Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Teza

1. Przy wydawaniu interpretacji indywidualnych na podstawie art. 14b § 1 o.p. Minister Finansów dokonując oceny prawnej stanowiska wnioskodawcy (art. 14c § 1 i 2 o.p.) zobowiązany jest uwzględnić w tej ocenie orzecznictwo sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, jako argument służący zachowaniu jednolitości w stosowaniu przepisów prawa podatkowego

2. Wykładnia art. 24 ust. 11 w zw. z art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f. prowadzi do wniosku, że objęcie/nabycie akcji (nieodpłatnie, częściowo nieodpłatnie) jest neutralne podatkowo w dacie tego zdarzenia, ale podlega opodatkowaniu w momencie odpłatnego zbycia akcji, stosownie do art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) u.p.d.o.f. Dopiero w tym momencie ujawnia się rzeczywisty przychód z objęcia akcji.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Bogusław Dauter (sprawozdawca), Sędzia NSA Stanisław Bogucki, Sędzia NSA Krzysztof Winiarski, Protokolant Justyna Nawrocka, po rozpoznaniu w dniu 9 sierpnia 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działającego z upoważnienia Ministra Finansów od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 26 lutego 2014 r. sygn. akt I SA/Sz 1160/13 w sprawie ze skargi M. N. na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 12 czerwca 2013 r. nr ITPB2/415-260/13/IB w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działającego z upoważnienia Ministra Finansów na rzecz M. N. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

1. Wyrokiem z 26 lutego 2014 r., I SA/Sz 1160/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uchylił zaskarżoną przez M. N. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy działającego z upoważnienia Ministra Finansów z 12 czerwca 2013 r., ITPB2/415-260/13/IB w przedmiocie zastosowania przepisów prawa podatkowego.

2. Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym zawartym we wniosku interpretacyjnym. M. N. złożył 4 marca 2013 r. wniosek, uzupełniony pismem z 28 maja 2013 r., o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych.

Wnioskodawca wskazał, że jest polskim rezydentem podatkowym zatrudnionym na podstawie umowy o pracę przez spółkę polską, mającą siedzibę na terytorium Polski. Spółka polska należy do międzynarodowej grupy spółek (dalej: "Grupa"). W związku z zatrudnieniem wnioskodawcy w spółce polskiej wnioskodawca został objęty programem motywacyjnym [...], organizowanym przez fińską spółkę z Grupy, mającej siedzibę na terytorium Finlandii (dalej: "spółka fińska") i notowanej na helsińskiej giełdzie papierów wartościowych (dalej: "program"). W programie mogą uczestniczyć wybrane osoby (dalej: "uczestnicy") związane ze spółkami z Grupy, w tym także ze spółką polską stosunkiem prawnym - umową cywilnoprawną lub umową o pracę.

Program został przyjęty w drodze uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki fińskiej. Uchwała ta określa zasady funkcjonowania programu, które polegają na nieodpłatnym, warunkowym przyznaniu wybranym uczestnikom (w tym pracownikom i zleceniobiorcom spółki polskiej) opcji na akcje spółki fińskiej, pozwalających hipotetycznie w późniejszym okresie w przyszłości na objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej bądź też sprzedaż samych opcji.

Organem odpowiedzialnym za nadzór nad funkcjonowaniem programu jest (na podstawie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki fińskiej) zarząd spółki fińskiej (dalej: "Zarząd"), który jest uprawniony w szczególności do wskazywania osób uprawnionych do udziału w programie.

Spółka polska w żaden sposób nie ma wpływu na wybór osób uprawnionych do udziału w programie, nie uczestniczy również w obsłudze programu. Uczestnicy programu, będący pracownikami spółki polskiej nie mogą formalnie występować wobec spółki polskiej z jakimikolwiek roszczeniami prawnymi związanymi z uczestnictwem w programie.

Zgodnie z powyższymi zasadami, wnioskodawca został uczestnikiem programu. Możliwe jest również, iż zostanie uczestnikiem nowych edycji programu w przyszłości.

Zasady funkcjonowania programu przewidują, iż po upływie określonego czasu, jaki uczestnik musi przepracować w spółkach należących do Grupy, przyznane uczestnikom opcje dają im potencjalne prawo do objęcia/nabycia w przyszłości akcji spółki fińskiej (jedna opcja może skutkować w przyszłości prawem do objęcia/nabycia jednej akcji) albo, alternatywnie, prawo do zbycia w przyszłości przyznanych opcji. Tym samym, na moment przystąpienia do programu opcje, co do zasady, nie mogą być przez wnioskodawcę zrealizowane ani zbyte. Nie może również dysponować przyznanymi opcjami ani czerpać z nich żadnych innych pożytków, w szczególności, opcje te nie mogą być przez wnioskodawcę zbywane, zastawiane ani w żaden inny sposób wykorzystywane.

Mając powyższe na względzie, w momencie przystąpienia do programu wnioskodawca otrzymuje jedynie obietnicę, iż po upływie określonego czasu, będzie miał potencjalną możliwość realizacji opcji poprzez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej, bądź możliwość sprzedaży samych opcji. Dodatkowo, jeśli w określonym czasie wskazanym w programie nie skorzysta z tych alternatyw, bezpowrotnie traci ewentualne korzyści mogące płynąć z jego uczestnictwa w programie.

Gdy w określonych programem ramach wnioskodawca podejmie decyzję o realizacji opcji poprzez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej, ich cena jest/zostanie ustalona zgodnie ze szczegółowymi zasadami funkcjonowania programu i uwzględnia m.in. średnią ważoną kursów akcji spółki fińskiej na helsińskiej giełdzie papierów wartościowych z okresu ostatnich dwóch miesięcy następujących po dniu ogłoszenia sprawozdania finansowego spółki fińskiej za dany rok obrotowy, właściwy dla poszczególnych edycji/transz programu. Ustalona w ten sposób cena nie może być jednak niższa od wartości księgowej akcji.

W przypadku natomiast podjęcia przez wnioskodawcę decyzji o sprzedaży opcji, cena ustalana jest/zostanie ustalona na podstawie aktualnych notowań giełdowych (na etapie sprzedaży uczestnicy programu nie występują w pozycji uprzywilejowanej w porównaniu z innymi uczestnikami rynku).

