Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Art. 54a) ustawy z dnia 29 sierpnia1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2016 r., poz. 1988- dalej: u.Pr.b.) jest adresowany nie tylko do banków, ale i do organów egzekucyjnych.

Na organie egzekucyjnym – zgodnie z art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. v) u.Pr.b. oraz art. 36 § 1 i § 1c) w związku z art. 67a § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2017 r., poz. 1201 ze zm. - dalej jako: u.p.e.a.) ciąży obowiązek wyjaśnienia, jeszcze przed zajęciem rachunku bankowego, czy na tym rachunku bankowym nie znajdują się środki niepodlegające egzekucji, o których mowa w art. 10 § 4 u.p.e.a.

Bezpodstawnie zajęte i przekazane przez bank na rachunek organu egzekucyjnego środki pieniężne niepodlegające egzekucji zgodnie z art. 10 § 4 u.p.e.a., podlegają zwrotowi na rachunek bankowy zobowiązanego, z którego zostały przekazane organowi egzekucyjnemu.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA: Jan Rudowski, Sędzia NSA Stefan Babiarz (sprawozdawca), Sędzia NSA Aleksandra Wrzesińska-Nowacka, po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2019 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Olsztynie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 18 czerwca 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 273/18 w sprawie ze skargi K. S. na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Olsztynie z dnia 5 marca 2018 r. nr [...] w przedmiocie skargi na czynność egzekucyjną 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Olsztynie na rzecz K. S. kwotę 240 (słownie: dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

1. Wyrokiem z dnia 18 czerwca 2018 r., I SA/Ol 273/18, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie uwzględnił skargę K. S. (zwanej dalej zobowiązaną) na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej

w Olsztynie z dnia 5 marca 2018 r. w przedmiocie skargi na czynność egzekucyjną.

2. Ze stanu sprawy przyjętego przez sąd I instancji wynika, że Naczelnik Urzędu Skarbowego prowadzi postępowanie egzekucyjne wobec majątku zobowiązanej m.in. na podstawie tytułów wykonawczych z dnia 8 września 2016 r. obejmujących należności z tytułu podatku od towarów i usług za maj i czerwiec 2012 r. w kwocie 92.175,80 zł. Wszczęcie egzekucji administracyjnej nastąpiło w dniu 22 września 2016 r. W toku postępowania organ dokonał, zawiadomieniem z dnia 22 listopada 2016 r., zajęcia rachunku bankowego prowadzonego na rzecz zobowiązanej. Zawiadomienie o zajęciu doręczono zobowiązanej w dniu 14 grudnia 2016 r., zaś Bankowi - 26 listopada 2016 r. W dniu 15 grudnia 2016 r. Bank przekazał organowi egzekucyjnemu kwotę 1.006,92 zł.

3. Zobowiązana podniosła, że przekazana przez Bank kwota 1.006,92 zł podlega wyłączeniu spod egzekucji na podstawie przepisu art. 10 § 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2017 r., poz. 1201 ze zm. - dalej jako: u.p.e.a.) jako świadczenie wychowawcze.

4. Postanowieniem z dnia 5 grudnia 2017 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego oddalił skargę zobowiązanej na czynność egzekucyjną. W uzasadnieniu stwierdził, że wierzytelność z rachunku bankowego korzysta z samodzielnego, niezależnego od treści art. 10 § 4 u.p.e.a., przywileju egzekucyjnego uregulowanego w art. 54 i 54a ustawy z dnia 29 sierpnia1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2016 r., poz. 1988 - dalej u.Pr.b.), za realizację którego odpowiedzialny jest bank i to właśnie bank powinien odmówić przekazania organowi egzekucyjnemu środków pieniężnych wolnych od zajęcia. W opinii organu egzekucyjnego, Bank, przekazując zwolnione

z zajęcia środki pieniężne, naruszył umowę o prowadzeniu rachunku bankowego, dlatego zobowiązana powinna dochodzić swoich praw od Banku na drodze cywilnej.

5. Postanowienia z dnia 5 marca 2018 r. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej

w Olsztynie utrzymał w mocy to postanowienie.

6. W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie strona, wnosząc o uchylenie postanowień organów obu instancji oraz uchylenie czynności egzekucyjnej, zarzuciła naruszenie m.in. art. 10 § 4 u.p.e.a., poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji zajęcie świadczenia wychowawczego pomimo ustawowego wyłączenia spod egzekucji oraz niedokonanie zwrotu nienależnie pobranych środków z tego tytułu.

