Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Wojciech Jakimowicz Sędziowie Sędzia NSA Elżbieta Kremer Sędzia del. WSA Mariusz Kotulski (spr.) po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Stowarzyszenia [...] z siedzibą w [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 20 grudnia 2017 r., sygn. akt II SAB/Sz 139/17 w sprawie ze skargi Stowarzyszenia [...] z siedzibą w [...] na bezczynność Prezesa Sądu Rejonowego [...] w [...] w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej I. uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania, II. zasądza od Prezesa Sądu Rejonowego [...] w [...] na rzecz Stowarzyszenia [...] z siedzibą w [...] 440 (czterysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. akt II SAB/Sz 139/17 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie oddalił skargę Stowarzyszenia [...] z siedzibą w [...] (zwanego dalej "Stowarzyszenie") na bezczynność Prezesa Sądu Rejonowego [...] w [...] w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej .

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji wskazał, że wnioskiem z dnia 24 sierpnia 2017 r. Stowarzyszenie zwróciło się do Prezesa Sądu Rejonowego [...] w [...] o przesłanie informacji o dyżurach sędziów w sprawach "aresztowych" od dnia 1 maja 2017 r. do dnia 23 sierpnia 2017 r., a nadto o skan postanowienia opisanego w artykule Gazety Wyborczej, do którego we wniosku został podany link. W dniu 5 września 2017 r. Stowarzyszenie wskazało, że wniosek dotyczył wszystkich postanowień wraz z uzasadnieniami wydanych 22 czerwca 2017 r. w sprawie prowadzonego śledztwa przez Prokuraturę Regionalną w Szczecinie w sprawie o sygn. RP I Ds. 78.2016.

Pismem z dnia 6 września 2017 r. Prezes Sądu Rejonowego [...] w [...] przesłał wnioskodawcy plan dyżurów aresztowych i w sprawach o przestępstwa rozpoznawane w postępowaniu przyspieszonym w Sądzie Rejonowym [...] w [...] w okresie od dnia 5 maja 2017 r. do 14 września 2017 r. Natomiast pismem z dnia 12 września 2017 r. Prezes Sądu poinformował wnioskodawcę, że wnioskowane przez Stowarzyszenie postanowienia zostały wydane przez sąd w toku niezakończonego postępowania przygotowawczego. Dostęp do dokumentów takiego postępowania regulowany jest natomiast przez przepisy Kodeksu postępowania karnego. Wobec tego ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2014r., poz.782 ze zm.) - zwana dalej "u.d.i.p.", nie może mieć zastosowania. Organ wskazał, że zasadnym będzie zwrócenie się do Prokuratora Regionalnego w Szczecinie o udostępnienie przedmiotowych postanowień.

W ocenie Sądu nie sposób stwierdzić, iż Prezes Sądu Rejonowego [...] w [...] naruszył przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej, gdyż naruszenie to mogłoby mieć miejsce jedynie w sytuacjach, gdy spełniony jest jej zakres podmiotowy i przedmiotowy, co w niniejszej sprawie nie zaszło.

Wskazano, że stosownie do art. 4 ust. 3 u.d.i.p. skarżony organ generalnie jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji mających charakter informacji publicznej. Jednakże, tak jak każdy podmiot zobowiązany, o którym mowa w art. 4 u,d.i.p., tak i Prezes Sądu Rejonowego [...] w [...] może udostępnić informację publiczną po pierwsze gdy jest w jej posiadaniu i po drugie gdy żądana informacja stanowi informację publiczną.