Zgodnie z zasadami programu, w sytuacji, gdy wnioskodawca nie skorzysta w ciągu określonego w programie czasu, z możliwości realizacji opcji (poprzez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej) lub możliwości sprzedaży opcji, prawo to bezpowrotnie wygaśnie i tym samym wnioskodawca nie uzyska żadnych korzyści z tytułu uczestnictwa w programie.

Dodatkowo, zasady funkcjonowania programu zawierają szereg szczegółowych uregulowań. Przykładowo, uczestnik rozwiązujący umowę cywilnoprawną lub umowę o pracę łączącą go ze spółką należącą do Grupy zobowiązany jest do nieodpłatnego zwrotu przyznanych mu opcji.

Ponadto, Zarząd ma prawo do nakładania innych restrykcji związanych m.in. ze zbywaniem opcji, bez konieczności uprzedniego uzyskania zgody uczestnika na ich zastosowanie.

Koszty związane z funkcjonowaniem programu, ponoszone w odniesieniu do osób związanych ze spółką polską są refakturowane na tę spółkę.

W uzupełnieniu wskazano, że w odniesieniu do opcji na akcje spółki fińskiej przyznawanych uczestnikom w ramach programu, w ocenie wnioskodawcy są spełnione przesłania, aby twierdzić, iż przedmiotowe opcje stanowią instrumenty finansowe, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2005 r. Nr 183 poz. 1538, dalej: "u.o.i.f."), tj. że stanowią one pochodne instrumenty finansowe w rozumieniu u.o.i.f.

Mając powyższe na uwadze, w opinii wnioskodawcy, opcje na akcje spółki fińskiej przyznawane uczestnikom w ramach programu stanowią pochodne instrumenty finansowe w rozumieniu art 5a pkt 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U z 2012 r. poz. 361 dalej: "u.p.d.o.f."). Przepis ten bezpośrednio odsyła do u.o.i.f. wskazując wprost, że przez pojęcie "pochodne instrumenty finansowe" należy rozumieć instrumenty, o których mowa w art. 2 ust 1 pkt 2 u.o.i.f.

Opcje na akcje spółki fińskiej przyznawane w ramach uczestnictwa w programie są notowane na helsińskiej giełdzie papierów wartościowych i są co do zasady, dostępne również innym osobom niż uczestnicy programu.

Zgodnie ze stanem faktycznym/zdarzeniem przyszłym przedstawionym we wniosku, program polega na przyznaniu wybranym uczestnikom nieodpłatnie opcji na akcje spółki fińskiej, co - zgodnie z założeniami programu - stanowi jedynie przyznanie prawa do potencjalnego (hipotetycznego) objęcia/nabycia w przyszłości akcji spółki fińskiej albo, alternatywnie, prawo do zbycia w przyszłości przyznanych opcji. Jak wskazywano we wniosku, możliwe jest, iż uczestnicy programu nie uzyskają również w przyszłości żadnych korzyści z tytułu uczestnictwa w programie.

W konsekwencji, samo przystąpienie przez wnioskodawcę do programu (objęcie programem) nie skutkuje po jego stronie otrzymaniem jakiejkolwiek wymiernej korzyści finansowej w szczególności - zgodnie z zasadami programu - na ten moment opcje te nie mogą być przez wnioskodawcę zbyte, zastawiane ani w żaden inny sposób wykorzystywane / zrealizowane.

W tym kontekście bez znaczenia jest fakt, że opcje na akcje spółki fińskiej są dostępne równie innym osobom niż uczestnicy programu. Nawet jeśli nabyte na rynku przez te osoby opcje na akcje dają im prawo do pełnego dysponowania tymi opcjami (mogą być przez nie zbyte zrealizowane już począwszy od momentu ich nabycia) to przyznane wnioskodawcy w ramach uczestnictwa w programie i zgodnie z jego zasadami opcje na akcje wciąż stanowią dla wnioskodawcy jedynie obietnicę przyszłego i warunkowego (potencjalnego) prawa do realizacji tych opcji w przyszłości, po spełnieniu określonych w programie warunków. W konsekwencji zatem, na moment przyznania wnioskodawcy opcji na akcje spółki fińskiej (objęć wnioskodawcy programem), wnioskodawca nie uzyskuje żadnej korzyści finansowej w porównaniu do innych uczestników rynku, nabywających opcje na akcje spółki fińskiej poza programem - nie jest bowiem uprawniony do realizacji tychże opcji przed spełnienie niezbędnych warunków.

Na powyższe nie ma również wpływu fakt, że opcje te są notowane na giełdzie papierów wartościowych. Wartość opcji wynikająca z notowań giełdowych jest bowiem jedynie i wyceną na dany okres, która z zasady zmienia się wraz ze zmianą kursu i nie ma żadnego przełożenia na realne przysporzenie po stronie uczestnika programu, w sytuacji, gdy nie jest on uprawniony w żaden sposób do skorzystania z prawa do realizacji opcji przed upływem określonego czasu.

Dodatkowo, również na etapie sprzedaży opcji w trybie obrotu giełdowego (tj. w sytuacji podjęcia decyzji o realizacji opcji), uczestnicy programu nie występują w pozycji uprzywilejowanej w porównaniu z innymi uczestnikami rynku. Zarówno w przypadku uczestników programu, jak i osób trzecich, cena sprzedaży przedmiotowych opcji będzie ustalana na równych zasadach - tj. w oparciu o aktualne notowania giełdowe.

Na podstawie tak przedstawionego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego zadano następujące pytania, a mianowicie:

1. czy w przypadku realizacji przyznanych wnioskodawcy w ramach programu opcji poprzez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej w określonym w ramach programu czasie (stan faktyczny/zdarzenie przyszłe), jedynym momentem, w którym powstanie po stronie wnioskodawcy przychód do opodatkowania będzie, zgodnie z art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f., moment sprzedaży tychże akcji, a przychód uzyskany przez wnioskodawcę z tego tytułu stanowił będzie przychód wnioskodawcy z kapitałów pieniężnych z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych (akcji spółki fińskiej), zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f., oraz

2. czy w przypadku sprzedaży opcji w określonym w ramach programu czasie (stan faktyczny/zdarzenie przyszłe), jedynym momentem, w którym powstanie po stronie wnioskodawcy przychód z tytułu uczestnictwa w programie podlegający opodatkowaniu będzie moment sprzedaży przedmiotowych opcji, a przychód uzyskany przez wnioskodawcę z tego tytułu stanowił będzie przychód wnioskodawcy z kapitałów pieniężnych zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f.?