Odpowiadając na skargę, organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

7. Sąd I instancji uwzględniając skargę wskazał, że istotą sporu jest zasadność dokonanego przez organ egzekucyjny zajęcia kwoty 1.006,92 zł, co do której organ nie kwestionował, iż stanowi świadczenie wychowawcze, wypłacone na podstawie przepisów ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2016 r. poz. 195 ze zm.). Uznając, że brak jest podstaw do wyłączenia spod egzekucji tej kwoty, w wydanym w trybie art. 54 u.p.e.a. postanowieniu oddalającym skargę na czynności egzekucyjne, organ stwierdził, że w sytuacji, gdy Bank prowadzący rachunek zobowiązanej nie dopełnił obowiązku wyłączenia od zajęcia środków pieniężnych pochodzących ze świadczenia wychowawczego, to pomimo, iż należność z tego tytułu wyłączona jest z egzekucji na podstawie art. 10 § 4 u.p.e.a., dokonane zajęcie z tego rachunku jest skuteczne. Nie jest bowiem rolą organu egzekucyjnego weryfikowanie źródeł pochodzenia podlegających zajęciu środków.

Z kolei zdaniem zobowiązanej organ egzekucyjny dopuścił się naruszenia prawa zajmując środki z tego tytułu przekazane na jej rachunek bankowy, skoro art. 10 § 4 u.p.e.a. wyraźnie stanowi, że świadczenie wychowawcze - obok pozostałych wymienionych w nim świadczeń - nie podlega egzekucji.

Sąd I instancji zaznaczył, że przepisy o ograniczeniach egzekucji mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Art. 10 § 4 u.p.e.a. nie dotyczy wyłącznie sytuacji zajęcia świadczenia bezpośrednio w instytucji zajmującej się wypłatą świadczeń. To, że zwolnienie z egzekucji środków pochodzących ze świadczeń wychowawczych, które wpłynęły na rachunek bankowy, przewiduje również art. 54a) u.Pr.b. - co w ocenie organu rodzi po stronie banku obowiązek powiadomienia organu egzekucyjnego - nie uzasadnia stwierdzenia, iż dokonane zajęcie tych środków jest prawnie skuteczne. Samo wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia na odpowiedzialność banku za dokonanie zajęcia nie daje jeszcze podstawy do pominięcia przez organ egzekucyjny bezwzględnie obowiązującego wyłączenia spod egzekucji. Wprawdzie zakres tych wyłączeń należy traktować jako wyjątek od zasady prowadzenia egzekucji z przedmiotów należących do zobowiązanego, jednak w sytuacji skierowania egzekucji do przedmiotów, kwot pieniężnych oraz wierzytelności wskazanych w art. 8-10 u.p.e.a., zobowiązany może zakwestionować zgodność z prawem takiego postępowania organu egzekucyjnego

i egzekutora, składając skargę na tę czynność na podstawie art. 54 § 1 u.p.e.a.

W sprawie niniejszej nie ulega wątpliwości, że środki przekazane przez bank w wyniku dokonanego przez organ egzekucyjny zajęcia są świadczeniem wychowawczym.

Sąd I instancji nie podzielił argumentacji zaskarżonego postanowienia, że dokonując zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego wierzyciela nie będącego rachunkiem powierniczym, pozostaje poza kompetencją organu egzekucyjnego badanie pochodzenia tych środków, zaś to rolą banku jest poinformowanie organu dokonującego zajęcia o ich pochodzeniu. Podkreślić należy, że przekazanie świadczenia wychowawczego na zwykły rachunek bankowy pozostaje bez wpływu na źródło pochodzenia tych środków i ich tożsamość. Zdaniem sądu organ nie może zatem poprzestać na ogólnej wiedzy co do przedmiotu zajęcia w postaci środków pieniężnych z rachunku bankowego, lecz dokonując czynności egzekucyjnej wiedzę tę zweryfikować, z uwzględnieniem ważnego interesu zobowiązanego.

Organ odwoławczy w zaskarżonym postanowieniu wskazał, że przedmiotem zajęcia były wierzytelności pieniężne z rachunku bankowego, bez względu na źródło ich pochodzenia. Dalej wywodzi, że - mając pełną wiedzę, skąd pochodzą środki będące przedmiotem zajęcia - jedynie bank ma wiedzę na temat charakteru wpływających na rachunek środków pieniężnych i w związku z tym wyłącznie bank ma możliwość dokonania oceny, czy środki podlegają wyłączeniu spod egzekucji administracyjnej.

