Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Tadeusz Cysek (spr.) Sędzia NSA Czesława Socha Sędzia NSA Joanna Sieńczyło-Chlabicz Protokolant Dorota Gaj-Mizerska po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2012 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej A. D. i A. D. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 29 listopada 2010 r. sygn. akt VI SA/Wa 1680/10 w sprawie ze skargi A. D. i A. D. na decyzję Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] czerwca 2010 r. nr [...] w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej oddala skargę kasacyjną.

Objętym skargą kasacyjną wyrokiem z dnia 29 listopada 2010 r., sygn. akt VI SA/Wa 1680/10 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę A. D. i A. D. na decyzję Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] czerwca 2010 r., nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej.

Sąd I instancji uwzględnił następujący stan sprawy.

W dniu [...] lutego 2010 r. na drodze krajowej nr 7 w O. inspektor transportu drogowego dokonał kontroli pojazdu marki S. nr rej. [...] z naczepą, którym kierował Ł. G. Kontrolowanym pojazdem wykonywany był przejazd w ramach krajowego transportu drogowego rzeczy na rzecz przedsiębiorstwa T. s.c. – D. A. A. Podczas oględzin pojazdu stwierdzono, że do zamontowanego w pojeździe tachografu dołączone było niedozwolone urządzenie składające się z czterech przewodów, zakończonych przełącznikiem, które uniemożliwiało kierowcy dokonywanie zmian zapisów na wykresówce tj. powodowało, iż podczas jazdy tachograf wskazywał i zapisywał postój pojazdu. Kierowca przesłuchany w charakterze świadka potwierdził swoją świadomą ingerencję w tachograf poprzez zamontowanie niedozwolonego urządzenia samodzielnie. W celu udokumentowania powyższego sporządzono dokumentację fotograficzną, protokół oględzin pojazdu oraz protokół kontroli z dnia [...] lutego 2010 r. nr [...].

W.-M. Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego decyzją z dnia [...] kwietnia 2010 r. na podstawie art. 92 ust. 1 pkt 2 i 8, ust. 4 oraz lp. 11.1 ust. 2 lit. a załącznika do ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 ze zm., dalej: u.t.d.) nałożył na skarżących karę pieniężną w wysokości 10.000 zł za wykonywanie przewozu drogowego pojazdem wyposażonym w urządzenie rejestrujące, do którego zostały podłączone niedozwolone urządzenia dodatkowe.

Na skutek wniesionego odwołania Główny Inspektor Transportu Drogowego decyzją z dnia [...] czerwca 2010 r. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Organ ten uznał, że w sprawie doszło do naruszenia przepisu polegającego na ingerencji w pracę urządzenia rejestrującego. Organ odwoławczy wskazał, iż nie znajdują zastosowania przepisy art. 92a ust. 4 i art. 93 ust. 7 u.t.d. wyłączające odpowiedzialność przedsiębiorcy, jeżeli nie miał on wpływu na zaistniałe naruszenia przepisów prawa dokonane przez kierowcę. Organ podkreślił, że ingerencja w urządzenia rejestrujące powoduje domniemanie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego ze względu na możliwość kierowcy prowadzenia w tych dniach pojazdu z ograniczeniem wymaganych przerw oraz dziennych i tygodniowych okresów odpoczynku. Zgodnie z art. 92a ust. 5 u.t.d. ograniczenie odpowiedzialności przedsiębiorcy za winę kierowcy nie ma zastosowania, jeżeli uchybienie przepisom przez kierowcę miało charakter rażący, a w szczególności zagrażało bezpieczeństwu ruchu drogowego lub zostało popełnione wielokrotnie. Organ stwierdził, że przedsiębiorca ma wpływ na zachowanie osoby, którą się posługuje.