3. W rozważaniach pisemnych sąd pierwszej instancji podniósł m.in. że, w rozpoznawanej sprawie opis stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego, nakreślony przez skarżącego, wskazuje jednoznacznie, że na moment przystąpienia do programu, co do zasady, opcje nie mogą być przez skarżącego zrealizowane ani zbyte. Nie może on również dysponować przyznanymi opcjami ani czerpać z nich żadnych innych pożytków, w szczególności, opcje te nie mogą być przez wnioskodawcę zbywane, zastawiane ani w żaden inny sposób wykorzystywane. W momencie przystąpienia do programu skarżący otrzymuje jedynie obietnicę, że po upływie określonego czasu, będzie miał potencjalną możliwość realizacji opcji przez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej, bądź możliwość sprzedaży samych opcji. Dodatkowo, jeśli w określonym czasie wskazanym w programie nie skorzysta z tych alternatyw, bezpowrotnie traci ewentualne korzyści mogące płynąć z jego uczestnictwa w programie.

Oznacza to – zdaniem sądu - że w momencie przystąpienia do programu, skarżący nie dysponuje jeszcze żadnym zbywalnym prawem, bowiem znajduje się dopiero w stanie (w okresie) oczekiwania na uzyskanie (nabycie) w przyszłości, po spełnieniu ściśle określonych programem warunków, oznaczonych praw, które w chwili przystąpienia do programu są na razie hipotetyczne, warunkowe. Skarżący nie jest uprawniony do realizacji opcji, gdyż nie spełnił jeszcze warunków koniecznych do objęcia/nabycia w przyszłości akcji spółki fińskiej, albo alternatywnie, prawa do zbycia w przyszłości przyznanych opcji. Do zasobów majątkowych skarżącego nie weszły zatem żadne prawa, którymi mógłby on rozporządzać jak właściciel, a co jest niezbędne dla uzyskania w ogóle przychodu w rozumieniu art. 11 ust.1 u.p.d.o.f. (otrzymane lub postawione do dyspozycji) lub w rozumieniu art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. (należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane), a którego istnienie warunkuje w ogóle możliwość powstania dochodu. Przychód jest w istocie określonym przyrostem majątkowym, a zatem jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny, a przecież - jak wynika ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku – skoro skarżący na razie jest tylko uczestnikiem programu i zgodnie z zasadami programu ma dopiero obietnicę, iż po upływie określonego czasu, będzie miał możliwość realizacji opcji przez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej, bądź możliwość sprzedaży samych opcji, to nie budzi wątpliwości, że nie jest to ani przychód w postaci pieniędzy lub wartości pieniężnych, który powstaje w momencie otrzymania ich przez podatnika lub w momencie postawienia ich do dyspozycji podatnika, ani też przychód w postaci wartości świadczeń rzeczowych lub innych świadczeń nieodpłatnych, który powstaje z chwilą otrzymania świadczenia przez podatnika czy też wykonania świadczenia na rzecz podatnika.

Wobec powyższego w ocenie sądu pierwszej instancji należy zgodzić się ze skarżącym, że organ interpretacyjny naruszył art. 11 ust.1 i ust. 2 oraz art. 20 ust.1 w zw. z art. 10 ust.1 pkt 9 u.p.d.o.f.

Zdaniem sądu za zasadne należy uznać również stanowisko skarżącego, że w przypadku realizacji przez niego przyznanych w ramach programu opcji przez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej w określonym w ramach programu czasie, jedynym momentem, w którym powstanie po jego stronie przychód do opodatkowanie będzie, zgodnie z art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f., moment sprzedaży objętych/nabytych w ramach programu akcji spółki fińskiej, przy czym przychód ten będzie stanowił przychód skarżącego z kapitałów pieniężnych z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f.

Natomiast w przypadku sprzedaży opcji w określonym w ramach programu czasie, jedynym momentem, w którym powstanie po stronie skarżącego przychód z tytułu uczestnictwa w programie podlegający opodatkowaniu będzie moment sprzedaży przedmiotowych opcji, zaś przychód ten będzie stanowił przychód z kapitałów pieniężnych z tytułu odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 10 (co uzasadnia art. 17 ust.1b u.p.d.o.f.). w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f.

Sąd pierwszej instancji wskazał jednocześnie, że wydana przez organ interpretacja indywidualna jest wadliwa także z innych przyczyn.

We wniosku o wydanie interpretacji, formułując swoje stanowisko w sprawie, skarżący powołał się na orzeczenia sądów administracyjnych, w tym wyroki NSA, WSA oraz interpretacje indywidualne wydane przez organ podatkowy. Organ zaś, oceniając to stanowisko w zaskarżonej interpretacji, ani też w odpowiedzi na skargę w żaden sposób nie odniósł się do przywołanych orzeczeń i interpretacji. Niewyjaśnienie stanowiska organu interpretacyjnego oraz brak wyczerpującego uzasadnienia prawnego wprost naruszają zasadę prowadzenia tego postępowania interpretacyjnego w sposób budzący zaufanie do organów interpretacyjnych. Uzasadnienie prawne interpretacji indywidualnej, o którym mowa w art. 14c § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r., poz. 749 ze zm. - dalej: "o.p."), powinno odnosić się nie tylko do orzecznictwa sądów, Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, ale także piśmiennictwa.

Skoro w rozpoznawanej sprawie, organ nie odniósł się w sposób jasny i wyczerpujący do przywołanych przez skarżącego orzeczeń (które to stanowiły integralną część jego stanowiska w sprawie), sąd uznał, że dopuścił się on naruszenia przepisu art. 121 § 1 w zw. z art. 14h o.p., stanowiącego o konieczności prowadzenia postępowania o wydanie interpretacji indywidualnej w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.

