucił kłamliwość notatek służbowych włączanych w akta sprawy,

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. w odpowiedzi na skargę wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje:

Skarga podlegała oddaleniu albowiem zaskarżona decyzja odpowiada prawu.

W sprawie jest bezspornym, że w postępowaniu administracyjnym z wniosków skarżącego złożonych [...].01.2017r. i [...].02.2017r. o przyznanie zasiłków celowych na zaspokojenie wymienionych we wnioskach potrzeb, nie doszło do przeprowadzenia przez pracownika socjalnego obligatoryjnego wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania skarżącego. Bezsporna jest również przyczyna nieprzeprowadzenia wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania strony tj. niewpuszczenie przez skarżącego do mieszkania pracowników socjalnych wraz z asystującymi funkcjonariuszami policji. Motywy braku wyrażenia zgody przez skarżącego na wejście do mieszkania funkcjonariuszy policji zostały przedstawione w skardze. Skarżący, jak stwierdził, nie pozwolił na wejście do domu policjantów, gdyż nie jest bandytą ani przestępcą.

Sąd podziela ocenę organów administracji obu instancji, że skarżący swoją postawą uniemożliwił przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Dodany do art. 107 ustawy o pomocy społecznej z mocą obowiązującą od 5.10.2015r., ustęp 3 "a" i 3 "b" stanowią, że przeprowadzaniu rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz świadczeniu pracy socjalnej w środowisku, może uczestniczyć drugi pracownik socjalny a także, iż rodzinny wywiad środowiskowy oraz świadczenie pracy socjalnej w środowisku, może odbywać się w asyście funkcjonariusza Policji (ust. 3 "a") oraz, że kierownik ośrodka pomocy społecznej, na wniosek pracownika socjalnego lub z własnej inicjatywy, może wystąpić do właściwego miejscowo komendanta Policji o asystę w trakcie przeprowadzania wywiadu środowiskowego lub świadczenia pracy socjalnej w środowisku a właściwy miejscowo komendant Policji jest obowiązany do zapewnienia pracownikowi socjalnemu asysty Policji przy przeprowadzaniu rodzinnego wywiadu środowiskowego lub świadczeniu pracy socjalnej w środowisku (ust. 3 "b"). Jak stanowi art.107 ust. 4 "a" ustawy o pomocy społecznej, niewyrażenie zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego przez osoby lub rodziny ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej lub na jego aktualizację, stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń z pomocy społecznej.

Z treści zacytowanych przepisów wynika uprawnienie kierownika ośrodka pomocy społecznej do wnioskowania o zapewnienie asysty funkcjonariuszy Policji przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego oraz obowiązek Policji zapewnienia takiej asysty. Uprawnienie kierownika ośrodka pomocy społecznej, w tekście przepisu nie zostało ograniczone żadnymi przesłankami. Z uzasadnienia projektu ustawy z dnia 5 sierpnia 2015r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015r., poz. 1310), na mocy której wprowadzono do ustawy o pomocy społecznej możliwość przeprowadzania rodzinnych wywiadów środowiskowych przy udziale dwóch pracowników socjalnych jak również w asyście funkcjonariuszy Policji, wynika, że celem regulacji była poprawa bezpieczeństwa pracowników socjalnych. Z uwagi na to, że w tekście ustawy, decyzja kierownika ośrodka pomocy społecznej w przedmiocie wystąpienia do komendanta Policji o wytypowanie asysty funkcjonariuszy Policji przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego, nie została obwarowana przesłankami, stwierdzić należy, iż dostrzeżenie w danej sprawie przez kierownika ośrodka pomocy społecznej potrzeby asysty Policji przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego i nałożony na Policję obowiązek uwzględnienia wniosku o zapewnienie asysty funkcjonariusza Policji przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego, oznacza, że wnioskujący o pomoc społeczną ma obowiązek znoszenia obecności policjanta przy czynności przeprowadzania wywiadu niezależnie od tego, jak osobiście odbiera obecność policjanta. Funkcjonariusz Policji wytypowany przez właściwego komendanta do asystowania przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego, ma obowiązek wypełnienia polecenia (rozkazu) gdyż jego "złamanie" będzie traktowane jako przewinienie służbowe. Niewyrażenie przez stronę postępowania ubiegającą się o świadczenie z pomocy społecznej zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez pracowników socjalnych w asyście funkcjonariusza Policji, jest równoznaczne z niewyrażeniem zgody na wywiad w ogóle.

Wywiad środowiskowy (jak i jego aktualizacja) jest szczególnym dowodem w sprawie osoby korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej, który niewątpliwie jest sporządzany we współdziałaniu z osobą zainteresowaną i ma charakter obligatoryjny. Waga tego dowodu wyraża się w treści art. 11 ust. 2 oraz 107 ust. 4 "a" ustawy o pomocy społecznej, które zawierają sankcję w postaci odmowy udzielenia pomocy lub uchylenia decyzji przyznającej pomoc w przypadku braku wyrażenia zgody na przeprowadzenie wywiadu (tak , między innymi, WSA w Gdańsku w tezie wyroku z 9 lutego 2017r. sygn. III SA/Gd 870/16 i NSA w tezie wyroku z 7 marca 2017r. sygn. I OSK 2454/16). Niemożność przeprowadzenia wywiadu środowiskowego uniemożliwia organowi dokonanie oceny rzeczywistej sytuacji majątkowej, rodzinnej i bytowej osoby ubiegającej się o świadczenie. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego wymaga współpracy beneficjenta pomocy społecznej z organem a odmowa tej współpracy z mocy ustawy o pomocy społecznej, jest traktowana jako naruszenie przez beneficjenta obowiązku współdziałania z organem pomocy społecznej w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji życiowej (vide: stanowisko NSA wyrażone w wyroku z 19 grudnia 2016r. sygn.. I OSK 2186/16, Lex nr 2205303)

Mając powyższe na uwadze Sąd nie dopatrzył się naruszenia prawa zaskarżoną decyzją a w konsekwencji skargę oddalił (art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi)