Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Ryszard Maliszewski Sędziowie sędzia WSA Wojciech Czajkowski (sprawozdawca) sędzia WSA Przemysław Krzykowski po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 18 czerwca 2018 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi K. S. na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej z dnia "[...]", nr "[...]" w przedmiocie skargi na czynność egzekucyjną 1.uchyla zaskarżone postanowienie 2.zasądza od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej na rzecz skarżącej kwotę 597 (słownie pięćset dziewięćdziesiąt siedem), tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Postanowieniem z dnia "[...]" r. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej po rozpatrzeniu zażalenia K. S., utrzymał w mocy postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia "[...]"r., którym na podstawie art. 54 § 5 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz. U. z 2017 r. poz. 1201 ze zm., dalej jako: "u.p.e.a.") oddalono skargę na czynność egzekucyjną zajęcia rachunku bankowego.

Z przedstawionych do kontroli Sądu akt administracyjnych sprawy wynika, że Naczelnik Urzędu Skarbowego prowadzi postępowanie egzekucyjne wobec majątku K.S, m.in. na podstawie tytułów wykonawczych z dnia "[...]"r. o numerach "[...]"wystawionych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego, obejmujących należności z tytułu podatku od towarów i usług za maj i czerwiec 2012 r. w kwocie 92.175,80 zł. Wszczęcie egzekucji administracyjnej nastąpiło w dniu 22 września 2016 r. W toku postępowania organ dokonał zawiadomieniem z 22 listopada 2016 r. zajęcia rachunku bankowego prowadzonego na rzecz zobowiązanej przez Bank S.A.. Zawiadomienie o zajęciu doręczono zobowiązanej 14 grudnia 2016 r., zaś Bankowi - 26 listopada 2016 r., po czym w dniu 15 grudnia 2016 r. Bank przekazał organowi egzekucyjnemu kwotę 1.006,92 zł.

Pismem z dnia 22 grudnia 2016 r. zatytułowanym "Zarzuty w przedmiocie prowadzenia egzekucji administracyjnej" zobowiązana podniosła, że przekazana przez Bank kwota 1.006,92 zł podlega wyłączeniu spod egzekucji na podstawie przepisu art. 10 § 4 u.p.e.a., jako świadczenie wychowawcze. Postanowieniem z dnia "[...]"Naczelnik Urzędu Skarbowego odmówił wszczęcia postępowania w sprawie zarzutów na prowadzone postępowanie egzekucyjne, z uwagi na uchybienie terminu do ich wniesienia. Rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy postanowieniem Dyrektora Izby Administracji Skarbowej z dnia "[...]"r.. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wyrokiem z dnia 13 czerwca 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 335/17, uchylił postanowienie organu odwoławczego uznając, iż przed wydaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania, organy powinny były ustalić prawidłowo treść żądania strony.

Wydanym w związku z powyższym wyrokiem WSA w Olsztynie postanowieniem z dnia "[...]"r. Naczelnik Urzędu Skarbowego oddalił skargę strony na czynność egzekucyjną. W uzasadnieniu stwierdził, iż wierzytelność z rachunku bankowego korzysta z samodzielnego, niezależnego od treści art. 10 § 4 u.p.e.a., przywileju egzekucyjnego uregulowanego w art. 54 i 54a ustawy z dnia 29 sierpnia1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 poz. 1876 ze zm.), za realizację którego odpowiedzialny jest bank i to właśnie bank powinien odmówić przekazania organowi egzekucyjnemu środków pieniężnych wolnych od zajęcia. W opinii organu egzekucyjnego, Bank, przekazując zwolnione z zajęcia środki pieniężne, naruszył umowę o prowadzeniu rachunku bankowego, dlatego skarżąca powinna dochodzić swoich praw od Banku na drodze cywilnej.

Utrzymując w mocy to postanowienie, Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w uzasadnieniu postanowienia z dnia "[...]"r. powołał treść art. 1a pkt 2 i pkt 12 lit. a), art. 7 § 1 i 2, art. 54 § 1 i 5 oraz art. 80 § 1 i 2 u.p.e.a.. Wskazał, że w ramach skargi na czynność egzekucyjną można podnosić jedynie okoliczności odnoszące się do formalnoprawnej prawidłowości postępowania organu egzekucyjnego, bądź egzekutora. W jego ocenie, dokonane zawiadomieniem z dnia 22 listopada 2016 r. zajęcie rachunku bankowego było prawidłowe. Zastosowanie tego środka egzekucyjnego nastąpiło zgodnie z treścią art. 80 § 1 u.p.e.a., poprzez przesłanie do banku zawiadomienia o zajęciu, o którym poinformowano zobowiązaną, przy czym zawiadomienie zostało sporządzone na druku zgodnym ze wzorem ustanowionym rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2016 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych w egzekucji należności pieniężnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1339).

W ocenie organu nadzoru, organ egzekucyjny nie był natomiast uprawniony do spełnienia żądania strony dotyczącego bezprawnego wyegzekwowania środków podlegających ustawowemu wyłączeniu z egzekucji na mocy art. 10 § 4 u.p.e.a.. W myśl tego przepisu, organ egzekucyjny nie może dokonać zajęcia wymienionych w jego treści świadczeń, jednak dotyczy to wyłącznie sytuacji zajęcia świadczenia bezpośrednio w instytucji zajmującej się jego wypłatą. Natomiast zwolnienie środków pieniężnych, pochodzących ze świadczeń, dodatków i zasiłków, które już wpłynęły na rachunek bankowy, zostało odrębnie uregulowane w innym przepisie, tj. w art. 54a ustawy – Prawo bankowe.

Zdaniem organu, umiejscowienie regulacji prawnej dotyczącej zwolnienia z egzekucji środków pieniężnych z tytułu świadczeń zgromadzonych na rachunku bankowym potwierdza stanowisko, iż adresatem normy z art. 54a ustawy – Prawo bankowe nie jest organ egzekucyjny, lecz bank. Zgodnie z treścią tego przepisu, środki pieniężne pochodzące m.in. ze świadczeń rodzinnych i opiekuńczych są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego. Przepis ten nakłada na bank obowiązek powiadomienia organu egzekucyjnego o niemożności przekazania części kwoty znajdującej się na rachunku bankowym pochodzącej ze świadczeń niepodlegających zajęciu. Jedynie bank ma świadomość i wiedzę na temat charakteru wpływających na rachunek środków pieniężnych i w związku z tym tylko bank ma możliwość ocenić, czy środki podlegają zwolnieniu z egzekucji. W niniejszej sprawie skoro organ egzekucyjny otrzymał od Banku środki pieniężne tytułem realizacji prawidłowego zajęcia rachunku bankowego, to nie istniała podstawa prawna, w oparciu o którą organ egzekucyjny miałby dokonać ich ewentualnego zwrotu na rzecz strony.

Dodatkowo organ wskazał, że w myśl przepisu art. 49 ust. 4 ustawy – Prawo bankowe, banki mogą prowadzić rachunki rodzinne przeznaczone wyłącznie dla osób fizycznych, którym przyznano niepodlegające egzekucji świadczenia. Założenie tego rodzaju rachunku bankowego nie jest co prawda obligatoryjne, jednak leży w interesie świadczeniobiorcy, gdyż wszelkie zgromadzone na takim rachunku kwoty pozostają zwolnione z zajęcia.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie strona, wnosząc o uchylenie postanowień organów obu instancji oraz uchylenie czynności egzekucyjnej, zarzuciła naruszenie:

1) art. 7, art. 8 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1257 ze zm.), dalej jako: "K.p.a.", w zw. z art. 18 u.p.e.a., poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji dążenie wyłącznie do formalnego załatwienia sprawy, nierozpoznanie jej istoty, w tym wniosku o zwrot świadczenia wychowawczego, a także prowadzenie postępowania w sposób niebudzący zaufania do władzy publicznej, naruszenie interesu skarżącej i spowodowanie po jej stronie szkody majątkowej,

2) art. 10 § 4 u.p.e.a., poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji zajęcie świadczenia wychowawczego pomimo ustawowego wyłączenia spod egzekucji oraz niedokonanie zwrotu nienależnie pobranych środków z tego tytułu.