Sąd wskazał, że stanowisko to jest nieprawidłowe. Mając na uwadze treść art. 10 § 4 u.p.e.a. i art. 54a) u.Pr.b. i bezwzględnie obowiązujący charakter wyłączenia, rację ma strona skarżąca podnosząc, że egzekucja określonych w tytule wykonawczym należności w podatku VAT, ze środków znajdujących się na jej rachunku bankowym przekazanych tytułem świadczenia wychowawczego, jest niedopuszczalna.

Skarga na czynność egzekucyjną powinna gwarantować stronie pełną i realną ochronę w razie wystąpienia nieprawidłowości w egzekucji administracyjnej, wobec czego organ nie może uchylać się od zapewnienia stronie możliwości dochodzenia swych praw w ramach tego środka, stwierdzając, że to wyłącznie bank ma świadomość pochodzenia wpływających na rachunek środków pieniężnych, a zatem to wyłącznie na nim spoczywa obowiązek oceny, czy środki pieniężne podlegają wyłączeniu spod egzekucji i związana z tym odpowiedzialność.

W art. 49 ust. 4 u.Pr.b. ustawodawca określił dla przekazywanych z tytułu świadczeń wychowawczych środków jedynie możliwość ulokowania ich na wyodrębnionym rachunku bankowym prowadzonym dla ich obsługi. Jeżeli zatem nie został ustanowiony obligatoryjny wymóg gromadzenia tych środków na odrębnych rachunku, argumentacja organu, że to w interesie strony leżało jego założenie,

pozostaje bez wpływu na ocenę zasadniczej w sprawie kwestii związanej

z dopuszczalnością zajęcia tego rodzaju środków. Jak trafnie podniesiono w skardze, organ egzekucyjny nie uwzględnił, że to w jego posiadaniu znajduje się aktualnie wyegzekwowana niezgodnie z przepisami u.p.e.a. kwota świadczenia wychowawczego, przy czym stronie nie przysługuje w stosunku do banku jakikolwiek środek ochrony przewidziany przez przepisy u.p.e.a., a jedynie roszczenie

o charakterze odszkodowawczym oparte na zasadach ogólnych.

8. Powyższy wyrok organ zaskarżył w całości skargą kasacyjną, zarzucając naruszenie:

1) art. 145 § 1 punkt 1 lit. c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r., poz. 1369 ze zm. – zwanej dalej: p.p.s.a.) w związku z art. 133 § 1 p.p.s.a. z art. 151 p.p.s.a. i art. 153 p.p.s.a., a także z art. 10 § 4 w związku z art. 80 u.p.e.a. oraz z art. 54a) u.Pr.b. przez:

- nieoddalenie skargi pomimo, że materiał dowodowy zawarty w aktach uzasadniał jej oddalenie,

- przyjęcie, że organy miały obowiązek zweryfikowania pochodzenia środków na rachunku bankowym skarżącej na podstawie art. 10 § 4 u.p.e.a. i 54a) u.Pr.b.

i uwzględnić treść tych przepisów, wyłączających wymienione w nich świadczenia spod egzekucji, przy rozstrzygnięciu sprawy,

- związanie organów oceną prawną nieodpowiadającą wynikającemu z materiału dowodowego stanowi faktycznemu i prawnemu.

Mając na uwadze powyższe organ wniósł o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie skargi,

ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego

rozpoznania,

- zasądzenie od zobowiązanej na rzecz organu zwrotu kosztów postępowania,

w tym zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną zobowiązana wniosła o:

- oddalenie skargi kasacyjnej w całości,

- zasadzenie od organu na rzecz skarżącej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

- nieprzeprowadzanie rozprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw i dlatego podlega oddaleniu