Odnosząc się natomiast do zarzutów skargi co do naruszenia art. 122 i art. 124 o.p., organ interpretacyjny prawidłowo przywołał w odpowiedzi na skargę art. 14h o.p., wskazując przy tym, że w sprawach dotyczących interpretacji indywidualnej ww. przepisy (art. 122 i 124 o.p.) nie mają zatem zastosowania w postępowaniu o udzielenie pisemnej interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego. Należy podkreślić, że postępowanie "interpretacyjne" opiera się wyłącznie na stanie faktycznym przedstawionym przez wnioskodawcę. Tylko w stosunku do tak określonego stanu faktycznego lub hipotetycznego wyrażana jest ocena prawna, tak przez samego podatnika, jak i przez organ podatkowy. W postępowaniu w przedmiocie wydania interpretacji wnioskodawca (podatnik) wyczerpująco przedstawia stan faktyczny zdarzenia przyszłego. Przedstawia go przy tym w całym niezbędnym dla oceny prawnej zakresie wprost w treści wniosku, który kieruje do organu mającego wydać interpretację. Oznacza to, że stan faktyczny, na gruncie którego ma być wydana interpretacja, nie może być ,,dopowiadany" dołączanymi do wniosku dokumentami. Podatnik w tym postępowaniu nie powinien, a tym bardziej nie musi udowadniać, że przedstawiany przez niego stan faktyczny ma umocowanie i potwierdzenie w określonym materiale dowodowym. Jednocześnie nie może wymagać, aby organ podatkowy w oparciu o dowody składane przez podatnika lub poszukiwane z urzędu ustalał stan faktyczny, uzupełniał go, czy też oceniał zgodność opisu stanu faktycznego formułowanego we wniosku z rzeczywistością (w przypadku, gdy wniosek podatnika dotyczy stanów, które mają lub miały już miejsce).

Nie może być również prowadzone postępowanie dowodowe zmierzające do zbierania materiałów dowodowych w sposób odpowiadający dyspozycji art. 187 w zw. z art. 122 o.p. Brak jest także podstaw do poddawania jakichkolwiek dowodów składanych przez wnioskodawcę swobodnej ocenie, zgodnie z art. 191 o.p. Innymi słowy, postępowanie to nie może zmierzać do kwestionowania przez organ podatkowy stanu faktycznego podawanego przez wnioskodawcę, lecz organ ten ma obowiązek przyjąć do sformułowania oceny prawnej taki stan faktyczny, jaki podał podatnik. Co najwyżej może wyłącznie w trybie art. 14a § 5 w zw. z art. 169 § 1 o.p. żądać od wnioskodawcy uszczegółowienia opisu stanu faktycznego, jeśli uzna, że jest to niezbędne do dokonania jego prawidłowej kwalifikacji prawnej, co miało miejsce w rozpoznawanej sprawie.

Mając jednak na uwadze, że pozostałe zarzuty co do naruszenia art. 11 ust.1 i 2, art. 20 ust.1 w zw. z art. 10 ust.1 pkt 9 u.p.d.o.f. oraz art. 24 ust.11 u.p.d.o.f. okazały się uzasadnione, na podstawie art. 146 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej: "p.p.s.a."), sąd orzekł o uchyleniu zaskarżonej interpretacji.

4. W skardze kasacyjnej pełnomocnik organu zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu na podstawie art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a. naruszenie:

I. prawa materialnego tj.:

art. 11 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. z uwagi na ich błędną wykładnię i nieprawidłową ocenę możliwości ich zastosowania do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) sprawy, poprzez przyjęcie, że nieodpłatne przyznanie uczestnikom programu motywacyjnego opcji na akcje spółki fińskiej notowanej na helsińskiej giełdzie papierów wartościowych nie skutkuje powstaniem przychodu podatkowego, podczas gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów prowadzi do wniosku, że nieodpłatne uzyskanie przez uczestników opcji na akcje, stanowiących pochodne instrumenty finansowe, skutkuje powstaniem przychodu z innych źródeł w rozumieniu art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f.

art. 24 ust. 11 i 12 w zw. z art. 11 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 17 ust. 1 pkt 10 u.p.d.o.f. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwą ocenę możliwości ich zastosowania do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) sprawy, polegającą na przyjęciu przez sąd, że w przypadku realizacji przez skarżącego przyznanych mu w ramach uczestnictwa w programie motywacyjnym opcji poprzez objęcie (nabycie) akcji spółki fińskiej, jedynym momentem, w którym powstanie po stronie skarżącego przychód do opodatkowania będzie zgodnie z art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. moment sprzedaży objętych akcji, podczas gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów prowadzi do wniosku, że w przedstawionej sytuacji przepis ten nic znajduje zastosowania, a objęcie akcji skutkuje powstaniem przychodu podatkowego, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 10 u.p.d.o.f.

II. przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 146 § 1 w zw. z art. 3 § 1 i § 2 pkt 4a p.p.s.a. oraz art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 153 poz. 1269 ze zm., dalej: "p.u.s.a.") poprzez przyjęcie, że zaskarżona interpretacja wydana została z naruszeniem prawa materialnego tj. art. 11 ust. 1 i 2, art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. oraz art. 24 ust. 1 u.p.d.o.f., a także z naruszeniem prawa procesowego tj. art. 14c oraz art. 121 § 1 w zw. z art. 14h o.p. z uwagi na nieodniesienie się w sposób wyczerpujący do przywołanych przez skarżącego orzeczeń - mimo, że do takich naruszeń nie doszło i w konsekwencji nieuzasadnione uchylenie zaskarżonej interpretacji.

Wskazując na powyższe pełnomocnik organu wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji względnie o jego uchylenie w całości na podstawie art. 188 p.p.s.a i rozpoznanie skargi. Ponadto wniósł o zasądzenie kosztów według norm przypisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

5. Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw.

Odnośnie do pierwszego ze stawianych zarzutów.