W uzasadnieniu skarżąca podniosła, że stanowisko organów oparte zostało na błędnej wykładni przepisów, która doprowadziła do nierozpoznania istoty sprawy. Organy nie rozpoznały również wniosku o zwrot świadczenia wychowawczego. Nie uwzględniając interesów skarżącej i nie odnosząc się merytorycznie do podniesionych zarzutów, ograniczyły się jedynie do przerzucenia odpowiedzialności za niesłusznie dokonane zajęcie świadczenia wychowawczego na inny podmiot, tj. bank. Nie zweryfikowały podnoszonych przez stronę zarzutów, iż zajęcie rachunku bankowego objęło środki wyłączone spod egzekucji, nie zwróciły się chociażby do banku w celu wyjaśnienia zaistniałych okoliczności.

Zdaniem strony, w niniejszej sprawie pominięto całkowicie klauzulę interesu społecznego, która w postępowaniu egzekucyjnym jest dyrektywą kierowaną do organów wypełniających zadania w interesie publicznym. Przepis art. 10 § 4 u.p.e.a. ustanawia bezwzględne wyłączenia określonych świadczeń spod egzekucji. Oznacza to, że z mocy samej ustawy wymienione w tym przepisie świadczenia nie mogą być przedmiotem jakichkolwiek czynności egzekucyjnych. Zakaz ten jest niezależny od miejsca lub podmiotu, u którego świadczenia te się znajdują. Nie można bowiem uznać, że świadczenia, o których mowa w art. 10 § 4 u.p.e.a. tracą swój charakter bądź podlegają egzekucji z uwagi na miejsce ich gromadzenia lub przekazywania albo odbioru przez osobę uprawnioną. Przepis ten ma moc powszechnie obowiązującą i znajduje zastosowanie do wszystkich podmiotów mogących stosować zawartą w nim normę prawną. Wnosząc skargę na czynności egzekucyjne, strona powinna mieć nie iluzoryczną, lecz obiektywną i faktyczną możliwość zwrócenia organowi uwagi na nieprawidłowości oraz uzyskanie od organu rozstrzygnięcia skargi.

Strona podniosła, że działanie organu w niniejszej sprawie narusza jej interes i powoduje szkodę majątkową. Nie zgodziła się z twierdzeniem organu II instancji, iż nie istnieje podstawa prawna w oparciu o którą organ egzekucyjny miałby dokonać zwrotu środków, w sytuacji, gdy organ ma świadomość, iż środki pieniężne zostały pobrane niezgodnie z przepisami prawa. Organ nie uwzględnił, że wyegzekwowana kwota znajduje się w jego posiadaniu. Bank nie jest natomiast płatnikiem podatku, wobec czego skarżącej nie przysługuje roszczenie do banku o zwrot kwot przekazanych na podstawie tytułu egzekucyjnego, a jedynie ewentualne roszczenie o charakterze odszkodowawczym oparte na zasadach ogólnych.

Odpowiadając na skargę, organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie i podtrzymał dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

Zakres kontroli sprawowanej przez wojewódzkie sądy administracyjne określa ustawa z dnia 25 lipca 2002r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 1066 ze zm.), stanowiąc w art. 1 § 1 i § 2, że sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Kontrola ta obejmuje wszystkie kwestie związane z procesem stosowania prawa w postępowaniu administracyjnym, a więc to, czy organ dokonał prawidłowych ustaleń co do obowiązywania zastosowanej normy prawnej, czy normę tę właściwie zinterpretował i nie naruszył zasad uznawania określonych faktów za udowodnione.

Sąd uchyla zaskarżoną decyzję, postanowienie jeśli stwierdzi, że wydano je z naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy lub z naruszeniem prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy - art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (j.t. Dz. U. z 2017r. poz. 1369 ze zm.), zwanej dalej p.p.s.a..

Podkreślenia również wymaga, że skarga w niniejszej sprawie została rozpoznana przez Sąd na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym, stosownie do treści art. 119 pkt 3 p.p.s.a.. Przepis ten stanowi bowiem, że sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli przedmiotem skargi jest postanowienie wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy stronie zażalenie albo kończące postępowanie, a także postanowienie rozstrzygające sprawę co do istoty oraz postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie.