9. Na wstępie zauważyć trzeba, że w rozpoznawanej sprawie trafnie potraktowano zarzuty strony skarżącej jako skargę na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego, a nie zarzuty. Skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego ma bowiem charakter subsydiarny w stosunku do innych środków zaskarżenia (wyrok NSA z dnia 6 grudnia 2013 r., II FSK 2988/11, Lex nr 1413364). Wskazano w nim, że "jeżeli z uwagi na stadium postępowania egzekucyjnego nie przysługuje dłużnikowi środek zaskarżenia w postaci zarzutów, to skarga na czynności egzekucyjne, o której mowa w art. 54 u.p.e.a., nie może stanowić konkurencyjnego środka zaskarżenia, z tych względów nie mogą być przedmiotem rozpoznania na podstawie skargi na czynności egzekucyjne zarzuty przedawnienia zobowiązania objętego egzekucją" (wyrok NSA z dnia 3 grudnia 2013 r., II GSK 1285/12, Lex nr 1404586, wyroki WSA w Warszawie z dnia: 26 lutego 2013 r., III SA/Wa 2488/12, Lex nr 1323961, 18 czerwca 2007 r., III SA/Wa 3390/06, Lex nr 364755, 12 czerwca 2007 r., III SA/WA 4035/06, Lex nr 364737). Skarga na czynności egzekucyjne nie może więc dotyczyć przypadków, które mogą być przedmiotem zgłoszenia zarzutów na podstawie art. 33 u.p.e.a. W ramach skargi na czynności egzekucyjne mogą być więc kwestionowane okoliczności dotyczące prawidłowości postępowania egzekucyjnego lub egzekutora w świetle przepisów regulujących sposób i formę prowadzenia czynności egzekucyjnych. Przepis art. 54 § 1 u.p.e.a. nie jest przepisem materialnoprawnym, gdyż nie nakłada na adresatów określonych obowiązków lub też nie przyznaje im określonych uprawnień materialnoprawnych. Podkreślenia wymaga też, że z art. 33 § 1 pkt 6 u.p.e.a. wynika, iż podstawą zarzutu może być "niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanie środka egzekucyjnego". W rozpoznawanej sprawie nie można powiedzieć, by niedopuszczalne było zastosowanie środka egzekucyjnego, jakim było zajęcie rachunku bankowego. Zwrócić tu bowiem uwagę trzeba na to, że art. 10 § 4 u.p.e.a. stanowi nie to, iż niedopuszczalne jest zajęcie rachunku bankowego, lecz to, że "nie podlegają egzekucji świadczenia alimentacyjne, świadczenia pieniężne wypłacone w przypadku bezskuteczności alimentów, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe dla sierot zupełnych, zasiłki dla opiekunów, świadczenia z pomocy społecznej, świadczenia wychowawcze oraz jednorazowe świadczenie, o którym mowa w art. 10 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem" (Dz. U. z 2016 r., poz. 1860 ze zm.)". Oznacza to, że celem skargi na czynności egzekucyjne jest obalenie konkretnej czynności egzekucyjnej, a to oznacza obowiązek wskazania przez wnoszącego

tę skargę przedmiotu zaskarżenia zaskarżonej czynności egzekucyjnej.

W rozpoznawanej sprawie skarżąca taki przedmiot niewątpliwie wskazała.

10. Podkreślić trzeba, że w myśl zarzutów skargi kasacyjnej istotnym zarzutem jest przypisanie sądowi I instancji naruszenia art. 54a) u.Pr.b. Wedle organu przepis ten nie jest adresowany do organu egzekucyjnego lecz do banku, co wynika z jego umiejscowienia. Pogląd ten nie jest trafny. Z przepisu tego wynika, że:

"Środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych pochodzące ze świadczeń, dodatków i zasiłków, o których mowa w art. 833 § 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, oraz świadczeń, dodatków i innych kwot, o których mowa w art. 31 ust. 1, art. 80 ust. 1 i 1a, art. 81, art. 83 ust. 1 i 4, art. 84 pkt 2 i 3 i art. 140 ust. 1 pkt 1 ustawy

z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U.

z 2018 r. poz. 998, 1076 i 1544), oraz środków finansowych na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, o których mowa w art. 83 ust. 2 i art. 84 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w części przysługującej na umieszczone

w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka dzieci i osoby, które osiągnęły pełnoletniość, przebywając w pieczy zastępczej, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego".