Pojęcie przychodu zostało zdefiniowane w art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f. Zgodnie z powołanym przepisem, w brzmieniu z 2013 r., przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. W przypadku świadczeń częściowo odpłatnych, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń, ustaloną według zasad określonych w ust. 2 lub 2a, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika (art. 11 ust. 2b u.p.d.o.f.). W przypadku nabycia rzeczy i praw jest to różnica między ceną rynkową, stosowaną w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania (art. 11 ust. 2 u.p.d.o.f.).

Zgodzić sie należy z autorem skargi kasacyjnej, że przepis art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. zawiera otwarty katalog przychodów, w związku z czym do kategorii tej mogą zostać zaliczone również inne (niż wymienione w tym przepisie) przychody, objęte ogólną definicją przychodów, zawartą w art. 11 ust. 1u.p.d.o.f. Nie oznacza to jednak, że nieodpłatne przyznanie uczestnikom programu motywacyjnego opcji na akcje, w stanie faktycznym sprawy, skutkuje powstaniem przychodu z innych źródeł w rozumieniu art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f.

Pojęcie "nieodpłatnego świadczenia", użyte w art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f., jak również w art. 11 ust. 1, nie zostało zdefiniowane w tej ustawie. Analiza judykatury, jak i piśmiennictwa na kanwie tych przepisów, raczej nie nasuwa wątpliwości, że pojęcie to ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono nie tylko świadczenie w cywilistycznym znaczeniu (działanie lub zaniechanie na rzecz innej strony - art. 353 k.c.), ale w jego zakres wchodzą także wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu. Dla uznania więc, że dane świadczenie jest nieodpłatne bądź częściowo nieodpłatne konieczne jest stwierdzenie, że w wyniku zdarzenia prawnego czy zjawiska gospodarczego podatnik uzyskał korzyść majątkową kosztem innego podmiotu lub też uzyskał nieodpłatne (częściowo nieodpłatne), to jest niezwiązane z kosztami (całkowitymi kosztami) lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie majątku, mające konkretny wymiar finansowy (por. uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 października 2006 r., II FPS 1/06, ONSAiWSA z 2006 r., nr 6,poz. 153). Przysporzenie to musi zatem być rzeczywiste, a nie tylko potencjalne. Podobnie ten element pojęcia nieodpłatnego świadczenia postrzegany jest w piśmiennictwie. Zdaniem A. Marczaka przychodem będzie każde przysporzenie majątkowe podatnika, które powiększy wartość jego majątku lub zmniejszy jego zobowiązania, i które będzie miało charakter ostateczny. Innymi słowy, o przychodzie można mówić tylko wtedy, kiedy podatnik wzbogacił się i stanowi to jego dodatkowy, definitywny majątek (zob. A. Marczak, Świadczenia rzeczowe - podatkowy ambaras w życiu menadżera, Przegląd Podatkowy 2013, nr 5, str. 10 - 15) .

Mając na względzie powyższe uwagi, za prawidłowe, wbrew zarzutom skargi kasacyjnej, należy uznać stanowisko sądu pierwszej instancji, iż w stanie faktycznym sprawy przyznanie uczestnikom programu motywacyjnego opcji na akcje nie rodzi przychodu podatkowego z innych źródeł w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f., albowiem do majątku wnioskodawcy nie weszły żadne prawa (przysporzenia majątkowe mające konkretny wymiar finansowy), którymi mógłby on rozporządzać jak właściciel. W stanie faktycznym przedstawionym we wniosku interpretacyjnym, wnioskodawca jest uczestnikiem programu motywacyjnego i zgodnie z jego zasadami ma tylko obietnicę, iż po upływie określonego czasu i spełnieniu określonych warunków, będzie miał możliwość realizacji opcji przez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej, bądź możliwość sprzedaży samych opcji.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, nawet przy założeniu, że przedmiotowe opcje stanowią instrumenty finansowe w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 u.o.i.f., to w chwili przyznania opcji (w stanie faktycznym sprawy) nie jest możliwa wycena tego przysporzenia, a w konsekwencji rozpoznanie przychodu z tytułu otrzymania opcji, czego wymaga art. 11 ust. 2a pkt 4 u.p.d.o.f.

Wnioskodawca (pracownik spółki polskiej należącej do międzynarodowej grupy spółek) uzyskujący taką opcję nie może być pewny, czy posiadane przez niego prawo do akcji faktycznie przekształci się kiedykolwiek w rzeczywiste przysporzenie (np. posiadanie akcji o określonej wartości), gdyż jego sytuacja osobista może ulec zmianie. Jeśli z różnych powodów zrezygnuje z pracy u danego pracodawcy, tym samym nie spełniając podstawowego warunku uzyskania akcji, straci możliwość faktycznego uzyskania definitywnego przysporzenia w postaci przydzielenia akcji na zasadach preferencyjnych. To właśnie przydzielenie opcji na akcje ma często na celu skłonienie do pozostania w firmie kluczowych pracowników przez określony z góry czas. Powyższe argumenty prowadzą zatem do wniosku, że nie można mówić o powstaniu przysporzenia podatkowego po stronie pracownika uzyskującego opcje na akcje już w momencie uzyskania tych opcji. Samo uzyskanie przyrzeczenia nie jest jeszcze definitywnym i realnym przysporzeniem majątku osoby fizycznej (zob. M. Pogoński, Opodatkowanie akcji pracowniczych przyznanych na preferencyjnych warunkach, Przegląd podatkowy 2012, nr 6, str. 17-24).

O ewentualnym przychodzie podatkowym można zatem mówić dopiero na etapie zrealizowania opcji poprzez objęcie/nabycie rzeczywistych akcji lub sprzedaży opcji, jako pochodnych instrumentów finansowych.

Jeszcze jedna istotna okoliczność. Dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych rozróżnia się źródła przychodów. Zostały one wymienione w art. 10 ust. 1 u.p.d.o.f. Przyporządkowanie przychodu do właściwego źródła ma istotne znaczenie dla ustalenia wysokości dochodu. Dochód z tego samego tytułu może być opodatkowany tylko raz i może być, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 10 ust. 1 u.p.d.o.f., przyporządkowany tylko do jednego źródła przychodów. Jeżeli ustawodawca chce zaliczyć dany rodzaj przychodów do innego źródła niż to, na które wskazywałby charakter przychodu, stanowi o tym wyraźnie w przepisie. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f. jednym ze źródeł przychodów są kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych, innych niż wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.f. Pojęcie przychodów z kapitałów pieniężnych doprecyzowano w art. 17 ust. 1 u.p.d.o.f., wymieniając w nim enumeratywnie, co uważa się za przychody z tego źródła i w art. 24 ust. 5, wskazującym, co należy uważać za dochód (przychód) z udziałów w zyskach osób prawnych.