Stosownie zaś do art. 298 § 1 Kodeksu postępowania karnego, postępowanie przygotowawcze prowadzi lub nadzoruje prokurator, a w zakresie przewidzianym w ustawie prowadzi je Policja. W wypadkach przewidzianych w ustawie uprawnienia Policji przysługują innym organom. Określone w ustawie czynności w postępowaniu przygotowawczym przeprowadza sąd (§ 2 art. 298 K.p.k.). Ustawodawca wskazał więc, że prokurator jest podstawowym organem prowadzącym i nadzorującym postępowanie przygotowawcze. Wobec powyższego, Sąd Wojewódzki podzielił stanowisko Prezesa Sądu Rejonowego, że to prokurator dysponuje aktami postępowania przygotowawczego. Mimo, że postanowienie w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania, wydawane jest w postępowaniu przygotowawczym przez sąd rejonowy, to zaznaczyć należy, że tej czynności procesowej dokonuje sąd na wniosek prokuratora - art. 250 § 1 i 2 K.p.k.

Podkreślono, że żądanie udostępnienia przez prokuratora akt sprawy jako zbioru materiałów zakończonego postępowania przygotowawczego nie jest wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej, o którym mowa w art. 10 ust.1 u.d.i.p. (uchwała NSA z dnia 9 grudnia 2013 r. sygn. akt I OPS 7/13). Chociaż o tym czy w tej konkretnej sprawie, wniosek Stowarzyszenia z dnia 24 sierpnia 2017 r. stanowi wniosek o udostępnienie informacji publicznej i czy podlega ona udostępnieniu powinien zadecydować organ upoważniony tj. Prokurator.

Skoro w niniejszej sprawie Prezes Sądu Rejonowego [...] w [...] nie był właściwym adresatem wniosku skarżącego Stowarzyszenia, to tym samym nie sposób, zdaniem Sądu, skutecznie zarzucać temu organowi, że nie udostępniając żądanej informacji, pozostawał w bezczynności. W tym stanie rzeczy, wniosek strony skarżącej o wymierzenie organowi grzywny, uznano za pozbawiony podstaw prawnych.

Uznając zatem, że skarga Stowarzyszenia nie zasługiwała na uwzględnienie, Sąd Wojewódzki, na mocy art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. 1369 ze zm.) – zwanej dalej "P.p.s.a.", oddalił ją.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosło Stowarzyszenie [...] z siedzibą w [...]. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono na podstawie art.174 pkt 1 i 2 P.p.s.a. naruszenie:

1. przepisów postępowania, których uchybienie miało istotny wpływ na wynika sprawy:

- art. 141 § 4 P.p.s.a. poprzez brak wskazania podstawy prawnej i uzasadnienia

rozstrzygnięcia w zakresie jakim WSA uznał, że wniosek dotyczył akt postępowania,

a nie konkretnego dokumentu z tych akt, co doprowadziło do wydania wyroku w

oparciu o błędne ustalenie przedmiotu wniosku, a tym samym miało wpływ na wynik

sprawy,

- art. 141 § 4 P.p.s.a. poprzez brak wskazania podstawy prawnej i uzasadnienia dla

uznania, że Prezes Sądu nie był zobowiązany przedmiotowo do wykonania wniosku, co miało wpływ na wynik sprawy,

- art. 141 § 4 P.p.s.a. w zw. z art. 4 ust. 3 ustawy o dostępie do informacji publicznej

(dalej "u.d.i.p.) poprzez brak uzasadnienia dla nie zastosowania w przedmiotowej

sprawie art. 4 ust. 3 u.d.i.p., czyli obowiązku udostępniania informacji (wykonania

wniosku) przez podmiot posiadający informację, co miało wpływ na wynik sprawy;

2. przepisów prawa materialnego:

- art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP poprzez błędną wykładnię prowadzącą do odkodowania normy zgodnie, z którą można wyłączyć z zakresu prawa do informacji postanowienie wydane przez Sąd,

- art. 1 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 3 poprzez błędną wykładnię, a co za tym idzie błędne zastosowanie, prowadzące do uznania, że Prezes Sądu będący w posiadaniu

postanowień wydanych przez ten sąd nie musi wykonać wniosku o udostępnienie tych postanowień, ponieważ w prokuraturze toczy się postępowania przygotowawcze,

- art. 4 ust. 3 u.d.i.p. poprzez błędne zastosowanie polegające na uznaniu, iż w przypadku w jakim wniosek dotyczy informacji z postępowania przygotowawczego władnym do udostępniania informacji jest prokurator, mimo, że np. postanowienie posiada również sąd.