Oddalając skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. uznał, że nie można podzielić stanowiska skarżących, że odpowiedzialność administracyjną w rozpatrywanej sprawie ponosi kierowca, a nie przedsiębiorca, na rzecz którego był wykonywany transport drogowy pojazdem wyposażonym w urządzenie rejestrujące tachograf, do którego kierowca podłączył niedozwolone urządzenie dodatkowe. Powołując się na przepisu rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (Dz. U. UE L z dnia 31 grudnia 1985 r.) Sąd I instancji wskazał na zakaz manipulowania urządzeniem rejestrującym, wykresówką lub kartą kierowcy, które mogłyby spowodować sfałszowanie, zlikwidowanie lub zniszczenie danych oraz informacji wydrukowanych. W pojeździe nie może znajdować się żaden sprzęt, który mógłby zostać użyty w powyższych celach. Stosownie do art. 10 ust. 2 Rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 roku w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego Rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylającego Rozporządzenie Rady (EWG) 3820/85 (Dz. U. UE L z dnia 11 kwietnia 2006 r.) przedsiębiorstwo transportowe organizuje pracę kierowców, o których mowa w ust. 1 w taki sposób, aby kierowcy mogli przestrzegać przepisów rozporządzenia (EWG) nr 3821/85 oraz przepisów rozdziału II niniejszego rozporządzenia. Przedsiębiorstwo transportowe wydaje odpowiednie polecenia kierowcy i przeprowadza regularne kontrole przestrzegania przepisów rozporządzenia (EWG) nr 3821/85 oraz przepisów rozdziału II niniejszego rozporządzenia. Przedsiębiorca jest zatem odpowiedzialny za sprawdzanie urządzenia rejestrującego i nie może uwolnić się od tego obowiązku. Jest bez znaczenia, czy kontrole przeprowadzi sam, czy też zleci przegląd tachografu profesjonalnej firmie. Odpowiedzialność za stwierdzone zamontowanie niedozwolonego urządzenia w pojeździe jest odpowiedzialnością za skutek, ma charakter obiektywny i nie jest oparta na zasadzie winy, zatem sam fakt instalacji niedozwolonego urządzenia wystarczał do nałożenia kary pieniężnej. Profesjonalny przewoźnik nie może skutecznie się bronić argumentem, że tego typu zdarzeń czy okoliczności nie mógł przewidzieć.

Sąd dodał, że sankcje przewidziane w art. 92 ust. 1 u.t.d. dotyczą podmiotów wykonujących transport drogowy lub przewóz drogowy na potrzeby własne, którymi nie są kierowcy, lecz sami przedsiębiorcy. Tak szerokie pojęcie definicji "wykonującego przewozy drogowe" pozwala na objęcie sankcjami przewidzianymi w świetle art. 92 u.t.d. wszystkich podmiotów, które wykonują działalność gospodarczą w zakresie transportu w sposób naruszający prawo. Potwierdza to art. 93 ust. 1 u.t.d. zgodnie z którym uprawnieni do kontroli mają prawo nałożyć karę pieniężną na wykonującego przewozy drogowe, a nie na kierowcę.

Sąd I instancji uznał, że w dyspozycji art. 92a ust. 4 oraz 93 ust. 7 u.t.d. nie mieszczą się sytuacje, które są wynikiem zachowania kierowcy, ale które bezpośrednio wynikają z braku właściwych rozwiązań organizacyjnych w zakresie dyscyplinowania osób wykonujących na rzecz przedsiębiorcy usługi kierowania pojazdem. Także kwestie właściwego doboru pracowników (ryzyko osobowe) nie mieści się w zakresie regulacji art. 92a ust. 4 oraz 93 ust. 7 u.t.d. Dlatego też w przepisie art. 92a ust. 4 u.t.d. oraz 93 ust. 7 u.t.d. chodzi tylko i wyłącznie o zdarzenia nieoczekiwane, nie dające się przewidzieć. Wymieniony przepis wyraźnie statuuje odpowiedzialność obiektywną, zmuszającą stronę postępowania administracyjnego nie tylko do przedsięwzięcia wszystkich niezbędnych środków, ale i bezpośredniej przyczyny powstałych naruszeń prawa. Na poparcie powyższego powołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2008 r., sygn. akt SK 75/06 (30/2/A/2008).

Ponadto Sąd I instancji stwierdził, że uchybienie przepisom postępowania miało charakter rażący zatem wykluczało możliwość zastosowania art. 92a ust. 4 u.t.d. Powyższe uzasadnia również art. 15 ust. 3 pkt 4a u.t.d., który przewiduje możliwość cofnięcia posiadanej licencji na wykonywanie transportu drogowego w przypadku, gdy jej posiadacz samowolnie zmienia wskazania urządzeń rejestrujących pracę kierowcy zainstalowanych w pojeździe.

A. i A. D. zaskarżyli powyższy wyrok skargą kasacyjną w której wnieśli o jego uchylenie i rozpoznanie skargi lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA w W.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucili na podstawie art. 174 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. poz. 270, dalej: p.p.s.a.) naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez:

1. niewłaściwe zastosowanie art. 92a ust. 4 i 5 u.t.d. polegające na niewłaściwej ocenie, że podmiot wykonujący przewóz miał wpływ na powstanie naruszenia, a naruszenie miało charakter rażący.