Wynika z niego, że istotnie nie jest w nim wymieniany art. 10 § 1 – 5 u.p.e.a., ale jest wymieniany art. 833 § 6 k.p.c., który wprost wskazuje, że nie podlegają egzekucji m.in. świadczenia wychowawcze. Czy z tego wynikałoby, że egzekucji administracyjnej świadczenia wychowawcze jednak podlegają? Otóż nie. Czy

z faktu, że w art. 54a) u.Pr.b. nie powołano art. 10 § 4 u.p.e.a. miałoby wynikać, że przepis art. 54a u.Pr.b. nie jest adresowany do administracyjnego organu egzekucyjnego, ale jest adresowany do komornika sądowego? Oczywiście nie. Taka wykładnia art. 54 a u.Pr.b. byłaby sprzeczna systemowo, nielogiczna i prowadziłaby do nierównego traktowania zobowiązanych. Byłaby ona również, przede wszystkim, sprzeczna z Konstytucją RP, która w art. 2 i art. 32 ust. 1 stanowiącymi szereg zasad ustrojowych ogólnych i szczegółowych demokratycznego, prawnego

i sprawiedliwego państwa, zawiera również zasadę równości wobec prawa. Zatem zarówno zobowiązany (dłużnik) na gruncie tak ustawy egzekucyjnej w administracji, jak i na gruncie Kodeksu postępowania cywilnego (cz. III, postępowanie egzekucyjne), w odniesieniu do świadczeń niepodlegających egzekucji, powinni być traktowani równo, a odstępstwa od tej zasady powinny wynikać z przepisów prawa "Konstytucyjna zasada równości wobec prawa (...) polega na tym, że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych), charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu mają być traktowani równo. A więc według jednakowej miary bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących" (orzeczenie TK z dnia 9 marca 1988 r., U 7/87, OTK 1988, nr 1, poz. 1; wyroki TK

z dnia: 6 maja 1998 r., K 37/97, OTK 1998, nr 3, poz. 33; 17 maja 1999 r., P 6/98, OTK 1999, nr 4, poz. 76; 21 lipca 2014 r., K 36/13, OTK-A 2014, nr 7, poz. 75). Podobnie zasadę tę rozumie się w orzecznictwie SN (uchwała z dnia 16 marca 2000 r., I KZP 56/99, OSNKW 2000, nr 3-4, poz. 19) czy NSA (uchwała z dnia 22 maja 200 r., OPK 1/00, ONSA 2000, nr 4, poz. 140).

Zgodnie z art. 18 u.p.e.a. do postępowania egzekucyjnego stosuje się odpowiednio przepisy k.p.a., a w szczególności zasady naczelne postępowania, a najszersze zastosowanie mają zasady legalizmu (art. 6 k.p.a.), prawdy obiektywnej (art. 7 k.p.a.), zaufania do organów administracyjnych (art. 8 k.p.a.), udzielania informacji (art. 9 k.p.a.), przekonywania (art. 11 k.p.a.), szybkości i prostoty postępowania (art. 12 k.p.a.) i sądowej kontroli rozstrzygnięć podejmowanych przez organy administracji publicznej (art. 16 k.p.a.), (P. Pietrasz [w:] D.R. Kijowski (red.), praca zbiorowa, Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Komentarz, Lex 2015, komentarz do art. 18 pkt 3, wyrok WSA w Krakowie z dnia 23 lutego 2018 r., II SA/Kr 60/18, Lex nr 2457199). Bezwzględnie ma tu zastosowanie także zasada legalizmu jako przejaw konstytucyjnej zasady praworządności (art. 7 Konstytucji RP) Zatem przyjąć należy, że okoliczność, iż art. 54a) u.Pr.b. nie odnosi się wprost do art. 10 § 4 u.p.e.a., a odnosi się do art. 833 § 6 k.p.c. nie oznacza, iż adresatem tego przepisu nie jest administracyjny organ egzekucyjny, a jest komornik sądowy, albo że świadczenie wychowawcze na gruncie egzekucji administracyjnej podlega egzekucji , a na gruncie egzekucji sądowej nie podlega. Zgodzić się więc należy

z poglądem, że tak jak w art. 54 u.Pr.b., tak i art. 54a) u.Pr.b. jest adresowany nie tylko do banków, ale i do organów egzekucyjnych (G. Sikorski, Blokada środków na rachunku bankowym, M.Pr. Bank, 2015, nr 5, s. 74-95).

11. Zwrócić tu też uwagę trzeba na to, że art. 54a) u.Pr.b. wprost nie mówi, iż wolne od zajęcia - na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego - są środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych, a pochodzące m.in. ze świadczeń wychowawczych. Mówi zaś o środkach pochodzących ze świadczeń,

o których mowa m.in. w art. 833 § 6 k.p.c., który wprost operuje tym pojęciem. Dlatego też zauważyć trzeba, że świadczenie wychowawcze to świadczenie przewidziane w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa

w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2018 r., poz. 2134), a zatem świadczenie przewidziane przepisami prawa w dniu zajęcia rachunku bankowego.