W związku z kontrolą zaskarżonego postanowienia, którym Dyrektor Izby Administracji Skarbowej utrzymał w mocy postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego, w przedmiocie skargi na czynność egzekucyjną, Sąd stwierdził, że organy naruszyły przepisy prawa, a zatem skarga zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie istotą sporu jest zasadność dokonanego przez organ egzekucyjny - Naczelnika Urzędu Skarbowego zajęcia kwoty 1.000 zł, co do której organ nie kwestionował, iż stanowi świadczenie wychowawcze, wypłacone na podstawie przepisów ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2016 r. poz. 195 ze zm.). Uznając, że brak jest podstaw do wyłączenia spod egzekucji tej kwoty, w wydanym w trybie art. 54 u.p.e.a. postanowieniu oddalającym skargę na czynności egzekucyjne, organ stwierdził, że w sytuacji, gdy Bank prowadzący rachunek Skarżącej nie dopełnił obowiązku wyłączenia od zajęcia środków pieniężnych pochodzących ze świadczenia wychowawczego, to pomimo, iż należność z tego tytułu wyłączona jest z egzekucji na podstawie art. 10 § 4 u.p.e.a., dokonane zajęcie z tego rachunku jest skuteczne. Nie jest bowiem rolą organu egzekucyjnego weryfikowanie źródeł pochodzenia podlegających zajęciu środków.

Z kolei zdaniem Skarżącej, organ egzekucyjny dopuścił się naruszenia prawa zajmując środki z tego tytułu przekazane na jej rachunek bankowy, skoro art. 10 § 4 u.p.e.a. wyraźnie stanowi, że świadczenie wychowawcze - obok pozostałych wymienionych w nim świadczeń - nie podlega egzekucji.

Na tle tej kwestii spornej podkreślenia na wstępie wymaga, że przepisy o ograniczeniach egzekucji mają charakter bezwzględnie obowiązujący, na co zresztą trafnie zwracał uwagę w dotychczasowym orzecznictwie Naczelny Sąd Administracyjny (p. wyroki NSA z dnia 19 października 2017r. o sygn. akt II GSK 156/16, z dnia 25 września 2015r. - II GSK 1657/14). W świetle treści art. 10 § 4 u.p.e.a. - wbrew twierdzeniom organu, taki charakter wyłączenia nie daje podstaw do stwierdzenia, że dotyczy ono wyłącznie sytuacji zajęcia świadczenia bezpośrednio w instytucji zajmującej się wypłatą świadczeń. To, że zwolnienie z egzekucji środków pochodzących ze świadczeń wychowawczych, które wpłynęły na rachunek bankowy, przewiduje również art. 54a Ustawy Prawo bankowe - co w ocenie organu rodzi po stronie banku obowiązek powiadomienia organu egzekucyjnego - nie uzasadnia stwierdzenia, że dokonane zajęcie tych środków jest prawnie skuteczne. Samo wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia na odpowiedzialność banku za dokonanie zajęcia, nie daje jeszcze podstawy do pominięcia przez organ egzekucyjny bezwzględnie obowiązującego wyłączenia spod egzekucji. Wprawdzie zakres tych wyłączeń należy traktować jako wyjątek od zasady prowadzenia egzekucji z przedmiotów należących do zobowiązanego, jednak w sytuacji skierowania egzekucji do przedmiotów, kwot pieniężnych oraz wierzytelności wskazanych w art. 8-10 u.p.e.a., zobowiązany może zakwestionować zgodność z prawem takiego postępowania organu egzekucyjnego i egzekutora, składając skargę na tę czynność na podstawie art. 54 § 1 u.p.e.a.

Podkreślić należy, iż wyłączenie świadczenia wychowawczego spod egzekucji administracyjnej przewidziane zostało nie tylko w art. 10 § 4 u.p.e.a., ale także w 54a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. W sprawie niniejszej nie ulega zaś wątpliwości, że środki przekazane przez bank w wyniku dokonanego przez organ egzekucyjny zajęcia zostały przekazane przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, na rachunek bankowy skarżącej, jako świadczenie wychowawcze. W świetle powołanych wyżej uregulowań, Sąd nie podziela argumentacji zaskarżonego postanowienia, że dokonując zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego wierzyciela nie będącego rachunkiem powierniczym, pozostaje poza kompetencją organu egzekucyjnego badanie pochodzenia tych środków, zaś to rolą banku jest poinformowanie organu dokonującego zajęcia o ich pochodzeniu. Podkreślić należy, że przekazanie świadczenia wychowawczego na zwykły rachunek bankowy pozostaje bez wpływu na źródło pochodzenia tych środków i ich tożsamość. Wobec charakteru określonych ww. przepisami wyłączeń, organ nie może zatem poprzestać na ogólnej wiedzy co do przedmiotu zajęcia w postaci środków pieniężnych z rachunku bankowego, lecz dokonując czynności egzekucyjnej wiedzę tę zweryfikować, z uwzględnieniem ważnego interesu zobowiązanego.