Skoro Minister Finansów uznaje, że wnioskodawca nabywając nieodpłatnie opcje osiąga przychód z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. w związku z art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f., a następnie obejmując/nabywając z tego tytułu akcje osiąga przychód z kapitałów pieniężnych, czyli ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 w zw. z art. 17 ust. 1 pkt 10 u.p.d.o.f., to tym samym narusza powołaną wyżej zasadę opodatkowania tego samego dochodu tylko z jednego źródła.

W przypadku objęcia/nabycia akcji majątek beneficjenta zwiększa się o wartość otrzymanych akcji (bądź równowartość preferencji będącej różnicą między wartością akcji, a kosztami faktycznie przez niego poniesionymi). Przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia powstanie jednak wyłącznie wówczas, gdy nie zostaną spełnione warunki określone w art. 24 ust. 11 bądź 12a u.p.d.o.f.

Prawidłowe rozumienie tej regulacji ma zasadnicze znaczenie w kontekście drugiego ze sformułowanych zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Przepis art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f., będący niewątpliwie, przepisem szczególnym w stosunku do art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f., stanowi, że dochód stanowiący nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji objętych/nabytych przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia, a wydatkami poniesionymi na ich objęcie /nabycie nie podlega opodatkowaniu w momencie objęcia/nabycia tych akcji. Zasadę określoną w zdaniu pierwszym stosuje się odpowiednio do dochodu stanowiącego nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji, a wydatkami poniesionymi na ich nabycie od spółki posiadającej osobowość prawną, która objęła/nabyła te akcje wyłącznie w celu przeniesienia tytułu ich własności na osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia spółki będącej emitentem akcji.

Zasada, o której mowa w ust. 11, nie ma zastosowania do dochodu osiągniętego ze zbycia akcji przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia spółki będącej emitentem akcji (art. 24 ust. 12 u.p.d.o.f.).

W myśl art. 24 ust. 12a u.p.d.o.f. przepisy ust. 11 i 12 mają zastosowanie do dochodu uzyskanego przez osoby uprawnione z tytułu objęcia/nabycia akcji spółek, których siedziba znajduje się na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Aktualne brzmienie art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. odnosi się do obydwu form wejścia w posiadanie akcji - objęcia i nabycia. Przypomnieć tylko należy, że objęcie akcji należy odróżnić od ich nabycia. Ta ostatnia czynność wiąże się z przejściem praw i obowiązków udziałowych na nabywcę, ale są to prawa i obowiązki już inkorporowane w akcji istniejącej (nabycie wtórne). Objęcie związane jest z pierwotnym nabyciem polegającym na objęciu akcji przy utworzeniu spółki lub przy podwyższeniu kapitału zakładowego (zob. A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 301-633 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2016).

Ratio legis art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. jest zapobieżenie podwójnemu opodatkowaniu - z tytułu objęcia/nabycia i następnie zbycia tych akcji. Jak przedstawiono w uzasadnieniu wprowadzenia do obowiązywania przepisu art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. (Sejm RP III kadencji, druk sejmowy nr 1955; http://www.sejm.gov.pl oraz http://www.senat.gov.pl), w przypadku powstania dodatniej różnicy pomiędzy wartością rynkową akcji objętych przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki, a wydatkami poniesionymi na ich objęcie - różnica ta nie będzie podlegać opodatkowaniu w momencie objęcia tych akcji. Tym samym zostanie wyeliminowany efekt podwójnego opodatkowania tych samych dochodów.

Innymi słowy omawiana regulacja ma na celu doprowadzenie do opodatkowania faktycznego/ostatecznego przysporzenia, które w przypadku tego typu programów, jak w stanie faktycznym sprawy niniejszej, realizuje się dopiero w momencie sprzedaży objętych/nabytych akcji. W tym też momencie uwzględniony i zabezpieczony zostanie systemowo interes Skarbu Państwa, poprzez opodatkowanie zbycia tych akcji zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a u.p.d.o.f. (zob. wyrok NSA z 27 kwietnia 2011 r., II FSK 1410/10).

I jeszcze jedna kwestia natury ogólnej, a mianowicie, czy przepis art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. stanowi definitywne zwolnienie podatkowe, czy też przesuwa tylko w czasie datę powstania obowiązku podatkowego z tytułu objęcia lub nabycia akcji spółek, których siedziba znajduje się na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Zdaniem M. Pogońskiego przydzielenie akcji na preferencyjnych warunkach, a późniejsze odpłatne ich zbycie – to dwa odrębne zdarzenia prawne generujące przysporzenie podatkowe z odrębnych źródeł przychodów. Nie można zatem mówić o "odroczeniu" opodatkowania. Niezależnie bowiem od tego, czy zostaną spełnione warunki pozwalające na zastosowanie preferencji określonej w art. 24 ust. 11, to i tak w momencie późniejszego odpłatnego zbycia tych akcji powstanie obowiązek podatkowy z tytułu zbycia tych akcji, ale przychód z tego tytułu będzie zaliczony do odrębnego źródła przychodów, tj. z kapitałów pieniężnych. Zatem w ocenie autora art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. w rzeczywistości stanowi o definitywnym wyłączeniu (a nie odroczeniu, co sugerowałaby literalna treść tego przepisu) z opodatkowania przychodu (a nie dochodu, co również sugerowałaby literalna treść tego przepisu) uzyskanego z tytułu nieodpłatnego świadczenia na etapie przydzielenia akcji na preferencyjnych warunkach (zob. M. Pogoński, Opodatkowanie akcji pracowniczych przyznanych na preferencyjnych warunkach, Przegląd podatkowy 2012, nr 6, str. 17-24).