Strona skarżąca kasacyjnie wniosła o zmianę lub ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że Przewodniczący Wydziału III w Izbie Ogólnoadministracyjnej Naczelnego Sądu Administracyjnego, powołując się na art. 15 zzs⁴ ust. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2020, poz. 374 ze zm., dalej: uCOVID-19), zarządzeniem z 15 stycznia 2021 r. skierował sprawę na posiedzenie niejawne, z uwagi na to, że przeprowadzenie wymaganej przez ustawę rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w niej uczestniczących i nie można jej przeprowadzić na odległość z jednoczesnym przekazem obrazu i dźwięku. W związku z tym, strony postępowania zawiadomiono o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne celem rozpoznania skargi kasacyjnej. Ponadto pouczono strony, że mają prawo w terminie 7 dni od daty otrzymania zawiadomienia do pisemnego dodatkowego przedstawienia swojego stanowiska w sprawie w granicach zarzutów złożonej skargi kasacyjnej.

Zgodnie z art. 183 § 1 P.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny przy rozpatrywaniu sprawy na skutek wniesienia skargi kasacyjnej związany jest granicami tej skargi, a z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania w wypadkach określonych w § 2, z których żaden w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi. Oznacza to, że przytoczone w skardze kasacyjnej przyczyny wadliwości prawnej zaskarżonego orzeczenia determinują zakres kontroli dokonywanej przez Naczelny Sąd Administracyjny. Sąd ten, w odróżnieniu od wojewódzkiego sądu administracyjnego, nie bada całokształtu sprawy, lecz tylko weryfikuje zasadność zarzutów postawionych w skardze kasacyjnej.

Podstawy, na których można oprzeć skargę kasacyjną zostały określone w art.174 P.p.s.a. Przepis art. 174 pkt 1 P.p.s.a. przewiduje dwie postacie naruszenia prawa materialnego, a mianowicie błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Przez błędną wykładnię należy rozumieć niewłaściwe zrekonstruowanie treści normy prawnej wynikającej z konkretnego przepisu, natomiast przez niewłaściwe zastosowanie, dokonanie wadliwej subsumcji przepisu do ustalonego stanu faktycznego. Również druga podstawa kasacyjna wymieniona w art. 174 pkt 2 P.p.s.a. – naruszenie przepisów postępowania – może przejawiać się w tych samych postaciach, co naruszenie prawa materialnego, przy czym w wypadku oparcia skargi kasacyjnej na tej podstawie skarżący powinien nadto wykazać istotny wpływ wytkniętego uchybienia na wynik sprawy. Jednocześnie podkreślić należy, że w sytuacji, gdy strona wnosząca skargę kasacyjną zarzuca wyrokowi Sądu I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego, jak i naruszenie przepisów postępowania, w pierwszej kolejności trzeba odnieść się do zarzutu naruszenia przepisów postępowania, bowiem dopiero wówczas, gdy zostanie przesądzone, że stan faktyczny przyjęty przez Sąd I instancji za podstawę orzekania jest prawidłowy albo nie został dostatecznie podważony, można przejść do oceny zasadności zarzutów prawa materialnego.

W niniejszej sprawie strona skarżąca oparła skargę kasacyjną na obu przesłankach: naruszenia przepisów prawa materialnego oraz przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 pkt 1 i 2 P.p.s.a.).

Uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie można zarzucić, że nie realizuje ono niezbędnych elementów uzasadnienia określonych w art. 141 § 4 P.p.s.a., a których zamieszczenie pozwala odtworzyć sposób rozumowania Sądu. Sporządzenie uzasadnienia jest czynnością następczą w stosunku do podjętego rozstrzygnięcia, stąd też tylko w nielicznych sytuacjach naruszenie tej normy prawnej może stanowić skuteczną podstawę skargi kasacyjnej. Pamiętać bowiem należy, że usprawiedliwiony będzie zarzut naruszenia art. 141 § 4 P.p.s.a tylko wówczas, gdy pomiędzy tym uchybieniem a wynikiem postępowania sądowoadministracyjnego będzie istniał potencjalny związek przyczynowy. Do sytuacji, w której wadliwość uzasadnienia wyroku może stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej, należy zaliczyć tę, gdy to uzasadnienie nie pozwala na kontrolę kasacyjną orzeczenia. Dzieje się tak wówczas, gdy nie ma możliwości jednoznacznej rekonstrukcji podstawy rozstrzygnięcia (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 lutego 2009 r. I OSK 487/08). Co więcej Sąd ma obowiązek zwięzłego przedstawienia stanu sprawy, co obejmuje nie tylko przytoczenie ustaleń dokonanych przez organ administracji publicznej, ale także ich ocenę pod względem zgodności z prawem. Tymczasem te wszystkie elementy znajdują się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, a uzasadnienie części prawnej wyroku jest wystarczające dla uzyskania informacji o przesłankach rozstrzygnięcia. Fakt, że strona skarżąca kasacyjnie nie zgadza się z argumentacją Sądu I instancji zaprezentowaną w uzasadnieniu, nie została nią przekonana, a wręcz uważa ją za błędną nie oznacza eo ipso naruszenia art. 141 § 4 P.p.s.a.

Nie zasadny jest także zarzut naruszenia art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, gdyż Sąd I instancji nie stosował tych przepisów, a tym samym nie dokonywał ich wykładni. Co więcej z uzasadnienia wyroku Sąd I instancji nie wynika, aby Sąd odkodował te normy w ten sposób, że "można wyłączyć z zakresu prawa do informacji postanowienie wydane przez Sąd".

Natomiast jako zasadne ocenić należy zarzuty naruszenia art. 1 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 3 u.d.i.p. Po pierwsze Sąd I instancji w ogóle uchylił się od dokonania podstawowego ustalenia w przedmiotowej sprawie, tj. stwierdzenia czy wniosek Stowarzyszenia z dnia 24 sierpnia 2017 r. w zakresie żądania udostępnienia postanowień "aresztowych" wraz z uzasadnieniami stanowi informację publiczną. WSA w Szczecinie ograniczył się do stwierdzenia, że o tym czy ten wniosek dotyczy informacji publicznej "i czy podlega ona udostepnieniu winien zadecydować organ upoważniony tj. Prokurator". Po drugie zgodnie z brzmieniem art. 4 ust. 3 u.d.i.p. obowiązane do udostępniania informacji publicznej są podmioty, o których mowa w ust. 1 i 2, będące w posiadaniu takich informacji. W tym zakresie Sąd I instancji nie stwierdził, że Prezes Sądu Rejonowego [...] w [...] nie posiada takiej informacji, a jedynie, że nie był on "właściwym adresatem wniosku skarżącego Stowarzyszenia o udostępnienie informacji zawartej we wniosku z dnia 24 sierpnia 2017 r." Również z akt sprawy nie wynika okoliczność, aby Prezes Sądu Rejonowego [...] w [...] nie był w posiadaniu żądanej informacji. W szczególności faktowi posiadania żądanych przez Stowarzyszenie postanowień Prezes Sądu Rejonowego [...] w [...] nie przeczy w piśmie z 27 października 2017 r.

W konsekwencji należało uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W tym stanie rzeczy na podstawie art.185 p.p.s.a. orzeczono jak w pkt l sentencji wyroku.

O kosztach orzeczono na podstawie art.203 pkt 1 p.p.s.a. w zw. z § 14 ust.1 pkt 1 lit. c i ust.1 pkt 2 lit. b rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz.U. tj. 2018, poz. 265). Na koszty postępowania kasacyjnego składają się: opłata za wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku – 100 zł., wpis od skargi kasacyjnej – 100 zł, koszty zastępstwa procesowego za II instancję – 240 zł. Łącznie stanowi to kwotę 440 zł (pkt II sentencji wyroku).