12. Przepis art. 10 § 4 u.p.e.a. stanowi, że nie podlegają egzekucji świadczenia wychowawcze. Z art. 80 § 1 i 2 u.p.e.a. wynika, że zawiadomienie o zajęciu środków na rachunku bankowym oznacza, iż z chwilą wpływu świadczenia do właściwego oddziału banku, powstaje obowiązek banku wstrzymania wypłat środków pieniężnych z zajętego rachunku do wysokości zajętej wierzytelności,

a zajętą kwotę bank powinien bezzwłocznie przekazać organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności, chyba że zaistnieją przeszkody w dokonaniu wypłat, wówczas bank musi o nich poinformować organ egzekucyjny w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Przeszkodami mogą być w szczególności: brak środków pieniężnych na rachunku, czy przechowywanie na nim kwot niepodlegających egzekucji administracyjnej, np. art. 81 § 2 u.p.e.a. Zauważyć wypada, że zgodnie

z art. 71b) u.p.e.a. (odpowiednik art. 892 k.p.c.) bezpodstawne uchylanie się banku od przekazania zajętej wierzytelności albo jej części organowi egzekucyjnemu może prowadzić do jej ściągnięcia od dłużnika zajętej wierzytelności w trybie egzekucji administracyjnej. Oznacza to, że wydawałoby się, iż bank jest praktycznie biorąc wykonawcą egzekucji z rachunku bankowego, a jego pozycja jest szczególna

i mimo że nie łączy go z wierzycielem egzekucyjnym i prowadzącym postępowanie egzekucyjne żaden stosunek prawny, to jednak niewykonanie przez bank obowiązków z art. 80 i nast. u.p.e.a., jeżeli skutkuje szkodą dla wierzyciela, narazić go może bezpośrednio na odpowiedzialność odszkodowawczą. Dlatego należy rozważyć, jakie środki prawne w tym zakresie, a więc w zakresie zbadania charakteru prawnego wpłat na rachunek bankowy zobowiązanego przysługują tak bankowi jak i organowi egzekucyjnemu. Na wstępie jednak zauważyć trzeba, że "bank nie ma kompetencji decyzyjnych w zakresie egzekucji z rachunku bankowego. Jego rola sprowadza się jedynie do wykonania zawiadomienia (...)

o zajęciu lub zasygnalizowania organowi egzekucyjnemu przeszkód w jego realizacji" (G. Sikorski, Odpowiedzialność banku za niewykonanie zajęcia rachunku bankowego, glosa do wyroku SN z dnia 9 lipca 2015 r., I CSK 445/14, M. Pr. Bank. 2016, nr 10 , s. 22 – 29). Oczywiście tylko wtedy, gdy te przeszkody są mu znane. Powyższe poglądy odpowiadają treści obowiązków wynikających z art. 80 § 2 u.p.e.a., który nie na bank, lecz na organ egzekucyjny nakłada obowiązek zawiadomienia zobowiązanego o zastosowanym środku egzekucyjnym. W związku z powyższym zwrócić uwagę trzeba w powyższym zakresie na treść przepisów art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. v) u.Pr.b., art. 36 § 1 i § 1c) oraz art. 67a § 2 u.p.e.a.. Pierwszy z powołanych przepisów wskazuje, że: "Bank ma obowiązek udzielania informacji stanowiących tajemnicę bankową wyłącznie (...) na żądanie centralnego biura łącznikowego oraz administracyjnego organu egzekucyjnego (...) w zakresie wykonywania ich ustawowych zadań". Z kolei art. 36 § 1 u.p.e.a. wskazuje, że: "W zakresie niezbędnym do wszczęcia lub prowadzenia postępowania egzekucyjnego (...) organ egzekucyjny lub wierzyciel (...) może żądać od uczestników postępowania informacji i wyjaśnień, jak również zwracać się o udzielenie informacji do organów administracji publicznej oraz jednostek organizacyjnych im podległych lub podporządkowanych , a także innych podmiotów". Z kolei art. 36 § 1 c) u.p.e.a. jest nakierowany na możliwość żądania przez organ egzekucyjny informacji od banków. Informacje te banki są obowiązane im udzielić

w zakresie: posiadanych rachunków bankowych, obrotów i stanów tych rachunków z podaniem wpływów, obciążeń i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców

i odbiorców. Natomiast przepis art. 67a § 2 u.p.e.a. umożliwia organowi egzekucyjnemu żądanie wszelkich wyjaśnień potrzebnych do dochodzenia należności pieniężnej od zobowiązanego.