W orzecznictwie przyjmuje się natomiast dość powszechnie, że art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. nie stanowi definitywnego zwolnienia podatkowego. Przesuwa tylko w czasie datę powstania obowiązku podatkowego z tytułu objęcia/nabycia akcji spółek, których siedziba znajduje się na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego przez osoby uprawnione (zob. wyrok WSA w Krakowie z 15 grudnia 2015 r., I SA/Kr 1666/15).

NSA w składzie rozpoznającym sprawę niniejszą opowiada się za tym drugim poglądem. Po pierwsze analizowany przepis zawarty został w rozdziale dotyczącym zasad ustalania dochodu, a nie zwolnień przedmiotowych. Po wtóre za takim rozumieniem przepisu przemawia jego wykładnia literalna i systemowa, zwłaszcza w kontekście treści art. 23 ust. 1 pkt. 38 u.p.d.o.f. określającym sposób ustalania kosztów uzyskania przychodów z tego tytułu. Po trzecie intencją ustawodawcy było niewątpliwie uniknięcia możliwości podwójnego opodatkowania określonego, wymienionego w art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f., zdarzenia gospodarczego, a nie jego definitywne zwolnienie z opodatkowania. Zgodzić się natomiast należy z M. Pogońskim, że ustawodawca, zwłaszcza w kontekście treści art. 17 ust. 1 pkt 6a i art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f. dość niefortunnie posługuje się w art. 24 ust. 11 pojęciem dochodu.

Przechodząc do wykładni literalnej art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f., stwierdzić należy, że w zdaniu pierwszym ustanawia on zasadę, zgodnie z którą dochód stanowiący nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji objętych/nabytych przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia, a wydatkami poniesionymi na ich objęcie/nabycie nie podlega opodatkowaniu w momencie objęcia/nabycia tych akcji. Wynika z niej, że po pierwsze z tytułu objęcia/nabycia dochodzi do powstania przychodu w wysokości wartości rynkowej akcji objętych/nabytych, a także do powstania kosztów uzyskania przychodów w postaci wydatków poniesionych na objęcie/nabycie akcji. Po drugie dochód powstały z tego tytułu nie podlega opodatkowaniu w momencie objęcia/nabycia tych akcji. Po trzecie zasada dotyczy akcji objętych/nabytych przez osoby uprawnione na podstawie walnego zgromadzenia.

Ze zdania 2 ust. 11 art. 24 wynika, że zasadę określoną w zdaniu pierwszym stosuje się odpowiednio do dochodu stanowiącego nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji, a wydatkami poniesionymi na ich nabycie od spółki posiadającej osobowość prawną, która objęła/nabyła te akcje wyłącznie w celu przeniesienia tytułu ich własności na osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia spółki będącej emitentem akcji. W praktyce przepis ten odnosi się do nabycia akcji od tzw. subemitenta usługowego, który obejmuje akcje w celu ich późniejszego przeniesienia, przykładowo na członków zarządu emitenta (por. J. Marciniuk (red.), Podatek dochodowy od osób fizycznych 2010, Warszawa 2010, str. 856 - 857).

W stanie faktycznym sprawy przepis art. 24 ust. 11 zdanie 2 u.p.d.o.f. nie ma zastosowania, więc zastosowania nie będzie miał również przepis art. 24 ust. 12 u.p.d.o.f., który odnosi się wyłącznie do zdania 2. Przepis ust. 12 stanowi bowiem wprost, że zasada, o której mowa w ust. 11, nie ma zastosowania do dochodu osiągniętego ze zbycia akcji, przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia spółki będącej emitentem akcji. Innymi słowy odwołuje się on do zasady określonej w ust. 11, ale wyłącznie w odniesieniu (w zakresie) do zdania drugiego, czyli do dochodu osiągniętego na objęcie/nabycie akcji od spółki posiadającej osobowość prawną, która objęła/nabyła te akcje wyłącznie w celu przeniesienia tytułu ich własności na osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia spółki będącej emitentem akcji. Ponadto art. 24 ust. 11 zdanie 1 u.p.d.o.f., w przeciwieństwie do zdania 2 nie wskazuje, aby warunkiem zastosowania wynikającej z niego normy prawnej było podjęcie uchwały przez walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki będącej emitentem akcji, a po wtóre odnosi się do dochodu z tytułu objęcie/nabycia akcji, podczas gdy w ust. 12 mowa jest o dochodzie ze zbycia akcji i to w określonych warunkach. Innymi słowy z wykładni językowej art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. nie wynika, że przepis ten dotyczy tylko akcji własnych spółki. Myli się więc autor skargi kasacyjnej, który twierdzi, że zawarte w ust. 12 sformułowanie "uchwały walnego zgromadzenia spółki będącej emitentem akcji" dotyczy obu przypadków wymienionych w ust. 11, a więc zarówno sytuacji, w której własność akcji na osoby uprawnione przenosi spółka będąca ich emitentem, jak i w sytuacji, gdy ich objęcie/nabycie następuje od tzw. subemitenta usługowego.

Należy podzielić pogląd wyrażony przez WSA w Krakowie, że gdyby ustawodawca miał zamiar zawęzić stosowanie przepisu ust. 11 art. 24 jedynie do sytuacji, w której krąg osób uprawnionych do otrzymania akcji został wskazany w uchwale walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki będącej ich emitentem, dałby temu wyraz poprzez wyraźne określenie, o uchwałę walnego zgromadzenia, której spółki chodzi. Zdaniem tego sądu nie ma żadnych podstaw do zawężania stosowania art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. do sytuacji, gdy przekazywane akcje są akcjami własnymi spółki. Przeczy temu przede wszystkim literalne brzmienie interpretowanego przepisu, który w zdaniu pierwszym nie ogranicza możliwości skorzystania z odroczenia opodatkowania dochodu jedynie do sytuacji objęcia/nabycia akcji własnych spółki podejmującej uchwałę w sprawie ich przekazania osobom uprawnionym. Takie natomiast ograniczenie pojawia się w zdaniu drugim omawianego przepisu, gdzie odroczenie momentu opodatkowania dochodu uzależnione jest od objęcia/nabycia akcji przez osoby uprawnione na podstawie uchwały spółki emitującej akcje. (wyrok z 15 grudnia 2015 r., I SA/Kr 1666/15).