Organ odwoławczy w zaskarżonym postanowieniu wskazał, że przedmiotem zajęcia były wierzytelności pieniężne z rachunku bankowego, bez względu na źródło ich pochodzenia. Dalej wywodzi, mając pełną wiedzę, skąd pochodzą środki będące przedmiotem zajęcia, że jedynie bank ma wiedzę na temat charakteru wpływających na rachunek środków pieniężnych i w związku z tym wyłącznie bank ma możliwość dokonania oceny, czy środki podlegają wyłączeniu spod egzekucji administracyjnej.

Z powołanych wyżej względów Sąd nie podziela tego stanowiska. Mając na uwadze treść art. 10 § 4 u.p.e.a. i art. 54a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe i bezwzględnie obowiązujący charakter wyłączenia, rację ma strona skarżąca podnosząc, że egzekucja określonych w tytule wykonawczym należności w podatku VAT, ze środków znajdujących się na jej rachunku bankowym w Banku, a przekazanych tytułem świadczenia wychowawczego, jest niedopuszczalna.

Sąd podziela argumentację skargi, iż nie znajduje podstaw twierdzenie, że świadczenia wyłączone spod egzekucji administracyjnej na podstawie art. 10 § 4 u.p.e.a. tracą swój charakter z uwagi na sposób ich wypłaty. Skarga na czynność egzekucyjną powinna gwarantować stronie pełną i realną ochronę w razie wystąpienia nieprawidłowości w egzekucji administracyjnej, wobec czego organ nie może uchylać się od zapewnienia stronie możliwości dochodzenia swych praw w ramach tego środka, stwierdzając, że to wyłącznie bank ma świadomość pochodzenia wpływających na rachunek środków pieniężnych, a zatem to wyłącznie na nim spoczywa obowiązek oceny, czy środki pieniężne podlegają wyłączeniu spod egzekucji i związana z tym odpowiedzialność.

Podkreślenia w okolicznościach sprawy wymaga również, wobec odwołania się przez organ do treści art. 49 ust. 4 ustawy Prawo bankowe, iż przepisem tym ustawodawca określił dla przekazywanych z tytułu świadczeń wychowawczych środków, jedynie możliwość ulokowania ich na wyodrębnionym rachunku bankowym prowadzonym dla ich obsługi. Jeżeli zatem nie został ustanowiony obligatoryjny wymóg gromadzenia tych środków na odrębnych rachunku, argumentacja organu, że to w interesie strony leżało jego założenie, z przyczyn wyżej opisanych, pozostaje bez wpływu na ocenę zasadniczej w sprawie kwestii związanej z dopuszczalnością zajęcia tego rodzaju środków.

Jak słusznie podniesiono w skardze, organ egzekucyjny nie uwzględnił, że to w jego posiadaniu znajduje się aktualnie wyegzekwowana niezgodnie z przepisami u.p.e.a., kwota świadczenia wychowawczego, przy czym skarżącej nie przysługuje w stosunku do banku jakikolwiek środek ochrony przewidziany przez przepisy u.p.e.a., a jedynie roszczenie o charakterze odszkodowawczym oparte na zasadach ogólnych.

Przedstawioną wyżej ocenę prawną okoliczności sprawy organ podatkowy będzie zobowiązany uwzględnić w związku z jej ponownym rozpoznaniem.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. uchylił zaskarżone postanowienie. O obowiązku zwrotu przez organ na rzecz strony skarżącej kosztów postępowania sądowego Sąd orzekł na podstawie art. 200 i art. 205 § 1 p.p.s.a. na koszty te składają się kwoty:

- 100 zł uiszczonego wpisu sądowego;

- 480 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – którą określono na podstawie § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800)

- 17 zł uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.