Rozwiązania te organ egzekucyjny może więc zastosować jeszcze przed dokonaniem zajęcia rachunku bankowego tak, aby nie doszło do niezgodnego

z prawem jego zajęcia lub przekazania przez bank środków pieniężnych, które nie podlegają egzekucji. Rzecz bowiem w tym, że - jak wskazuje w piśmie

z dnia 11 kwietnia 2014 r. SPS-023-2571/14 (ww.sejm.gov.pl) Minister Finansów

w odpowiedzi na interpelację poselską - "banki są wykonawcami dyspozycji zawartych w zawiadomieniu o zajęciu doręczonym im przez organ egzekucyjny

w toku prowadzonego przez ten organ postępowania, co zarazem określa faktyczną pozycję banku w toku postępowania egzekucyjnego. Dokonanie zajęcia powinno zostać poprzedzone - w możliwym zakresie - uprzednim ustaleniem przez organ egzekucyjny, czy w danym stanie faktycznym wyłączenie spod egzekucji

w istocie zachodzi i dopiero w następstwie takiego ustalenia powinien być określony majątek dłużnika, z którego egzekucja jest możliwa do prowadzenia. Jak wskazał Związek Banków Polskich, banki nie gromadzą informacji co do charakteru świadczeń stanowiących wpływy na rachunki bankowe. Identyfikacja charakteru świadczenia niejednokrotnie nie jest możliwa także na podstawie podawanego tytułu przelewu, ponieważ w tytułach przekazu są podawane szczątkowe informacje, jak np. numer decyzji, niepozwalające na odkodowanie podstawy wpływu". Oznacza to, w konsekwencji, że obowiązek wyjaśnienia, czy należności na rachunku bankowym, które organ egzekucyjny zamierza zająć, podlegają zajęciu, spoczywa na organie egzekucyjnym i to jeszcze przed dokonaniem zajęcia. W rozpoznawanej sprawie organ egzekucyjny takich wyjaśnień nie przeprowadził, a zatem nie może własnym zaniedbaniem obciążać banku albo zobowiązanego, odsyłając go na drogę postępowania cywilnego, długotrwałego i – jak przedstawiono wyżej - raczej nie mającego szans na powodzenie. Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że obowiązkiem organu egzekucyjnego jest w konsekwencji dokonanie zwrotu zajętych niezgodnie z prawem świadczeń wychowawczych z powrotem na rachunek bankowy zobowiązanej. Należy jeszcze zaznaczyć, że nie był to rachunek bankowy celowy, czy wyodrębniony. Zobowiązana podała go realizując postanowienia rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 lutego 2016 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia wychowawcze (Dz. U. z 2016 r., poz. 214), które w załączniku nr 1 podaje wzór wniosku o ustalenie świadczenie wychowawczego, przewidując w nim podanie rachunku bankowego do wypłat tych środków.

Reasumując, na organie egzekucyjnym – zgodnie z art. 80 § 2 u.p.e.a., art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. v) u.Pr.b. oraz art. 36 § 1 i § 1c) w związku z art. 67a § 2 u.p.e.a. ciąży obowiązek wyjaśnienia, jeszcze przed zajęciem rachunku bankowego, czy na tym rachunku bankowym nie znajdują się środki niepodlegające egzekucji, o których mowa w art. 10 § 4 u.p.e.a.

Bezpodstawnie zajęte i przekazane przez bank na rachunek organu egzekucyjnego środki pieniężne niepodlegające egzekucji zgodnie z art. 10 § 4 u.p.e.a., podlegają zwrotowi na rachunek bankowy zobowiązanego, z którego zostały przekazane organowi egzekucyjnemu.

13. W tym stanie sprawy skargę kasacyjną należało oddalić zgodnie z art. 184 p.p.s.a., a o zasądzeniu zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego orzec zgodnie

z art. 204 pkt 2, art. 205 § 2, art. 210 § 1 p.p.s.a. w związku z § 14 ust. 1 pkt 2 lit. b) rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800).