2. niewłaściwe zastosowanie art. 93 ust. 7 u.t.d. polegające na niewłaściwej ocenie, że naruszenie przepisów nastąpiło w skutek zdarzeń lub okoliczności, które podmiot wykonujący przewozy mógł przewidzieć.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący podnieśli, że w ramach prowadzonej działalności dołożyli szczególnej staranności w zakresie kontroli pojazdów, jak i sposobu pracy kierowców, a jedynie na skutek nadzwyczajnych zdarzeń doszło do przedmiotowego naruszenia. Przedsiębiorca nie mógł przewidzieć ani zapobiec instalacji niedozwolonego urządzenia przez zatrudnionego w firmie kierowcę. Urządzenie to zostało zamontowane bez zgody i wiedzy skarżących. Wskazali oni, że takie urządzenie można założyć w ciągu kilkunastu minut i nie wymaga to żadnej specjalistycznej wiedzy ani tym bardziej umiejętności. Skarżący nie mieli również podstaw aby podejrzewać kierowcę o naruszenia przepisów o transporcie drogowym ponieważ współpraca z Ł. G. układała się bardzo dobrze. Ponadto zdaniem skarżących jakakolwiek instalacja urządzeń mogących ingerować w pracę tachografu nie ma zawsze charakteru rażącego. Sankcja w postaci możliwości cofnięcia licencji na wykonywanie transportu drogowego nie jest obligatoryjna, a jedynie fakultatywna. Uznając, że przedmiotowa sankcja wskazuje na rażący charakter naruszenia skarżący podnieśli, że dopiero zastosowanie tej przedmiotowej sankcji mogłoby wskazywać na rażący charakter naruszenia. Tym samym brak zastosowania cofnięcia licencji na wykonywanie transportu drogowego należy uznać, jako okoliczność wskazującą na fakt, iż naruszenie nie miało charakteru rażącego.

Na rozprawie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w dniu [...] maja 2012 r. skarżący oświadczyli, że samochód na soboty i niedziele zjeżdżał do bazy, natomiast od poniedziałku do piątku był w trasie. A. D. oświadczył, że w sobotę poprzedzającą kontrolę sprawdzał pojazd i plomby na tachometrze nie były naruszone.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.

Przystąpienie do merytorycznego rozpoznania przedmiotowej skargi kasacyjnej było możliwe wobec tego, iż spełniała ona warunki formalne określone w art. 175 § 1 p.p.s.a., 176 p.p.s.a. i 177 § 1 p.p.s.a. Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej (a zatem nie w całokształcie, jak sąd pierwszej instancji), bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.

W niniejszej sprawie nieważność postępowania w ujęciu art. 183 § 2 p.p.s.a. nie występowała.

Skargę kasacyjną w myśl art. 174 p.p.s.a. można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W niniejszej sprawie wnoszący skargę kasacyjną nie zgłosili zarzutu naruszenia przepisów postępowania. Natomiast w ramach podstawy kasacyjnej określonej w art. 174 pkt 1 p.p.s.a. zarzucili naruszenie prawa materialnego tj. art. 92a ust. 4 i 5 u.t.d. i art. 93 ust. 7 u.t.d. Zarzuty te nie są w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego trafne.

Zgodnie z ustaleniami dokonanymi w postępowaniu administracyjnym i przyjętymi przez Sąd I instancji do przyrządu pomiarowo-kontrolnego tachografu w samochodzie skarżących stwierdzono podłączenie niedozwolonego urządzenia.

W myśl art. 92a ust. 4 u.t.d. postępowania administracyjnego wobec przedsiębiorcy lub podmiotu, o którym mowa w art. 3 ust. 2 pkt 3, nie wszczyna się, jeżeli okoliczności sprawy i dowody jednoznacznie wskazują, że podmiot wykonujący przewóz nie miał wpływu na powstanie naruszenia. Zgodnie z art. 92a ust. 5 u.t.d. przepisu ust. 4 nie stosuje się, jeżeli naruszenie, o którym mowa w ust. 1, ma charakter rażący, a w szczególności:

1) zagraża bezpieczeństwu ruchu drogowego;

2) zostało popełnione wielokrotnie.

Zgodnie zaś z art. 93 ust. 7 u.t.d. przepisów ustępu 1-3 tego artykułu (dotyczących nałożenie na wykonującego przewozy lub inne czynności związane z tym przewozem kary pieniężnej) nie stosuje się jeżeli stwierdzone zostanie, że naruszenie przepisów nastąpiło wskutek zdarzeń lub okoliczności, których podmiot wykonujący przewozy nie mógł przewidzieć. W takiej sytuacji właściwy organ wydaje decyzję o umorzenia postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej.

Sąd I instancji słusznie zauważył, iż pracodawca posiada instrumenty prawne i faktyczne umożliwiające mu zabezpieczenie swoich interesów oraz zapewnienie należytego wykonywania obowiązków przez zatrudnione osoby. Innymi słowy przedsiębiorca jest zobowiązany do takiej organizacji pracy przedsiębiorstwa transportowego, aby wszystkie określone w przepisach prawa zasady dotyczące wykonywania tego rodzaju działalności gospodarczej były uwzględniane.