Skoro zatem przepis art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. zawiera odrębne regulacje przewidziane w jego zdaniu pierwszym i drugim, to nie może zostać uznana za prawidłową wykładnia, pomijająca całkowicie jedno ze zdań przepisu, i to zdanie określające podstawową zasadę odraczania momentu osiągnięcia dochodu z tytułu otrzymania akcji przez uprawnione osoby (zob. wyrok WSA w Gdańsku z 24 kwietnia 2012 r., I SA/Gd 237/12).

Nie bez znaczenia dla podjęcia analizowanej regulacji jest okoliczność, że wartość akcji z dnia objęcia lub nabycia jest tylko wyceną wartości akcji, która fluktuuje wraz ze zmianą kursu akcji (zob. K. Maćkowska, A. Nowak, A. Podhorodecki, Moment opodatkowania uczestników programów akcyjnych na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, Jurysdykcja podatkowa, 2010, nr 2, str. 5 - 14).

Akcje są przecież papierami wartościowymi w rozumieniu art. 3 pkt 1 u.o.i.f. i art. 5a pkt 11 u.p.d.o.f. W tym papierze wartościowym inkorporowane są określone uprawnienia akcjonariusza wobec spółki akcyjnej, które wykonywać może właściciel tego dokumentu, a jego sprzedaż oznacza przeniesienie tych uprawnień. Są to zarówno uprawnienia korporacyjne (jak prawo do udziału w walnym zgromadzeniu - art. 406 § 1 k.s.h., prawo głosu - art. 411 k.s.h., jak i prawa majątkowe (przykładowo prawo do dywidendy - art. 347 § 1k.s.h.). Nabywając akcje podatnik nabywa w związku z tym określone uprawnienia niemajątkowe i majątkowe, których realizacja dopiero w przyszłości może wiązać się z przysporzeniem majątkowym (otrzymaniem dywidendy, zbyciem akcji za cenę wyższą od ceny nabycia).

Zatem w momencie otrzymania akcji na preferencyjnych warunkach przysporzenie, jakie z tego tytułu uzyskuje dana osoba, niezależnie od źródła i przyczyny uzyskania tego przysporzenia, jest jedynie potencjalne (por. wyrok NSA z 12 grudnia 2013 r., II FSK 2961/11). Cechą akcji jest bowiem to, iż generują one przychód dopiero w przyszłości w postaci dywidendy lub też w przypadku odpłatnego ich zbycia - w postaci różnicy pomiędzy przychodem ze sprzedaży, a kosztami poniesionymi na ich nabycie.

Dokonana wykładnia art. 24 ust. 11 pozostaje w zgodzie z zasadami opodatkowania przychodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, które zostały określone w art. 30b u.p.d.o.f. Zgodnie z jego treścią, podatek dochodowy z odpłatnego zbycia papierów wartościowych wynosi 19% uzyskanego dochodu, a dochodem tym - podlegającym opodatkowaniu, jest różnica między sumą przychodów uzyskanych z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych, a kosztami uzyskania przychodów, określonymi, m.in. na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f. Ten ostatni przepis, w istotnym dla sprawy zakresie, stanowi, że nie uważa się za koszt uzyskania przychodów - wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną oraz innych papierów wartościowych (...); wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu przy ustalaniu dochodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji).

W konsekwencji można więc przyjąć, że wykładnia art. 24 ust. 11 w zw. z art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f. prowadzi do wniosku, że objęcie/nabycie akcji (nieodpłatnie, częściowo nieodpłatnie) jest neutralne podatkowo w dacie tego zdarzenia, ale podlega opodatkowaniu w momencie odpłatnego zbycia akcji, stosownie do art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) u.p.d.o.f. Dopiero w tym momencie ujawnia się rzeczywisty przychód z objęcia akcji.

Nie jest również zasadny zarzut naruszenia przepisów postępowania, oczywiście w zakresie art. 146 § 1 p.p.s.a., w kontekście przeprowadzonych wyżej wywodów dotyczących przepisów prawa materialnego, ale także w zakresie art. 14c oraz art. 121 § 1 w zw. z art. 14h o.p. Otóż dokonując wykładni językowej art. 14c o.p. skarżący pominął kontekst systemowy i celowościowy tego przepisu. Chodzi mianowicie o art. 14a § 1 o.p., który w istotnym dla sprawy zakresie stanowi, że Minister Finansów dąży do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej, dokonując w szczególności ich interpretacji, z urzędu lub na wniosek, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (interpretacje ogólne). Jakkolwiek przepis ten wprost dotyczy interpretacji ogólnych Ministra Finansów, to oczywistym jest, że nie jest możliwe zapewnienie jednolitości stosowania przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej, jeżeli instrumenty temu celowi służące, takie jak uwzględnienie orzecznictwa sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, nie będą również stosowane przez Ministra Finansów przy dokonywaniu interpretacji indywidualnych. Trudno sobie wyobrazić prawidłowe stosowanie art. 14c § 1 i 2 o.p., np. bez uwzględnienia w ocenie prawnej uchwał składów poszerzonych Naczelnego Sądu Administracyjnego. W związku z tym należy przyjąć, że przy wydawaniu interpretacji indywidualnych na podstawie art. 14b § 1 o.p. Minister Finansów dokonując oceny prawnej stanowiska wnioskodawcy (art. 14c § 1 i 2 o.p.) zobowiązany jest uwzględnić w tej ocenie orzecznictwo sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, jako argument służący zachowaniu jednolitości w stosowaniu przepisów prawa podatkowego.

Podobny pogląd akceptowany jest w orzecznictwie sądów administracyjnych (zob. chociażby wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 maja 2011 r., I FSK 434/10).

Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 184 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 209 w zw. z art. 204 pkt 2 i art. 205 § 2 i 4 p.p.s.a. w zw. z § 3 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2011 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz szczegółowych zasad ponoszenia kosztów pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego z urzędu (Dz. U. Nr 31, poz. 153).