Zauważyć należy przy tej okazji, iż w myśl art. 13 Rozporządzenia Rady (EWG) Nr 3821/85 pracodawca oraz kierowcy zapewnią poprawne działanie i odpowiednie stosowanie urządzeń rejestrujących, a także karty kierowcy w przypadku, gdy kierowca obowiązany jest prowadzić pojazd wyposażony w urządzenie rejestrujące. Zgodnie zaś z art. 15 ust. 8 tego rozporządzenia, zabrania się fałszowania, likwidowania i niszczenia danych zarejestrowanych na wykresówkach, przechowywanych przez urządzenie rejestrujące lub kartę kierowcy albo zarejestrowanych na wydrukach z urządzenia rejestrującego jak określono w załączniku IB. Stosownie do art. 10 ust. 2 Rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. przedsiębiorstwo transportowe organizuje pracę kierowców, o których mowa w ust. 1 w taki sposób, aby kierowcy mogli przestrzegać przepisów rozporządzenia (EWG) nr 3821/85 oraz przepisów rozdziału II niniejszego rozporządzenia. Przedsiębiorstwo transportowe wydaje odpowiednie polecenia kierowcy i przeprowadza regularne kontrole przestrzegania przepisów rozporządzenia (EWG) nr 3821/85 oraz przepisów rozdziału II niniejszego rozporządzenia.

Z powołanych wyżej przepisów jednoznacznie wynika, że przedsiębiorca prowadzący działalność w zakresie transportu drogowego zapewnia poprawne działanie i odpowiednie stosowanie urządzeń rejestrujących używanych w pojazdach, którymi wykonywana jest tego rodzaju działalność gospodarcza. Rozporządzenie Rady (EWG) z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym wprost przewiduje zakaz fałszowania, likwidowania i niszczenia danych zarejestrowanych na wykresówkach przechowywanych w tachometrze. Zabronione jest jakiekolwiek manipulowanie tachometrem lub wykresówką, które mogłoby spowodować zlikwidowanie lub sfałszowanie danych w nim rejestrowanych. Niedozwolone jest podłączanie do tachografu jakichkolwiek urządzeń mających lub mogących mieć wpływ na prawidłową pracę urządzenia rejestrującego. Przedsiębiorca obowiązany jest wydawać we wspomnianym zakresie wytyczne kierowcom oraz kontrolować przestrzeganie wynikających z przepisów prawa zasad funkcjonowania urządzeń rejestrujących montowanych w środkach transportu, którymi wykonywany jest transport drogowy.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wyniku sprawy nie mogły podnoszone przez skarżących argumenty dotyczące samowolnego (bez ich wiedzy) zamontowania przez kierowcę niedozwolonego urządzenia do tachografu.

Zważyć należy, iż z ustaleń faktycznych przyjętych przez Sąd I instancji nie wynika aby skarżący dokonywali kontroli stanu pojazdu. Podnieść też trzeba, że ustaleń stanu faktycznego nie można dokonywać korekty w zakresie ustaleń stanu faktycznego przyjętych przez Sąd I instancji poprzez zgłaszanie zarzutów naruszenia prawa materialnego. Uwagi te należy odnieść także do twierdzeń skarżącego przedstawionych na rozprawie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym o tym, iż w sobotę poprzedzającą kontrolę skarżący sprawdzał pojazd i plomby na tachometrze. Niezależnie od wiążącego w sprawie stanu faktycznego przyjętego przez Sąd I instancji zupełnie na marginesie zauważyć należy, że zeznający w sprawie kierowca oświadczył, iż niedozwolone urządzenie zamontował "w zeszłym tygodniu" a kontrola miała miejsce w czwartek.

Uznając za nietrafny zarzut naruszenia art. 92a ust. 4 i 5 u.t.d. polegający na niewłaściwej ocenie, że podmiot wykonujący przewóz miał wpływ na powstanie naruszenia, a naruszenie miało charakter rażący również nie jest zasadny wypada zaznaczyć, iż Sąd I instancji zasadnie wykazał, że naruszenie w sprawie miało charakter rażący. Podzielając argumentację Sądu I instancji należy zaznaczyć, iż zamontowanie niedozwolonego urządzenia zakłócającego prace tachografu zagraża bezpieczeństwu ruchu drogowego i jako takie musi być traktowane jako rażące naruszenie.

Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny orzekł na podstawie art. 184 i art. 204 pkt 1 p.p.s.a., jak w sentencji wyroku.